My naam is Prins, ek slaap met die lig aan

By Christine Barkhuizen-le Roux

Corinne Prinsloo, ’n kliniese sielkundige, se huwelik is nie meer wat dit eens was nie. Dis asof haar domineeman, Frank, wegkruip in sy studeerkamer, en saans al hoe vroeër die whiskeybottel nadertrek. Die liefdevolle saamwees van vroeër het verander in ’n versigtige eierdans rondom mekaar. Wanneer Deon, 'n oudpasiënt, haar nader om saam met hom ’n pelgrimstog te onderneem na die dorp van sy kinderjare, word Corinne voor ’n belangrike keuse geplaas. Begelei sy Deon ’n laaste maal terug na die trauma van sy verlede, of moet sy by Frank bly en self agter die kap van die byl van haar man se drinkprobleme probeer kom? In Christine Barkhuizen-le Roux se jongste roman, My naam is Prins, ek slaap met die lig aan, vra die skrywer skreiende, dapper vrae. Wat beteken dit om ’n goeie man te wees? Hoe raak ’n mens ontslae van die verlede? En bowenal, hoe heel jy veertig jaar later die pyn van ’n klein seuntjie genaamd Prins?

• Language: Afrikaans
• Publisher: Human & Rousseau
• Release date: Sep 6, 2019
• ISBN: 9780798179713

Christine Barkhuizen-le Roux

Christine Barkhuizen-le Roux is in 1959 in Vryburg gebore. Sy behaal in 2005 ’n Meestersgraad in Afrikaans en Nederlands aan die Universiteit van die Wes-Kaap. Sy is digter en kortverhaalskrywer en drie van haar boeke het by H&R verskyn: Padmaker (2010), Wat die oog gesien het (2011) en Getuie (2012). Drieklawerblaar is haar derde roman.

Book preview

HUMAN & ROUSSEAU

Vir Maria en vir Helena

wat elkeen ’n eiesoortige, spesiale pad met my loop.

"God vergewe ons baie,

maar God vergewe ons nie die kwaad

wat ons ’n kind aandoen nie."

Dalene Matthee – Fiela se kind

Hoofstuk 1

September 1971 – Morganbaai

Was dit tóé dat hy die eerste keer daardie warm gevoel in sy bors en teen sy nek gekry het?

Hy’t in die tweede ry van voor af in die rammelkasbussie gesit. Was dit daardie oomblik voordat die groot blou water oopgesprei het voor sy oë? Die sekonde toe hy opgekyk het, toe Pa Pietie sy oog in die truspieëltjie van die bus gevang het – die skelm oogknip wat net hy kon sien. Die intieme, vlugtige raak van twee ooglede oor sy blou-blou oog; ’n geheim beloof?

Of wanneer wás dit dan?

Kyk, sê Pa Pietie na agter – sy hand wys na die duine, wit tussen die groen bosse – nog een klein draaitjie, dan is ons daar.

Die seunslywe bars soos ertjies uit ’n ryp peul, hol na waar die groot water begin en die klein brandertjies breek. Deon steek vas waar die see in die sand wegsyfer. Wye blou, alkant ver.

Pa Pietie kom staan agter hom, sy swaar hand op sy skouer. Wonderlik, nè? Ons liewe Heer het als só mooi gemaak. Deon knik. Hy’t nie woorde nie. Vir die eerste keer vandat hy en Kobus weggestuur is van hulle pa en die plaas, sak die huil in hom weg.

Kom ons loop ’n bietjie daardie kant, rotse toe, dan wys ek jou hoe lyk die ander kant. Die hand is nog op sy skouer; hy moet sy treë rek, Pa Pietie se bene is lank.

Vissies glip in die poeletjies, krappies skarrel oor gladgespoelde klippe. Verder weg slaan die water al hoe woester. ’n Seestroom bars ineens skuins in teen die rots waarop hulle staan. Kragtig en hard; die skuimwit strale spuit hoog in die lug.

Deon sidder, deins terug. Wát sê Pa Pietie? Die water ruis en raas in sy ore. Hy spring om, sy seningrige beentjies hardloop, weg, weg van die helse slag. Die see is ’n sweep, dit weet hy nou – verskriklik. Hy sláán. Hard. En wreed.

