Opmaat tot de oorlog

By Alles over historia

In 1933 grijpt Adolf Hitler de macht in Duitsland. Hij heeft de bevolking gouden bergen beloofd: rust en orde, en herstel van het Groot-Duitse Rijk. De dictator maakt handig gebruik van de oorlogsangst van de andere westerse mogendheden en bewapent zijn land ongehinderd. Europa staat erbij en kijkt ernaar als Hitlers oorlogsmachine de grenzen die na de Eerste Wereldoorlog zijn vastgelegd overschrijdt. En Hitler staat er niet alleen voor: hij sluit bondgenootschappen met het Italië van Mussolini, de communistische Sovjet-Unie en – aan de andere kant van de wereld – Japan, dat dezelfde grote aspiraties heeft als Duitsland. In het achtste deel van Oorlogen & veldslagen kijken we naar de dramatische opmaat tot de Tweede Wereldoorlog.-

• Language: Nederlands
• Publisher: SAGA Egmont
• Release date: Aug 24, 2020
• ISBN: 9788726460636

Book preview

Opmaat tot de oorlog

Copyright © 2019, 2019 Alles over historia and SAGA Egmont

All rights reserved

ISBN: 9788726460636

1. e-book edition, 2019

Format: EPUB 2.0

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrievial system, or transmitted, in any form or by any means without the prior written permission of the publisher, nor, be otherwise circulated in any form of binding or cover other than in which it is published and without a similar condition being imposed on the subsequent purchaser.

SAGA Egmont www.saga-books.com – a part of Egmont, www.egmont.com

Hitler stort de wereld in oorlog

In 1933 grijpt Adolf Hitler de macht in Duitsland. Hij heeft de bevolking gouden bergen beloofd: rust en orde, en herstel van het Groot-Duitse Rijk. De dictator maakt handig gebruik van de oorlogsangst van de andere westerse mogendheden en bewapent zijn land ongehinderd. Europa staat erbij en kijkt ernaar als Hitlers oorlogsmachine de grenzen die na de Eerste Wereldoorlog zijn vastgelegd overschrijdt. En Hitler staat er niet alleen voor: hij sluit bondgenootschappen met het Italië van Mussolini, de communistische Sovjet-Unie en – aan de andere kant van de wereld – Japan, dat dezelfde grote aspiraties heeft als Duitsland. In het achtste deel van Oorlogen & veldslagen kijken we naar de dramatische opmaat tot de Tweede Wereldoorlog.

1. Dictator in vermomming

Na de Eerste Wereldoorlog is Duitsland vernederd en straatarm. De bevolking lijdt honger, en terwijl er pogingen gedaan worden een vreedzame republiek op te bouwen, begint Adolf Hitler aan zijn klim naar de macht. Hij wil het Groot-Duitse Rijk in ere herstellen.

Een laag zonnetje streek over de Rijkskanselarij toen Adolf Hitler het gebouw als de nieuwe rijkskanselier van Duit-sland verliet. Nog maar een paar jaar terug was hij een parvenu waar de politieke elite op neerkeek. ‘De Boheemse korporaal’ noemde president Von Hindenburg hem. Maar nu, na de verkiezingen van 30 januari 1933, was de situatie anders en moest Von Hindenburg hem als nieuwe leider van het land de ambtseed afnemen.

Met hoge hoed en in lange overjas stond Hitler in het winterlicht klaar om zijn rol als staatsman op zich te nemen.

In hotel Kaiserhof, recht tegenover de kanselarij, wachtte een schare trouwe aanhangers om de gebeurtenis te vieren. Hitler straalde van vreugde en trots. Toen hij de zaal betrad om de menigte te begroeten, had hij tranen in zijn ogen, zo vertelde een ooggetuige later.

De huldiging ging ’s avonds nog verder; 25.000 leden van de partijmilitie, de Sturmabteilung (SA), marcheerden zingend door de Brandenburger Tor naar de kanselarij. De vlammen van hun fakkels weerkaatsten in hun glimmend gepoetste laarzen en zetten de Duitse vlaggen in een warme gloed. Voor de kanselarij hield de groep halt, terwijl het verwachtingsvolle gefluister overging in gejuich: ‘Sieg Heil!’Toen de kreten luider werden, verscheen Hitler voor een van de verlichte ramen en hief hij als groet zijn arm.

In het hele land, van Flensburg in het noorden tot München in het zuiden, zetten de burgers hun radio harder om deze gebeurtenis te volgen, live vanuit Berlijn uitgezonden. Hitlers benoeming tot rijkskanselier moest een avond zijn voor alle Duitsers, had Joseph Goebbels, de propagandaleider van de nazi’s, aan de Duitse staatsradio opgedragen.

Alle inwoners zouden weten dat er iets nieuws te gebeuren stond. Hitler wilde direct afrekenen met het oude bestuur, dat naar zijn mening gebaseerd was op ‘domheid, middelmatigheid, halfhartige standpunten en onbekwaamdheid’. Duitsland moest uit de armoede en vernedering gehaald worden waarin het Verdrag van Versailles het land had gedompeld. Goebbels was zeer tevreden toen hij na middernacht de Rijkskanselarij verliet – ‘in een roes van uitzinnig enthousiasme’, zoals hij schreef.

Hitler kon zelf nauwelijks geloven dat de grote dag eindelijk aangebroken was. Aan een van zijn aanhangers vertrouw-de hij toe dat hij door goddelijk ingrijpen gered moest zijn, ‘omdat ik op het punt stond schipbreuk te lijden en werd gekweld door intriges en geldzorgen’. Na 14 jaar politiek geworstel, waarvan de laatste vier één lange, zware verkiezings-strijd waren geweest, was hij dan nu aan de macht. Alles waar hij voor gestreden had, leek bereikt.

