Trompie Omnibus 2

By Topsy Smith

In hierdie omnibus, wat nóg drie gewilde Trompie-stories bevat, word die sproetgesig Grootkaptein en die Boksombende se avonture voortgesit! In Trompie die hoërskoolseun begin die nuwe skooljaar en Trompie, Blikkies, Dawie en Rooie gaan hoërskool toe. Die vier moet gewoond raak aan nuwe reëls, nuwe onderwysers en ouer boelies wat poetse op hulle bak. Die Boksombende maak ook ’n plan om geld in te samel om vir Rooie ’n fiets te koop. In Trompie die dromer word die bende bedreig – deur ’n meisie¬kind! Trompie, die Grootkaptein en meesterlike planmaker, is smoorverlief en sit heeldag net en droom. Die bende belê ’n spesiale vergadering om hierdie saak te bespreek – hoe durf Trompie ’n meisie se geselskap bo hulle s’n verkies? In Trompie die speurder kom Trompie en Rooie op skelms af wat fietse steel. Trompie agtervolg die diewe en beland in ’n groot penarie. Sal Trompie hierdie gevaarlike avontuur oorleef sodat hy weer saam met sy manskappe onder die blou hemel kan vergader? Die ondeunde Trompie het ’n sjarme wat tot oud en jonk spreek en nuwe lesers sal dadelik deur Trompie en die Boksombende se avonture meegevoer word!

• Language: Afrikaans
• Publisher: Human & Rousseau
• Release date: Jul 15, 2013
• ISBN: 9780798163972

Topsy Smith

Topsy Smith se karakter Trompie was vir die jongmense van sy era ’n rolmodel. Smith is een van die mees geliefde en suksesvolle jeugboekskrywers in Afrikaans. Sy Trompie-reeks het ’n belangrike bydrae tot die Afrikaanse letterkunde gelewer en dit het jongmense baie jare lank lus en lief vir lees gemaak.

Book preview

9780798163972_cover.jpg

Trompie

Omnibus 2

Trompie die hoërskoolseun

Trompie die dromer

Trompie die speurder

Topsy Smith

Human & Rousseau

Trompie die hoërskoolseun

04.tif

1

Trompie en Rooie

Trompie het graad sewe geslaag. Hy is uiteindelik klaar met laerskool. Sy pa het vir hom ’n fiets as beloning gegee. Noudat hy vinniger en verder van die huis af kan wegkom, is daar natuurlik soveel meer kanse om kwajongstreke aan te vang!

Die jaende gedaante op die rooi gevaarte is deesdae ’n bekende gesig op die dorp Kwaggaberg. Ja, Trompie het sy nuwe fiets rooi geverf – Anders kan die mense die ding mos nie sien nie! het hy vir sy pa gesê.

Blikkies het ook ’n fiets – óók ’n rooie. Die besadigde, ewig kouende seun wou nie sy fiets rooi verf nie, maar die reg om oor so ’n belangrike saak te besluit is hom ontneem toe Trompie die fiets eendag sonder sy medewete onder hande gekry en begin verf het. Blikkies was vies, maar wat kon hy doen?

Daar is dus nou twee rooi fietse op die stil dorpie aan die voet van die berge. Dit is nog maar net drie weke, maar die inwoners loop al klaar versigtig wanneer hulle die vlieënde gedaantes in die strate opmerk. Ondervinding is die beste leermeester.

Rooie en klein Dawie, die ander twee lede van die Boksombende, is glad nie in hul skik met die fietse nie. Hulle voel Trompie en Blikkies is geldwolwe wat op hulle neersien en hulle net as gewone simpel voetgangers beskou. Dawie gaan gelukkig ook ’n fiets kry, maar eers later, wanneer die skool begin.

Die fietse veroorsaak deesdae baie onenigheid tussen Trompie en sy maats. Hy en Blikkies moet Rooie en Dawie oral op hul fietse saamkarwei. Die probleem is, Rooie is baie swaar en die tengerige Dawie is veerlig, so Trompie en Blikkies stry alewig oor wie vir wie gaan oplaai. Hulle al twee wil vir Dawie hê.

Met die lang somervakansie het sake só erg geword dat Rooie vir die eerste keer wat Trompie kan onthou ’n vergadering aanvra. In ons fort, voeg Rooie by en skop na ’n graspol met sy skurwe regtervoet. Hy het duidelik iets op sy hart.

So? Trompie lig sy wenkbroue. En wie wil dit nogal hê?

Ek. Rooie skop weer na ’n graspol. Ek wil groot dinge gesels.

