Die Skyn van tuiskoms: 'n Keur uit die gedigte van Lina Spies

By Lina Spies

Lina Spies se debuutbundel, Digby Vergenoeg (1971), is destyds bekroon met sowel die Ingrid Jonker- as die Eugène Marais-pryse. Hierdie keur is ’n erkenning en bevestiging van ’n belangrike en beleë digterskap wat oor byna 40 jaar strek. Lina Spies skryf ’n gedig wat onmiddellik as haar eie geëien kan word. Sy skryf ’n persoonlike liriek met sterk biografiese inslag waarin onder meer familiefigure en jeugherinneringe sterk figureer. Die agttal bundels bevat benewens verse oor die liefde, reis, godsdiens, en ’n verknogtheid aan die aarde en aardse, ook verse oor kuns en figure (dikwels kunstenaars) met wie sy ’n sterk verwantskap voel en in wie se nood sy haar eie kan verreken. Sy skryf ook (naas Ingrid Jonker) van die mooiste liefdesverse in Afrikaans: van die stralende ontdekking van nuwe liefde tot die ontgogeling en ontnugtering van afskeid. Die keuse van gedigte uit haar agt digbundels is gemaak deur die digter Johann de Lange.

• Language: Afrikaans
• Publisher: Human & Rousseau
• Release date: Apr 28, 2011
• ISBN: 9780798153751

Book preview

Die skyn van tuiskoms

’n keur uit die gedigte van

    Lina Spies

tuiskoms.jpg

Saamgestel deur Johann de Lange

Lina Spies het die volgende toekennings

vir Afrikaanse poësie ontvang:

Eugène Marais-prys en die Ingrid Jonker-prys vir Digby Vergenoeg

I Digby vergenoeg (1971)

Uit: Drie laelandse verse vir die nie-ontvangene nooit-geborene

Met liefde

i

Ek kan jou geslag kies

en die kleur van jou oë

sonder smeekbede aan ’n opperwese

Ek kan vir jou ’n naam gee

wat vir my mooi is

sonder kwelling oor ’n ouma se voorkeure

Ek kan vir jou ’n Makkum-bord

bestel uit Friesland

met dié naam daarop geverf

en dit hang teen die muur

van my verbeelding,

Droomkind

Ek hoef my nooit te erger aan ’n snotneusie nie:

die geboortedatum op die mooi blou bord meld

die jaar nul.

iii

Vergewe my die lewe wat ek aan jou gee;

my borste swel daar nie van nie

en die swaard was alleen maar deur my hart,

nooit in my skede nie:

ek het so dwaas liefgehad

     dat ek weggekruip het in

          luister na musiek

               gedigte opsê

                    boeke lees

My liggaam was soos die Sint Paulus-kerk in Antwerpen

waar hoere en homofiele rondgedwaal het

en met die brand selfloos en seksloos

kosbare kandelare en skilderye

gered het uit die vlamme

Hy kon jou wat ek so begeer het

nie uit my verlos nie

net maar die vers

wat brand soos ’n kandelaar

     al het die kerk verbrand

Op die dood van Riëtte

In liefde opgedra aan Marius en Angeline

Die klein wit kaartjie in my hand

is swygsaam met jou silwer naam,

geen Bybelteks vir troos, geen in memoriam,

geen lanferstrepie langs die kant.

So is dit reg: vir jou was donker net

die leeu wat swart en vriendelik saans

kom snuif het aan die agterdeur

terwyl die kinders van die buurt se oë rek.

Jy was hartvol, sag en klipdaswarm,

maar weerloos teen die pad, die teer, die grond

dat tussen al die draad en harde staal

net jou handjies met gewone groefies oor kon bly.

Of was die dood genadiglik die skans

wat jou vroegtydig reeds moes veilig hou teen

elke voet wat na ’n hond sou skop,

elke koeël deur die borsie van ’n duif,

elke hand wat diertjies op sou stop

om in museums na mens te kyk

met koue oë agter koue glas –

Wat staar die silwer letters ook bedrog?

Jou kat skuur spin-spin teen my been

en helder in my sing ons liedjie weer:

Almal dra ’n jas, ’n jas wat netjies pas!

