Woorde is soos wors

By Rona Rupert

Josias Olwage kan nie wegbly van die Jeugsirkus nie. Tussen die akrobate en toutoertjie-meisies vergeet hy dat sy pa spoorloos verdwyn het en sy ma maar min tyd en lus het om na hom te luister. Toe hy boonop leier van die Poppekas word, loop sy beker oor: nou is hy onmisbaar.
Maar Josias se geluk is van korte duur. Sy ma word baie siek en hy, kleinboetie Georgie, Mita en Hester moet in ’n kinderhuis gaan bly. Nou is die Sirkus Josias se enigste vashouplek. Maar die ongeluk ry hom. Op pad na ’n oefening een aand word hy deur drie skollies oorval.
Die gebreekte arm is egter nie die ergste nie. Terug by die Sirkus, met sy bolyf in gips, kan hy sy eie oë nie glo nie. Iemand anders is besig om sý handpoppe te hanteer. En veel beter as wat hy ooit sou kon . . .
In Woorde is soos wors vertel die twaalfjarige Josias sélf sy verhaal: elke tiener sal dan ook sy magteloosheid, hartseer en teleurstelling, maar ook sy tye van pret en vriendskap en uiteindelike aanvaarding van homself verstaan en aan eie lyf ervaar.

• Language: Afrikaans
• Publisher: Tafelberg
• Release date: Jul 17, 2016
• ISBN: 9780624078326

Rona Rupert

Carolina Wilhelmina (Rona) Rupert is op 7 Februarie 1934 op Calvinia gebore. Rona het Afrikaans en Musiek aan die Universiteit van Stellenbosch studeer. In 1953 ontvang sy ’n BA-graad, en ’n Onderwysdiploma en Lisensiaat in Klavier in 1954. Sy het ook musiek by die Muzieklyceum in Amsterdam studeer. Rona het vir ’n hele paar jaar musiek- en klavierlesse gegee. Die Hantam en sy mense het vir Rona Rupert na aan die hart gelê. Daarvan spreek die titel van haar eerste boek, Koningskind van die Hantam (1967). Van haar ander bekende boeke is Wat maak jy, Hektor? (1974), Woorde is soos wors (1979), Al Everest se voëls (1984) en Drie lemoene en ’n duif (1992). Sy ontvang onder meer die C.P. Hoogenhout-medalje vir kinderboeke vir Wat maak jy, Hektor?, die MER- en Ou Mutual-prys vir Al Everest se voëls en die Tienie Holloway-medalje vir Nou wil almal sien. Rona Rupert is op 25 Augustus 1995 oorlede. Sy het meer as 33 kinder- en jeugboeke geskryf.

Book preview

Rona Rupert

Woorde is soos wors

Tafelberg

Arjan, my leerling, het sonder

dat hy dit bedoel het, dié boek veroorsaak, toe hy ook 12 was.

Daarom dra ek dit aan hom op.

Een

Die Maandagaand toe ek by die halte van die bus afgespring het terwyl dit nog loop, het ek reg op my voete geland. Ek het liggies gehop, net soos ’n mens ander dit altyd sien doen, en ’n entjie saam met die bus gedraf totdat dit onder die straatlig stilgehou het. ’n Volmaakte landing.

Maar my gedagtes was nie regtig daar nie. Dit was by St. Andrew’s, by Georgie, my jonger broertjie, wat dié middag weer uit die Kinderhuis weggeloop het.

Ek het gesien hoe die kondukteur hom vir my vererg. Ek het dit verwag. Buitendien was hy seker teen daardie tyd van die aand, dit was óór agt, al moeg heen en weer gery. Hy het niks gesê nie. Hy het sy rug op my gedraai, en die twee mans wat opgeklim het, gevra om onder te gaan sit. Net sowel dat dit nie ek was nie, want ek sit áltyd bo.

Toe die bus trek, het ek begin aanstap na die Goeiehoop-sentrum toe. Drie mans het uit die skaduwees geval, en met my begin saamstap. Hulle kon uit die hemel geval het, as dit nie is dat ’n mens aanneem góéie dinge val uit die hemel nie. En dit was hulle nie.

Ek het voor my gekyk en geloop, en hulle het, een regs, een links, een agter my, met my saamgeloop asof ons heelpad van Kloofstraat af saamgekom het. Ek het hulle weggewens. Niemand het ’n woord gesê nie. Dit was soos die loop in ’n droom wanneer jy nie verder kom as wat jy is nie.

