Orion

By Deon Meyer

’n Middelklas-meubelhandelaar is in sy voorstedelike huis met ’n blaasvlam gemartel en toe met ’n M16 doodgeskiet. Een skoot; agterkant van die kop. Laksmanstyl. Oudpolisieman Zatopek van Heerden het sewe dae om dié moord op te los en ’n testament te vind. En die moord het boonop al tien maande tevore plaasgevind, die spore is vaag, die enigste leidraad ’n stukkie papier waarmee hulle te lank gelede dollars toegedraai het. Miskien báie dollars . . . En wanneer alles skielik ontvlam, is daar snaakse gediertes wat uit die vuurlig probeer skarrel: Militêre Intelligensie, die CIA, Moord en Roof, georganiseerde misdaad op die Kaapse Vlakte. Hoe dieper hy delf, hoe meer lae hy van dié ding afkrap, hoe meer smeer hulle toe.

• Language: Afrikaans
• Publisher: Human & Rousseau
• Release date: May 29, 2012
• ISBN: 9780798157438

Deon Meyer

Internasionaal bekende skrywer Deon Meyer woon op Stellenbosch. Sy publikasies sluit in dertien misdaadromans (onder meer Spoor, 2010, 7 Dae, 2011, Kobra, 2013, Ikarus, 2015, Koors, 2016, Prooi, 2018, en Donkerdrif, 2020). Orion, Proteus en Infanta is met die ATKV-prosaprys bekroon en Prooi met die ATKV-prys vir Spanningsfiksie.

Book preview

Deon Meyer

Orion

Human & Rousseau

Vir Francis Meyer. My ma.

Dag 7

Donderdag, 6 Julie

1

Hy kom skielik uit die drankslaap en die pyn van sy ribbes is eerste in sy bewussyn, dan die seer van geswolle oog en bolip, die antiseptiese, dowwe reuk van die sel, die suur reuk van sy lyf, die sout smaak van bloed en ou bier in sy mond.

En die verligting.

Die aand se brokstukke in sy kop: Die uittarting, die beswaarde gesigte, die woede. Sulke normale, voorspelbare fokkers. Sulke ordentlike, konvensionele pilare van die gemeenskap.

Hy lê só, op die kant van sy torso – sonder pyn, stil, die babelas wat deur hom versprei.

Voetstappe in die gang buite, ’n sleutel wat in die grys staaldeur se slot draai, die geluid van metaal op metaal wat deur sy kop sny. Dan staan die uniform daar.

Jou prokureur is hier, sê die polisieman.

Hy draai stadig om. Hy maak sy een oog oop.

Kom. ’n Stem sonder respek.

Hy beur sy liggaam orent, swaai sy voete van die katel af. Ek het nie ’n prokureur nie. Sy stem klink ver.

Die polisieman tree nader, vat hom agter aan die kraag, trek hom orent. Kom.

Die pyn in sy ribbes. Hy strompel deur die seldeur, in die geplaveide gang af, na die aanklagkantoor.

Die uniform stap vooruit, wys met die sleutel die pad na die klein paradekamer. Hy stap moeisaam in. Kemp sit daar, met sy aktetas langs hom en ’n frons op sy gesig. Hy gaan sit op ’n diepblou stoel, sy kop in sy hande. Hy hoor hoe die polisieman die deur agter hom toetrek en wegstap.

Jy is gemors, Van Heerden, sê Kemp.

Hy sê niks.

Wat word van jou?

Wat maak dit saak? Sy dik lip vervorm die s.

Kemp se frons verdiep. Hy skud sy kop. Hulle het nie eens die moeite gedoen om ’n saak te maak nie.

Hy wil die verligting herleef, die vermindering van die druk, maar dit ontwyk hom nou. Kemp. Waar de fok kom Kemp vandaan?

Selfs tandartse ken drek as hulle dit sien. Here, Van Heerden, wat word van jou? Jy pis jou lewe weg. Tandartse? Hoe dronk moet ’n mens wees om vyf tandartse te probeer aanvat?

Twee was algemene praktisyns.

Kemp kyk hom op en af, dan staan die prokureur op. Hy is ’n groot man, skoon en netjies in die sportbaadjie en grys broek, die das se neutrale kleure net reg. Waar’s jou kar?

Van Heerden kom stadig orent. Die aarde is nie heeltemal stil nie. By die kroeg.

Kemp maak die deur oop en stap uit. Kom.

Hy stap stadig agterna, tot in die aanklagkantoor. ’n Sersant stoot sy besittings oor die toonbank, ’n plastieksak met sy dun beursie en sy sleutels. Hy neem dit sonder om oogkontak te maak.

Ek vat hom weg, sê Kemp.

Hy sal terug wees.

Die dag is koud buite, die wind sny deur sy dun baadjie. Hy onderdruk die drang om dit stywer om hom vas te trek.

Kemp klim in sy groot bakkie, leun oor en sluit die passasiersdeur oop. Van Heerden stap stadig om en klim in, trek die deur toe en leun daarteen aan met sy kop. Kemp trek weg.

Watter kroeg?

Die Sports Pub oorkant Panarotti’s.

Wat het gebeur?

Hoekom het jy my kom haal?

Omdat jy gisteraand vir die hele Table View-polisiestasie vertel het dat ek vir hulle en die tandartse sal dagvaar vir enigiets van aanranding tot brutaliteit.

Hy onthou, vaagweg, sy aanklagkantoor-tirade. My prokureur. Spottend.

Ek is nie jou prokureur nie, Van Heerden.

Die geswolle oog knip sy lag kort. Hoekom het jy my kom haal? 

Kemp verwissel die ratte aggressief. Die fok weet.

