Marike se laaste dans

By Deborah Steinmair

Die verteller, Maud, sien van kleinsaf dinge wat nie daar is nie. Bedags word sy bloots gery deur "lukrake visioene en snags deur ingewikkelde drome". Wat sy gedeeltelik in hierdie roman verhaal, is niks meer as een van hierdie drome nie, maar sy vertel ook van werklike dinge in haar lewe: moederskap, liefdesverhoudings, periodieke werkloosheid.

• Language: Afrikaans
• Publisher: Human & Rousseau
• Release date: Sep 1, 2011
• ISBN: 9780798153263

Deborah Steinmair

Deborah Steinmair het ’n BA-graad in Engels en Drama behaal. Tans is sy vryskut kopieskrywer, redakteur, proefleser en skrywer. Haar debuutroman, Marike se laaste dans, is in 2011 bekroon met die Jan Rabie Rapport-prys. Haar nuutste raaiselroman, Moestas, het in 2015 verskyn.

Book preview

Marike se laaste dans

Deborah Steinmair

Human & Rousseau

Vir my dogters, Simone en Zita

Dankie, Deborah

Voorwoord

Die karakters in hierdie boek is fiktief en historiese figure is gef iksionaliseer. As jy reken jy herken jouself in hierdie roman, doen jy jouself ’n onguns aan.

Marike de Klerk: Ek is nog maar net ek …

Sy’s sjiek. En vriendelik. En sy lag maklik. Ons first lady.

In ’n onderhoud met TRUDIE MYBURGH gesels mev. Marike de Klerk oor haar lewe as Staatspresidentsvrou. En oor haar man. Sy’s ’n groot fan van hom, sê sy, maar hy kul met die sigarette!

Jy kan haar – soos altyd – deur ’n ring trek. Sy gesels geesdriftig. En beduie met die hande. Om ons land se voorste vrou te wees, is vir haar ’n verskriklike eer. Iets wat sy nog nie elke dag glo nie.

Maar in haar hart is ek nog maar net ek, sê Marike de Klerk.

"Dis ’n geweldige verantwoordelikheid. Party dae wonder ek of ek dit goed genoeg doen. Ander dae dink ek weer ek gáán dit goed genoeg doen.

"Dis ’n werk waarin jy baie blootgestel word. Jy’s altyd omring van mense. Veiligheidsmense, administratiewe mense, sosiale mense, koerantmense. Mense wat jy van geen kant af ken nie, wat jy op hul gemak moet laat voel. Jy moet hulle laat voel jy stel belang.

En alle oë is op jou. Van die oomblik dat jy by ’n plek instap. Met elke mondjie kos wat jy eet; elke ding wat jy sê. En daar kan so baie verkeerd loop. Soos om skielik te hoor jy moet ’n toespraak lewer waarvoor jy nie voorberei het nie!

Sy moet soms drie afsprake per dag nakom. Op enige plek in Suid-Afrika. Elke keer iets heeltemal anders waarvoor sy haar weer heeltemal anders moet instel. Dit verg baie van haar. Veral emosioneel.

"Want jy’s altyd die middelpunt. Jy kan nooit sê, nou gaan ek ’n bietjie terugtrek en die ander mense laat oorneem nie. Dit was vir my die swaarste in die buiteland – oral waar ons gekom het, moes ék voorloop. Daar was vyf ander vroue, maar ék moet die geselskap laat vlot, ék moet die gids uitvra.

Maar dis ’n voorreg. Al kan hulle jou doodmaak in hierdie werk as hulle wil.

Trudie Myburgh, Die Burger, 13 Junie 1991

Hoofstuk 1

Ek sien haar die eerste keer sewe jaar ná haar dood.

My naam is Maud Grobler en my lewe lank sien ek dinge wat nie daar is nie.

Ek sien nie dikwels spoke nie, behalwe soms uit die hoek van my oog. Wanneer ek my kop in hul rigting draai, het hulle lankal verkas.

Die ondooies meld hulle gewoonlik bloot as ’n teenwoordigheid by my aan: ek stap ’n vertrek binne en weet dat iemand onsigbaar in die leunstoel in die hoek sit en tob. Of hulle teister my drome.

Hulle maak my nie bang nie.

Maar daar staan Marike by die robot naby haar woonstel, roerloos soos ’n stilfoto. Net haar klere lig in die wind.

Sy druk ’n paprandhoed met een hand vas teen die suidoos. Sy dra ’n wit vloothemp en swart rompie. Haar blik rus op die verste horison. Sy frons met mening. In haar ander hand klem sy ’n klein reistassie vas.

Sy laat my dink aan Jacques Brel se Timid Frieda with her valises held so tightly in her hands.

Net buite Kaapstad, agter ’n moeras digby Bloubergstrand, hurk ’n woonstelkompleks met ’n dak wat herinner aan Liewe Heksie se hoed. Dis ’n nasionale vingerwysing.

Ek weet nie of ek slaap of wakker is nie. Miskien is dit alles ’n kollektiewe droom.

Op 4 Desember 2001 is Suid-Afrika se laaste blanke Presidentsvrou hier vermoor deur ’n tingerige sekuriteitswag. Al wat hy gesteel het, was haar horlosie en selfoon. Miskien wou hy ook die Nobelprys vir Vrede wat haar eksman losgeslaan het, buit.

