Proteus

By Deon Meyer

Tobela “Tiny” Mpayipheli, oud-KGB-sluipmoordenaar, ook bekend as “Umzingeli” (Die Jagter), het gedink hy het sy vorige lewe agtergelaat. Hy het vrede gevind, maar bevind hom skielik in ’n onmoontlike situasie. Want lojaliteit is belangrik – en hy moet nou binne 72 uur in Lusaka uitkom, anders sterf ’n ou vriend, ’n medestryder wat gyselaar gehou word.Maar die losprys wat hy saam met hom moet neem, is gevaarlik – ’n hardeskyf met sensitiewe inligting. Die plaaslike intelligensiediens gaan alles in hul vermoë doen om hom te keer.En nou word die jagter die prooi. Op ’n “geleende” BMW-motorfiets vat hy die lang pad. Maar hoe verder hy vorder, hoe stywer span die net om hom.Spanning uit die boonste rakke; ’n boek wat geen leser sal kan neersit nie.

• Language: Afrikaans
• Publisher: Human & Rousseau
• Release date: May 29, 2012
• ISBN: 9780798157476

Deon Meyer

Internasionaal bekende skrywer Deon Meyer woon op Stellenbosch. Sy publikasies sluit in dertien misdaadromans (onder meer Spoor, 2010, 7 Dae, 2011, Kobra, 2013, Ikarus, 2015, Koors, 2016, Prooi, 2018, en Donkerdrif, 2020). Orion, Proteus en Infanta is met die ATKV-prosaprys bekroon en Prooi met die ATKV-prys vir Spanningsfiksie.

Book preview

Maart

1

Transkripsie van ondervraging van Ismail Mohammed deur A.J.M. Williams, 17 Maart, 17:52, Suid-Afrikaanse Polisiedienskantoor, Tuine, Kaapstad.

W: Jy wou met iemand van Intelligensie gepraat het?

M: Is jy?

W: Ek is, mnr. Mohammed.

M: Hoe weet ek dit?

W: Jy neem my woord daarvoor.

M: Dit is nie goed genoeg nie.

W: Wat sal goed genoeg vir jou wees, mnr. Mohammed?

M: Het jy identifikasie?

W: Jy kan hierna kyk as jy wil.

M: Departement van Verdediging?

W: Mnr. Mohammed, ek verteenwoordig die Staat se Intelligensiediens.

M: NIA?

W: Nee.

M: Geheime Diens?

W: Nee.

M: Wie?

W: Die een wat saak maak.

M: Militêre Intelligensie?

W: Ek vermoed daar is iewers ’n misverstand, mnr. Mohammed. Die verduideliking wat ek gekry het, is dat jy in die knyp is en jou posisie wil verbeter deur sekere inligting te verskaf. Is dit reg?

[Onhoorbaar.]

W: Mnr. Mohammed?

M: Ja.

W: Ja, dit is reg?

M: Ja.

W: Jy het vir die polisie gesê jy sal die inligting net aan iemand van die Intelligensiedienste verskaf?

M: Ja.

W: Dan is dit nou jou kans.

M: Hoe weet ek hulle luister ons nie af nie?

W: Volgens die Strafproseswet moet hulle jou waarsku voor die polisie ’n opname van ’n ondervraging mag maak.

M: Ha!

W: Mnr. Mohammed, is daar iets wat jy vir my wil sê?

M: Ek soek vrywaring.

W: O?

M: En die waarborg van vertroulikheid.

W: Jy wil nie hê Pagad moet weet jy het gepraat nie?

M: Ek is nie lid van Pagad nie.

W: Is jy lid van Moslems Against Illegitimate Leaders?

M: Illegal Leaders.

W: Is jy lid van MAIL?

M: Ek soek vrywaring.

W: Is jy ’n lid van Qibla?

[Onhoorbaar].

W: Ek kan probeer om namens jou te onderhandel, mnr. Mohammed, maar daar is geen waarborge nie. Soos ek die ding verstaan, is die saak teen jou redelik waterdig. As jou inligting iets werd is, kan ek nie veel meer as my bes doen nie…

M: Ek soek ’n waarborg.

W: Dan groet ek maar, mnr. Mohammed. Sterkte met die hofsaak.

M: Gee my net …

W: Ek roep liewer die speurders.

M: Wag …

W: Totsiens, mnr. Mohammed.

M: Inkululeko.

W: Ekskuus?

M: Inkululeko.

W: Inkululeko?

M: Hy bestaan.

W: Ek weet nie waarvan jy praat nie.

M: Waarom het jy dan weer kom sit?

Oktober

2

In die windlose Oktobermiddag van die Kaapse vroegsomer steek ’n jong man sy kop by ’n minibustaxi uit, wys met ’n spottende vinger na Tobela Mpayipheli en lag met breë wit tande vir hom.

Hy weet waarom. Hy het homself al genoeg in die weerkaatsing van winkelvensters gesien – ’n groot swart man, lank en breed, op die klein Honda Benly, die 200 cc wat oneffektief maar manmoedig onder sy gewig prut, sy knieë feitlik teen die handvatsels, sy lang arms hoekig gebuig, die volgesig-valhelm oordadig.

’n Bietjie van ’n spektakel. ’n Visuele grap.

In die eerste weke was hy selfbewus vir hoe hy daarop lyk, vir sy onbehendigheid. Hy moes leer om die ding te ry, elke oggend en elke middag, werk toe, huis toe in die spitsverkeer van die N2, onbeholpe en onseker, tot hy mettertyd die kuns order die knie gekry het, die taxi’s en bakkies en vier-by-viers en busse leer ontduik en vermy het, geleer het om die ruimtes tussen die voertuie te vul, om die beteuterde perdekrag tot sy voordeel aan te wend, tot die spottende wysvingers nie meer saak gemaak het nie.