Hy draai sy kop, kyk na man agter die stuur. Jy wil iets hê.

Jy skuld my.

Ek skuld jou niks.

Kemp ry, soekend na die kroeg. Watter kar is joune?

Hy wys na die Corolla.

Ek ry agter jou aan. Ek moet jou skoon en respektabel kry.

Vir wat?

Later.

Hy klim uit en stap oor die straat, klim in die Toyota. Hy sukkel om die deur oop te sluit, sy hand bewerig. Die enjin stotter en kerm, vat eindelik. Hy trek weg, ry na Koebergweg, links verby Killarney, uit op die N7. Die reën kom skielik in windvlae oor die pad. Links na Morningstar en weer links deur die kleinhoewe se ingang. Kemp se ingevoerde Amerikaanse Ford agter hom. Hy kyk na die groot huis tussen die bome, maar draai weg na die witgekalkte geboutjie, hou stil.

Kemp stop langs hom, draai sy venster net effens oop teen die reën. Ek wag vir jou.

Hy stort eers, laat die warm water oor sy lyf spoel, sonder genoegdoening, sy hande wat onnadenkend die skraal lyne van skouer na borskas na maag met die seep smeer, net die seep, sonder waslap, versigtig oor die beseerde deel van die ribbes, dan metodies die res. Hy leun met sy kop teen die muur om te balanseer as hy eers die een, dan die ander voet was, eindelik die krane toedraai en die handdoek van die reling aftrek. Die dun, uitgewasde wit handdoek – hy sal die een of ander tyd ’n nuwe een moet koop. Hy laat die wasbak se warm kraan eers loop, hou sy hande bak onder die temerige straal en gooi dan die water oor die spieël om die stoom weg te was. Hy druk die buisie skeerseep in sy linkerhand uit, doop die kwas daarin, laat dit skuim. Hy smeer die seep oor sy gesig.

Die oog lyk sleg. Nou rooi en opgehewe. Later bloupers. Die rofie op sy lip het afgewas. Net ’n fyn bloedstreep oor.

Hy trek die skeermes eers van langs die linkeroor na onder, al die pad met sy vel langs, oor die hoek van die kakebeen tot in die nek, begin dan weer bo. Sonder om homself te sien. Trek sy kakebeen en lippe om die vel te laat span vir die skeermes om die mond, doen dan die regterkant, spoel die skeermes af, was die wasbak uit met warm water, droog weer af. Borsel sy hare. Moet die borsel skoonmaak, die swart hare koek daarin.

Moet nuwe onderbroeke koop. Moet nuwe hemde koop. Moet nuwe kouse koop. Die een of ander tyd. Broek en baadjie nog redelik. Fok die das. Sit die lig af. Die vertrek is donker en koud, die reën teen die vensters, tien oor elf in die oggend.

Hy stap uit. Kemp hou vir hom die bakkie se deur oop.

Daar is ’n lang stilte, tot in Milnerton.

Waarheen?

Stad toe?

Jy wil iets hê.

Een van ons P.A.’s het haar eie praktyk begin. Sy het hulp nodig.

Jy skuld haar.

Kemp snork net. Wat het gisteraand gebeur?

Ek was dronk.

Wat het gisteraand gebeur wat anders was?

Daar is pelikane op die gholfbaan se vlei. Hulle wei ongestoord in die reën.

Hulle was so vol van hulle fokken vier by viers.

Toe rand jy hulle aan?

Die vette het eerste geslaan.

Hoekom?

Hy draai sy kop weg.

Ek verstaan jou nie.

Hy maak ’n geluid in sy keel.

Jy kan ’n lewe maak. Maar jy het so ’n vet kak in jouself …

Paardeneiland se nywerhede beweeg verby.

Wat het gebeur?

Van Heerden kyk na die reën, fyn, skarrelende druppels teen die voorruit. Hy haal diep asem, ’n sug vir die nutteloosheid daarvan. Jy kan vir ’n man sê sy vier by vier gaan nie sy voël langer maak nie en hy hou hom doof. Maar praat oor sy vrou …

Jissis.

Vir ’n vlietende oomblik voel hy weer die haat, die verligting, die oomblik van verlossing van gisteraand, die ses middeljarige mans se gesigte deur woede verwring. Houe, skoppe wat op hom reën, tot die drie kroegmanne hulle uitmekaar kry.

Hulle praat nie weer tot Kemp voor ’n gebou in die Strandgebied stilhou nie.

Derde verdieping. Beneke, Olivier en Vennote. Sê vir Beneke ek het jou gestuur.

Hy knik en maak die deur oop, klim uit. Kemp kyk vir hom, nadenkend.

Dan maak hy die deur toe en stap die gebou binne.

Hy sit-lê sonder respek in die stoel. Kemp het my gestuur, is al wat hy gesê het. Sy het geknik en die beseerde oog en lip ingeneem, voorgegee dat dit nie bestaan nie.

Ek glo ek en jy kan mekaar help, meneer Van Heerden. Sy vou haar romp in as sy gaan sit.

Meneer. En die poging tot gemeenskaplike grond. Hy ken dié aanslag. Maar hy sê niks. Hy kyk vir haar, wonder waar sy die neus en mond geërf het. Die groot oë en die klein oortjies. Die genetiese dobbelstene het vir haar op vreemde plekke geval, op die rand van skoonheid.

Haar hande is op die lessenaar, die vingers netjies verstrengel. Meneer Kemp sê vir my jy het ervaring met ondersoekwerk, maar is nie op die oomblik in ’n betrekking nie. Ek het die hulp van ’n goeie ondersoeker nodig. Norman Vincent Peale. Sy praat glad en behendig. Hy vermoed sy is slim. Hy vermoed sy sal langer neem om te ontsenu as die gewone vrou.