Hy besef ook dit is ongehoord dat hy vra hulle moet vergadering hou. Dit is mos altyd Trompie wat ’n vergadering belê as hy die ander drie iets ampteliks wil meedeel.

Trompie brand van nuuskierigheid om te weet wat die groot dinge is waaroor Rooie wil gesels. Hy stem in, maar doen dit met só ’n hooghartige houding dat sy maat goed moet verstaan hy bewys hom ’n groot guns.

Die Boksombende se Grootkaptein stap ingedagte deur die veld na die ou waenhuis net buite die dorp. Dit is hul fort – die plek waar hulle altyd bymekaarkom.

Trompie sou verkies het om op sy fiets te ry, maar daar is nie ’n voetpaadjie na die ou murasie toe nie. Sy pet sit windmakerig skeef op sy kop. Sy kakiehemp hang agter by sy broek uit. Sy kouse lê op sy skoene. Hy loop onwillekeurig en skop na klippe en graspolle.

Sy sproetgesig is geplooi. Hoekom wil Rooie hê hulle moet vergadering hou? Trompie kan sommer aanvoel daar is moeilikheid. Maar ek sal hom gou op sy plek sit, brom hy en stap vinniger.

Dit is warm. Trompie se hond, Boesman, draf lui-lui langs sy baas. In die ou waenhuis gaan sit die seun op ’n paraffienkissie. Boesman draai so ’n paar keer in die rondte en dan plof hy in die skaduwee van die muur op die grond neer.

’n Paar sonbesies zoem eentonig, verder is dit doodstil. Skielik word die stilte verbreek deur ’n gefluit – ’n hoë noot gevolg deur ’n lae een. Dit is die Boksombende se sein. Trompie fluit op dieselfde manier terug.

’n Lang, skraal seun kom stadig aangestap. Hy gaan sit op ’n kissie en kou ’n grashalmpie. Toe hy gemaklik met sy rug teen die muur sit, sê hy: Hallo, Trompie.

Hallo, Blikkies.

Blikkies kyk na die hond, spoeg sy grashalmpie uit en sê: Haai, Boesman.

Die hond lig sy kop, klap ’n paar keer met sy stert teen die grond, en dan is dit weer stil.

Waaroor gaan vandag se vergadering? vra Blikkies en strek hom uit om nog gemakliker teen die muur te lê.

Ek wonder self ook. Rooie wil met ons praat, sug Trompie.

Die twee sit ernstig en dink. Albei wonder wat hul maat op die hart het.

’n Gefluit – ’n hoë noot, dan ’n lae een.

Rooie en klein Dawie kom om die hoek van die ou murasie.

Jis, julle bere, sê Dawie en sy ondeunde oë vonkel.

Al vier seuns sit nou op kissies. Trompie byt op sy onderlip en wikkel sy wenkbroue op en af sodat almal kan sien hy is vies. Ja, hy is sommer die joos in. Hy is die kaptein. Hy is die een wat ’n vergadering moet belê.

Blikkies se sitvlak is op die kissie, sy bene lank voor hom uitgestrek, sy rug teen die muur. Was dit nie vir sy kakebene wat ritmies op en af beweeg soos hy ’n grashalmpie kou nie sou ’n mens gedink het hy is vas aan die slaap.

Dawie is tengerig en twee jaar jonger as die ander drie. Hy tel ’n klip op en gooi dit vir Boesman om te gaan haal. Die hond blaf net een keer en dan sit hy sy kop tussen sy pote neer. Hy is nie lus om in die hitte klippe te jaag nie.

Rooie se sproetgesig lyk ernstig en bekommerd. Hy staar stip na sy skurwe voete. Sy pa is die skoenmaker op Kwaggaberg, maar daar is selde skoene aan Rooie se voete.

Blikkies verander effens van posisie en vra lui: Wanneer begin die vergadering, Trompie?

Kan jy nie sien ek dink nog hoe om die ding te open nie? snou Trompie hom toe. En wie’s jou Trompie?

Goed dan – Kaptein.

Trompie is baie gesteld daarop dat sy drie maats hom as Kaptein moet aanspreek wanneer die Boksombende amptelik vergader.

Uiteindelik staan die Grootkaptein op. Hy maak keel skoon. Dit is mos altyd effektief. Die ander drie kyk na hom.

Is ons almal hier? vra die hy en tel hulle. Ja, al vier is teenwoordig. Rooie dink dit is belaglik dat Trompie hulle altyd eers moet tel. Hy kan mos sommer sien hulle is almal hier.