* * *

Deon se kopvel jeuk; sy hand kruip op teen die agterkant van sy nek, verby die norratjie. Wanneer sy gedagtes hom terugvat na daardie tyd, die tyd toe hy die mees geliefd en die mees verlore ooit gevoel het, sien hy meesal agterna die bondeltjie hare tussen sy vingers. It was the best of times, it was the worst of times … Hoe dikwels het hy nie al wanneer hy geskiedenis met sy leerders behandel na hierdie aanhaling van Dickens verwys nie – hulle uitgedaag om die verskriklike en die slegte, maar ook die blink van goedheid en medemenslikheid in tye van oorlog te sien.

Die laaste tyd word dit weer erger, hy sal vir doktor Corinne móét bel. Dit het hom soveel selfvertroue teruggegee dat hy Liezl opgespoor het; sy kind teruggekry het, maar haar aandrang om te verstaan, om meer uit te vind oor vroeër, maak hom opnuut kwesbaar. En hy kan nie bekostig dat die goeie werk van die terapie ongedaan gemaak word nie.

Hy’t ver gekom – die sessies by die sielkundige is al meer as vier en twintig maande gelede verby – maar nou, met die pratery met Liezl, glip die goed wat hy gedink het hy onder beheer het, weer uit sy hande: kwiksilwerballetjies wat hy nie kan opraap en terugsit waar hy hulle wou bêre nie.

Dis warm in die kombuis van die pastorie. Die hitte van die stoof slaan op in Corinne se gesig toe sy die oonddeur oopmaak om die skaapvleispastei wat sy vir aandete gemaak het, uit te haal. Frank se gunsteling.

Hy het laat weet hy gaan laat wees. Die vergadering gaan langer as gewoonlik aanhou; daar is baie punte op die agenda. Iemand het ’n aanbod gemaak vir die stuk grond wat aan die kerk behoort, en die kerkraad sit vol korrelkoppe wat stry oor die saak.

Eintlik is sy bly, al beteken dit Frank gaan opgewarmde kos moet eet. Dit hou hom minstens ’n paar uur langer weg uit sy studeerkamer, waar hy hom toenemend opsluit. Sy weet nie meer wat sy moet maak nie; sy’t gedink die feit dat sy die sabbatical neem, sou help om sy spanning minder te maak, maar dit word erger in plaas van beter. Sy goeie oomblikke is few and far between, soos Gerdus sê.

Vandat haar man ’n paar jaar gelede teruggekeer het van die reis saam met sy grootmaakouers na sy grootwordplek, het hy vreemd begin optree. En ná oom Petrus se eerste hartaanval drie jaar gelede het sy gedrag drasties vererger. Hy het begin deure klap, teen ’n angswekkende spoed begin ry, hom meer en meer afgesonder.

Een Saterdagaand toe hy van oom Petrus en tannie Susan af teruggekom het, was daar ’n ongeluk. Die bestuurder van die bakkie het Corinne by die hospitaal ingewag terwyl hulle Frank se arm gespalk het. Hy’t voor my ingery, tannie! het die student ontsteld uitgeroep. Regtig, ek kon nie uitswaai nie! Sy oë wou uit hul kasse spring.

Op die ou end het Corinne hóm getroos. Eers toe haar eie kinders daar aankom, het sy haarself vir die eerste keer toegelaat om die skok te voel.

Ma, het Joshua gesê toe hy haar in sy stewige arms toevou. Ai, Ma. Daar’s iets wat ek vir Ma moet sê. Michael – dis die dokter wat by Noodgevalle was toe hulle Pa ingebring het; hy was saam met my in die koshuis op Stellenbosch – het toe hy my bel, gesê Pa … Die alkoholvlak in Pa se bloed was sky-high, Ma.

Maar die polisie dan, hoe …? Haar hand het oor haar mond geklap.

Gelukkig is die polisie nie betrokke nie, want die ou in die bakkie wil nie ’n saak maak nie; sy ouers is lidmate van Pa se gemeente. Hy het vir Pa dadelik by hom in die bakkie gelaai, en hospitaal toe gery; sy pel het met Pa se Fortuner agter hulle aangery. En die skade aan beide voertuie is minimaal. Niemand het die polisie laat kom nie.

Oom Petrus het dit met liefde op hom geneem om die skade aan albei voertuie uit sy sak te betaal. Maar die vraag het aan Corinne bly knaag: hét Frank opsetlik voor die bakkie ingery?