Sy trek ’n laai oop en haal ’n lêer uit.

Het Kemp vir jou gesê ek is gemors?

Haar hande weifel net ’n klein oomblik. Sy glimlag styf. Meneer Van Heerden, jou persoonlikheid gaan my nie aan nie. Jou persoonlike lewe gaan my nie aan nie. Hierdie is ’n sakeproposisie. Ek bied aan jou ’n tydelike werksgeleentheid teen ’n professionele fooi.

So fokken beheersd. Asof sy alles weet. Asof haar selfoon en graad al skanse is wat sy nodig het …

Hoe oud is jy?

Dertig, sê sy. Sonder skroom.

Hy kyk na haar ringvinger. Dit is kaal.

Is jy beskikbaar, meneer Van Heerden?

Dit hang af van wat jy wil hê.

2

My ma is ’n kunstenaar. My pa was ’n myner.

Sy het hom die eerste keer gesien op ’n koue winterdag op Olënpark se witgerypte rugbyveld – sy gestreepte Vaal Reefs-trui byna van sy lyf afgeskeur, hy wat stadig kantlyn toe stap vir ’n nuwe een, sy natgeswete lenigheid, die definisie van skouers en maag en ribbes wat dofweg blink in die flou laatmiddagson.

Sy het die storie noukeurig vertel, elke keer, die ylblou van die lug, die vaalwit van die stadion se gras, die kleinerige studenteskare wat luid hul span teen die myners ondersteun, die pers van hul serpe helder spatsels teen die dowwe grein van die houtbanke.

Ek het met elke aanhoor daarvan die beelde verder uitgebou, haar skraal gestalte uit ’n swart-wit foto van daardie tyd ingevoeg – sigaret in die hand, donker hare en oë, ’n sekere broeiende skoonheid – waar sy hom sien en die lyne van sy gesig en sy liggaam vir haar onweerstaanbaar reg is. Asof sy deur alles kon sien. Tot in sy hart, het sy gesê.

Sy het op daardie oomblik twee dinge met sekerheid geweet. Die een was dat sy hom sou skilder.

Ná die wedstryd het sy buite vir hom gewag, tussen die beamptes en tweedespanspelers, tot hy uitgekom het met das en baadjie en nat hare. Hy het haar in die skemerte gesien, haar intensiteit op hom gevoel. Hy het gebloos en na haar toe gestap asof hy geweet het sy wil hom hê.

Sy het die papiertjie in haar hand gereed gehou.

Jy moet my bel, het sy gesê toe hy voor haar staan. Sy maats was om hom en daarom het sy net die toegevoude voornaam en nommer vir hom gegee, omgedraai en geloop, terug na die huis in Thomstraat waar sy loseer het. Hy het laataand gebel.

My naam is Emile.

Ek is ’n kunstenaar, het sy gesê. Ek wil jou skilder.

O. Teleurstelling in sy stem. Watse skildery wil jy maak?

Een van jou.

Hoekom?

Want jy is ’n mooi man.

Hy het gelag, ongelowig en ongemaklik. (Hy het later vir haar gesê dit was vir hom nuus, omdat hy maar altyd gesukkel het om ’n meisie te kry. Sy het geantwoord dat dit was omdat hy dom is met vroue.)

Ek weet nie, het hy eindelik uitgekry.

As betaling kan jy my uitneem vir ete.

My pa het weer gelag. En net meer as ’n week later het hy op ’n koue winteroggend, ’n Sondag, met sy Morris Minor van die enkelkwartiere op Stilfontein Potchefstroom toe gery. Sy het met haar esel en skildertas ingeklim en vir hom beduie – op die Carletonvillepad uit, tot naby Boskopdam.

Waarheen gaan ons?

Veld toe.

"Veld toe?

Hy het geknik.

Doen ’n mens dit nie in ’n … kunskamer nie? ’n Ateiljee.

Ja.

Soms.

O?

Hulle het op ’n plaaspad afgedraai en teen ’n randjie stilgehou. Hy het haar help dra, haar dopgehou terwyl sy die doek op die esel span, die tas oopmaak en die kwaste regpak.

Jy kan maar uittrek.

Ek gaan nie alles uittrek nie.

Sy het net stil na hom gekyk.

Ek weet nie eens wat jou van is nie.

Joan Killian. Trek uit.

Hy het sy hemp uitgetrek, daarna sy skoene.

Dit is genoeg, het hy geskerm.

Sy het geknik.

Wat moet ek nou doen?

Staan op die klip.

Hy het op die groterige rots geklim.

Moenie so regop staan nie. Ontspan. Laat jou hande sak. Kyk daar, na die dam toe.

En toe het sy begin skilder. Hy het vir haar vrae gevra, maar sy het nie geantwoord nie, net nou en dan gemaan dat hy stil moet staan, afwisselend na hom en die doek gekyk, verf gemeng en aangewend – tot hy moed opgegee het met die gesprek. Na ’n uur of wat het sy hom laat rus. Hy het weer sy vrae gevra, uitgevind sy is die enigste dogter van ’n aktrise en ’n dramadosent in Pretoria. Hy het hul name vaagweg onthou uit Afrikaanse flieks van die jare veertig.

Eindelik het sy ’n sigaret aangesteek en begin om haar kunsgoed op te pak.

Hy het begin aantrek. Kan ek sien wat jy geteken het? 

Geskilder het. Nee.

Waarom nie?

Jy kan dit sien wanneer dit klaar is.

Hulle het teruggery Potch toe en warm sjokolade by ’n kafee op die Bult gedrink.