Ons het vooroor geloop teen die suidoos, en die motors het by ons verbygery. Ek het gekyk na die miswolk wat die berg tóé lê; ’n mens kon dit duidelik sien. Ek het koud begin kry.

Links, het die een aan my regterkant gesê, toe ons by die hoë rooi baksteenmuur kom. Links was die muur en agter die muur, die donkerte. Ek het gemaak asof ek hom nie hoor nie. Maar ’n alarm het in my kop geklop. Ek was al vantevore in ’n geveg gedwing, maar dit was in die dag, by die skool.

Het jy jou blyd by jou? het sy maat wat agter ons loop, gevra.

Of course, het die een aan my linkerkant geantwoord, en ’n klopdanspassie met sy voete gedans. Het jy hom al óóit sonder ’n blyd of ’n paddaslagter gesien? Of het jy miskien vergeet hoe daai grootbek verlede week gelyk het toe hy met hom klaar was?

Niemand het hom geantwoord nie. Hy het ’n vals deuntjie gefluit. Op sy T-hemp was TO HELL WITH YOU WORLD geskryf. Ek het hom met ’n blyd-skerp haat gehaat.

Voordat ons gekom het waar ’n mens die straat moet oorsteek, waar die pad die draai maak, het die twee regs agter my, my na links begin druk. Hulle het dit met gesigte sonder uitdrukking gedoen, asof ek nie regtig daar was nie, sonder om na my te kyk. Ons was al amper in die donker.

Ek kon dit nie langer uithou nie. Ek het my op my hak omgedraai en meteens soos ’n besetene begin baklei. Hulle het dit seker nie so gou al verwag nie, en ek het TO HELL WITH YOU WORLD reg in sy wind gevang. Dit het hóm vir ’n rukkie skadeloos gehad. En toe het ek met die ander twee terug straat toe baklei.

Die mense het in blink motors verby ons gesweef en hulle nie aan ons gesteur nie. Later was my sweetpak se baadjie van my af, en my horlosie ook. My broek het langs die been, die hele lengte af, ’n skeur gehad, of ’n sny; ek het dit voel flap in die wind. Vanaand maak hulle my dood, het ek gedink.

En toe kom die grys polisiewa ewe rustig verbygery. Ek het die blou flikkerlig eers gesien toe een my skielik van hom af wegstamp, sodat ek soos ’n lap trek, reg teen ’n lamppaal vas, met só ’n slag, dat ek self die been in my arm duidelik hoor kraak het. As hulle tóé wou, kon hulle my net daar doodgeslaan het. Maar die vangwa het vinnig gestop, agteruit gery, en voordat dit weer tot stilstand gekom het, het hulle saam met die wind en die vuil papiere verdwyn – al drie, soos ’n nagmerrie.

Toe ek teen die helder weerkaatsing van die pyn in weer kon sien, was ’n konstabel besig om uit die vangwa te klim. Hy het my opgehelp. Oppas, my arm, was al wat ek krakerig kon sê.

Waarheen is jy op pad? het hy gevra. Hy het skaars ouer as ek gelyk.

Ek moet by die Jeugsirkus gaan oefen, het ek geantwoord, by die Goeiehoop-sentrum.

Die ander polisieman het nog rondgekyk waar ons baklei het, en met ’n stuk van my broeksak se voering in sy hand teruggestap gekom. Ken jy die mense wat jou aangeval het? het hy gevra.

Ek het beledig gevoel. Sulke mense? het ek gevra. Ek het afgekyk na my eie geskeurde klere en gewonder of hy dink ek pas by hulle. Hulle is weg met my horlosie en met my sweetpak se baadjie. My busgeld was daarin.

Die jong konstabel het na my gekyk. Jy sal moet hospitaal toe gaan, het hy gesê. Ons sal jou vat.

Ek het van sy gesig na my regterarm gekyk. Dit het net soos altyd gelyk, maar dit het nie soos my arm gevoel nie, nie dat dit toe so seer was nie, dit het net snaaks gevoel. Neem my liewer Sirkus toe, het ek gevra. Ek het seker maar gehoop dat die toue en die ligte en die geraas alles weer reg sou maak.