En later sy eie behae gevind het: Terwyl hulle gefrustreerd in die stilstaande verkeer vasgehok is, brom hy en sy Benly tussen hulle deur, in die lang klowe wat tussen rye motors oopmaak.

Op pad na Guguletu. En Miriam Nzululwazi.

En Pakamile, wat op die straathoek vir hom wag, wat daardie laaste dertig meter tot by die inrit saam met die motorfiets sal hardloop, woordeloos, sewejarige konsentrasie op sy grootoog gesig, ernstig, soos sy ma. Geduldig sal hy wag dat die grootmens die valhelm en klein werkstrommel afhaal, sy groot hand oor sy kop streel en sê: Goeiemiddag, Pakamile. Dan sal die kind volkome en oorweldigend glimlag en albei hande om hom slaan, ’n magiese oomblik in elke dag. Hy sal instap na Miriam wat reeds besig is met kosmaak of wasgoed was of skoonmaak. Die lang, sterk vrou sal hom soen en uitvra oor sy dag.

Die kind sal geduldig wag dat hy klaar gesels en verklee, tot hy die towerwoorde spreek: Kom ons gaan boer.

Hy en Pakamile sal uitstap in die agterplaas en die groei van die afgelope 24 uur gaan bestudeer en bespreek. Die suikermielies wat al koppe maak, die rankboontjies (Lazy Housewife – is dit ’n skimp? het Miriam gevra), die wortels, die skorsies en botterskorsies en waatlemoene wat in die bedding slinger. Hulle sal ’n eksperimentele wortel uittrek. Nog te klein. Pakamile sal dit later gaan afspoel en vir sy ma gaan wys en dit krakend en met smaak eet, net so rou en helderoranje. Hulle sal die insekte dophou, die blare inspekteer vir swamme en peste, hy sal die praatwerk doen en Pakamile sal ernstig knik en met sy groot oë die kennis indrink.

Die kind is versot op jou, het sy al meer as een keer gesê.

Hy weet. En hy is versot op hom. Op haar. Op húlle.

Maar eers moet hy die hindernisloop van spitsverkeer navigeer, die kamikaze-taxi’s, die opdringerige vier-by-viers, die dieseldamp-busse, die dartelende Audi’s van die Yuppies wat tussen die bane glip sonder om in truspieëltjies te kyk, die gewonde, geroeste bakkies van die townships.

Eers na die Pick ’n Pay in Pinelands om die swamdoder te gaan koop vir die botterskorsies.

En dan huis toe.

* * * * *

Die direkteur glimlag. Janina Mentz het hom nog nooit sonder ’n glimlag gesien nie.

Watse soort moeilikheid?

Johnny Kleintjes, meneer die direkteur, maar u moet maar self luister. Sy plaas die skootrekenaar op die direkteur se lessenaar.

Sit, Janina. Steeds die glimlag, innemend, hartlik, sy oë sag, soos vir ’n gunstelingkind. Hy is so klein, dink sy, klein vir ’n Zoeloe, klein vir so ’n groot verantwoordelikheid, maar onberispelik geklee, die wit hemp in skrille kontras met die donker vel, die donkergrys das ’n uitspraak in keurige smaak, op die een of ander manier net reg, en as hy só sit, is die boggeltjie, die klein misvorming van rug en nek, bykans onsigbaar. Sy manipuleer die loper op die rekenaar se skerm om die terugspeel te aktiveer.

Johnny Kleintjes, sê die direkteur. Die ou kalant.

Sy klik op die rekenaar se toetsbord. Die klank is blikkerig op die klein luidsprekertjies.

Is this Monica? Aksentlose, donker stem.

Yes?

Johnny Kleintjes’s daughter?

Yes.

Then I need you to listen very carefully. Your daddy’s in a spot of bother.

What kind of ‘bother’? Onmiddellike kommer.

Let’s just say he promised, but he couldn’t deliver.

Who are you?

That I am not going to tell you. But I do have a message for you. Are you listening?

Yes.

It is very important that you get this right, Monica. Are you calm?

Yes. Maar die stemtoon verraai die teendeel.

Stilte, vir ’n oomblik. Janina kyk op na die direkteur, sien sy oë is steeds rustig, sy liggaam nog ontspanne agter die groot, netjiese lessenaar.

Daddy says there is a hard-disk drive in the safe in his study.

Stilte.

Are you getting this, Monica?

Yes.

He says you know the combination?

Yes.

Good.

Where is my father?

He’s here. With me. And if you don’t cooperate, we will kill him.

’n Snak na asem. I … please …

Stay calm, Monica. If you stay calm, you can save him.

Please … Who are you?

A businessman, Monica. Your daddy tried to pull a fast one. Now you have to put things right.

Die direkteur skud sy kop, meewarig. Ai, Johnny, sê hy.

You will kill him anyway.

Not if you cooperate.

How can I believe you?

Do you have a choice?

No.

Good. We are making progress. Now go to the safe and get the disk.

Please stay on the line.

I’ll be right here.

Die sis van die elektronika, ’n lynversteuring wat sag sketter.

Hoe laat was die oproep, Janina?

’n Uur gelede, meneer die direkteur.

Jy het gou gespring, Janina. Dit is goed.

Dankie, meneer, maar dis die luisterspan. Hulle is wakker.

Die oproep was na Monica se huis?

Ja, meneer. Hy laat die aanspreekvorm hom welgeval. Met grasie.

Daar is so baie moontlikhede, meneer.

Hy glimlag simpatiek. Daar is plooitjies om sy oë. Waardig, reëlmatig.

Maar ons moet die ergste aanvaar?

Ja, meneer. Ons moet die ergste aanvaar. Sy sien daar is nie paniek nie. Net rustigheid.

I … I have the disk.