Hy het haar oor haar kuns uitgevra, sy vir hom oor sy werk. En iewers in die laatmiddag van die Wes-Transvaalse winter het hy lank en stil na haar gekyk en gesê: Ek gaan met jou trou. Sy het net geknik, want dit was die tweede ding wat sy met sekerheid geweet het toe sy hom daardie eerste keer gesien het.

3

Sy kyk af na die lêer en trek haar asem stadig in. Johannes Jacobus Smit is op 30 September verlede jaar, tydens ’n inbraak by sy huis in Morelettastraat, Durbanville, noodlottig gewond met ’n grootkalibergeweer. Die volledige inhoud van ’n instapkluis word sedert die voorval vermis, onder meer ’n testament, waarin hy na bewering sy besittings aan sy vriendin, Wilhelmina Johanna van As, bemaak het. Sou die testament nie opgespoor word nie, sal wyle meneer Smit as intestaat gesterf beskou word en die boedel sal uiteindelik na die staat gaan.

Hoe groot is die boedel?

In dié stadium lyk dit na net onder die twee miljoen.

Hy het dit vermoed. Van As is jou kliënt.

Sy het elf jaar lank saam met meneer Smit gewoon. Sy het hom in sy sakebelange ondersteun, sy etes voorberei en sy huis skoongemaak, sy klere versorg ... en op sy aandrang hul baba laat aborteer.

Hy het nooit aangebied om met haar te trou nie?

Hy was nie … ’n voorstander van die huwelik nie.

Waar was sy op die aand van die …

Dertigste? In Windhoek. Hy het haar gestuur. Vir sake. Sy het op 1 Oktober teruggekeer en hom dood aangetref, vasgebind op ’n kombuisstoel.

Hy skuif verder af in die stoel. Jy wil hê ek moet die testament opspoor?

Sy knik. Ek het elke moontlike uitweg wat die reg ons toelaat, reeds gevolg. Oor sewe dae is die finale sitting by die Meester van die Hooggeregshof. As ons nie teen daardie tyd ’n geldige dokument kan verskaf nie, kry Wilna van As nie ’n sent nie.

Sewe dae?

Sy knik.

Dit is … amper tien maande. Sedert die moord.

Die prokureur knik.

Ek neem aan die polisie het nie vir ’n deurbraak gesorg nie. 

Hulle het hul bes gedoen.

Hy kyk na haar, dan na twee sertifikate teen die muur. Hy voel weer die pyn in sy ribbes. Hy maak ’n geluid, kort en obseen, deels vir die pyn, deels vir die surrealisme van die oomblik. Sewe dae.

Ek ...

Het Kemp jou nie gesê nie? Ek doen nie meer wonderwerke nie.

Meneer Van …

Dit is tien maande ná die man se dood. Dit is ’n mors van jou kliënt se geld. Nie dat dit ’n prokureur seker veel sal bekommer nie.

Hy sien haar oë vernou. ’n Klein rosige vlek, soos ’n sekelmaan, vorm stadig teen haar wang. My etiek, meneer Van Heerden, is bo verdenking.

Nie as jy vir mevrou Van As laat verstaan daar is nog ’n kans nie, sê hy en wonder hoeveel selfbeheersing sy sal hê.

"Mejuffrou Van As is ten volle ingelig oor die sinvolheid van die stap. Ek het haar geadviseer oor die potensiële nutteloosheid van die oefening. Maar sy is bereid om jou te betaal, omdat dit haar laaste kans is. Die enigste oorblywende uitweg. Tensy jy nie daarvoor kans sien nie, meneer Van Heerden. Daar is klaarblyklik ander mense met dieselfde talente …"

Die sekelmaan gloei rooi, maar haar stem bly afgemete en onder beheer.

"Wat maar te bly sal wees om saam met jou mejuffrou Van As se geldjies te neem," sê hy en wonder of die vlek nog rooier kan skyn. Tot sy verbasing glimlag sy stadig.

Ek stel nie regtig belang waar jy jou wonde opgedoen het nie … Sy beduie met haar gemanikuurde hande na sy gesig en leun vorentoe. Maar ek begin nou verstaan wáárom.

Hy sien die sekelmaan verdwyn stadig. Hy dink ’n oomblik na, teleurgesteld. Wat was nog in die kluis?

Sy weet nie.

Sy weet nie? Sy slaap elf jaar saam met hom en sy weet nie wat in sy kluis aangaan nie?

Weet jy wat in jou vrou se klerekas aangaan, meneer Van Heerden?

Wat is jou naam?

Sy huiwer eers. Hoop.

Hoop?

My ouers was ietwat … romanties.

Hy rol die naam in sy mond rond. Hoop. Beneke. Hy kyk na haar, wonder hoe ’n mens, ’n vrou, dertig jaar lank met die naam Hoop saamleef. Hy kyk na haar kort hare. Soos ’n man s’n. Hy wonder met watter lyn van haar gesig die gode van gelaatstrekke die pot mis gesit het. ’n Ou spel, vaag onthou.

Ek het nie ’n vrou nie, Hoop.

Ek is nie verbaas nie … Wat is jóú naam?

Ek hou van die ‘meneer’.

"Sien jy kans vir die uitdaging, meneer Van Heerden?"

Wilna van As is iewers in haar onpeilbare middeljare, ’n vrou sonder skerp hoeke, kort en rond. Haar stem is sag terwyl sy in die voorkamer van die huis in Durbanville vir hom en die prokureur vertel van Jan Smit.

Sy het hom aan Van As voorgestel as meneer Van Heerden, wat vir ons die ondersoek gaan doen. Ons. Die term wat medici en prokureurs gebruik wanneer daar trauma is. Hy haat dit. Hy het vir koffie gevra toe drinkgoed aangebied is. Hulle het in die voorkamer gaan sit, vreemd vir mekaar, formeel en styf.