Sy’t Frank met omsigtigheid begin benader, bang om sake te vererger. Die ietwat onseker, maar liefdevolle, aanhanklike man wat sy destyds op universiteit ontmoet het, het ná sy terugkeer van die reünie in Skuilkranz verander in ’n mens wie se gemoed so vinnig wissel dat jy nooit weet wat om te verwag nie. Sy’t ligvoets rondom hom begin beweeg asof daar ’n skerpioen lê wat wag dat sy op hom trap. Ook by oom Petrus en tannie Susan was hy anders as tevore, asof hy ’n onsigbare skans tussen hom en die ouer mense opgerig het. Soms wanneer hulle daar gekuier het, het Corinne die oom jammer gekry oor die kyk in sy oë wanneer Frank so stug en stil daar gesit het.

Wanneer sy saam met Frank kerk toe gaan, kan sy die tekens halfpad deur die diens opmerk: die gereelde uithaal van sy sakdoek, die styfgespanne vel om sy kake.

Haar versigtige uitvraery na wat dit is wat hom so ry, het haar net sy gramskap op die hals gehaal. Hou jou maar by die mense met wie jy werk – ek is nie een van jou pasiënte wat sielkundige hulp nodig het nie. Ek weet waar my hulp en heil vandaan kom.

Agterna kom hy meesal jammer sê. Ek weet jy bedoel goed, my lief, maar daar is dinge waaraan jy niks kan doen nie; ek moet self daardeur worstel – die posisie van die kerk, die kwessies wat in die koerante oopgevlek word …

Maar sy vermoed dit wat hom so verskriklik hinder, het niks te doen met die posisie van die kerk of iets in dié rigting nie. Dis asof Frank wegkruip. Selfs vandat sy op die sabbatical is, is hulle liefdevolle saamwees van vroeër ’n versigtige geskuifel rondom mekaar, en soms twee pole wat mekaar afstoot.

En sy is self ook skuldig, want wanneer hy haar omgee vir die soveelste keer nie wil aanvaar nie, slaan haar toenadering en sagte woorde partymaal oor in ongeduld en grimmigheid. En so du sy hom net nog verder weg. Maar sy is ten einde raad, en al slaan sy haar oë op na die berge, kom daar geen antwoord nie.

Telkens keer haar gedagtes terug na Linette. Die vrou wat sy nié kon help nie. En dan laat die ysterhand wat haar hart vasklem, haar opnuut ineenkrimp van vrees dat dieselfde met Frank kan gebeur.

* * *

Dit was Januarie toe Hannelie haar meer as twee jaar gelede vroeg een Sondagoggend bel. Corinne wou knak onder die spanning wat by die huis heers. Naweke het sy geslaap soveel as wat sy kon, maar sy wou haar nie ’n lang vakansie veroorloof nie; daar was te veel pasiënte wat op haar staatmaak. Toe sy en Frank mekaar leer ken het, was dit een van die dinge wat hulle met mekaar gemeen gehad het: as jou medemens jou nodig het, vat jy nie af nie. Jy hou aan, verby die tweede myl se saamloop.

Corinne is nog deur die slaap toe sy die foon nader trek van die bedkassie in die spaarkamer, wat ook diens doen as haar studeerkamer. Sy’t weer laatnag opgestaan en hier kom lê toe Frank teen twee-uur nog nie uit sy studeerkamer te voorskyn gekom het nie.

Sus, het jy die koerant gesien?

Hannelie? Corinne sit regop, druk ’n kussing agter haar rug in en hou weer die foon teen haar oor. Wat bedoel jy? Wat is so erg dat jy my so vroeg op ’n Sondag bel om te hoor of ek die koerant gesien het?

H’m, Sus … sjoe, dis erg om dit oor die foon te sê, maar ek het gedink dis dalk beter as dat jy dit blatant in jou gesig kry.

Wát? Sê my asseblief wat aangaan!

Daardie vrou van wie jy my ’n tyd gelede vertel het – ek dink dis van haar wat hulle skryf. Al het jy nooit haar naam genoem nie, iets aan die berig sê vir my dit mag dalk sý wees.