Wonderful. Now we have just one more problem, Monica.

What?

You’re in Cape Town, and I’m not.

I’ll bring it to you.

You will? ’n Lag. Gedemp.

Yes. Just tell me where.

I will, my dear, but I want you to know – I can’t wait forever.

I understand.

I don’t think so. You have seventy-two hours, Monica. And it is a long way.

Where must I take it?

Are you very sure about this?

Yes.

Weer ’n stilte wat rek.

Meet me in the Republican Hotel, Monica. In the foyer. In seventy-two hours.

The Republican Hotel?

In Lusaka, Monica. Zambia.

Sy trek haar asem hoorbaar in.

Have you got that?

Yes.

Don’t be late, Monica. And don’t be stupid. He is not a young man, you know. Old men die easily.

En dan is die lyn dood.

Die direkteur knik. Dit is nie al nie. Hy weet.

Ja, meneer.

Klik weer. Die geluid van ’n telefoon wat geskakel word. Dit lui.

Ja?

Kan ek met Tiny praat?

Wie praat nou?

Monica.

Hou aan. Gedemp, asof iemand ’n hand oor die gehoorstuk hou.

Een van Tiny se girlfriends wat hom soek.

Dan, ’n nuwe stem. Wie praat?

Monica.

Tiny werk nie meer hier nie. Al amper twee jaar.

Waar is hy nou?

Jy kan Mother City Motorrad probeer. In die stad.’

Dankie.

Tiny? vra die direkteur.

Ons kon nog nie vasstel nie, meneer. Daar is niks op die prioriteitslys nie. Die nommer wat sy geskakel het, is dié van ’n Orlando Arendse. Ook onbekend. Maar ons volg dit op.

Daar’s nog.

Janina knik, kry die programmatuur weer aan die gang.

Motorrad.

Kan ek met Tiny praat, asseblief?

Tiny?

Ja.

Ek dink jy het die verkeerde nommer.

Tiny Mpayipheli?

O, Tobela. Hy’s al huis toe.

Ek moet hom dringend in die hande kry.

Hou aan. Papiere wat ritsel, ’n gedempte swets.

Hier’s ’n nommer. Jy moet maar probeer. 555-7970.

Baie dankie. Maar die lyn is al dood.

Nuwe oproep.

Hallo.

Kan ek met Tiny Mpayipheli praat, asseblief.

Tiny?

Tobela?

Hy is nog nie by die huis nie.

Wanneer verwag u hom?

Wie praat nou?

My naam is Monica Kleintjes. Ek … hy ken my pa.

Tobela is gewoonlik teen kwart voor ses by die huis.

"Ek moet dringend met hom praat. Kan u asseblief vir my sê wat die adres daar is? Ek moet hom kom sien."

Ons is in Guguletu. Govan Mbekilaan 21.

Baie dankie.

Daar is ’n span wat haar agtervolg en ’n span na Guguletu, meneer. Die huis behoort aan ’n mevrou Miriam Nzululwazi en ek vermoed dit was haar stem. Ons sal uitvind wat die verhouding tussen haar en Mpayipheli is.

Tobela Mpayipheli, ook bekend as Tiny. En wat gaan jy nou doen, Janina?

Die agtervolgingspan het gerapporteer dat sy op pad is lughawe se kant toe. Dit kan ook wees dat sy Guguletu toe gaan. Ons gaan haar inbring, meneer die direkteur, sodra ons seker is.

Hy vou sy klein handjies op die lessenaar se blink blad. Hoe goed ken jy die werke van Worsie Visser, Janina?

Nie te goed nie, meneer.

Ken jy die uitdrukking ‘gee die hond wind’?

Ja, meneer.

Ek wil hê jy moet so bietjie terugsit.

Goed, meneer.

Laat ons kyk hoe dinge ontvou.

Sy knik.

En ek dink jy moet vir Mazibuko bel.

Meneer?

Kry die RU op ’n vliegtuig. ’n Vinnige een.

Meneer … ek het die ding onder beheer.

Ek weet. En ek het absolute vertroue in jou, Janina. Maar as ’n mens ’n Rolls Royce koop, moet jy dit die een of ander tyd vir ’n toetsrit neem. Kyk of dit al die geld werd is.

Meneer, die Reaksie-eenheid …

Hy hou sy klein, fyn hand in die lug. Al doen hulle niks, Janina. Ek dink Mazibuko het soms nodig om ’n bietjie uit te kom. En ’n mens weet nooit.

Ja, meneer.

Ons weet waarheen sy en die data wil gaan, Janina. Die eindpunt is bekend. Dit skep ’n veilige toetsomgewing. ’n Beheerbare situasie.

Ja, meneer.

Hulle kan … Die direkteur kyk na sy vlekvryestaal-polshorlosie. … binne honderd-en-veertig minute hier wees.

Ek maak so, meneer.

En ek neem aan die Opskamer gaan ook aangeskakel word?

Dit was volgende op my agenda.

Jy is in beheer, Janina. Ek wil net op die hoogte gehou word, maar jy moet weet ek laat dit volkome in jou hande.

Dit is goed, meneer. Sy word getoets. Sy en haar span én Mazibuko en die RU. Sy sien al lank uit hierna.

3

Die seun staan nie op die straathoek nie en daar kom ’n onrustigheid oor Tobela Mpayipheli.

Dan sien hy die huurmotor voor Miriam se huis. Nie ’n minibus nie – ’n sedan, ’n Toyota Cressida met die geel lig op die dak. Peninsula Taxi’s. Hopeloos onvanpas hier. Hy draai in by die stofoprit, klim af, meer ’n kwessie van die langsame onttrekking van sy ledemate van die motorfiets, maak die toutjies los wat sy trommeltjie en die pakkie met die bottel swamdoder op die sitplek agter hom vasgehou het, rol dit netjies op in sy hand, stap in. Die voordeur staan oop.

