Vers & vrou: 258 gedigte

By Karen de Wet

’n Versameling gedigte oor vroue, deur vroue, vir vroue – en vir dié wat met vroue leef.
Lees oor beroepsvroue en huisvroue, verliefde, geliefde en ontnugterde vroue, vroue met kinders en sonder kinders, vroue wat in die kalklig staan en vroue wat deur grense breek. In dié boek word die heelal beskou deur ’n vroulike blik. ’n Bloemlesing om aan te gee vir ’n vriendin of ’n suster, vir ma’s en vir dogters, vir geliefdes – omdat ons almal ’n bietjie so is, en ook nié so is nie. 
 

• Language: Afrikaans
• Publisher: Human & Rousseau
• Release date: Apr 21, 2020
• ISBN: 9780798180672

Karen de Wet

Karen de Wet is ’n letterkundige wat in die poësie spesialiseer. As dosent het sy al klas gegee in die Afrikaanse letterkunde aan die NWU, die Universiteite van Pretoria en Johannesburg en die Katolieke Universiteit Leuven. Sedert 2014 is sy die voorsitter van die UJ-pryse vir Afrikaanse letterkunde.

Book preview

soos meisies by die maanstand

– PETRA MÜLLER

jy staan voor my net met jou heuninglyfie

– LINA SPIES

Jong dogtertjie

Sex, which breaks us into voice, sets us calling across the deeps,

calling, calling for the complement . . . – DH Lawrence

Lina Spies

Jy staan voor my net met jou heuninglyfie,

die see se soutsmaak teen jou gladde vel,

sy kleur voorlopig in jou oë bewaar,

die sonlig in jou haartjies vasgestrik.

Van die laaste klere-lastigheid

het jy sonder seremonie ontslae geraak

en skaamte-onbewus vertoon die vlesige klein skulp

met sy dubbelvou na binne tot die smal gleufie

wat voorlopig alle toegang ontsê,

nou nog haarloos en oesterpienk totdat op dertien jaar

die see sal grys word in jou helder oë.

Dan sal jy gretig en angsvallig

na die verbode pêrel soek

maar die see en naakte son

sal jy nooit weer volledig ken nie

voordat ’n ander vlam jou tot die laaste

wit pit teen die blaker brand

Jong meisie

Ina Rousseau

Die meisie wie se wese nog

nuut is soos spinthout

– die meisie wat wag –

sluimer al wagtende in

op ’n bed van steentjieskweek

deur sterblomme omring,

en sy droom van ’n snoek

wat uit die ysige

seewaters langs die Weskus

suidwaarts nader drywe,

sy sending geheimsinnig, sy bek

stampvol slagtandjies,

die duistere, andersoortige

skok wat haar gaan wek.

Petra Müller

onder die melkhoutboom

kom daar nie reën in nie

en ook net flenters maanskyn

diep in die blaarvloer;

daarheen kom die meisies in die lente

en kom sing die sagte woorde

wat die seuns ver oor die water hoor

*

nie ’n blaar aan die rok

nie ’n merk op die rug –

sing-sing in die skemer,

emmers helder water aan ’n swingel,

kom die meisies terug

vannag lê maanlig op hul vensterbanke

wit soos melk in komme

slaap liewer dieper, julle meisies –

van jul drome word

die komme soetmelk

dik

Litanie van die lyf

Lina Spies

As mens klein is, hou jy van jouself –

gewoon en vanselfsprekend,

want vat en gryp, loop en hardloop

ís arms en hande, bene en voete

en speletjies brand in wange rooi en sag soos Early Dawn-

                                               perskes

al is vir dogtertjies die son skaars toegelaat.

Soms het ek in die spieël

met die vae, half-bewuste vreugde van ’n kind

die hele dag in daardie gloed herken:

die mos afgetrek van drupperige klip in skaduplekke,

die paddavissievangs in die skerp son,

Oupa se bestrawwing oor die vergete kappie,

sy dreigement oor sonstraal –

en snags was dit ín my

met die slag van die staanklok, die roep van die hadida:

die hele wonder van ’n kind se vakansieplaas.