Corinne weet dadelik na wie sy verwys. In al die jare wat sy praktiseer, het sy nog net oor een geval met iemand gepraat, en dit was met Hannelie. Die aanhoor van daardie verpletterde mens se verhaal het soos hamerslae in haar binneste geval; sy móés dit eenvoudig met iemand wat sy vertrou, bespreek. Anoniem, natuurlik, maar sy’t ’n uitlaatklep bitter nodig gehad. Met Frank kon – wou – sy nie daaroor praat nie. Hy het genoeg van sy eie dramas gehad met gemeentelede wat oplossings vir hul probleme soek.

Lees, vra sy. Wat sê die opskrif?

Dis op die voorblad, onderaan, sê Hannelie. In groot, vet letters: ‘Hoofbestuurder van pensioenfondse drink gif’. En daar is ’n foto van ’n uitgeteerde vrou, meer been as vel.

Corinne trek haar klein onder die duvet. Hoe hou ’n mens hierdie dinge verder weg van jouself af?

Nadat sy afgelui het, staan sy op en loop kombuis toe. Frank het die koerant reeds onder oë gehad; die dele is weer inmekaar geskuif, maar die bylaag steek skeef uit. Sy’t nie kans gesien om saam met hom kerk toe te gaan vanoggend nie. Dit voel of haar immuniteitstelsel op tien persent funksioneer. Sy kyk na die foto op die voorblad, sien weer die vrou soos sy voor haar gesit het.

Linette het haar ’n paar keer kom sien, en elke keer was sy nog meer inmekaargekrimp. Getroud?! Sy’t Corinne ongelowig aangestaar toe sy eindelik die vraag durf vra. Kliphard en skel gelag. "Wie sal iemand soos ek wil hê? Damaged goods! ’n Sak bene met ’n verlede.

Ek het jou al gesê: dis ’n vriendin – wel, as jy dit ’n vriendin kan noem; iemand van die werk wat my by my woonstel kom besoek, maar nooit saam met my in die openbaar gesien wil word nie – wat my hierin gedwing het. Gesê ek is ’n wandelende lyk, geen mens kan in ’n restaurant iets geniet saam met iemand soos ek nie. Gedink my eetstoornis sal weggaan as ek ’n sielkundige gaan sien. Maar ek besef nou – of eintlik het ek van die begin af geweet – daar is niks, níks, wat enigiemand vir my kan doen nie. So, vanmiddag is my laaste keer.

Dit was haar vierde sessie en daar was niks wat Corinne kon doen om haar te oortuig om terug te kom nie. Sy het die middag nadat die vrou weg is, haar kantoordeur gesluit en ’n lang ent langs die see by die Strand gaan loop, haar oë op die nat sand, haar voete versigtig tussen die slingers van die bloublasies.

Daardie dag het sy opnuut besef: daar is baie slagoffers, maar daar is altyd mense wat nog slegter daaraan toe is as jyself. Sy het haar pa haar lewe lank nog verkwalik oor sy harde woorde, die feit dat hy haar meesal geïgnoreer het, daardie een klap deur haar gesig – maar sý het anderkant uitgekom.

Corinne bly lank by die tafel sit nadat sy die berig gelees het. Hoe gretig is die media nie om die gruwelikste detail aan die groot klok te hang nie. Kon hulle die arme vrou dit nie maar gespaar het om ’n foto van haar uitgeteerde liggaam in die koerant te sit nie?

Linette wou nooit uitwei oor wat van haar familie geword het toe sy ná skool weg is uit die huis nie. Al wat sy gesê het, was dat hulle vir haar dood is, en dat sy nooit weer haar ma of pa wil sien nie.

Nadat hul sessies geëindig het, het Corinne dae lank gewik en weeg om Linette op te bel. Toe sy uiteindelik skakel, was haar nommer geblok. Sy het weke lank rondgeloop met Linette se laaste woorde wat deur haar kop maal: Daar’s niks wat jy kan doen nie, doktor. Jy’t my storie gehoor; dink jy rêrig daar is enigiets wat daardie herinneringe uit my kop sal laat verdwyn?

Daar gaan ’n rilling deur Corinne se lyf. Sy vou die koerant toe en loop buitentoe. Hierdie vrou wat by haar blý spook, wat in haar drome voor haar staan – ’n dogtertjie wat kyk na die ballon wat haar sussie van die paal losmaak voordat sy terughardloop oor die straat – los haar nooit vir lank nie. As sy haar kom kry, sien sy weer die verwese kind; hoor sy die geskreeu van die motorbande, die uitroepe van die mense wat saamdrom.

