De donkerste kanten van de oorlog

By Alles over historia

Na de Japanse aanval op Pearl Harbor in December 1941 belanden 120.000 Amerikaanse burgers van Japanse komaf achter prikkeldraad. Officieel zijn ze geïnterneerd uit vrees dat ze weleens konden gaan spioneren voor de Japanse regering om een eventuele invasie van de VS mogelijk te maken. Maar eigenlijk is het puur racisme. Vooroordelen en rassentheorieën liggen ook ten grondslag aan andere, gruwelijke misdaden. De nazi's roeien groepen uit die ze als untermenschen zien. Artsen in de concentratiekampen voeren macabere experimenten uit op gevangenen, zelfs op kinderen, en gehandicapten worden stelselmatig gedood. Miljoenen oost-Europeanen worden naar het Westen gedeporteerd om als slaven te werken in de Duitse industrie. In dit nummer van oorlogen & veldslagen belichten we de donkerste kanten van de oorlog, die nooit mogen worden vergeten.-

• Language: Nederlands
• Publisher: SAGA Egmont
• Release date: Oct 20, 2020
• ISBN: 9788726671124

Book preview

De donkerste kanten van de oorlog

Original title

Krigens mørkeste sider

Copyright © 2019, 2020 Alles over historia and SAGA Egmont

All rights reserved

ISBN: 9788726671124

1. e-book edition, 2020

Format: EPUB 2.0

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrievial system, or transmitted, in any form or by any means without the prior written permission of the publisher, nor, be otherwise circulated in any form of binding or cover other than in which it is published and without a similar condition being imposed on the subsequent purchaser.

SAGA Egmont www.saga-books.com – a part of Egmont, www.egmont.com

NA DE JAPANSE AANVAL OP PEARL HARBOR IN DECEMBER 1941 BELANDEN 120.000 AMERIKAANSE BURGERS VAN JAPANSE KOMAF ACHTER PRIKKELDRAAD. OFFICIEEL ZIJN ZE GEÏNTERNEERD UIT VREES DAT ZE WELEENS KONDEN GAAN SPIONEREN VOOR DE JAPANSE REGERING OM EEN EVENTUELE INVASIE VAN DE VS MOGELIJK TE MAKEN. MAAR EIGENLIJK IS HET PUUR RACISME.

VOOROORDELEN EN RASSENTHEORIEËN LIGGEN OOK TEN GRONDSLAG AAN ANDERE, GRUWELIJKE MISDADEN. DE NAZI’S ROEIEN GROEPEN UIT DIE ZE ALS UNTERMENSCHEN ZIEN. ARTSEN IN DE CONCENTRATIEKAMPEN VOEREN MACABERE EXPERIMENTEN UIT OP GEVANGENEN, ZELFS OP KINDEREN, EN GEHANDICAPTEN WORDEN STELSELMATIG GEDOOD. MILJOENEN OOST-EUROPEANEN WORDEN NAAR HET WESTEN GEDEPORTEERD OM ALS SLAVEN TE WERKEN IN DE DUITSE INDUSTRIE. IN DIT NUMMER VAN OORLOGEN & VELDSLAGEN BELICHTEN WE DE DONKERSTE KANTEN VAN DE OORLOG, DIE NOOIT MOGEN WORDEN VERGETEN.

1. Sovjets liquideren poolse officieren

In de lente van 1940 rijden overvolle treinen en vrachtwagens door de Sovjet-Unie. Ze zetten gevangengenomen Poolse officieren af in de buurt van Katyn, en al snel schallen de pistoolschoten door het bos. Drie jaar later ontdekken de Duitsers sporen van de massa-executie als ze bij Katyn op botten stuiten.

Adam Solski kan zich bijna niet bewegen in de treinwagon, die volgepropt is met Poolse officieren. Sinds de Polen anderhalve dag eerder het Russische gevangenkamp in Kozelsk verlieten, hebben de mannen dicht opeengepakt gezeten. En slechts weinigen hebben kunnen slapen toen de trein stilstond aan een perron in Gnjozdovo bij Smolensk. Op 9 april 1940, om iets voor vijf uur ’s morgens, bonzen Russische soldaten op de treindeuren om aan te geven dat de Polen zich moeten opmaken voor vertrek.

‘Het transport gaat door per vrachtwagen. Wat zou er dan gaan gebeuren?’ noteert de 45-jarige majoor Adam Solski in een provisorisch dagboekje dat hij onder zijn jas verbergt. De kettingen van de sloten op de wagons ratelen, en de majoor strompelt met 100 andere Polen naar een aantal geparkeerde vrachtwagens. De Russen duwen hun gevangenen een voor een in kleine cellen in de laadbak. De Polen worden voorovergebogen door elkaar geschud terwijl de vrachtwagens een paar kilometer afleggen over onverharde wegen naar een bos, waar enkele gebouwen tussen de bomen staan.