Manne van die Boksombende, sê Trompie en hy laat sy stem so effens tril, vir die eerste keer vandat ons deur dik en dun, deur gevare en probleme saamgestaan het, vergader ons vandag hier onder die blou hemel, nie omdat ek julle byeengeroep het nie, maar omdat een van ons kastig iets op sy hart het.

Trompie bly stil. Hy bewonder sy eie woordeskat. Ja-nee, dis nou sommer ’n toespraak duisend wat hy hier afgesteek het. Hy kyk na die ander om te sien watter uitwerking sy treffende woorde op hulle het.

Blikkies sitlê nog steeds en kou aan sy grashalmpie. Dawie probeer nog steeds om Boesman te kry om klippies agterna te sit. Rooie staar nog steeds ingedagte na sy skurwe voete.

Ook g’n verstand nie, mompel Trompie en toe, omdat hy nie weet wat om verder te sê nie, sê hy: Ek kan nog baie groot dinge met julle praat as ek wil, maar ons beter nou stem of ons Rooie ’n kans gaan gee om sy sê te sê of nie.

Trompie kry alles gereed vir die groot stemmery. Hy haal ’n stukkie opgefrommelde papier en ’n kort, stomp potlood uit sy hempsak. Hy het dit spesiaal saamgebring. Hy weet mos wat is die regte prosedure by vergaderings.

Hy stryk die papier voor hom op die kissie oop. Dan lek hy die potloodpunt met die punt van sy tong. Hy skryf stadig. Elke keer hou hy op om die potlood se punt weer te lek. Bo-aan die papier skryf hy:

Dié wat sê Rooie mag maar praat.

Trompie kyk trots na sy werk. Dan loer hy na die ander drie om te sien watter uitwerking dit op hulle het. Ja-nee, hulle lyk beïndruk. Hulle hou hom belangstellend dop terwyl hy ’n tweede sin skryf:

Dié wat sê Rooie mag nie praat nie.

Daar word dik strepe onder die sinne getrek. So ja, Trompie is nou reg vir die stemmery. Hy staan op en maak weer keel skoon.

Manne, dit is ’n groot saak waaroor ons stem en julle moet mooi dink voor julle hande opsteek.

Hy gee hulle ’n tydjie om mooi te dink en dan sê hy met sy stem so grof as moontlik: Dié wat sê Rooie mag maar praat, steek op julle hande.

Dawie se hand is hoog in die lug. Hy kyk op daarna en wikkel sy vingers asof hy vir iemand tot siens waai.

Blikkies se elmboog rus op sy maag, sy voorarm is reguit, en hy wys met die een vinger.

Rooie stem ook. Sy hand is net ’n entjie opgelig en styf voor hom uitgestrek.

Trompie tel die drie versigtig. Dan steek hy sy hand ook op.

So ja, sê hy en maak die potloodpunt weer met sy tong nat, dis vier wat stem dat Rooie maar mag praat.

Hy skryf die getal vier onder die opskrif: Dié wat sê Rooie mag maar praat.

Dan kom hy regop en sê: Nou dié wat sê Rooie mag nie praat nie.

Dis mos onnodig, Trompie, sê Blikkies. Toe hy sien hoe woes Trompie hom aangluur, sê hy vinnig: Ag, ek bedoel Kaptein. Ons weet mos niemand kan stem dat Rooie nie mag praat nie, want almal het al klaar gestem dat hy mag.

Ek weet, maar dit het niks met die saak te doen nie. Alles moet reg en volgens die reëls gaan. Dié wat sê Rooie mag nie praat nie, hande in die lug.

Niemand steek natuurlik hand op nie.

So ja, sê Trompie tevrede. Hy lek die potloodpunt weer en onder die opskrif Dié wat sê Rooie mag nie praat nie maak hy ’n mooi ronde nul.

Baie dinge het al by hierdie vergadering verkeerd gegaan, mompel Blikkies.

Soos wat? Trompie wikkel sy neus op en af.

Wel, sê Blikkies en verskuif die grashalmpie in sy mond behendig van die een kies na die ander, Rooie mag nie gestem het nie en jy mag ook nie gestem het nie.

Wie sê so? vra Trompie vies.

My pa.

Blikkies se pa is ’n man wat baie op politieke en ander vergaderings praat. Trompie is effens van stryk af.

My pa sê, verduidelik Blikkies, mens mag nie stem as jy iets te doen het met die goed waaroor daaroor gestem word nie. En ’n voorsitter mag ook nooit stem nie. Jy is ons Kaptein, so jy’s ons voorsitter wanneer ons vergadering hou.