Onder die knoetsige wilgerboom gaan sit sy op die skommelbankie wat Frank jare gelede spesiaal vir haar gemaak het. Hy is goed met houtwerk, regtig goed. ’n Vaardigheid wat hy in die skool op Skuilkranz geleer het en wat hy vroeër gebruik het om vir hulle allerhande interessante, anderster meubels te maak. Van olien en esdoring, of kersiehout waarvan sy ná jare nog die geure kan ruik. En mooi klein figuurtjies wat hy met sy rooi messie uit sagte hout gekerf het.

Frank het haar ná die oggenddiens onder die boom gekry. En nou?

Ai, Frank. Sy’t opgeskuif sodat hy langs haar kon sit. ’n Rukkie het dit gevoel soos vroeër, asof sy haarself in hom kon verloor. Net mooi toe ek einde laas jaar dink ek het één mens ’n entjie verder kon help op die pad, gebeur dít. Daardie vrou in die koerant, op die voorblad, sy was een van my pasiënte, en sy … Ek kon nie keer dat sy …

Die volgende oggend het hy lompweg uit die studeerkamer gekom nadat hy die vorige nag lank stil langs haar in die bed gesit, en toe opgestaan en weggeloop het. Sy’t niks gesê nie, maar die innigheid van die vorige dag was weg. Dis asof hy homself weer in ’n duikpak toegerits het, het sy gedink terwyl sy Seepunt toe ry.

Siegfried, die psigiater met wie sy baie jare lank saamgewerk het, was die oggend by die kliniek om twee pasiënte te sien. Sy’t vir hom ’n sms gestuur: Kan ons praat as jy tyd het later?

* * *

Nou duur hierdie sabbatical al baie langer as wat sy beplan het. Hoe meer sy vir Siegfried oor talle koppies koffie in sy kantoor vertel het hoe dit by die huis gaan, en hoe sy haarself kwalik neem oor Linette, hoe meer het sy begin insien dat dinge nie so kon voortgaan nie.

Sy’t skuldig gevoel om Frank agter sy rug te bespreek, maar hy’t haar nie kans gegee om met hom te praat nie. In haar hart weet sy hulle is die regte twee mense bymekaar, maar sy kon nie anders as om Sieg te vertel van die meer as ’n halwe bottel whiskey wat Frank soms op ’n aand wegsluk nie.

Sieg het rustig geluister, haar aangemoedig om haar hart uit te praat, gesê hy sien al lank dat daar dinge is wat haar pla. Maar êrens in haar het die groot onsekerheid gesit, ’n ontsetting wat een middag tydens ’n sessie met Deon in haar kop geplons het. Dít was iets waaroor sy nie met Sieg kon praat nie, iets wat haar lugpyp toegedruk het.

Daar was soveel ooreenkomste, maar Deon het alles gedoen om sy spoke uit die donker te haal, terwyl Frank net al hoe stiller geword het. Wát as haar vermoedens reg is? Wat sal beter wees vir hom – om daaroor te praat, of om stil te bly? Sieg het lank gelede een keer teenoor haar opgemerk: Daar is dinge wat so diep in ’n mens se psige kan lê, dat as hy die dieptes moes induik om dit na bowe te bring, hy waarskynlik sou verdrink in die pyn.

Uiteindelik het sy een oggend teenoor Sieg beken: Ek kan nie meer nie. Ek is nie meer in staat om enigiemand se seer aan te hoor nie. Ek kan niemand help nie, ook nie myself nie. En ek is so bang ek gaan Frank verloor …

* * *

Sy sit ’n skinkbord reg vir wanneer Frank terugkom van die vergadering, maar haar kop is nie by wat sy doen nie.

Wanneer sy regtig ontsteld raak, is sy altyd weer terug op die plaas daardie aand aan die einde van haar standerdnegejaar toe hulle teruggekom het van die prysuitdeling; die jaar toe sy nie die hoofmeisiebalkie gekry het wat haar pa van haar verwag het nie.