Miriam staan op uit die sitkamerstoel as hy inkom. Hy soen haar op die wang, maar daar is ’n styfheid in haar. Hy sien die ander vrou in die klein vertrek waar sy steeds sit in haar stoel.

Juffrou Kleintjes is hier vir jou, sê Miriam.

Hy plaas die bagasie op die tafeltjie, draai na haar, steek sy hand uit.

Monica Kleintjes, sê sy.

Aangename kennis. En dan kan hy nie langer wag nie. Waar’s Pakamile?

In sy kamer. Ek het gesê hy moet daar wag.

Ek is jammer … sê Monica Kleintjes.

Waarmee kan ek help? Hy kyk na haar, effens geset in haar los, duur klere, bloes, romp, sykouse en plathakskoene. Hy sukkel om die ergernis uit sy stem te hou.

Ek is Johnny Kleintjes se dogter. Ek moet alleen met jou praat.

Sy hart sink. Johnny Kleintjes. Na al die jare.

Miriam se rug verstyf. Ek sal in die kombuis wees.

Nee, sê hy. Ek het nie geheime vir Miriam nie.

Maar sy stap uit.

Ek is jammer, sê Monica Kleintjes weer.

Wat wil Johnny Kleintjes hê?

Hy is in die moeilikheid.

Johnny Kleintjes, sê hy, meganies as die herinneringe terugkom. Kleintjes sal hom kies. Dit maak sin.

Asseblief, sê sy.

Hy kom terug na die hede. Ek moet eers vir Pakamile groet, sê hy. Ek is nou terug.

Hy stap kombuis toe. Miriam staan voor die stoof, staar na buite. Hy vat aan haar skouer, maar sy reageer nie. Hy loop in die kort gang af, stoot die kind se deur oop. Hy lê op die bedjie met ’n skoolboek, kyk op. Gaan ons nie vandag boer nie?

Middag, Pakamile.

Middag, Tobela.

Ons gaan netnou boer. Ek moet net eers met ’n gas praat.

Die seun knik, ernstig.

Het jy ’n lekker dag gehad?

Dit was okay. Ons het pouse sokker gespeel.

Het jy ’n doel geskop?

Nee. Die grotes skop die doele.

Maar jy ís al groot, ou grote.

Pakamile glimlag.

Ek gaan met die gas praat. Dan gaan ons boer. Hy trek sy hand deur die kind se hare en stap terug, die ongemak in hom nou groot. Johnny Kleintjes. Dis moeilikheid. En hý het dit na hierdie huis toe gebring.

* * * * *

Hulle stap in pas oor Valskermbataljon se paradegrond, kaptein Christmas Tiger Mazibuko een tree voor Klein-Joe Moroka.

Is dit hy? vra Mazibuko en wys na die groepie. Vier Parabats sit onder die groot skadusambreel van die doringboom, die wolfhond lê met uithangende tong aan die voete van die bonkige luitenant, hygend in die Bloemfonteinse hitte, ’n groot, selfversekerde dier.

Dis hy, kaptein.

Mazibuko knik en versnel sy pas. Rooi stof walm op van sy voeteval. Die Bats, drie wittes en ’n bruine, is besig met ’n rugbygesprek, die luitenant wat die woord met gesag voer. Mazibuko is by hulle, loop tussen hulle in en skop die hond met die metaalpunt van sy gevegstewel teen die kop. Hy gee ’n enkele tjank, hard en hoog, en steier teen ’n sersant vas.

Fok, sê die Bat-luitenant.

Is dit jou hond? vra Mazibuko. Daar is volkome ongeloof op die valskermsoldate se gesigte.

Vir wat doen jy dít? ’n Straaltjie bloed het by die wolfhond se neus gevorm. Hy staan-lê verdwaas teen die sersant se been. Mazibuko skop weer, dié keer teen die sy, die geluid van ribbes wat breek, verlore in die uitroepe van al vier valskermsoldate.

Jou fokken … skree die Bat-luitenant en slaan na Mazibuko, ’n wye swaaihou wat teen die agterkant van die nek tref. Mazibuko gee ’n tree terug. Hy glimlag. Julle is almal getuies. Die luitenantjie het eerste geslaan.

Dan beweeg hy, vloeiend en gemaklik, sonder haas. Reguit steekhou na die gesig om die aandag bo te kry, skop na die luitenant, tref sekuur en pynlik op die knieskyf en as die Parabat vooroor wil val, gebruik Mazibuko sy bobeen in ’n kort rukbeweging teen die gesig. Die wit man slaan agteroor, bloed stroom uit die gebreekte neus.

Mazibuko staan ’n tree terug, sy hande kalm langs sy sye. Jy het vanoggend met een van my manne geneuk, luitenant. Hy wys met sy duim oor sy skouer in die rigting van Klein-Joe. Jy het jou fokken wolfhondjie op hom gesit.

Die man se een hand is op die bloeiende neus, die ander op die grond soos hy probeer orent kom. Twee Bats staan nader, die sersant kniel by die hond, wat stil lê. Ek … sê die luitenant en kyk na die bloed op sy hand.

Niemand fok met my mense nie, sê Mazibuko.

Hy wou nie salueer nie, sê die luitenant verwytend en kom orent, onvas op sy voete, die bruin hemp nou donker gevlek van die bloed.

En toe sit jy jou hond op hom? Mazibuko tree vinnig vorentoe. Die Parabat se hande kom op in beskerming. Mazibuko gryp hom aan die kraag, ruk hom vorentoe en stamp sy voorkop teen die neus. Die man val weer agteroor. Rooi stof slaan op in die middagson.

Die selfoon in Mazibuko se bosak begin gedemp lui.