Ek weet dit is omtrent onmoontlik om die testament betyds op te spoor, het Van As verskonend gesê en hy het vir die vroueprokureur gekyk. Sy het die blik sonder uitdrukking beantwoord.

Hy het geknik. Jy is seker van die testament se bestaan?

Hoop het haar asem ingetrek asof sy iets wil sê, beswaar wil aanteken.

Ja. Jan het een aand daarmee by die huis aangekom. Sy wys met haar hand in die rigting van die kombuis. Ons het by die tafel gesit en hy het my stap vir stap daardeur geneem. Dit was nie ’n lang dokument nie.

En die strekking daarvan was dat jy alles sou erf?

Ja …

Wie het die testament opgestel?

Hy het dit self geskryf. Dit was in sy handskrif.

Het getuies geteken?

Hy het dit by die Polisiekantoor hier in Durbanville laat beëdig. Twee van die mense daar het geteken.

Daar was net een afskrif.

Ja, sê Wilna van As, gelate.

Jy het dit nie eienaardig gevind dat hy nie ’n prokureur die testament laat opstel het nie?

Jan was só.

Hoe?

Privaat.

Die woord hang in die lug. Van Heerden sê niks, wag dat sy meer moet sê.

Ek dink nie hy het mense baie vertrou nie.

O?

Hy … ons … het eenvoudig gelewe. Ons het gewerk en huis toe gekom. Hy het soms van sy huis as sy wegkruipplek gepraat. Daar was nie juis vriende nie …

Watse werk het hy gedoen?

Klassieke meubels. Wat ander mense as antieke meubels beskryf. Hy het gesê in Suid-Afrika is daar nie regtig antieke meubels nie, die land is te jonk. Ons was groothandelaars. Ons het die meubels opgespoor en aan handelaars verskaf, soms direk aan versamelaars.

Wat was jou rol?

Ek het so twaalf jaar gelede by hom begin werk. As ’n soort … sekretaresse. Hy het toe gery om na meubels te gaan soek, op die platteland, op plase. Ek het die kantoor beman. Ná ses maande …

Waar is die kantoor?

Hier, beduie sy. In Wellingtonstraat. Agter Pick ’n Pay. Dit is ’n ou huisie …

Daar was geen kluis by die kantoor nie.

Nee.

Ná ses maande … herinner hy haar.

Ek het die besigheid gou leer ken. Hy was in die Noord-Kaap toe iemand van Swellendam gebel het. Dit was ’n klerekas, as ek reg onthou, ’n jonkmanskas, negentiende-eeus, ’n mooi stuk, met inlegsels … In elk geval, ek het hom gebel. Hy het gesê ek moet gaan kyk. Ek het gery en dit vir ’n appel en ’n ei gekoop. Hy was beïndruk toe hy terugkom. Toe het ek dit al hoe meer gedoen …

Wie het toe die kantoor beman?

Eers het ons om die beurt gegaan. Later het hy by die kantoor gebly.

Jy het nie omgegee nie?

Ek het daarvan gehou.

Wanneer het julle begin saambly?

Van As huiwer.

Mejuffrou Van As … Hoop leun vooroor, soek vir ’n oomblik na woorde. Meneer Van Heerden moet ongelukkig vrae vra wat moontlik .…ongemaklikheid kan veroorsaak. Maar dit is noodsaaklik dat hy soveel inligting as moontlik bekom.

Van As knik. Ek verstaan. Ek gee nie om nie. Dit is net dat … Ek is nie gewoond daaraan om oor die verhouding te praat nie. Jan was altyd … Hy het gesê mense hoef nie te weet nie. Omdat hulle altyd stories het.

Sy besef hy wag vir ’n antwoord. Dit was ’n jaar nadat ons saam begin werk het.

Elf jaar lank. ’n Stelling.

Ja.

In dié huis.

Ja…

En jy was nooit in die kluis nie.

Nee.

Hy kyk net na haar.

Die vrou maak ’n beweging met haar hand. Dit wás net so.

As Jan Smit onder ander omstandighede te sterwe gekom het, hoe sou jy die testament uit die kluis kry?

Ek het die kombinasie geken.

Hy wag.

Jan het dit verander. Na my geboortedatum. Net nadat hy die testament vir my gewys het.

Hy het al sy belangrike dokumente in die kluis gebêre? 

Ek weet nie wat alles daarin was nie. Want dit is nou weg. 

Kan ek dit sien? Die kluis?

Sy knik en staan op. Hy volg haar in die gang af, woordeloos. Hoop stap agterna. Tussen die badkamer en die hoofslaapkamer, op regterhand, is die groot staaldeur met die draaiknop van die kombinasieslot daarop. Dit staan oop. Sy klik ’n skakelaar teen die muur en ’n fluoorlamp flits en skyn dan helder. Sy stap in en gaan staan in die kluis.

Ek dink hy het dit self aangebou. Nadat hy die huis gekoop het.

Jy dink so?

Hy het nooit gesê nie.

En jy het nie gevra nie?

Sy skud haar kop. Hy kyk na die kluis se binnekant. Daar is drie houtrakke, tussen die vloer en die dak, links, regs en agter teen die muur, nou leeg.

Jy het geen idee wat alles hierbinne was nie?

Sy skud weer haar kop, klein langs hom in die engte van die kluis. 

Jy het nooit verbygestap terwyl hy binne besig was nie?

Hy het die deur toegemaak.

En dié geheimsinnigheid het jou nooit gepla nie?

Sy kyk na hom, byna kinderlik. Jy het hom nie geken nie, meneer Van Rensburg …

Van Heerden.