Die eerste keer dat sy haar pa in die steek gelaat het, was toe sy uit haar ma se buik te voorskyn gekom het as ’n dogter in plaas van die seun wat hy wou hê. Vandat sy kan onthou, het hy haar geïgnoreer. Haar ma was altyd bly oor die goeie kommentaar op haar rapporte en haar skoolprestasies, maar dit was die enigste ouer-kindverhouding wat sy ooit gehad het. Soms het sy gevoel haar ma wil-wil haar nader trek, maar haar pa se valkoog het dit nie toegelaat nie.

Dinsdae en Donderdae het sy netbal geoefen, en Woensdae saam met vier ander redaksielede aan die skoolkoerant gewerk. Naweke het sy in haar kamer lê en lees of in die veld gaan loop saam met Hannelie, dan het hulle die goggas en kleinvolk bekyk wat so onbekommerd voortskarrel met hulle eie lewens.

Ná die prysuitdeling die aand het hulle in die versmorende hitte stil teruggery plaas toe. Haar pa het in die waenhuis gestop, sy deur oopgemaak en sy enigste kommentaar oor die aand se gebeure oor sy skouer na haar geslinger: Jy was nog altyd vir my ’n teleurstelling!

Haar ma het in die truspieëltjie met haar oë gewys: Bly net stil, my kind, moet hom nie antwoord nie.

Die volgende môre het sy en Hannelie en haar ma aan tafel gesit toe haar pa inkom vir brekfis ná die eerste twee ure se vroegoggendwerk met die beeste.

Haar pa eet sy wors en eiers met ’n harde gekletter van sy mes en vurk. Haar ma probeer ’n brug slaan, ’n sagte hand uitsteek: Corinne, het jy al begin dink wat jy einde volgende jaar ná matriek wil doen?

Sy leef op van die belangstelling wat van haar ma se kant af kom. Ek wil gaan skoolhou, Ma, maar ek wil ’n skoolsielkundige word, iemand wat kinders kan help om die regte keuses te maak en om hulleself beter te verstaan.

Haar pa stoot die tafel voor hom so hard weg dat die melkbeker omval en die melk oor die rand loop. Oor my dooie liggaam sal jy so ’n belaglike ding gaan doen! As jy wil skoolgee, gee wiskunde of wetenskap, dis ten minste die moeite werd!

Voor sy haarself kan keer, rol die woorde oor haar tong, al sien sy haar ma se beangste gesig: Pa, voorligtingsielkunde is ’n belangrike – Sy bly stil toe haar pa opspring, maar probeer weer: Pa, meneer Boonzaaier sê –

Hy loop om die tafel, pluk haar regop aan haar arm, trek haar ken nader sodat sy gesig sentimeters van haar eie af is en byt die woorde hard en onverbiddelik af: Ek sê jou, dit sal nié gebeur nie!

Toe sy haar asem intrek om nog iets te sê, lig hy sy hand op en klap haar hard op haar wang. Hannelie, wat op die stoel langs hare sit, druk haar hande oor haar oë en begin geluidloos huil, haar lyf rukkend van die onderdrukte snikke.

’n Paar oomblikke is Corinne stil geskok. Dan stoot sy haar stoel stadig en saggies onder die tafel in, loop kombuisdeur toe en laat die sifdeur met die swaar raam driftig agter haar toeslaan. Met lang treë loop sy met die kwaad en die seer in haar tot by die hoë krans waarvandaan ’n mens die dorp in die verte sien lê.

Tot op die randjie loop sy, tot daar waar die rots dun geslyt is, krummelrig onder haar voete. Die grond is ver – ver genoeg om te val en nie weer wakker te word nie.

’n Stukkie van die rotslysie breek weg onder haar. Haar voet glip, en wéér. Iets trek haar aan die arm, ’n sagte hand. Sy spring terug. Verskrik. Net betyds. Waar sy gestaan het, het ’n stuk losgekom; die rots is weg.

Sy draai om, begin hardloop tot sy nie meer kan nie. Met elke tree wat sy gee, dink sy, weet sy: Ek sal doen wat ek moet doen, Pa kan my nie keer nie. Ek sal wegkom onder sy dik stem en sy growwe, swaar hand wat klappe uitdeel. Ek sal mý pad loop!

* * *

Sabbatical! Frank was vies toe sy twee jaar gelede ná haar gesprek met Sieg die aand aan tafel haar besluit bekendmaak. Jy besluit net sommer oor goed en dan stel jy dit as ’n feit vir my. Is jy nie veronderstel om so iets eers met my te bespreek nie? Die letsel wat hy as klein seuntjie opgedoen het, gloeiend op sy voorkop. Ons is tog getroud – ’n mens praat mos darem eers?