Jissis, sê die sersant. Jy gaan hom doodmaak. Hy kniel by sy makker.

Nie vandag nie …

Die lui verskerp in volume, deurdringend.

Niemand fok met my mense nie. Hy knoop die sak oop en aktiveer die instrument. Kaptein Mazibuko.

Dit is Janina Mentz se stem aan die ander kant.

Aktiveringsoproep, kaptein. ’n Falcon 900 van 21 Eskader sal om 18:15 gereed staan by Bloemspruit. Bevestig asseblief.

Bevestig, sê hy, sy oë op die twee staande Parabats. Maar daar is nie baklei in hulle nie, net verstomming.

18:15. Bloemspruit, sê Mentz.

Bevestig, sê hy weer.

Die verbinding word verbreek. Hy vou die selfoon behendig terug, plaas dit in sy sak. Kom, Joe, sê hy. Ons het beter dinge om te doen. Hy loop naby die sersant verby en trap op die wolfhond se agterbeen.

* * * * *

My pa het gesê as iets ooit met hom moet … gebeur, moet ek vir jou kry.

Tobela knik net. Sy praat moeilik. Hy kan sien sy is bitter ongemaklik, diep onder die indruk van die inbreuk wat sy maak, van die atmosfeer wat sy hier geskep het.

En nou het hy ’n dom ding gedoen. Hy …

Sy soek die regte woorde. Hy sien haar spanning, hy wil nie hê dit moet hom raak nie, wil nie hê dit moet sy bestaan kom verander nie.

Weet jy waarmee hy besig was na ’94?

Ek het jou pa laas in 1986 gesien.

Hulle het hom … Dit was chaos, daardie tyd, na die verkiesing. Hulle het hom gekry om te help … die integrasie van die Intelligensiedienste was moeilik. Ons het twee, drie vertakkinge gehad en die regime het nog meer gehad en die mense wou nie saamwerk nie en hulle het gelieg en bedrieg en gewedywer, oor en weer. Alles het tyd gemors, veel meer gekos as wat hulle voorsien het. Hulle moes konsolideer. Orde skep. En die enigste manier was om alles in projekte op te deel, te kompartementaliseer. Toe maak hulle hom hoof van die projek om al die rekenaardata te integreer. Dit was omtrent onmoontlik, want daar was so baie: Net dié by Infoplan in Pretoria sou jare neem om deur te werk, om nie te praat van Denel en die Veiligheidspolisie en die Geheime Diens en Militêre Intelligensie en die ANC se stelsels in Lusaka en Londen nie. Vierhonderd, vyfhonderd gigagrepe se inligting, enigiets van persoonlike rekords oor die publiek tot wapenstelsels tot informante en dubbelagente. Hy moes dit alles hanteer, die goed wat kon moeilikheid maak, uitwis en die nuttige materiaal berg en ’n sentrale, eenvormige enkelplatform-databasis op die been bring. Hy … ek het vir hom huisgehou daardie tyd – my ma was siek. Hy het gesê dit het hom baie ontstel, die inligting op die stelsels …

Sy talm, maak haar groot swart leerhandsak oop vir ’n sneesdoekie, asof sy haar wil voorberei. Hy het gesê daar was eienaardige opdragte, goed wat Mandela en Nzo nie sou goedkeur nie en hy was bekommerd. Hy het eers nie geweet wat om te doen nie. En toe maak hy rugsteun van sekere materiaal. Hy was bang, meneer Mpayipheli, dit was ’n deurmekaar tyd, jy moet verstaan, daar was nog baie onsekerhede en daar was mense wat hom probeer dwarsboom het en daar was ander wat hul loopbane wou red en dié wat hul loopbane wou maak. ANC en wittes, al twee kante van die draad. Toe bring hy goed huis toe, data, op hardeskywe. Hy het soms deur die nag daaraan gewerk. Ek wou nie weet nie. Ek het vermoed hy …

Sy vee met ’n sneesdoekie onder haar neus. Ek weet nie wat daarop was nie en ek weet nie wat hy daarmee gedoen het nie. Maar nou lyk dit of hy dit nooit ingehandig het nie. Nou lyk dit of hy die data wil verkoop. En toe bel hulle my en ek het gelieg, want …

Verkoop?

Ek …

Aan wie?

Ek weet nie. Daar is wanhoop in haar stem, hy weet nie of dit vir die daad of vir haar pa is nie.

Waarom?

Waarom het hy dit probeer verkoop? Ek weet nie.

Hy lig sy wenkbroue.

Hulle het hom uitgestoot, toe die projek klaar was. Gesê hy moet sy pensioen vat. Ek dink nie dit is wat hy wou gehad het nie. Ek dink nie hy was reg daarvoor nie.

Hy skud sy kop. Daar moet meer wees.

Meneer Mpayipheli, ek weet nie waarom hy dit gedoen het nie. Na my ma se dood … Ek het by hom gebly, maar ek het my eie lewe, en ek dink hy het vereensaam. Wie weet wat in ’n ou man se kop aangaan wanneer hy elke dag by die huis sit en die wittes se koerante lees. Hy, wat so ’n groot rol in die Struggle gehad het en nou gemarginaliseer is. Hy, wat ’n speler was. Hy was gereken in Europa. Hy was iemand en nou is hy niks – miskien wou hy nog net één keer ’n speler wees. Ek was daarvan bewus dat hy bitter is. En moeg. Maar ek het nie gedink … Miskien is dit aandag soek? Ek weet nie. Ek weet net nie.

Die inligting. Hy het nooit gesê wat hom ontstel het nie?

Sy skuif vir ’n oomblik in haar stoel, haar oë wat syne ontwyk. Nee. Net gesê daar’s onheilige goed …

Hoe onheilig?

Baie.

En nou? vra hy.