Toe ons daar aankom, was hulle besig om die openingsnommer te oefen – die een waaraan almal deelneem. Ek het gesien hoe Carsten Latsky ongeduldig rondtrap omdat hy niemand het op wie se skouers hy kan klim nie. Ek is sy maat. Hy verwens my nou, het ek gedink.

Jy hoef nie verder saam te kom nie, het ek vir die konstabel gesê toe ons nog in die donker onder die steiers was, ek sal self verder regkom. Wanneer ek my arm stilgehou het, kon ek my verbeel dit makeer niks. Dit was my béne wat snaaks gevoel het.

Ek moet nog jou naam en adres kry, het hy gesê.

Hy was ’n regte gentleman. Ek dink hy het geweet ek wou nie graag voor almal saam met ’n konstabel daar aankom nie. Ek het daaraan gedink dat ek self vir hom my naam en adres kon gee, maar my verstand het vasgesteek, en ek het skielik nie die krag gehad om dit vir hom te sê nie. Ons is saam die lig in.

Haai, het iemand geroep, kyk vir Josias!

Bob het omgekyk en vinnig na ons toe aangehardloop gekom. Hy het sy arm om my gesit, van die linkerkant af. En eers tóé onthou ek: my klere is geskeur!

Fetch us a chair, somebody! het ek hom hoor roep. Hy praat altyd Engels as hy opgewonde raak. Hy het my versigtig in die stoel laat sit. Boy, oh, boy, het hy gesê, boy, oh, boy – what have they done to you?

Twee

Iemand het oor die luidspreker geroep: Denis … Denis … Denis … dit is dringend, Denis … kom asseblief na die voorste ingang toe …

Denis is die sirkusbaas; hy ís die Sirkus. Hy lyk soos ’n boemelaar, maar hy is roekeloos en regverdig. Daar is niemand by die Sirkus wat nie mal is oor hom nie, of hulle dit wys of nie.

Bob en die konstabel was besig om met mekaar te praat. Ek het geweet dat dit oor my was, maar ek het nie na hulle geluister nie. Wat gebeur het, wou ek so gou as moontlik vergeet, soos van party rillerprente, anders sou ek nooit in my lewe weer alleen in die donker wou loop nie.

Hy vra hoe oud jy is, het Bob getolk, asof die konstabel die vraag in ’n ander taal gevra het. Bob het die boonste knoop van sy hemp losgemaak en sy dasknoop geskuiwe, asof hy benoud was. Sy das het los om sy nek gehang. Dit was vir my snaaks, want Bob is altyd baie netjies, hy is die netjiesste mens wat ek ken. Sy hemp is altyd tot bo vasgeknoop en daarby dra hy áltyd ’n das, en ’n pak klere. Hy het twee pakke, ’n gryse en ’n bloue met strepe, en hulle knieë en elmboë is al blink van ouderdom. Hy het grys hare en hy dra ’n bril en hy moet ten minste sestig wees, het Carsten Latsky gesê.

Carsten Latsky sê Bob was ’n beroemde akrobaat toe hy nog jonk was, en dat hy lank in Amerika in ’n groot sirkus die ster was. Nou dril hy ons akrobate, van die vloer af, met sy hoed op die sitplek langs hom, asof hy op pad is iewers heen, werk toe, of kerk toe. Iemand wat hom oor die straat sien loop, sal maklik die fout maak en dink die skraal ou mannetjie werk in die bank.

Hoe oud is jy? het hy my weer gevra. Die hele Goeiehoop-sentrum het gewieg. Ek het gewonder of dit so voel as ’n mens vliegtuig ry. Josias?

Ek het probeer konsentreer. Twaalf, onthou ek toe.

Twaalf, het Bob vir die konstabel gesê. Hy het dit neergeskrywe.

Denis het met sy hare orent daar aangekom, sy papiere nog in sy hand. Hallo, het hy vir my gesê; vir die konstabel het hy geknik. Hulle het eenkant toe gestaan en met mekaar gesels. Toe het die konstabel hom gegroet en geloop. ’n Ent weg het hy van my onthou, omgedraai, en vir my ook tot siens geroep. Beterskap! het hy gesê.

Ek het vir hom met my heel arm gewaai. Bob het Cheers! geroep.

Denis het my opgehelp. Hy het bekommerd gelyk. Kan jy loop? het hy