Sy’t haar hand opgehou. "Frank, wag bietjie, moenie so ontsteld raak nie! Ek is op ’n slegte plek in my lewe. Hierdie pasiënt – die feit dat ek haar nie kon help nie – dit eet my op. Ek moet eenvoudig ’n breek vat, net om weer te herlaai. Dan kan ek dalk weer vir mense in nood iets beteken.

"My kop is deesdae op ander plekke wanneer iemand my kom sien. En ek en jy, ons praat byna nooit meer met mekaar nie, ek kry nooit regtig kans om die dinge wat my pla met jou te bespreek nie. En ek verlang na jou, na die man wat my soms saggies op die voorkop gesoen het terwyl ek sit en werk; wat vir my koffie gebring het sonder dat ek vra …

Ek weet daar’s goed wat jou ook ontstig, en dit pla my, dit sit soos ’n harde rotsblok in my hart vas. Ek weet maar te goed hoe sommige gemeentelede se klagtes en verhale jou tot …

Sy sê dit nie, maar die implikasie hang in die lug. Aan sy uitdrukking en die manier waarop hy die bord vinnig en onnodig hard wegskuif, weet sy hy kan self die sin voltooi: … tot drank dryf.

Gerdus maak groot oë vir haar. Ma, h’m, ek dink ek gaan nou maar eers; daar’s nog ’n paar goed om te doen voordat die sel my môreoggend wakker skree.

Sy’t in die spaarkamer gaan lê. Meer as ooit het sy nodig gehad om haar man se warmte teen haar te voel, sy hand wat oor haar arm streel, sy asem wat langsaam stadiger raak in haar nek wanneer hy inslaap. Maar hy’t van die tafel opgestaan toe Gerdus sê hy gaan ry.

Ek gaan laat werk, Corinne – moenie vir my wag om te kom slaap nie. Hy het in die gang afgeloop en die deur met ’n besliste klik agter hom toegemaak.

Teen halftwaalf, toe die lig nog onder die skrefie deur skyn, het sy saggies in die donker na die toe deur geloop. Nog nooit wou Frank haar in die grootwordjare van sy lewe toelaat nie. Maar in die sessies met sommige pasiënte het sy dinge begin vermoed wat haar gedagtes in ’n versamelvoël se nes vasweef.

Sy kan nie aangaan met haar lewe as sy nie antwoorde kry nie; nie langs en saam met Frank leef as sy die hele tyd bang is vir die onafwendbare nie. Hierdie stuk tyd wat sy nie gaan praktiseer nie moet haar help om die oorsaak van wat by Frank verkeerd geloop het, te ontwar.

Sy maak die deur saggies oop. Sy kop lê op die lessenaar, die silwer flessie en die glas langs hom. Sy loop nader. Die mat is sag en dik onder haar kaal voete. Sy steek haar hand uit na haar man met die swart hare waarin hier en daar ’n draadjie grys skyn. Meteens ruk sy kop en nek regop uit die kollig van die groen leeslamp. Rondom hom op die houtblad lê oopgeslane boeke en verslae wat hy aan die deurwerk is.

Hy leun vorentoe, aggressief; frons dat die vertikale lyne tussen sy oë nog dieper vore maak en die letsel bo sy wenkbrou uitstaan. Wat’s’it, Corinne? Ek het gesê ek gaan laat werk!

Hy klap die Bybelkonkordansie voor hom toe dat die lessenaar tril; slaan met sy lang, skraal hande waarop die fyn swart haartjies glinster op die blad voor hom. Die glimmende rooi Victorinox-messie wat altyd op ’n spesiale plek op sy lessenaar lê, skiet oor die oppervlak: ’n klein projektiel op weg na ’n noodlanding.

Hoofstuk 2

Januarie 1971 – Appelbos, Langkloof

Deon, sy pa en sy boetie Kobus vang Saterdae palings in die rivier se donker water. Sy pa maak ’n vuurtjie tussen die klippe. Die son speel wegkruipertjie tussen die groen blare; die strale flits blinkwit oor die water. Saterdae werk sy pa nie, dis sy tyd saam met hulle. Sy pa is maer, maar ystersterk; hy doen al die werk op oom Gawie se plaas. Soms ry Deon en Kobussie saam met Pa op die magtige trekker, maar Mamma mag nie weet nie; sy is te bang hulle kom iets oor.