Hulle het gebel. Ek dink uit Lusaka uit. Hulle het van die skywe, maar dit is nie wat hulle soek nie. Ek moes ’n ander skyf uit my pa se kluis haal.

Hy kyk stip vir haar. Hier kom dit nou.

Ek moet binne 72 uur ’n ander hardeskyf in Lusaka hê. Dit is al tyd wat hulle my wou gee.

Dit is nie baie tyd nie.

Nee.

Waarom dit hier sit en mors?

Ek wil jou vra om te help. Om die data te vat. Om my pa te red, want hulle gaan hom in elk geval doodmaak. En ek … Sy trek die soom van haar lang, wye romp op. … is ’n bietjie stadig, sê sy. Hy sien die kunsbene, die metaal en hout. En ondoeltreffend.

* * * * *

Mazibuko staan onder die vlerk van die Falcon in sy kamoefleeruniform en die swart beret, sy oë op die twaalf wat wapenkiste inlaai. Sy voete is wyd geplant, sy hande agter die rug.

Agt-en-dertig maande wag hy vir dié oomblik. Meer as drie jaar vandat Mentz, dossier in die hand, hom as eenpip-luitenantjie by die Recces kom haal het.

Jy’s ’n harde man, Mazibuko. Maar is jy hard genoeg?

Fok, hy’t gesukkel om haar ernstig op te neem. ’n Vrou. ’n Wit vrou wat by die Recces instap en hiet en gebied met ’n sagte stem en ’n oormaat selfvertroue. En die vermoë om met sy kop te smokkel. Is dit nie tyd om uit jou pa se skaduwee te beweeg nie?

Mazibuko was al reg vir die ding na haar eerste vraag. Met die tweede wou Mentz wys sy kan tussen die dossier se amptelike woorde lees.

Hoekom ek? het hy in elk geval gevra op die vliegtuig Kaap toe.

Mentz het met daardie indringende oë na hom gekyk en gesê: Jy weet, Mazibuko.

Hy het stilgebly, maar het bly wonder. Was dit oor sy … talente? Of oor sy pa? Die antwoord het hy stelselmatig gevind in die stapel lêers (vier-en-veertig, om presies te wees) waaruit hy die vier-en-twintig lede van die Reaction Unit moes kies. Toe het hy begin raak sien wat Mentz skynbaar van meet af aan geweet het. Toe hy die verslae gelees het en die onderhoude gevoer het, in die kandidate se oë gekyk het en die meedoënloosheid gesien het. En die honger.

Die bande wat hulle bind.

Die selfhaat wat maar altyd daar was, het ’n vorm, ’n gestalte gekry.

Ons is reg, kaptein, sê Da Costa.

Mazibuko beweeg onder die vliegtuig se vlerk uit. Klim op. Ons moet gaan werk.

Hulle is reg, ja. So reg soos wat die byna drie jaar se slyp hulle kon kry, die vier maande om die span saam te stel, om hulle een vir een met die hand te gaan uitsoek. Keer op keer is die koring van die kaf geskei tot hy 24 oorgehad het, twee spanne van twaalf elk, sy perfekte syfer vir my RU, soos die direkteur besitlik na hulle verwys. Aar-Joe, die boggelrug se Engelse afkorting vir Reaction Unit. Toe het die skaafwerk in alle erns begin.

En nou trek hy die Condor se deur agter die helfte van die Dirty Double Dozen toe. Die Twenty-four Blackbirds, die Ama-kill-kill. En nog ander name wat hulle vir hulself uitgedink het in die 26 maande sedert die beste instrukteurs wat geld en diplomatieke welwillendheid kon koop hulle onder hande geneem en omvorm het, gedryf het tot uiterstes wat hulle liggaamlik en psigies nie veronderstel was om te kon deurstaan nie. Die helfte, want daar is twee spanne van twaalf elk, een altyd op bystand vir twee ononderbroke weke as span Alpha, die ander – span Bravo – besig om hul vaardighede te slyp. Dan word Alpha weer Bravo. Die lede wissel en skommel, maar hulle is ’n eenheid. ’n Eenheid. Die bande wat hulle bind. Die sweet en die bloed, die intensiteit van fisieke swaarkry. En daardie bykomende dimensie – daardie psigiese juk, daardie gemeenskaplike sielsiekte, daardie gedeelde vloek.

Hulle sit al, die gesigte wat met opgewonde verwagting na hom opkyk, met totale vertroue, met volkome bewondering.

Tyd om te gaan gat skop, sê hy.

Hulle brul.

4

Deur die kombuisvenster sien hulle die kind wat in die groentetuin staan. Ek het nooit vir hom gesê mans gaan weg nie. Nou sal hy dit self leer, sê sy.

Ek kom terug.

Sy skud net haar kop.

Ek sweer, Miriam …

Moenie, sê sy.

Ek … dit is … ek skuld Johnny Kleintjes, Miriam, ek …

Haar stem is sag, soos altyd wanneer sy driftig raak. Onthou jy wat jy gesê het?

Ek onthou.

Wat het jy gesê, Tobela?

Ek het gesê ek is nie ’n wegloper nie.

En nou?

Dis net ’n dag of twee. Dan’s ek terug.

Weer die skud van die kop, vol voorkennis.

Ek kan nie anders nie.

Jy kan nie anders nie? Natuurlik kan jy anders. Jy kan ‘nee’ sê. Jy kan dat hulle hul eie moeilikheid regmaak. Jy skuld hulle niks.

Ek skuld vir Johnny Kleintjes.

Jy het vir my gesê jy kan nie meer daardie lewe lei nie. Jy het gesê jy’s klaar daarmee.

