Die grammatika van liefhê

By J.C. Steyn

J.C. Steyn se debuut-digbundel plaas die fokus op sowel persoonlike problematiek (die ek in sy verhouding tot homself en die liefde) as ’n fyn spel met die taal. Die klem is op die betekenismoontlikhede van woorde, onder meer in assosiasie met ander woorde. Die digter skram weg van sentiment, maar lewer tog ’n besonderse bydrae tot die Afrikaanse liefdespoësie.

• Language: Afrikaans
• Publisher: Tafelberg
• Release date: Jul 17, 2016
• ISBN: 9780624078401

J.C. Steyn

Jacob Cornelius Steyn is op 31 Julie 1938 op die plaas Mara, distrik Fouriesburg, in die Vrystaat gebore. Aan die einde van 1944 is sy ouers na die distrik Petrus Steyn, en hy was daar in ’n plaasskool en daarna die hoërskool op Petrus Steyn. Van 1958 tot 1958 was hy heeltydse student aan die Universiteit van die Oranje-Vrystaat en behaal die BA-graad met onderskeidings in die hoofvakke Afrikaans-Nederlands en Duits. Terwyl hy van 1959 tot Julie 1964 verbonde is aan die Bloemfonteinse dagblad, Volksblad, behaal hy as deeltydse student die M.A. in Afrikaans en Nederlands (cum laude). Van September 1964 tot Desember 1967 studeer hy aan die Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam, waar hy die doktoraal-eksamen in 1966 (cum laude) behaal met hoofvak algemene taalwetenskap en byvakke Nederlandse taalkunde en Suid-Sotho. Van 1968 tot Junie 1970 was hy lektor in algemene taalwetenskap aan die Universiteit van Port Elizabeth, en daarna tot Maart 1985 aan die Randse Afrikaanse universiteit. Vir 'n kort periode – van Julie 1974-Augustus 1975 – was hy verbonde aan die hoofredaksie van Rapport. Sy doktorsgraad verwerf hy in 1968 aan die Universiteit van Port Elizabeth. Van April 1985 tot Desember 1997 was hy professor/navorser aan die Universiteit van die Vrystaat. Steyn het honderde koerantartikels oor veral taalpolitiek geskryf, asook sowat honderd artikels in vaktydskrifte en boeke. Hy is die skrywer van ’n digbundel Die grammatika van liefhê (1975), en die volgende prosawerke: Op pad na die grens (1976), Dagboek van ’n verraaier (1978), Die verlore vader (1985) en Hoeke Boerseuns ons was (1991). Ook van ’n aantal nie-fiksiewerke is hy die outeur. Hulle is Tuiste in eie taal (1980), Trouwe Afrikaners. Aspekte van Afrikanernasionalisme en Suid-Afrikaanse taalpolitiek 1875-1838 (1987), Van Wyk Louw – ’n lewensverhaal (1998), Penvegter: Piet Cillié van Die Burger (2002) en Die honderd jaar van M.E.R (2004). Verder is hy die skrywer (en in enkele gevalle medeskrywer) van 21 van die 22 artikels in W.D. Beukes (redakteur) en J.C. Steyn: Boekewêreld. Die Nasionale Pers in die uitgewersbedryf tot 1990 (1992). Behalwe laasgenoemde (wat by Nasionale Boekhandel verskyn het) is al die boeke deur Tafelberg uitgegee. Steyn het ses keer pryse van die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns ontvang. Dit is die Eugène Maraisprys vir debuutwerk vir Die grammatika van liefhê (1976), die C.J. Langenhovenprys vir taalwetenskap (1988), die Elisabeth Eybersbeurs vir navorsing in Nederland (1996), die N.P. van Wyk Louwmedalje vir skeppende bydraes tot die ontginning van sekere vakgebiede (2000), die Stalsprys vir geskiedwetenskappe vir N.P. van Wyk Louw – ’n lewensverhaal (2003) en die Louis Hiemstraprys vir nie-fiksie vir Die 100 jaar van M.E.R (2005). Ander pryse wat hy ontvang het, is die Ingrid Jonkerprys vir sy poësiedebuut Die grammatika van liefhê (1976), twee keer die Recht Malan-prys vir nie-fiksie vir Tuiste in eie taal (1981) en N.P. van Wyk Louw – ’n lewensverhaal (1999), die Louis Luytprys vir Tuiste in eie taal (1981), en die Insig-prys vir nie-fiksie (2000) vir N.P. van Wyk Louw – ’n lewensverhaal. Die Recht Malan-prys vir nie-fiksie is ook in 1993 aan die redakteur en skrywers van Boekewêreld. Die Nasionale Pers in die uitgewersbedryf tot 1992 toegeken.

Book preview

J.C. Steyn

Die grammatika van liefhê

Tafelberg

Die uitleg van gedigte in hierdie digitale uitgawe van Die grammatika van liefhê mag verskil van dié van die gedrukte uitgawe, afhangende van die instellings op u leestoestel. Die uitleg vertoon optimaal indien die standaardinstelling op u leestoestel gebruik word. Lesers kan egter eksperimenteer met die instellings vir verskillende perspektiewe op die gedigte.

Tot positiewe kom

Die stryd wat dit was om tot verhaal te kom –

woorde uitgevis,

gebreek, gedeel, met ander woorde gesplits,

mandjiesvol oerbetekenisse opgetel,

beproefde spraakkunste geïnternaliseer

om pynlik volgens grammatika-algoritme

met reëls vir aaneenkettinging (-ing …)

tot my sinne te kom.

En ja wragtig:

Wie soek vind maak jou waarlik sin!

Met die Skrif klop dit selfs waar-agtig.

Vind neem ’n inhoudsobjek

of dan innerlike objek vir wie geen inhoud ken:

nie-vind.

Vasstel kan ek dit proefondervindelik

uitvind

onder uit die dieptes verlore vis

(geskokte teoloë sal wel weer versteld galm: Bó vind!)

ervaar

soos ’n psigoloog wat die hele sielige fenomeen be-, aan- of deurskou,

maar om de dooie dood nie

áánvaar

met stille berusting in my lot.

Dit verseg ek daar kun je donder op zeggen

ek sê liewer met klem nie-agteraf vaar in jou kánon.

Twee halfronde

I. LAAGLAND

Hom het ek

in my selfbewuste nie-intellektuele taal

pleinweg of Neerlandistieser: platweg

lief

ondanks/danksy

sy afsydige geslotenheid, sogenaamde dekadensie en morele verwildering

sy kilheid: dis almelewe son-dig.

Ek word aangetrek –

moer-moreel soos aartappels of koffie

verken ek mistige aande vry onverveerd

keiharde strate van die sentrum, glo die hart,

middernag lê my oor as dit ijssel

aan die hartklop van die leidse plein

vergeefs tas ek met die nachtvorst

na het paleis op de dam glo bekend

om sy bizarre konstruksionele homonimie.

Seldsame son-dae

in mei leggen alle vogeltjes ’n ei

bevaar ek grag vir grag of die hawe

geskei deur afsluitdyk en