Ek lê my hand eerbiedig teen die warm vag:

Jou groot bruin oë knipoog om die hoek

en ek hoor jou saggies lag

Bogrympie vir Cárolie

Jou ma het soet vokale vir jou naam bedink

maar dit belet my nie

om verspotte versies vir jou op te sê nie:

Karielie Karools

Die kat speel viool

Die koei spring dwarsoor die maan!

Karielie, Karoolsie, my Cárolie-kind,

jy hoort sowaar op hierdie aarde tuis:

     Jy is sagter as die wolk se pels,

     jy het paddastoelhandjies

     en skoenlappervoetjies

     en jou stemmetjie as jy kos vra

     is koppig soos ’n kappertjie se stingel

     wat hom draai net soos hy wil

     en geen hand of spykerhouer toelaat

     om hom te skik en te bedwing nie.

Jy het ons uit Verreweide terug kom haal

waar ons vergeet het van sonbesies en katjiepierings

en dit onder die denne altyd donker bly.

Binne-in my het die seer geword

’n knapsak, ’n doedelsak, ’n molsak,

’n slaapsak, ’n woonsak vir Karielie, Karoolsie, Cárolie-kangaroe

sodat sy weer my oë kan laat sien

dat ons deur Soeteweide stap

en ek weer met ’n voordagstem vir haar kan sing:

      Karielie Karools

     Die kat speel viool

     Die koei spring dwarsoor die maan!

Uit: Twee gedigte vir Elisabeth Eybers

Jong dogtertjie

Sex, which breaks us into voice, sets us calling across

the deeps, calling, calling for the complement …

D. H. Lawrence

Jy staan voor my net met jou heuninglyfie,

die see se soutsmaak teen jou gladde vel,

sy kleur voorlopig in jou oë bewaar,

die sonlig in jou haartjies vasgestrik.

Van die laaste klere-lastigheid

het jy sonder seremonie ontslae geraak

en skaamte-onbewus vertoon die vlesige klein skulp

met sy dubbelvou na binne tot die smal gleufie

wat voorlopig alle toegang ontsê,

nou nog haarloos en oesterpienk totdat op dertien jaar

die see sal grys word in jou helder oë.

Dan sal jy gretig en angsvallig

na die verbode pêrel soek

maar die see en naakte son

sal jy nooit weer volledig ken nie

voordat ’n ander vlam jou tot die laaste

wit pit teen die blaker brand.

Belydenis

Hoe sal ek sê dat ek jou liefhet

sonder beeldspraak of retorika?

Die woorde tussen mense kom en gaan

met so min erns in die spel.

Ek kan dit met my hande sê,

maar sal die bloute van jou oë nooit raak,

jou intonasie en die gebaar

wat aan ’n mens behoort

soos die uniekheid van ’n glimlag.

Ek kan dit met my lewe probeer doen;

die blaar-filtreerde sonskyn wees,

maar weet vooraf die lig

in my sal met die duisternis

weer sy gemeenskap hou.

Duits en Engels het drie woorde vir die ding

wat geen wetenskaplike formule kan vervat,

geen logiese verband ooit kan verklaar.

In Afrikaans sit ons nog opgeskeep

ook met die hulpwerkwoord.

Wat sal my moeite dus uiteindelik baat?

Ook ek sal my op die vier woorde moet verlaat.

Slotsom

Om jou lief te hê, is meer

as om ’n versreël te skandeer:

die ritme van jou neus en ken

sal hom nooit aan ’n metrum wen.

Jy is dieper, verder as die sin

wat agter woorde lê

en jou geslote hande stiller

as die stiltes tussenin.

Jy is geen poësie en geen musiek,

dus moet ek jou vry van ontleding laat.

Goddank, geen bundel kan ’n aanspraak maak,

geen resensie of vertolking jou besit.

Om jou lief te hê, is anderkant waardering en kritiek.

Meermin

Ontydige loseerder, wat soek jy hier by my?

Weg, jy met jou strandhuisslordigheid!

Jy dra sand oor my drumpel in

en kyk vir my uit ’n gebarste spieël.

Jy wil my dwing om die liefde rond te dra

soos die onnosel meermin van Hans Andersen –

ewige pyn in haar mensebene

waar