Ek het haar nooit in die lewe ontmoet nie. Ek het haar nie geken nie. My woede oor haar moord is persoonlik. In my kop is sy die plakkaatnooi van Christelike Afrikanernasionalisme wat sy kruin bereik het in die middel en sy gat gesien het kort voor die einde van die vorige eeu.

Sy het ingekoop in die ideaal wat aan ons almal voorgehou is, van die raakvattervrou as helpmaat, klankbord en voetstoel van haar man; as tuisteskepper en woekeraar vir liefdadigheid. Tegelyk elegante modepop, grasieuse gasvrou en klein patroon – rustelose intellek of te not.

In my kop is sy saamgebondel met briljante, neurotiese slagoffers van hul eie mentaliteit en die voorskrifte van hul tydsgees, soos my ma en Sylvia Plath. Nerveuse presteerders wat bly ywer het om die liefde van hul pa’s te verower.

Die getrouste proponente van die vorige eeu se verwagtings het fronsend gestol. Hulle kon nie in gelid bly met die tyd nie. Hulle het uit die mode geraak soos W.B. Yeats se stokou deuntjie. Hulle het die hand aan eie lewe geslaan of in die agtermiddag in netjiese woonstelle na die son op die see gestaar met ure om te verwyl voordat ’n moffie-pel hulle kom oplaai vir dansklas.

Die Marike in my kop het nie sinneloos gesterf om eers ses-en-dertig uur later deur haar haarkapper op die vloer ontdek te word nie.

Omdat dit ’n droom is, kan ek op enige punt begin …

Hoofstuk 2

Vandat ek kan onthou, vertolk ek die nuus – wêreldnuus, streeksnuus, die weervoorspelling, die markaanwysers – persoonlik.

Ek het ’n intieme verhouding met die nuusmakers. Hulle kom skop in my agterkop nes. Ons stry, debatteer, redekawel, korswel.

Meestal vergeet ek wat hulle presies gedoen het en op watter datum. Wat my bybly, is die essensie, die konsentraat van hul persoonlikheid en aura. Die klein dingetjies wat hulle definieer. Die nerveuse spring van die ooglid. Die mond wat skeef beur, die spraakgebrek, die vetterige kuif, die swak smaak in dasse. Die skeelhoofpynfronsie.

Toe Suid-Afrika in my tienerjare vir die eerste keer TV kry, maak my pa, ’n nuusvraat, my telkens stil wanneer ek my berugte vriende op die skerm aanspreek. Vir my was die woorde wat uit hul monde kom, van minder belang. Ek was ingestel op meer subtiele tekens.

Dieselfde geld vir geskiedkundige figure. In my kop het ek gesprekke en ongemaklike verhoudings met figure soos Adolf Hitler, Mahatma Gandhi en Hendrik Verwoerd. Hulle is boekmerke, hangers vir my persoonlike geskiedenis.

Ek kon nooit ’n sin vir tyd ontwikkel nie. Ek kan jou nie vertel dat ek in 1970, toe ek agt was, ’n duisendstuk-legkaart voltooi het nie. Ek sukkel om jou te vertel wat ek gister gedoen het. Soms kan ek jou per ongeluk vertel wat ek môre gedoen het.

Ek kan jou wel vertel: die mediese student in die buitekamer, my neef, het my gereeld gevinger, getong, betas en aan sy halfstywe penis laat raak in die jaar toe doktor Verwoerd vermoor is.

Ek was onherroeplik besoedel en die volk was in rou gedompel. Ek kan dit naslaan en sien dit het in 1966 gebeur. Dus was ek vier.

Hy was omtrent twintig jaar oud en ’n hakkelende bleeksiel. Op foto’s uit dié goue era lyk hy soos jou tipiese Amerikaanse reeksmoordenaar: bleek met akneeletsels en sielvolle oë agter swart horingraambril, swak mond.

Hy was ons kinderoppasser.

Volgens vrouetydskrifte bereik vroue hul seksuele piek tussen die ouerdom van veertig en vyftig.

Ek het op vier gepiek. So hongerig oop sou ek nooit ooit weer klop nie, daarvoor sou die kerk, die staat en die skool sorg.

Ek sit in die bad toe my vervreemde man, wat in die sitkamer TV kyk terwyl hy wag om die kinders vir die dag uit te neem, my deur die deur inlig dat Lady Diana in ’n motorongeluk dood is.

Dit was ’n Sondag.

Toe Marike de Klerk in 2001 vermoor is, woon ek in Johannesburg saam met ’n verkeerdeveer-skrywer met struggle-credentials.

Sy is negentien jaar ouer as ek.

Hoofstuk 3

Daar staan Marike langs die pad met haar tassie, soos Brel se Bedremmelde Frieda.

Die verkeerslig word groen, maar ek trek af en hou met skreeuende remme langs haar stil, sonder om my flikker aan te sit, tot groot ontsteltenis van ’n ry taxi’s agter my.

Mevrou de Klerk, kan ek u ’n geleentheid gee?

Dit sal danig gaaf wees, Maud.

Ken u my?

"Ek lees jou soms op die internet, my skat. LitNet en Die Burger is oral beskikbaar."

Aan … die Anderkant ook?

O ja. Dit vat net ’n bietjie langer om af te laai.

Mevrou …

Noem my Marike, mens. Ek’s nie seker hoe oud ek nou is nie en wie weet of ek nog ’n mevrou is.

Waarheen gaan ons?

"Besluit jý, my skat. Ek is