Ekskuus. Hy sien die vrou bloos. Ek is gewoonlik goed met name.

Hy knik.

Jan was … Hy was net baie privaat.

Het jy hier skoongemaak ná die …

Ja. Ná die Polisie klaar was.

Hy draai om en stap uit, verby Hoop wat in die deur staan, terug na die voorkamer. Die vroue kom agterna. Hulle gaan sit weer. 

Jy was die een wat op die toneel afgekom het.

Die prokureur lig haar palm. Kan ons ’n oomblik asemskep?

Van As knik. Van Heerden sê niks.

Ek sal baie graag nog tee wil hê, sê Hoop. As u nie omgee nie. Sy glimlag fyn en simpatiek vir die ander vrou.

Met graagte, sê Wilna van As en stap kombuis toe.

’n Titseltjie deernis met haar sal nie onvanpas wees nie, meneer Van Heerden.

Noem my dan liewer net Van Heerden.

Sy kyk net vir hom.

Hy leun terug in die stoel. Die seer van sy oog is besig om die pyn in sy ribbes te oorheers. Die babelas klop dof in sy slape. Sewe dae laat my nie veel tyd vir deernis nie, Hoop. Hy kan sien die gebruik van haar voornaam irriteer haar. Dit gee hom genoegdoening.

Ek dink nie dit sal tyd of moeite kos nie.

Hy haal sy skouers op.

Jy laat dit klink asof sy ’n verdagte is.

Hy bly ’n oomblik stil. Dan sê hy stadig, moeg: Hoe lank is jy al ’n prokureur?

Amper vier jaar.

Hoeveel moordsake het jy in dié tyd hanteer?

Ek kan nie sien dat dit enigsins iets te doen het met jou gebrek aan basiese ordentlikheid nie.

Waarom dink jy Kemp het my aanbeveel? Omdat hy vir die Blou Bulle skree en Moaner my kleinneef is?

Wie?

Hy ignoreer die vraag. Ek weet wat ek doen, Beneke. Ek weet wat ek doen.

4

Die skildery van my pa het jare lank teen die muur voor hul bed gehang – die lenige myner met sy rooiblonde hare en gespierde bolyf teen die wintervaal Wes-Transvaalse koppie. Die skildery was ’n simbool van hul unieke ontmoeting, hul eiesoortige romanse, die liefde-met-die-eerste-oogopslag wat skynbaar meer dikwels in daardie jare gebeur het as nou.

Ek bied Emile en Joan se ontmoeting nie aan as ’n amusante voorspel nie, maar as een van die groot faktore wat my gemaak het wie ek is.

Ek sou, vir die grootste deel van my lewe, in die skaduwee van hul romantiek op soek wees na ’n oomblik waarin ek dieselfde plotselinge en dramatiese sekerheid van liefde ontdek.

Dit sou, eindelik, bydra tot my ondergang.

My pa was ’n man van integriteit. (Hoe teleurgesteld sou hy nie gewees het as hy sy seun in volwassenheid geken het nie.) Dit – en sy lyf – was moontlik die fondament waarop hul huwelik gebou was. Want hulle het niks gemeen gehad nie. Selfs ná hul huwelik, drie jaar later, in die mynhuis op Stilfontein, het hulle in twee wêrelde geleef.

Ek moet beken dat ek nie veel van die eerste vier of vyf jaar van my lewe kan onthou nie, maar dit weet ek: sy, die kunstenaar, het voortdurend van haar skilder-, beeldhou-, drama- en musiekvriende om haar gehad, eienaardige mense wat kom kuier het – van Johannesburg en Pretoria en Potchefstroom – en die derde slaapkamer soms tot barstens toe beset het, selfs sommige naweke in die sitkamer bed gemaak het. Sy was die gesprekleier, altyd met ’n sigaret in haar hand, ’n boek wat nie te ver weg nie oop lê, musiek wat van krapperige langspeelplate opklink, Schubert veral, maar ook Beethoven en Haydn. (Mozart, het sy gesê, het nie genoeg passie gehad nie.) Sy was nie lief vir huishou en kosmaak nie, maar daar was altyd ’n ete vir hom, dikwels eksoties voorberei deur haar vriende. En hy was ’n randfiguur, die man wat met sy hardehoed en bliktrommel van skof af gekom en dan gaan rugby oefen het. Of gaan draf het in die somer. Hy was, jare voor dit mode was, ’n fiksheidsfanatikus. Hy het die Comrades gedoen, jaar na jaar, ander vergete marathonne ook. Hy was ’n stil man, en sy lewe het om sy liefde vir haar en sy liefde vir sport gedraai – en later sy liefde vir my.

In hierdie huishouding het die noodlot my gewerp, op 27 Januarie 1961, ’n seun met sy ma se donker gelaat en, klaarblyklik, sy pa se stiltes.

Dit was hy wat voorgestel het dat hulle my Zatopek noem.

Hy was ’n groot bewonderaar van die Tsjeggiese atleet Emil Zátopek en die feit dat hy ’n voornaam met hom gedeel het, al was die spelling effens anders, het seker ook ’n rol gespeel. Vir my ma was Zatopek anders, uitheems, boheems genoeg. Nie een van hulle, met hul meer alledaagse voorname, kon seker voorsien wat dit sou doen aan ’n seun wat op ’n myndorp grootword nie. Nie dat kinders se tipies onsensitiewe gespot ’n letsel gelaat het nie. Maar die irritasie van jou voornaam vir vorminvullers spel vir die res van jou lewe, daardie lig van die wenkbroue wanneer jy dit uiter, daardie ekskuus elke keer dat jy jouself voorstel … daarvoor het hulle in hul naamgewing nooit voorsiening gemaak nie.