’n Kind is pure lyf en puur geluk

totdat hy homself ontdek

want ’n spieël is vir meer as spieëling van jou wange:

om in te kyk, is dit daar, ín in jou eie klein verborgenheid,

ín te voel met versigtige, opgewonde vingers

totdat jy die vreemde ekstase skielik raak

en skrik . . . skrik vir die grootmenswoede

en nou is jy doodsbang vir jouself, jou hande –

hulle kan nog skaduprente oproep voor slapenstyd:

teen die wit muur laat jy hul kom en gaan,

maar uit die donker verskyn hul later buite jou wil en hande:

die bul, die hond, die wolf . . . die ou kapater . . .

"Pappa kom môre terug van die dam,

ry op sy vet ou kapater,

as hy dan hoor dat jy soet was, my lam,

hoe sal jou pappie dan skater."

Jy sal jou vuiste teen hul bal,

hul beskreeu uit jou liggaam – die skroeiende hel,

die huis geluik en geslote vir ’n vrou,

die treurige plaas, onbewoon, vreemd, verlate . . .

tot iemand dit eendag opkoop uit liefde

en jy jou ledemaat vir ledemaat terugvind:

’n meisie wat vuursteentjies kaalkop optel in die son.

sonsak

Petra Müller

die kind in die vlei staan in vuur

binnekort sal sy ook aan die brand slaan

sy weet reeds van bruide – dat hulle

dun sluiers rooi bloei, nie wit nie

róói

soos die klamsag blare van kannas

wat kaal in die sug staan soos sy

niks kan dit verhinder nie

dit guds

dit rimpel en leef, die wind

vou dit oop, vou dit toe,

bedags hou die son hier,

snags die maan

dit groei,

hier waar sy staan,

soos water wat aan brand gaan slaan

menstruasievlek

Petra Müller

dit was ’n morsige

moerbeisopdag, meteens;

die kind het gestaan en gewonder

en noueliks die aand gehaal, dankbaar

dat die dag nog altyd oplos in die nag;

dankbaar, met haar hande

om die aand se warm diepbord

melkkos; wát kan sy vertel

van die nou bloedstondige wêreld

waarin sy haar bevind?

– so dankbaar vir donker

veertienjarige

Petra Müller

vandag is sy tenger soos gras

sy swaai aan ’n stengel

gister was sy soos glas      sy het

heeldag gerinkel       lig het dwarsdeur

haar geval soos wind       in papawers

daar is niemand wat vandag

aan haar mag raak nie

veral nie die broers

spel is verby       spel is gevaarlik

in haar is net die asem waarvan sy diep móét haal

om by die aand te kom

al wat haar nou kan help, is moeder:

sal sý nog onthou – van die bloed,

die bloed wat reeds oud is, en nuut – hoe sout

is die ruik van die nuwe bloed?

hoe dit opdam in die liggaam

hoe dit uitstroom

sy loop al heeldag

aan die rante van die graanland      waar die onverwagse

rooi papawers staan      waarin die vetgevrete

bye wei

daarvan trap sy alles plat

so ver sy gaan

Nina het ’n brief gekry

Fransi Phillips

Nina het ’n brief gekry

wat sy nie wou lees nie

dit het toe ons inkom

onder die voordeur gelê

Nina het in die wind gaan staan

en uitkyk oor die see

terwyl sy hardop vir haarself vertel

hoe sy na haar klavier verlang

Nina het tussen die bosse deur

na die see toe af gegaan

en geloop en sing terwyl die branders

oor haar voete gaan

Nina het ’n seemeeu gejaag

skulpe opgetel, op bloublasies getrap

en teen die aand na die skeepswrak

gaan kyk toe die son ondergaan

maar die brief

wat die bure se seun

vir Nina geskryf het

het onder die voordeur gebly.

’n dogtertjie in die tuin

Antjie Krog

’n dogtertjie speel onder die melkhoutboom

haar boude wikkel sy tussen die knoetse in

haar ruggie verstam in die skurwe bas vas

ek loop verby die boom en sien haar nie

’n kuiltjie verskyn in haar wang

sy weet en sy weet ook nié:

voor sy ’n dogtertjie was, was sy ’n melkhoutboom

die soutwind onderdeur haar oksels

die melksap in haar leeragtige blare

die fyn fyn haartjies op haar takke, die inkblinkbessies

’n dogtertjie speel in die melkhoutboom

sy bou vir haar ’n nessie

waarin sy twee eiertjies lê

’n tros kraalogies sif oor die boom

’n kuiltjie verskyn in haar wang

sy weet en sy weet ook nié:

voor sy ’n melkhoutboom was, was sy ’n kraalogie

   – dit was nou nadat sy die wind was

haar haartjies is besig om vere te word

’n muggie trek haar snawel nader

in liggroenmos en stuifmeelgeel

kweel haar bors en keel      ’n spierwit

kraakstyf kragie klamp haar oog

’n dogtertjie speel op my skoot        "jy

is my arms sê sy daar hoor ek jou hart"

