Het derde Rijk

By Alles over historia

De naam Adolf Hitler roept – zelfs bijna driekwart eeuw na de val van het Derde Rijk – nog veel afgrijzen, verachting en verwondering op. Hoe kon een mislukte schilder een heel volk inpalmen? Hoe kon hij van een onbeduidend partijtje met 55 leden een miljoenenbeweging maken? Deze uitgave geeft het antwoord. Hier lees je het verhaal over de zoon van een douanebeambte uit Braunau die de nazibeweging vormgaf en de Duitsers hersenspoelde om zijn grote droom te verwezenlijken. Met bangmakerij en geweld. Met een ijskoud cynisme. En niet in de laatste plaats met een buitengewoon redenaarstalent. Maar bij de geschiedenis van nazi-Duitsland komt veel meer kijken dan de waanzin van één man. Het is de geschiedenis van een heel volk dat zich in de luren liet leggen en zijn ogen sloot voor moord en vervolging, en uiteindelijk bereid was zijn Führer te volgen in een oorlog die dood en verderf zaaide op een ongekende schaal.-

• Language: Nederlands
• Publisher: SAGA Egmont
• Release date: Sep 3, 2020
• ISBN: 9788726460810

Book preview

Het derde Rijk

Copyright © 2019, 2019 Alles over historia and SAGA Egmont

All rights reserved

ISBN: 9788726460810

1. e-book edition, 2019

Format: EPUB 2.0

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrievial system, or transmitted, in any form or by any means without the prior written permission of the publisher, nor, be otherwise circulated in any form of binding or cover other than in which it is published and without a similar condition being imposed on the subsequent purchaser.

SAGA Egmont www.saga-books.com – a part of Egmont, www.egmont.com

Duitsers leven onder het hakenkruis

De naam Adolf Hitler roept  zelfs bijna driekwart eeuw na de val van het Derde Rijk  nog veel afgrijzen, verachting en verwondering op. Hoe kon een mislukte schilder een heel volk inpalmen? Hoe kon hij van een onbeduidend partijtje met 55 leden een miljoenenbeweging maken? Deze uitgave geeft het antwoord. Hier lees je het verhaal over de zoon van een douanebeambte uit Braunau die de nazibeweging vormgaf en de Duitsers hersenspoelde om zijn grote droom te verwezenlijken. Met bangmakerij en geweld. Met een ijskoud cynisme. En niet in de laatste plaats met een buitengewoon redenaarstalent. Maar bij de geschiedenis van nazi – Duitsland komt veel meer kijken dan de waanzin van één man. Het is de geschiedenis van een heel volk dat zich in de luren liet leggen en zijn ogen sloot voor moord en vervolging, en uiteindelijk bereid was zijn Führer te volgen in een oorlog die dood en verderf zaaide op een ongekende schaal.

1. De vroege jaren

In 1919 richtte een Beierse slotenmaker de Duitse Arbeiderspartij op. Op een dag in september meldde zich een nieuw lid aan: een bleke Oostenrijkse soldaat met een groot redenaarstalent. Adolf Hitler was het 55e lid van de marginale partij. In vier jaar klom hij op tot leider, veranderde hij de partijnaam in NSDAP en bouwde hij een leger op van jonge vechtjassen die tegenstanders intimideerden. Nadat hij in en om München bekendheid verworven had als begenadigd spreker, besloot Hitler een nazistische revolutie te ontketenen in Duitsland. De poging mislukte.

In het vroege najaar van 1919 nam de 36 – jarige kapitein Karl Mayr een besluit dat tot een wereldoorlog zou leiden.

De officier in het Duitse leger wilde een van zijn ondergeschikten naar een politieke bijeenkomst in München sturen. De keus viel op de 30 – jarige korporaal Adolf Hitler, die verslag moest uitbrengen over de pas opgerichte Duitse Arbeiderspartij (DAP). Mayr wilde weten of de partijleden gewelddadige socialisten waren, die de ontluikende democra tie in Duitsland wilden ondermijnen.

De kapitein had reden tot zorg, want sinds de Eerste Wereldoorlog hadden arbeiders, zeelui en communisten om beur ten een dictatuur proberen in te voeren in het voormalige keizerrijk. De rebellen hadden München zelfs weten om te vormen tot een sovjetrepubliek naar Russisch voorbeeld, tot het leger daar een einde aan maakte.