Trompie stem net oor een ding saam. Hy ís die voorsitter.

Ek is julle Kaptein, sê hy saaklik, en ek sê ons kan almal stem. So nou het ons gestem. Trompie trek sy skouers op om te wys die saak is hiermee afgehandel.

Hy kyk weer na die papier waarop hy geskryf het. Dit is tyd om die uitslag van die stemmery bekend maak.

Vier lede van die Boksombende stem dat Rooie maar mag praat en niemand stem dat hy nie mag praat nie. Hy kan nou sê wat hy op die hart het, kondig Trompie formeel aan en gaan sit.

Rooie staan op. Hy is ’n frisgeboude knaap van twaalf, net so oud soos Trompie en Blikkies. Hy trap-trap rond. Dan brom hy: Ek’s nie ’n ou wat baie praat of na nonsens luister nie, maar ek het dinge wat ek wil sê …

Watse dinge? vra Trompie.

Dinge wat nou gesê moet word, want ek voel dit moet uit.

Nou hoekom sê jy dit dan nie? vra Blikkies lui en spoeg die grashalmpie waaraan hy gekou het met ’n boog uit.

Wel, ek wil net sê, gaan Rooie ná ’n paar oomblikke verder, dinge is heeltemal omgekrap vandat julle twee fietse het en Dawie ook een gaan kry.

Die drie kyk hul vriend verbaas aan.

Hoe bedoel jy? vra Trompie.

Die seuns kan sien Rooie is ernstig. Hy staan en sluk-sluk. Skielik gaan sit hy en mompel: Vir wat moet ek staan? Julle is mos my vriende.

Al drie knik. Rooie is reg. Hulle is sy vriende.

Kyk, sê hy dan skor, ons ouens is al van graad vier af maats, nè?

Dis waar, sê Trompie. Ons is nog al die jare maats en ons sal altyd vriende bly.

Wel, sê Rooie en dit lyk of sy hande effens bewe, dis wat ek op my hart het. Ek dink nie ons gaan meer vir lank vriende wees nie.

Wat is jou probleem? vra Trompie.

Hoekom gaan ons nie meer vriende wees nie? vra Dawie in sy piepstemmetjie.

Sê nou jou sê, por Blikkies aan terwyl hy ’n grashalmpie uit ’n graspol pluk en begin kou.

Ek voel ek wil nie meer aan die Boksombende behoort nie, sê Rooie terwyl hy strak na sy voete kyk.

Maar wat is jou probleem? vra Trompie weer.

Ons was altyd groot maats, sê Rooie en hy klink kwaad. Ons het al partykeer met mekaar baklei, maar ons het nog altyd soos een man saamgestaan.

Die drie knik soos een man. Dis waar. Hulle het nog altyd saamgestaan.

Maar nou het alles verander, gaan Rooie verder. Julle ouens het fietse en ek nie. Julle jaag op die goed rond en ek …

Maar Rooie, sê Trompie, ons vat jou mos altyd saam.

Ja, maar julle stry altyd eers – asof julle my nie wil saamvat nie. Dis nie lekker nie. Ek is moeg daarvoor.

Rooie praat driftig. Trompie en Blikkies sit ongemaklik na hom en luister. Hy is heeltemal reg. Hulle argumenteer altyd sommer voor Rooie oor wie hom gaan oplaai en nie een van die twee wil nie, want hy is baie swaarder as Dawie.

Die seun met die skurwe voete staar mismoedig voor hom uit.

Maar Rooie … sê Trompie.

Wag, laat ek klaar praat.

Verslae sit Trompie, Blikkies en Dawie en luister.

Rooie praat oor hul vriendskap die afgelope jare. Hy herinner hulle aan al die avonture wat hulle al saam beleef het – die gedoente met Dominee se bobbejaan, die stokkiesdraaiery in die kloof, hoe hulle vrugte gaan gaps het by die kwaai oom Suurknol, hoe hulle saamgestaan het toe Trompie so siek was, hoe Trompie vir hom wat Rooie is eendag ’n blouoog gegee het.

Dit is duidelik dat Rooie al dae lank oor hierdie dinge nadink.

En nou, sê hy, is ons klaar met laerskool en ons gaan hoërskool toe. Ons vier het al die jare saam skool toe gestap en ná die tyd saam terug huis toe gekom. Maar hoe gaan ons nou hoërskool toe? Julle drie gaan fietsry en ek sal moet loop.

Ons sal jou oplaai!

Nee, dan stry julle net weer oor wie my moet vat.