Hy sug diep. Hy draai terug na haar toe, sy hande en sy stem pleitend. Dit is waar. Ek het dit gesê. En ek het dit bedóél. Niks het verander nie. Jy is reg – ek kan ‘nee’ sê. Dit is ’n keuse. Mý keuse. Ek moet die regte ding kies. Ek móét die regte ding doen, Miriam, die ding wat van my ’n eerbare man maak. En dit is die moeilikste keuses. Dit is áltyd die moeilikste keuses.

Hy sien hoe sy luister en hy kry hoop vir begrip. My skuld aan Johnny Kleintjes is ’n man se skuld. ’n Ereskuld. Eer beteken nie net om vir jou en Pakamile te sorg nie, om elke middag huis toe te kom, om ’n werk te doen wat binne die wet en geweldloos is nie. Dit beteken ook ek moet my skuld nakom.

Sy sê niks.

Verstaan jy?

Ek wil jou nie verloor nie. Byna onhoorbaar sag. En ek dink nie hy kan bekostig om jou te verloor nie. Haar oë wys na die seun buite.

Julle sal my nie verloor nie. Dit belowe ek jou. Ek kom terug. Gouer as wat jy dink.

Sy draai na hom toe, sit haar arms om sy lyf, hou hom vas met ’n desperaatheid.

Gouer as wat jy dink, sê hy.

* * * * *

Die grootste vertrek op Wale Street Chambers se sesde verdieping staan bekend as die Opskamer en dit is nog net agt keer in 24 maande gebruik – vir paraatheidstoetsing, die term wat Janina Mentz gebruik vir die kwartaallikse oefenlopies om die stelsels en haar span se standaarde te meet. Die bank van twaalf televisiestelle teen die oostelike muur is gekoppel aan digitale en analoë satelliettelevisie, kringtelevisie en videokonferensiegeriewe. Die ses tafelrekenaars aan die noordelike muur is met optiese vesel aan die plaaslike netwerk en die Internet-ruggraat gekonnekteer. Langs die dubbeldeur aan die westelike muur is die digitale instemmer en ontvanger van die radionetwerk en die sellulêre en landlyn-telefoonsentrale met 18 meeluistervaste lyne en telefoonkonferensiegeriewe. Teen die suidelike muur is die groot wit skerm waarteen die videoprojektor, wat aan die dak hang, sy beeld kan werp. In die middel van die vertrek staan die ovaaltafel met sitplek vir twintig mense.

Die sestien wat nou aan die tafel sit, het ’n sterk vermoede dat die laatmiddag-wekroep na die Opskamer nie ’n kwartaallikse paraatheidstoetsing is nie. Daarom is daar elektrisiteit in die vertrek as sy instap, hul oë wat haar volg met ingehoue afwagting. Daar sou al gerugte gewees het. Die meeluisterspan sou hul voorkennis met ’n meerderwaardigheid gedra het, sou geskimp het en vaag kopknikkend toegegee het dat iets aan die gebeur is terwyl die ander afgunstig raai en op ou gunste sinspeel om inligting te bekom.

Daarom rus die sestien pare antisiperende oë op haar. In die verlede was daar ander vrae wat met die draai van koppe gevra is. In die begin, toe sy dié span namens die direkteur begin saamstel en bou het, was dit meting. Hoofsaaklik van haar vaardighede, haar behendigheid, haar gesagsvermoë. Want hulle is feitlik almal mans en hulle kom uit vorige betrekkings waar hul geslag die septer geswaai het. Hulle het haar getoets en hulle het geleer dat kras taal en kru optrede haar nie van stryk bring nie, dat aggressie haar kalm en koud laat, dat fynonthulde antifeminisme haar nie uitlok nie. Hulle het haar agtergrond stukkie vir stukkie bymekaargesit sodat hulle die nuwe baas kon ken: Die plattelandse herkoms, die briljante akademiese loopbaan, die politieke bedrywighede, die stadige klim van die Partyleer – want sy’s wit en sy’s Afrikaans en iewers tussenin getroud en geskei. Tot die direkteur haar met die hand gaan uitsoek het.

En eindelik het hulle haar gerespekteer vir wat sy hier vermag het, vir die manier waarop sy dit gedoen het.

Daarom stap sy in die vertrek in met ingehoue selfvertroue en kyk op haar horlosie voor sy sê: Goeienaand, almal.

Goeienaand, mevrou Mentz. ’n Gemoedelike koor wat voldoen aan die direkteur se voorskrifte oor formele betiteling.

Sy is ontspanne, onopsigtelik in beheer. Sy vou die grys romp met ekonomiese presisie onder haar in as sy aan die hoof van die lang tafel gaan sit, by die skootrekenaar wat onder die tafel by een van die veelvuldige poorte ingeprop is

Reviews for Proteus

[col2910_1 · Rating: 5 out of 5 stars]