En toe, sommer net so, is sy ma dood.

Julie 1971 – Skuilkranz

Deon lê in die smal koshuisbedjie en bibber. Hy wens Kobus was wakker, dat hy saam met hom kan onthou, saam kan terugdink aan die Saterdae se visvang en die reuk van sy pa se twak. Hierdie koue is ’n koue waarteen komberse niks kan doen nie. Dis die krytwit koudheid van alleenwees.

* * *

Hy’t lank gedink hieroor. Eintlik was dit Liezl wat daarmee begin het – dat hy moet teruggaan, en dat sy sal saamgaan, hom sal bystaan. En dat hy die sielkundige moet vra om ook saam te gaan. Dokter Siegfried, die psigiater wat hy deesdae nog een keer per maand sien, het lank terug laat val dat sy nie meer praktiseer nie. Maar dúrf hy dit van haar verwag?

Hy soek die fyn haartjies in sy nek met sy vingers, rol dit heen en weer voor hy die nommer op sy selfoon soek.

Corinne hoor die foon in die gang lui en hardloop met die trappies op voordeur toe. Hulle het net ’n uur in die oggend om tuin nat te maak, en weer ’n uur teen skemeraand. Frank is kerkkantoor toe. Nadat sy gevra het, het hy ’n nuwe waterstelsel vir die tuin aangelê wat ook die boorgatwater spaar en maklik is om te bestuur. Hulle vriende vind dit vreemd dat ’n dominee so goed is met praktiese dinge; sy is net te bly.

Sy haas haar in die gang af. Die foon hou op lui net voor sy dit kan optel. Toe begin dit opnuut en sy druk dit teen haar oor.

Dis Deon op die lyn, sy herken onmiddellik sy stem: Kan ek jou sien, dok, asseblief? Daar’s iets belangriks wat ek met jou wil bespreek. Hy maak nie gesellige praatjies nie; dis asof hy die sinne ingestudeer het en die woorde afvuur voor sy aandag afgelei kan word deur hoflikheidsvrae na hoe dit gaan of opmerkings oor die weer.

Sy huiwer. Sy’t carte blanche – sy praktiseer al langer as twee jaar nie meer nie – maar wil sy regtig ’n ekspasiënt in haar lewe toelaat, met al die verpligtinge wat onafwendbaar daarmee saamgaan? Die ordening van haar huishouding en die af en toe se gemakliker samesyn met Frank, die tuisgekookte etes wat sy kan sien hy waardeer, help om party van die spoke in haar kop weg te vee soos ’n mens spinnewebbe wegwerk uit die hoeke van ’n vertrek wat min gebruik word. Al bly dit aan die stoffer vassit.

Sy het ’n lang pad met Deon geloop; sy’s dankbaar dat hy die dinge uit sy verlede kon opgrawe, kon besef dat hy nie die mislukking is wat hy homself jare lank laat glo het nie. En vandat sy op die sabbatical is, het sy, hoewel sy intens bekommerd was en steeds is oor Frank, haarself begin wysmaak dat die ooreenkomste wat sy tussen hom en Deon gesien het, blote toeval was.

’n Mens wil die dinge wat voor jou oopgegooi word en wat jou bangmaak liewer in ’n boksie sit en ver wegbêre. Maar al het sy Deon twee jaar lank nie gesien nie, bring haar dink en die vrae oor haar eie situasie tuis hom daagliks oor die drumpel.

Dis, soos sy al talle male in haar praktyk gesien het, soos ouers wat vermoed hulle kind is gay, maar verkies om die tekens nie raak te sien nie. Versigtig om iets wakker te maak wat die kind voor soveel moeilike uitdagings te staan sal bring.

Haar hart hamer in haar bors toe sy antwoord: Goed dan, Woensdag. Waar sal ons mekaar ontmoet? Die Stellenbosch Hotel?

* * *

Dis stil by die hotel toe sy Deon die middag vieruur ontmoet. Die oorsese gaste is nog weg op hulle daguitstappies en sal eers teen vyf- of sesuur terugkeer.

Hy staan op toe sy