Trompie en Blikkies voel skuldig. Dawie staar ingedagte voor hom uit. Hy voel nie skuldig nie, maar hy ys by die gedagte dat Rooie nie meer hul maat sal wees nie.

Die ander twee wil ook nie eens aan so iets dink nie. Rooie is een van hulle en dit moet so bly.

Het … het jy jou pa al reguit gevra vir om jou ’n fiets te koop, Rooie?

Ja, maar hy’t nie geld nie. En hy sê ook hy glo nie aan fietse nie.

Trompie se pa is ’n bankbestuurder op die dorp. Blikkies en Dawie se pa’s is albei sakemanne. Rooie se pa is ’n hardwerkende skoenmaker. Die drie seuns besef nou vir die eerste keer vaagweg dat hulle meer bevoorreg as Rooie is omdat hul pa’s meer geld as syne verdien.

Die Boksombende se Grootkaptein kry ’n nare gevoel op die krop van sy maag. Rooie is sy vriend. Hy sien hoe Rooie styf op sy onderlip byt en dit lyk of sy oë blink. Nee, besluit Trompie, hy sal nie toelaat dat so iets tussen hulle kom nie! Maar wat gaan hulle doen?

Uiteindelik sê hy met ’n hees stem: Rooie, jy is my vriend en jy gaan dit vir altyd bly.

Myne ook, sê Blikkies.

En myne, piep Dawie.

Ek weet, ouens, sê Rooie, maar noudat julle op julle fietse rondjaag, voel ek so bietjie, julle weet – uitgestoot. Hy glimlag moedig.

Jy moet nooit so voel nie, sê Trompie hard. Jy’s een van ons!

Ek weet, sê Rooie sag, maar ek reken noudat drie uit die vier lede van die Boksombende fietse het, moet die vierde een maar liewer uit. Daar is nie meer plek vir hom nie.

Nonsens! snou Trompie hom toe.

Dis wat ek ook sê, beaam Blikkies.

En ek! voeg Dawie by.

Rooie …

Ja, Trompie?

Daar is ’n ver kyk in Trompie se oë. Ons gaan ’n plan maak. Ons sal sorg dat jy ook ’n fiets kry!

En sommer gou. Blikkies spoeg sy grashalmpie uit.

Vir seker, sê Dawie.

Kyk, julle bere, sê Rooie en sy stem is hees, julle praat nou van iets wat onmoontlik is. Julle weet tog self ’n fiets kos ’n hoop geld.

Ja, maar as Trompie sê ons gaan ’n plan maak, sal alles regkom, paai Dawie. Jy ken mos vir Trompie. Het hy al ooit gesê hy sal iets doen en dit dan nie reggekry nie, hè?

Ja, maar hierdie storie is heeltemal anders …

Ek sê jou, Rooie, ons gaan vir jou ’n fiets kry! sê Trompie beslis.

Hoe?

Ek weet nog nie, maar ons sal ’n plan maak.

Trompie het sowaar al weer belowe om iets aan te pak wat baie moeilik gaan wees om uit te voer. Rooie is heeltemal reg. ’n Nuwe fiets is ’n duur ding. Waar op aarde gaan hy, Blikkies en Dawie ooit genoeg geld vandaan kry?

Los dit liewer, sê Rooie. Ons het nog nooit probeer om geld in te samel nie. Ons kon verlede jaar nie eens genoeg kry om vir die sirkus te betaal nie.

Ons het nog steeds daar ingekom!

Maar ons het nie betaal nie. En nog ’n ding, Trompie, gaan Rooie verder, sê nou julle pa’s wil help om vir my ’n fiets te koop? Ek sê nie hulle sal nie. Ek sê net, sê nou hulle wil – dan sal my pa nooit ja sê nie. Hy sê hy kan goed genoeg vir sy gesin sorg met sy twee hande.

Ja-nee, dink Trompie, sy vriend se pa is baie trots en koppig. Hy sê egter beslis: Vergeet van hierdie hele fietsbesigheid, Rooie. Ek belowe ons sal jou oral saamvat en nooit weer stry oor wie jou moet oplaai nie. En ek belowe jy gaan een van die dae jou eie fiets hê – nog voor die skool begin!

Dankie, ouens, sê Rooie. Ek sal nie weer kla nie. Maar los liewer die idee om vir my ook ’n fiets te kry. Dis hopeloos.

Rooie staar voor hom uit. Sy oë blink. Hy voel vir die eerste keer sy gesin is nie van die gegoede klas nie en dat dit miskien nog die einde van hulle vier se vriendskap gaan beteken.