Rond diezelfde tijd was Hitler ontslagen uit een militair hospitaal, waar hij verbleef omdat hij in de Eerste Wereldo orlog oogletsel had opgelopen door mosterdgas. Nu hield hij voor de inlichtingendienst van het leger een oogje op de politieke partijen, paramilitaire organisaties en extremistische verenigingen die oorlogsveteranen bij bosjes oprichtten.

Hitler neemt het woord

Op 12 september ging Hitler in opdracht van Mayr naar bierkelder Sterneckerbräu in München. Hier kwamen 41 leden van de gloednieuwe Duitse Arbeiderspartij bij elkaar om de toekomst van het land te bespreken en hun woede te uiten over de strenge vredesvoorwaarden die na de Eerste Wereldoorlog in het Verdrag van Versailles waren vastge legd. Hitler luisterde weinig geïnteresseerd naar een langdradige lezing over de hoge herstelbetalingen die Duitsland verschuldigd was aan met name Frankrijk. Verveeld keek hij om zich heen, terwijl de spreker maar door dreunde over renteslavernij en woekeraars.

Voor Hitler was het oude koek. Hij had al zeker 50 van dit soort vergaderingen bijgewoond en had zulke teksten tot vervelens toe gehoord. De korporaal besloot dat hij genoeg gehoord had en stond op het punt zijn jas aan te trekken toen een scherpe stem door de ruimte klonk. Er was een nieuwe spreker aan het woord, die op opgewonden toon pleitte voor een onafhankelijk Beieren. De woorden van de spreker zouden het begin betekenen van Hitlers politieke carrière. De verbeten nationalist vergat even waarom hij daar was en ging met de man in discussie. Druk gebarend spuwde hij in hoog tempo zinnen uit. Hij sprak over landverraad en de saamhorigheid van het Duitse volk, en pleitte opgewonden voor een verenigd rijk, een sterk volk en een Duitsland dat van vreemde rassen gezuiverd was.

Voor de aanwezigen in de bierkelder zei de vreemdeling niets nieuws. Zijn ideeën leefden bij miljoenen Duitsers. Het nieuwe voor de toehoorders was Hitlers retorisch talent. De tengere, bleke man bracht precies onder woorden wat ze allemaal voelden. Zijn taal was eenvoudig, zijn hartstocht aanstekelijk. Zijn stem begon laag, maar werd steeds hoger naarmate zijn betoog een conclusie naderde.

De leider van de DAP  de 35 – jarige slotenmaker Anton Drexler  besefte meteen dat deze man waardevol kon zijn voor zijn partij. Hij stootte zijn buurman aan en fluisterde hem toe: ‘Man, die heeft een waffel, die kunnen we gebrui ken'

Die avond werd Hitler ingeschreven als lid van de DAP. Hij was het vijfenvijftigste lid, maar de partijsecretaris telde er 500 bij op en maakte er 555 van. Het gesjoemel met de cijfers moest de

indruk wekken dat de partij groter was dan ze feitelijk was.

Duitsland valt uiteen

In die periode was Duitsland een keizerrijk in ontbinding. In 1918 waren miljoenen soldaten gedesillusioneerd terug gekeerd uit de oorlog, verbitterd over de nederlaag. Uit angst het slachtoffer te worden van een bloedige revolutie, trad keizer Wilhelm II af en vluchtte hij naar Nederland. In de maanden daarop vond de ene na de andere revolutie plaats van arbeiders die graag een communistische republiek wilden vormen à la Rusland. Tegenover hen stonden de sociaal democraten, de grootste politieke partij van Duitsland, die met steun van het leger en zogeheten vrijkorpsen probeerden het rijk bij elkaar te houden.

Terwijl de opstanden escaleerden en er een burgeroorlog uitbrak, kwamen de volksvertegenwoordigers bijeen in Weimar. Ze stelden een grondwet voor het keizerloze land op en riepen Duitsland op 19 januari 1919 uit tot een democra tische republiek.