Blurb....When Johnny K is kidnapped and held to ransom, his daughter turns to his old friend Tiny. She has 72 hours to deliver a disc with sensitive data on it to the kidnappers. But some people are watching Tiny’s every move – waiting for him to trip up and lead them to what they want.Phew........ 420-odd pages of pure adrenaline filled, roller-coasting rocket fuel. I managed to read this in less than a day over the weekend, when I might typically read on average about 100-odd pages a day over the course of a month.There must be something in the water in South Africa as Meyer and his fellow countrymen, Mike Nicol and Roger Smith have churned out some of the best crime fiction I’ve read in the past 6 months. Heart Of The Hunter is one of Meyer’s earlier books originally published back in 2003. Since then he has attracted a wider audience with 13 Hours, Trackers and his latest book 7 Days. Of his 3 most recent books, I have only read Trackers which if I’m totally honest didn’t blow me away like this and last month’s reading highlight- Blood Safari. 13 Hours is on mount TBR along with his earlier stuff.Meyer gives us Thobela Mpayipheli – former fighter in the struggle for equality in South Africa. Thobela has a checkered past; previously loaned out by the ANC resistance, as a favour to operate for the KGB as an assassin; but now post-apartheid surplus to requirements. Thobela after a few years as an enforcer in the drugs trade has gone straight. With an ordinary Joe job and his love for a women and her son he has a dream of a farm where they can bring up the boy away from the dangers and temptations of the crime-ridden city; a place where he can learn to grow crops and see life flourish from his efforts, instead of choking it off at the core. Tiny’s plans are on track, until a former friend is kidnapped and he’s sucked back into the vortex. To save his friend he has to deliver a disc to Lusaka within 3 days. Before too long he’s fallen foul of the intelligence services seeking to recover the disc and stop the data falling into enemy hands. Thebola fleeing on a stolen motor-bike becomes a fugitive in a massive man-hunt organised by the authorities and fueled by the media which has broken the story.Does the interests of the state, over-ride the basic rights of her citizens? Can you be loyal to the state but retain your principles and behave according to your conscience? Can people fundamentally change and out-grow their past and become more?Sometimes you start reading a book that starts out in a promising fashion, but along the way loses its edge and ultimately crawls to an unsatisfactory conclusion. Not this book, and from the evidence of the last month or two, not this author. Pedal to metal from first page to last5 from 5Borrowed from my local library.

[ecw0647 · Rating: 4 out of 5 stars]

Tiny Mpayipheli wants nothing more than to live out the rest of his life with his wife and stepson. He is a good man. His plan is to save enough to purchase some land and farm. But he has a past and when he gets a message from an old friend to bring him a hard drive, it seems like an easy task. Unfortunately the drive contains information that may or may not be bait in international game of spies. Soon everyone is after him and he is trying to stay loyal to his new life and his friend. That may not be possible.This is a terrific book. It's a real page turner but with heart and feeling for the people and country of South Africa. It's also an examination of good and evil. Some passges:But disillusionment followed, not suddenly or dramatically—the small realities slowly took over uninvited. The realization that people are an unreliable, dishonest, self-centered, self-absorbed, backstabbing, violent, sly species that lie, cheat, murder, rape, and steal, regardless of their status, nationality, or color. It was a gradual but often traumatic process for someone who wished only to see good and beauty.“That is my problem with the media, Miss Healy. You want to press people into packages, that is all there is time and space for. Labels. But you can’t label people. We are not all good or bad. There is a bit of both in all of us. No. There is a lot of both in all of us.”And he had said: “You know, whitey, it sounds like the new excuse to me. All the great troubles of the world have been done in the name of one or other excuse. Christianization, colonialism, herrenvolk, communism, apartheid, democracy, and now evolution. Or is it genetics? Excuses, just another reason to do as we wish. I am tired of it all. Finished with that. I am tired of my own excuses and the excuses of other people. I am taking responsibility for what I do now. Without excuse. I have choices; you have choices. About how we will live. That’s all. That’s all we can choose. Fuck excuses.

[magentaflake · Rating: 1 out of 5 stars]

didn't li8ke. on page 27 an Alsation dog is kicked in the head and the ribs. can't read anything in which animals are abused.

[tinwara · Rating: 4 out of 5 stars]

Usually I am not that much into the suspense genre, but I sincerely enjoyed this novel by Deon Meyer. It contains the ingredients of an espionage story: a disk containing state secrets, police, secret services, a spy - or perhaps several spies - whose identity for a long time remains unclear and a former assassin who unexpectedly turns into the sympathetic protagonist of the story. Of course a journalist gets involved, and there are some romantic storylines.Even though this may sound a little predictable, I thought the book was not. Perhaps because it is set in post Apartheid South Africa, and set against the background of the violent history of this country. Perhaps because the male/female and black/white oppositions have been worked out in original ways. Or because the characters have depth. Or because the descriptions of the South African landscapes are lovely. It's a thrilling read (didn't want to stop reading) that is not superficial but gives you some food for thought on South Africa and on good and evil.

[maneekuhi · Rating: 3 out of 5 stars]

"Heart of the Hunter" is the third book that Meyer has written, a stand-alone novel. His ninth book, and 4th in the Benny Greisel series will be released in the USA Oct 2, 2014. I am a big fan of Meyer, and have enjoyed virtually all of his books tremendously. And if there is an exception to that rule, it is with this book. Meyer is an excellent story-teller and he grabs the reader's attention from page one. There is usually plenty of tension throughout his books but it really ramps up in the last quarter. Not so with HotH. It was an interesting story, perhaps a bit unnecessarily complex. Too much had to be explained, and the timeline was all over the place. The story begins with a pone call from a kidnap victim to his daughter. The ransom is a hard drive hidden in his safe at home. She contacts a former colleague of her father and he agrees to deliver it, leaving his common law wife and her young son but promising to return in two days. However a South African intelligence agency has the phone tapped, and suspicious of what might be on the drive, they deploy forces to stop the delivery. Most of the story deals with the journey, and a number o flashbacks to fill in an incredible amount of history and other unknown detail. Don't read this as your first Meyer, instead read any of the last 4 or 5 books. I started with "Blood Safari", loved it, and I am eagerly awaiting "Cobra".

[zmagic69 · Rating: 4 out of 5 stars]

A harder book to get through than reading Devils Peak. The book is kafkaesque, and the African names get a bit confusing, but the writing is once again excellent and a very interesting story.

[ebyrne41_1 · Rating: 4 out of 5 stars]

Can a man ever really change who he is, or be allowed to? This is a really enjoyable suspense thriller involving a dash against the clock across SA by one man in order to save another, and he chased and hunted by government forces with the media close behind. But what if the hunted has himself been a hunter? Its got pace, suspense, plenty of action and well developed characters. Plus interesting insights into the SA security forces, race relations, and the region's geography. I can highly recommend this book.