Hy staan op en mompel: Ek moet my pa in die winkel gaan help.

Rooie stap vinnig weg. Die ander staar hom agterna. Hy lyk alleen en verlate soos wat hy al verder wegbeweeg. Hy knip die nattigheid in sy oë weg. Hy moet vergeet daarvan om ’n fiets te wil hê. Dit sal tog nooit gebeur nie.

04.tif

2

Trompie die sakeman

Dié aand is Trompie buitengewoon stil by die huis. Hy dink diep – dit gaan harde werk kos om vir Rooie ’n fiets te kry!

Meneer Toerien sit en koerant lees. Mevrou Toerien sit en lees. Trompie se suster is fliek toe. Hy kan nie verstaan wat die kêrels aan Anna sien nie. Dis nou weer ’n jong boer van die distrik wat aanhoudend by haar kom kuier. Hy is glo ryk. Sy naam is Piet de Wet.

Trompie het nog nie veel met hom te doen gehad nie. Sy suster het hom die dood voor die oë gesweer as hy ooit by hulle in die geselskap kom sit. Asof hy wat Trompie is alewig moleste maak! Hy weet mos hoe om hom in geselskap te gedra.

Trompie dink daaraan dat hy miskien op die een of ander manier met hierdie Piet de Wet kan onderhandel. Hy is mos ryk, en Trompie het geld nodig – sommer baie geld.

Trompie …

Ja, Pa?

Waaroor dink jy so ernstig?

Geld, Pa – groot geld.

So?

Ja, Pa. Geld is darem ’n snaakse ding. As jy dit het, kan jy enigiets koop, en as jy dit nié het nie, wel … dan het jy ook niks nie.

Dis reg, sê sy pa glimlaggend, maar dit is maklik om genoeg geld te kry vir wat jy nodig het.

Hoe, Pa? Hoe doen ’n mens dit? Trompie is nuuskierig om te hoor wat die bankbestuurder gaan sê.

Jy moet hard daarvoor werk!

Die seun dink hieroor na. Dan sê hy: Maar Pa, daar is dan mense wat hard werk en nog steeds nie geld het nie.

Dis mense wat meer spandeer as wat hulle verdien.

Nee Pa, nie almal nie. Rooie se pa het nie geld nie en ek dink nie hy spandeer meer as wat hy verdien nie.

Mevrou Toerien kyk van haar leeswerk af op en glimlag. Sy wonder hoe haar man die bankwese en ekonomie aan Trompie gaan verduidelik.

Kyk, seun, sê hy, Rooie se pa is nie ryk nie, maar hy is hardwerkend en eerlik en ek glo hy verdien genoeg as skoenmaker om vir sy familie te sorg.

Ek weet hulle ly nie honger of so nie, maar … Trompie bly stil. Sy voorkop is geplooi. Meneer Toerien sit sy koerant neer. Hy ken sy seun. Iets is verkeerd.

Wat is dit, Trompie?

Pa, hoekom het ek en Blikkies fietse, en Dawie kry een van die dae ook een – maar Rooie kan nie een kry nie?

Dit is ’n moeilike vraag. Meneer Toerien aarsel eers en dan sê hy: Rooie se pa verdien waarskynlik nie genoeg geld om vir sy seun iets so onnodigs soos ’n fiets te koop nie. Onthou, jy het joune ook maar net gekry omdat ek belowe het ek sal vir jou een gee as jy graad sewe slaag.

Ja, maar Rooie het ook deurgekom, so hoekom kry hy nie een nie? Dis onregverdig.

Miskien sal hy nog eendag ’n fiets kry. Meneer Toerien tel sy koerant weer op.

Ek gaan alles doen wat ek kan om te sorg dat Rooie ook een kry. Hy is my vriend, Pa weet.

Dit is weer stil in die Toeriens se sitkamer. Trompie sit en dink. Dan sê hy skielik: Pa, kan ek ’n rekening by Pa se bank oopmaak?

Meneer Toerien lag. Enige tyd. Maar wat gaan jy daarin sit?

Geld natuurlik!

En waar gaan jy dit vandaan kry?

Ek en Dawie en Blikkies gaan elke sent wat ons in die hande kry in die bank sit.

Dis baie mooi dat julle nou wil spaar, sê sy ma.

Nee Ma, ons wil nie spaar nie. Ons wil die geld net in die bank hou tot ons genoeg het om vir Rooie ’n fiets te koop.

’n Fiets is duur, Trompie. Julle drie sal lank moet spaar om een te kan bekostig, sê sy pa.