Gedurende het voorjaar werden de communistische opstanden neergeslagen, en nu wachtte de jonge republiek nog één zware taak: de vredesonderhandelingen met de overwinnaars van de Eerste Wereldoorlog. Daartoe reisden de sociaaldemocraten en de legerleiding af naar het Franse Versailles. Uit angst voor nieuwe revoluties en meer gevechten, armoede en honger onder het volk capituleerde de nieuwe regering volledig. Het vredesverdrag dat ze tekende, had grote gevolgen voor Duitsland. Het land moest gebieden afstaan aan Frankrijk in het westen en het opnieuw ge stichte Polen in het oosten. Het leger werd beperkt tot 100.000 man, en de geallieerden eisten enorme herstelbetalingen. Niet alleen geld en goud, maar ook locomotieven, kolen, graan en melkkoeien gingen de grens over naar Frankrijk.

Veel Duitsers vervielen tot armoede. Uit een verslag van eind 1919 blijkt dat een derde van de Duitse schoolkinderen ondervoed was. Overal loerde de onvrede. Sommigen namen het de sociaaldemocraten kwalijk dat ze deze onrecht vaardige vrede hadden geaccepteerd, anderen verweten juist de communisten het land te hebben ontregeld. Weer anderen meenden dat de joden dik hadden verdiend aan de oorlog en op die manier Duitsland hadden verraden.

Sa ontstaat onder veel tumult

Zoals veel Duitsers had Hitler een afkeer van sociaaldemocraten, communisten en vooral joden. Zijn nieuwe partij werd een platform voor zijn woede. Kort nadat hij lid was geworden, hield Hitler in een bierkelder zijn eerste toespraak voor 111 toehoorders. Hier ontdekte hij dat hij een publiek kon boeien. Het gerucht over de goedgebekte Oostenrijker verspreidde zich snel door München, en steeds meer mensen luisterden naar zijn toespraken over het verraad van de joden, de noodzaak om het juk van het Verdrag van Versailles af te schudden en zijn visie op een herrezen Duitsland.

In november haalde Hitler partijleider Drexler over om de geslonken partijkas te gebruiken voor advertenties in de lokale krant Münchener Beobachter. Het bleek een gouden greep, want terwijl er in oktober nog slechts 130 mensen op een bijeenkomst afkwamen, waren dat er bij een algemene vergadering in het Hofbräuhaus van München wel 2000. Hier maakte Hitler de nieuwe partijnaam bekend: voortaan zou de partij als de Nationaalsocialistische Duitse Ar beiderspartij (NSDAP) door het leven gaan. Tegelijk presenteerde Hitler het 25 punten tellende partijprogramma, dat hij samen met Drexler had uitgewerkt.

Midden onder Hitlers vurige speech stormde een groep jongemannen van de communistische partij, KPD, het pand binnen. Nu de nazipartij zichtbaarder werd, hadden de politieke vijanden haar namelijk ook in de gaten gekregen. Daarom probeerden deze communisten Hitler te overstemmen. Een aantal potige oorlogsveteranen ging de indringers echter te lijf, waarna die het hazenpad kozen. Daarmee legde de vergadering niet alleen de kiem voor het nazisme, maar ook voor de zogeheten Box und Sportabteilung, die gekleed zou gaan in een bruin hemd. Al gauw werd de naam gewijzigd in Sturmabteilung, beter bekend als de SA.

De nsdap koopt een krant

Ondanks de groeiende interesse voor de extremistische boodschappen van de nazi’s stonden er begin 1920 maar 193 namen op de ledenlijst. De leden waren een bonte schare van arbeiders, kantoorbedienden, ambtenaren, leraren, kun stenaars en universiteitsdocenten. Voor Hitler was de diversiteit onder de leden een teken dat de partij breed aansprak. Samen met Anton Drexler en propagandaleider Karl Harrer  een voormalig sportverslaggever  deed hij zijn best de nazistische boodschap onder een nog groter publiek te verspreiden.

De drie mannen kwamen samen met plaatselijke vertegenwoordigers van het leger, die enthousiast luisterden naar de ideeën om de communistische golf te stuiten. Ze beloofden de partij te steunen met een bescheiden bedrag per maand. Hetzelfde deed een lokale bladenuitgever, die blij was met de komst van een partij die arbeiders van het verketterde internationale socialisme naar het Duitse nationalisme kon trekken. En een Münchense fabrikant schonk de partij een grote som geld om een krant op te kopen die de nazistische boodschap kon verspreiden. De keus viel op