’n kuiltjie verskyn in haar wang

as sy haarself met my hand begin voer

’n dogtertjie vou haar palm oop: "ek

het ’n by betyds uit die water gered

ek praat mos by"      sy weet en sy weet

ook nié: hoe sy met haar gebinte hare

en boervoetjies reeds deel in die waaragtige:

niemand hoef haar ooit van God te leer

naweek op die dorp

Petra Müller

liefhê is erger as kerkbasaar: jy kan jou lyf

maar skraal hou en agter stoele inskuif onder die gebed

om vir ta’ San Steyn, wat die voorste bakker

van ons omtes is, met die elmboog te beduie: jy wil

dié lemoenkoek met die oranje skilskaafsels

en die okkerneutklonte hê –

maar dit sal nie so gebeur nie, dis vir dominee

bedoel

en reg oorkant jou, kyk, staan hoeka ’n seunsmens

met sy hande voor sy mik gevou

jóú oop-oog en beskou

Om seisoene te bedink

Jeanette Ferreira

in hierdie winter

wanneer die dun blou dae

oor ons begin te span

met ’n ewige soort kennisname

dan swerm my meisiekinddae

soos laat voëls in my in

om die vervalle neste weer eens te bebroei

ek bedink die tyd verleë

toe ons nog minirokke kon dra

wat sag kon skuif oor onskuldige bruin bobeentjies

en hangertjies met kruisies

toe ons son-dae lank in die park verlief kon wees

ons vanselfsprekende maagdelikheid ons outoritêr laat praat het

toe ons soveel kon glo en hoop

en so min kon verdra

nee jy neem tog kennis

van die gesakte some

en kruisies wat kitsch geword het

jy ondervind immers aan die lyf

hoeveel ons kan verdra

en hoe min ons kan glo en hoop

want al hoe meer

begin die dreigende seisoene na ’n sirkel lyk

wat geduldig op sirkulêre voltrekking wag

terugflits

Marlise Joubert

[daardie skoolmeisies uit

my waterbergdae besoek my soms

in kortstondige nagedagtenis: hulle

wat nie die kleur van my gordyne geken het nie

nie die boeke op my rak of watter filmsterre

ek bewonder het nie. by die waterval buite

die dorp was hulle bene blink en olieglad

soos palings deur bodemlose waterpoele

om die jong hengelaars te tart. ek altyd eenkant

iewers op ’n vretende rots starende verwytende

met die handdoek verleë oor my bene getrek

sonder ’n druppel verlossing in my gesig.

toe het die een meisie die skool verlaat om elders

geboorte te gee. sy het teruggekom sonder

’n kind. haar oë dooie vis.

ek het gewonder wie die hengelaar is

wat haar verhemelte so laat bloei.

en ek was skielik dankbaar vir die handdoek

oor my bene. onder die kopkussing op my bed

was die dagboekvertellings toegeklem.

in die leë sementdam by die windpomp

het ek al die bladsye van begeerte verbrand.

in ’n klein grasdaksomerhuis tussen

twee bloeiende jakarandabome het ek

begin gedigte skryf. en vir die eerste maal

begin swem.]

gebed van ’n groen perske

Annesu de Vos

Here ek dank U

dat die insek sy eier

in die dae van my blommetjie-wees

nie gelê het nie

dat my groen vleis in my skil

kan uitbult

vermeerder sonder die vloek

van vrot

bewaar my dan

teen die hael

teen die steek

van die son –

maar bowenal

bewaar

dié droom

o Heer:

my moederboom

wat vrugte foutloos fabriseer

agter ’n drywende son aan

Petra Müller

en soms het ek stroomop verdwaal, ámper

reeds in die greep van die berg, halfkaal

tussen besembos en kalmoesblom

die konstabel te perd is gestuur

om my te vind

en hy het ook – opgepluk uit riet, en uitgeskud

en sitgemaak voor hom, verdomde kind,

met voor my oë die pragtige krom van die hings

se nek –

o, om weer so almagtig huis toe te kom!

Dame in progress

vir Allisen

Ronelda S Kamfer

As ek ’n dame is

sal