Ons wil dit hê voor die skool begin.

En waar gaan julle soveel vandaan kry?

Pa het mos gesê mens kry geld as jy hard werk. Wel, dis wat ons gaan doen!

Sy ouers kyk mekaar verbaas aan. Werk is ’n woord wat nog nooit vantevore deel van Trompie se woordeskat was nie.

Vroeg die volgende oggend ry Trompie na Blikkies se huis toe. Sy maat spring op sy fiets en die twee rooi gevaartes sit af na Dawie toe.

Dawie het ’n buitekamer. Die drie seuns sit daar en gesels. Hulle het Rooie met opset nie gaan haal nie. Hy kan mos nie by wees terwyl hulle besluit hoe om geld te kry om vir hom ’n fiets te koop nie.

My pa sê mens moet hard werk vir jou geld, sê Trompie. Die ander twee trek suur gesigte. Werk is nou nie eintlik iets waarvan die Boksombende hou nie.

Ek weet dis nie lekker nie, sê Trompie, maar wat anders kan ons doen?

Ons gaan ons moet dood werk om genoeg geld vir ’n fiets te verdien, kla Blikkies sommer al by voorbaat.

Trompie sug ook by die blote gedagte daaraan en vertel dan maar vir sy maats dat sy pa die geld vir hulle in ’n bankrekening sal sit.

Dis ’n goeie plan, sê Dawie. As ons net iewers geld in die hande kan kry.

Trompie besluit om sake in sy hande te neem.

Hy haal sy klein sakboekie en ’n kort potlood uit sy hempsak. Al die transaksies vir Rooie se fiets moet in hierdie boekie neergeskryf word.

Trompie lek die potloodpunt, skryf sy naam bo-aan ’n bladsy, Blikkies s’n bo-aan die volgende en Dawie s’n bo-aan die derde. So ja, nou is alles in die haak.

Hy lek die potloodpunt weer en dan vra hy: Hoeveel geld het jy, Blikkies?

Ek? Nie ’n sent nie. Ek het alles op kougom uitgegee.

Blikkies byt ’n stukkie kougom tussen sy tande vas en trek dit met sy voorvinger en duim lank uit. Nou kan sy maats dit mos sien.

Hoeveel het jy, Dawie?

Niks nie, kom die antwoord, maar ek kry môre weer sakgeld.

Ek ook, sê Trompie.

Hy skryf tydsaam op Blikkies se bladsy: Niks geld nie. Op Dawie s’n skryf hy: Kry môre sakgeld, en op syne ook. Bo-aan ’n ander bladsy skryf hy: Totaal, en daaronder: Sal môre weet.

Vandag het ons nog niks nie, sê Trompie, maar môre sal ons darem iets hê.

Wat help ’n ietsie hier en ’n ietsie daar? sê Dawie. ’n Fiets is ’n baie duur ding.

Weet julle wat dink ek? vra Blikkies skielik.

Nee, wat? wil Trompie weet.

Ek dink ons moet eers na oom Jorrie se winkel toe gaan en uitvind presies wat ’n fiets kos. Miskien is dit goedkoper as wat ons dink.

Of duurder, sê Dawie swaarmoedig.

Trompie steek sy hand op. Hy vra vir stilte. Hy dink. Hy kyk na sy skoenpunt wat al ingeduik is van al die klippe, blikke en graspolle wat hy so loop en skop.

Blikkies en Dawie kyk afwagtend na Trompie. Hy sit doodstil. Hy dink diep. Dan helder sy sproetgesig op. Hy pluk sy pet van sy omgekrapte hare af en gooi dit hoog die lug in. Dan vang hy dit behendig en skree opgewonde: Ek het hom, ouens, ek hét hom!

Wat? vra Blikkies. Jou pet?

Nee, man, ek het ’n plan. Ek het julle mos gesê ek sal iets uitdink.

Die twee seuns sit nader aan Trompie. Sy oë skitter ondeund.

Ons gaan sien oom Jorrie, sê hy, en ons koop die fiets op skuld.

Blikkies en Dawie kyk hom verbaas aan.

Ja, dis wat ons gaan doen, ouens! sê Trompie opgewonde. Ons vra vir oom Jorrie of ons die fiets kan afbetaal!

Sy twee maats dink ’n paar oomblikke daaroor na, dan sê Blikkies: En waar gaan ons geld vandaan kry om dit af te betaal?

Ons spaar elke maand dat dit klap sodat ons aan die einde van die maand genoeg geld het om die paaiement te betaal. Dis so maklik soos dit. Trompie wonder hoe hulle dit gaan regkry, maar hy sê niks dáárvan nie.