Daar was net twee gebeurtenisse van my eerste ses jaar wat my lewenslank sou bybly.

Die eerste was die ontdekking van vroulike skoonheid.

Die toepaslikheid hiervan is meervoudig en jy sal geduld moet hê – my vergewe as ek hier van die narratiewe en chronologiese afwyk, maar die onderwerp sou my boei en betower en eindelik bydra tot die legkaart van wie ek is.

Die spesifieke van die gebeurtenis is vergete. Ek was vyf, dink ek, in die sitkamer van die mynhuis, sekerlik besig met speelgoed tussen die grootmense, toe ek opkyk na een van haar vriendinne, ’n aktrise (?), en in daardie oomblik die vrou se skoonheid besef, ongedefinieerd, net ’n alomteenwoordige iets dat sy mooi is, dat die somtotaal van haar gelaatstrekke aangryp en meevoer. Ek moet beken dat ek nie meer haar gesig kan oproep nie, bloot die feit dat sy tengerig, skraal was, moontlik bruin hare gehad het. Maar dit was die eerste van vele soortgelyke gewaarwordinge, elkeen ’n mylpaal op die pad na groeiende bewondering van en filosofering oor die skoonheid van vroue.

Die gevaar is natuurlik om objektiwiteit te verloor, want alle mans word immers deur ’n mooi vrou bekoor. Maar ek glo dat my aanvoeling daarvoor, my vermoë om daardeur beïndruk te word, bo die peil van die normale is. Moontlik, het ek destyds gewonder toe ek nog die energie en honger vir dink gehad het, is dit die enigste erfenis van my ma se kunstenaarsgene – om deur die vorm, die lyne, die brokstukke en somtotaal van ’n vrou betower te word, soos my pa se lyf haar aangegryp het. Die verskil is dat sy dit – en soveel ander mense se gesigte en posture – wou skilder. Ek was altyd bloot tevrede om te kyk en te dink. Om te wonder oor die onregverdigheid van die gode, wat skoonheid uitdeel op ’n lukrake grondslag. Oor die duiwels van die ouderdom wat skoonheid kom terugneem, sodat net die persoonlikheid wat dit geslyp het, oorbly. Oor die invloed van ware, verstommende skoonheid op ’n mooi vrou se karakter. Oor die eienaardigheid van skoonheid, oor sy vele, wonderbaarlike gestaltes van neus en mond en ken en wangbeen en oog. Oor die gode se sin vir humor, onnutsigheid en gemeenheid. Om vir sommige vroue die volmaakte lyf te gee en dit te weerhou by die setel van die mooie – die gesig. Of om ’n goddelike gesig aan ’n lyf te koppel wat afstoot. Of die geringste imperfeksie in die hutspot van skoonheid te gooi sodat dit daar in die ruimte tussen mooi en lelik hang. Dalk ’n profiel wat aangryp, maar ’n vooraansig wat nie aan die verwagtinge voldoen nie.

O, en die vermoë van vroue om met klere en kleursel, lipstiffie en kwas en kleine bewegings van hande en vingers die natuur se suinigheid aan te vul tot ’n mooier eindproduk.

Van daardie oomblik in die sitkamer op Stilfontein was ek die slaaf van skoonheid.

Die tweede onuitwisbare indruk uit my eerste ses jaar het begin met ’n aardbewing.

5

"Ek het van Windhoek af gekom en Jan sou my op die lughawe kom haal het. Maar hy was nie daar nie. Ek het huis toe gebel. Hier was nie antwoord nie. Toe neem ek ’n taxi, nadat ek amper twee uur gewag het. Dit was al laat, seker tienuur die aand. Die huis was donker. Ek was toe al bekommerd, want hy was altyd, elke aand, vroeg by die huis. En die kombuislig het altyd gebrand. En toe maak ek die voordeur oop en stap in en toe sien ek hom, daar in die kombuis, dadelik, dit was die eerste ding wat ek gesien het. En ek het geweet hy was dood. Daar was so baie bloed. Sy

Reviews for Orion

[neilsantos_1 · Rating: 3 out of 5 stars]

This was, compelling. Nothing special in the hero. He's a fallen hero, angsty over his tragic past. Be a man, nancy boy. Meyer has a certain limited knowledge of small arms, he needs some more. I thought the heroes were post-apartheid sissies and naturally the villians were racist. Take a stand, you can have a character that is a good guy that doesn't like or agree with the rest of the heroes. God help me, it's the only credit I can give to JK Rowling's Snape. What did I find compelling about it? I have a soft spot for the old South Africa and Rhodesia. If you don't, don't read it, the self pity is tiresome. I may try more of his work, if this isn't a series.

[cbl_tn · Rating: 4 out of 5 stars]

Hope Beneke is running out of time. With only a week to find a missing will for her client, the mistress of a murdered man, she turns to private investigator Zatopek van Heerden. Van Heerden had been a police officer, but he left the force five years earlier after a trauma so terrible that he has suppressed the memories. While combing through the police reports from the murder investigation, van Heerden spots an angle that the police didn't investigate. Since it seems to be the only lead, van Heerden follows it. The trail leads to unexpected revelations about the dead man and to some very dangerous associates from his past. Now van Heerden isn't just racing against the clock. He's also trying to catch a killer before the killer catches him.This book seems like a cross between Tom Clancy and Tana French. Although van Heerden used to be a policeman and there are police investigators involved in the criminal investigation, most of the action revolves around military, special forces, and mercenaries. Meyer's novels seem to be related to each other in the same way that Tana French's are. While the same characters appear in many of the novels, the protagonist changes with each novel. Thobela Mpayipheli and Mat Joubert have supporting roles in this novel, and each has a central role in another of Meyer's novels. The high body count, the profanity, and the sexual content may be too much for some readers. It exceeded my comfort level so I probably won't seek out any more books by this author. Although the book contains many elements I didn't like, I was impressed by the author's skill. The race against time to find the missing will alternates with van Heerden's back story, gradually revealing the cause of his psychological damage. The construction of the plot and the pacing are very effective. Readers who enjoy this type of crime thriller should add Meyer to their list of must-read authors.