Een begaafde maar luie jongen

Adolf Hitler werd op 20 april 1889 in Braunau am Inn in het noorden van Oostenrijk geboren. Zijn vader, Alois Hitler, was een rechtlijnige douanebeambte.

De twee hadden voortdurend aanvaringen, want Alois’ plannen met Adolf strookten volstrekt niet met wat de dromer zelf in gedachten had. Hij liet geen gelegenheid voorbijgaan zijn vader te overtuigen dat hij zich niet in een douane-kantoor zou laten opsluiten, maar het vrije leven wilde, kunstenaar wilde worden. Met zijn moeder Klara, die meer een verzorgende dan een opvoedende taak had, had Adolf een sterkere band.

Toen Adolf vijf was, verhuisde het gezin naar Linz, waar hij naar school ging. Hij was begaafd, maar aartslui. Vriendjes- had hij nauwelijks en hij spijbelde veel. Toen hij 16 was, verliet hij met instemming van zijn moeder voortijdig de Realschule, zonder diploma. Van zijn vader had dat nooit gemogen, maar die was al twee jaar dood.

Een kunstenaarsdroom in duigen

In plaats van schoolbezoek besteedde Adolf nu zijn tijd aan dagdromen, tekenen, schilderen en naar de opera gaan.

Hij was vooral dol op de noodlotsdramas van Richard Wagner. Toen hij 18 was, trok Hitler naar Wenen om zijn kunstenaarsdroom te verwezenlijken. De stad was aan het begin van de 20e eeuw een grootse metropool. De straten werden bevolkt door alle nationaliteiten van de uitgestrekte Donaumonarchie, zoals Hongaren, Polen en Oostenrij-kers. Kunst, cultuur en architectuur bloeiden. Adolf bracht zijn tijd vooral door met het bewonderen van de imposante gebouwen en ging naar de opera.

Algauw veranderde dat echter. Na twee keer tevergeefs toelatingsexamen te hebben gedaan voor de kunstacademie, kreeg hij te horen dat hij geen aanleg voor schilderen had. Hij had misschien wel architect kunnen worden, maar die weg was afgesneden, omdat hij immers zijn eindexamen van de Realschule niet had gehaald. Nu zijn grote levensdroom in duigen viel, had hij niets meer om voor te leven en hij bracht zijn dagen stuurloos door.

In deze periode kreeg hij oog voor ‘het andere Wenen’ – de spanningen tussen de vele volkeren, de smeulende onvre-de onder arbeiders en studenten en het gevoel dat het oude Habsburgse Rijk op zijn laatste benen liep. Hij zat niet in geldnood – na het overlijden van zijn moeder kreeg hij als wees een uitkering – maar hij voelde zich wel miskend; hij hoorde er niet bij. Dit gevoel werd versterkt door wat hij om zich heen hoorde van de kansarmen in de herbergen en mannenhuizen waar hij verbleef.

Hitlers jodenhaat wordt gewekt

Zoals zovelen zocht Hitler de oorzaak van zijn eigen mislukking bij anderen: de joden. De antisemitische pamfletten, die overal in Wenen verspreid werden, gaven hem gelijk: de joden spanden samen om Oostenrijk in het verderf te storten. Met hun propaganda ondermijnden ze de vaderlandsliefde van de arbeiders en lokten ze hen naar het interna-tionale marxisme. Hitler kreeg een ziekelijke belangstelling voor joden in het straatbeeld.

‘Uitsluitend in het brein van een monster, niet in dat van een mens, kon een plan ontspruiten voor een organisatie, opgezet om de menselijke cultuur te vernietigen en de wereld te vergiftigen’, zou hij later schrijven.

Hitlers jodenhaat was niet ongewoon. De Weense burgemeester Lueger koppelde een goede maatschappelijke zorg aan nationalisme en antisemitisme, een mix die aan het latere nationaalsocialisme deed denken. Hij was een knap spreker en wist Jan met de pet te raken met zijn simpele boodschap.

Lueger wekte Hitlers politieke interesse en vormde diens spreektechniek. Maar ook de sociaaldemocratie, waar Hitler overigens van gruwde, was een grote inspiratiebron. Hij bewonderde de marsen en het vermogen om de massa met propaganda in beweging te krijgen.

Jonge duitsers worden kanonnenvoer

Hitler knapte volledig af op het chaotische Wenen en vertrok teleurgesteld naar München in Duitsland. Hier bleef hij dagdromen, terwijl hij probeerde de kost te verdienen met zijn schilderijen. Ondertussen haalde de werkelijkheid hem in.

Op 1 augustus 1914 verklaarde Duitsland Rusland de oorlog, en kort daarop was de wereldoorlog een feit. Hitler meld-de zich enthousiast voor militaire dienst en werd ingedeeld in het 16e Beierse reserveregiment. Na krap tien weken oefenen werd het regiment naar het westelijk front gestuurd en het deed mee aan een van de eerste veldslagen, de Slag bij Ieper in oktober 1914. Ooggetuigen vertelden hoe de jonge, slecht getrainde Duitsers arm in arm, vol zelfvertrouwen en patriottische liederen zingend recht op de Britten af liepen. Maar die waren goed voorbereid en de Duitsers leden zware verliezen. Ondanks deze ellende noemde Hitler de oorlog ‘een onvergetelijke tijd, de beste van mijn leven. Hij voelde zich thuis in de soldatengemeenschap en in de strijd, waar hij een hoger doel kon dienen.

Hitler zat vier jaar aan het front. Twee keer werd