Die seuns verkas dadelik na meneer Jordaan se fiets­winkel in die hoofstraat. Klein Dawie sit voor op die fiets by Blikkies.

Toe hulle by die winkel instap, sê Trompie: Laat ek praat, ouens. Ek weet mos hoe besigheid werk.

Meneer Jordaan sit agter ’n toonbank. Hy loer oor sy bril na die drie seuns.

Môre, oom Jorrie, sê Trompie vriendelik.

Môre, Trompie, sê die ou man. Wat kan ek vir julle doen?

Ons wil ’n fiets koop, Oom. Een soos my pa vir my hier gekoop het.

Dis goed, ja. Ek het nog een. Hier staan hy.

Met verlangende oë kyk die drie seuns na die fiets. Rooie slaan sowaar dood neer as ons dié ding vir hom gee, mompel Trompie.

Hy sien al hoe hulle vier met hul rooi fietse (Dawie en Rooie se fietse sal natuurlik ook moet rooi geverf word) die wêreld platjaag.

Maar dan sien Trompie die fiets se prys en sy oë rek. Dis ’n geweldige spul geld.

Hy maak keel skoon en glimlag vriendelik vir die winkeleienaar. Ons het ongelukkig nie genoeg geld om dit kontant te koop nie, Oom.

Nie?

Nee, oom Jorrie. Ons wil dit asseblief op skuld koop.

Meneer Jordaan haal sy bril af en maak dit skoon. Hy sit dit weer op en loer daaroor na die drie seuns. Hy weet Trompie se pa is die bankbestuurder en die ander twee se pa’s is suksesvolle sakemanne.

"Ek dink ons kan dit so reël, Trompie. Wil julle die fiets in paaiemente afbetaal?

Net so, Oom.

Wel, ek sal dit vir julle maklik maak. Julle betaal ’n deposito en dan betaal julle die res oor ses maande af. Hoe klink dit?

Top, oom Jorrie, ons bring sommer binne ’n paar dae vir Oom die … die …

Deposito?

Ja, die deposito.

Toe die seuns buite is, sê Trompie opgewonde: Sien julle – dit was maklik.

Maar waar gaan ons die deposito vandaan kry? vra Blikkies terwyl hy sy kougom van die een kies na die ander versit.

Dit ís nogal ’n probleem! Dawie demp Trompie se geesdrif nog verder wanneer hy sê: Dit gaan ’n lelike storie afgee om vir ses maande daai paaiemente af te betaal.

Toe die drie verby die bank ry, kyk Trompie ingedagte na die wit gebou. Dan rem hy en hou stil. Blikkies en Dawie maak ook so.

Wat nou? vra Dawie.

Ek dink sommer aan iets. Trompie kyk fronsend na die bank.

Al weer, sug Blikkies.

’n Bank is mos ’n plek waar daar baie geld is, nè?

Dis reg, sê Blikkies, maar hoe gaan ons daarvan kry?

Wel, hulle leen mos vir mense wat dit nodig het geld – en ons het dit broodnodig, sê Trompie.

Blikkies en Dawie aarsel nog, maar Trompie spring van sy fiets af.

Kom, sê hy. Ons gaan by die bank geld leen.

En hoe gaan ons die skuld terugbetaal terwyl ons nog oom Jorrie se paaiemente ook moet afbetaal? wil Blikkies weet.

Moenie so oor alles kerm en kla nie, sê Trompie kwaai. Wil julle hê ons moet vir Rooie ’n fiets kry, of nie?

Ja-nee, natuurlik wil hulle.

Nou moet dan nie so baie teëpraat nie, sê Trompie. Ek weet mos van besigheid.

Die drie stap by die bank in. Trompie trek sy kouse wat op sy skoene lê op. Blikkies en Dawie stryk hul hare ’n bietjie reg.

Die seuns loer oor die toonbank. Trompie maak keel skoon. Die kassier kyk verbaas na hulle. Trompie was nog maar min in sy lewe in die bank en die kassier het onlangs eers op Kwaggaberg begin werk.

Wat kan ek vir julle doen? Hy kyk agterdogtig na die drie vuil gesigte.

Ek wil met my pa praat, sê Trompie en hy probeer sy stem grof maak.

Wie is jou pa?

Die bestuurder, natuurlik.

Is jy meneer Toerien se seun?

Ja, ek is Trompie.

Wag asseblief ’n oomblik.

Die kassier beweeg na ’n deur langsaan en gaan