[ebyrne41_1 · Rating: 4 out of 5 stars]

The best of the (three) Meyer titles I have read to date. Good plot, good pace, and the subplots concerning the main character's previous career are interesting and not out of place. Van Heerden has baggage and is not an althoughter sympathetic main character, but his attempt at redemption does garner some sympathy. South Africa is ever central and adds to the interest level. A good investigative thriller.

[bsquaredinoz · Rating: 4 out of 5 stars]

In South Africa Zatopek (Zet to his friends) van Heerden is an ex cop now working, reluctantly, as a private detective. Lawyer Hope Beneke hires him to find the will of an antiques dealer called Johannes Jacobus Smit who was killed in his home nearly a year earlier. If the will is not found within seven days Hope’s client, Wilna van As who was Smit’s live-in partner, will not receive any of Smit’s estate. One thread of this book takes off then as a fairly standard, if action-packed, procedural that counts back from Day 7 through van Heerden’s investigation into what happened to Smit and where the will might have ended up. The other thread of the book, revealed in alternating chapters, is a recounting of Zet’s life from his childhood onwards to his present circumstance of being self-proclaimed trash with evil in his heart.

The flawed protagonist is certainly not a new invention but I did find myself completely engaged by Zet van Heerden whose route to personal destruction is far from run-of-the-mill. The son of a miner and an artist, Zet’s journey to becoming a policeman and profiler is revealed in such a way that it feels perfectly natural and entirely believable even though it described many events which are completely foreign to me. One of the things that I like most about the characterisation of Zet is that although he’s depicted as quite sad, even depressed at times, he’s not always so and he does maintain some healthy relationships. For example he’s very close to his mother, the only woman he cooks for, and manages to make great friends with some unlikely people along the way even if he struggles to find the kind of love his father and mother shared.

The plot is quite complicated, with both threads getting sidetracked at times, but I found it remarkably easy to follow which is a credit to both Meyer’s writing and the excellent translation from Afrikaans by Madeleine Van Biljon which has retained all the bantering and colloquialisms that are sometimes lost in translated novels. As often happens with thrillers I did find the ending a teeny bit disappointing in terms of the alarming number of testosterone fueled shoot-outs that took place, but overall it was interestingly paced, full of suspense and quite unpredictable. Along the way there are some absolutely beautiful vignettes, such as when Zet and Hope discuss their personal feelings about the country’s referendum on apartheid in 1992 or when Tiny Mpayipheli, a man Zet engages to protect his mother when the search for the will gets dangerous, describes a rugby match he played in the Soviet Union.

Dead at Daybreak is a little more noir than what I tend to think of as ‘my’ kind of crime fiction but I found it captivating. Alongside the male-dominated narrative and the shootouts at the end there’s plenty of heart and intelligence in this book which made it a very satisfying reading experience for me. Saul Reichlin added to my enjoyment with his wonderful narration which included excellent South African accents that helped make me feel like I was half a world away and he might just have the sexiest voice I’ve heard on an audio book. Ever.

[maykasahara_1 · Rating: 3 out of 5 stars]

This is vintage Deon Meyer. Which means that the story is set in a contemporary South Africa, in which individuals suffer under the spell the past, an apartheid legacy that is still present today. But Deon is too good a story teller, too much a social thinker, and too well immersed in his material, to let clichés get the better of him. While the topics he addresses tend to be 'comprehensive' (violence, political strife, underachievement of the police, township thugs gone philospher/philantropist, depression, border wars, political correctness) he addresses them so vividly and with such a keen eye, as well as understanding, that the reader - even the one who knows a little bit himself about this country - is never disappointed, and actually can learn something. But also on the level of pure action and adventure, this novel satisfies. Okay, Deon is a sucker for romaticism, but why shouldn't he be? Overall though, his heroes (and anti-heroes) are made of flesh and blood, and the challenges they face seem 'real to life'. In the case of this particular novel there is even a touch of Murakami to be spotted (the detective with a preference for classical music and pasta!), which works here as well.I would recommend Deon's thrillers to anyone, anywhere. Even though I preferred Devil's Peak to this one, the book still left me in an enduring state of joy (while I was reading and after). I certainly can't wait for the next one to come, it's called 'Blood safari'.

[cathyskye · Rating: 4 out of 5 stars]

Protagonist: former police officer, Zatopek van HeerdenSetting: Present-day South AfricaFirst Line: "He woke abruptly out of an alcohol-sodden sleep, the pain in his ribs his first conscious sensation."Van Heerden is a former police officer with past tragedies he cannot forget. He reluctantly agrees to work for a lawyer who gives him seven days to find a dead man's will. The more van Heerden searches into the dead man's past, the more unanswered questions he finds--and people who want the questions to remain unanswered. Although I had a difficult time trying not to mentally clout the main character upside the head with a cast iron skillet, I enjoyed this book. Van Heerden does have a tragic past, but as the details of said past unraveled, it sounded more like whining than explanation. I have no patience with whiners, hence the skillet. But the story is an interesting one in the way that it unfolds, and I enjoyed the South African setting. I wouldn't mind reading more of Meyers' books even though I won't race right out to do so.