‘Het was al vanaf het begin een merkwaardige dag. Ze namen ons mee naar een bos, het leek wel een vakantieoord. Daar werden we zeer grondig gefouilleerd. Ze pakten mijn horloge af, dat 6.30 uur aanwees, en vroegen om mijn trouwring, die ze samen met roebels, riem en zakmes afnamen.’

Dit zijn de laatste woorden die Solski in zijn dagboek schrijft, want de majoor is bepaald niet in een vakantieoord aangekomen. Kort na aankomst in het bos richt een Rus zijn pistool op het hoofd van de Pool en schiet hij een 7,65mm-kogel door Solski’s hoofd. Dan gooien de Russen het lijk met dagboek en al in een graf. Het is de eerste, noch de laatste liquidatie die de Sovjets uitvoeren. Het bloedbad dat Stalin aanricht onder Poolse officieren in het bos van Katyn, 400 kilometer ten westen van Moskou, is nog maar net begonnen.

Russen sturen 15.000 Polen naar kampen

Acht maanden voordat Solski geëxecuteerd werd in Katyn, op 1 september 1939, waren Duitse troepen Polen binnengevallen. Dat was afgestemd met Stalin, want Duitsland en de Sovjet-Unie hadden Polen onderling verdeeld. Daarom kwam het voor de Duitsers niet als een verrassing dat het Rode Leger op 17 september de Poolse oostgrens overstak om zijn deel van de buit op te eisen. Stalin beweerde dat de invasie noodzakelijk was om veiligheidsredenen, en de regeringsleiders in Parijs en Londen slikten dat voor zoete koek. Intussen rukten de T-34-tanks op en moesten de Polen na een paar weken de wapens neerleggen.

Adam Solski trok net als veel andere Poolse soldaten naar Hongarije om niet in Russische handen te vallen, maar zijn vluchtpoging mislukte. Samen met andere Poolse eenheden werd hij op een Russische legervrachtwagen gezet en naar gevangenkampen in het oosten afgevoerd. De Russen maakten meer dan 100.000 Polen krijgsgevangen, maar lieten bijna alle gewone soldaten vrij zodra was vastgesteld dat het niet om officieren ging. Officieren werden door Stalin als gevaarlijk beschouwd en doorgestuurd naar drie speciaal ingerichte kampen: Kozelsk, Starobelsk en Ostasjkov.

De gevreesde veiligheidspolitie van de Sovjet-Unie, het NKVD, beheerde deze kampen, en terwijl de winterkou in november 1939 toesloeg, reden er dagelijks gevangentransporten met Poolse officieren door de prikkeldraadhekken naar binnen. Meer dan 8000 officieren – de helft van het voltallige Poolse officierskorps – kwamen in de kampen terecht, maar velen van hen hoorden bij de reserve en hadden jarenlang civiele beroepen als arts, advocaat, hoogleraar en pastoor bekleed. Door deze reserveofficieren te interneren kon het NKVD de Poolse intelligentsia onder de duim houden en het risico op verzet tegen de communisten verkleinen.

Ook hoge ambtenaren en duizenden Poolse politieagenten werden naar de kampen gedeporteerd. Eind 1939 zaten er bijna 15.000 mensen onder slechte omstandigheden.

‘13 uur lang, van 12.00 tot 1.00 uur, staan we in de rij om te worden geregistreerd. Ze brengen ons naar een zeer groot gebouw vol mensen. Daar worden 500 van ons geïnstalleerd in een lawaaierige, stinkende omgeving,’ schreef een gevangene in Kozelsk, waar ook Adam Solski zat. De Polen hoefden geen dwangarbeid te verrichten, want de Russen hielden zich aan internationale verdragen, die bepaalden dat officieren geen zwaar werk mochten doen. In het begin kregen ze ook redelijk te eten en mochten ze brieven naar huis sturen, hoewel die wel werden gecensureerd. Maar toen het ging vriezen, merkten de mannen pas echt dat ze in een kamp zaten.

‘Ik heb zo’n last van gewrichtspijn dat ik niet eens in bed kan liggen,’ klaagde een gevangene in Kozelsk. Een ander maakte zich kwaad over het voedsel, dat ‘om te huilen’ was. Een derde meldde eind november het eerste sterfgeval: ‘Gisteren heeft zich in een andere barak iemand opgehangen, een vaandrig. Hij kon het dus blijkbaar niet meer volhouden,’ schreef een gevangene in zijn dagboek.

Solski en zijn medegevangenen hadden echter de hele tijd het gevoel dat ze op een gegeven moment wel zouden worden vrijgelaten en geen honger hoefden te lijden in Kozelsk. Maar de Russen hadden hele andere plannen.

Stalins rechterhand wil moorden

De hoogste baas van het NKVD, Lavrenti Beria, hoopte in 1939 nog dat de Poolse krijgsgevangenen ‘heropgevoed’ konden worden tot goede communisten. Daarom vertoonden de Russen elke dag propagandafilms in de kampen, maar in maart 1940 gaf Beria het idee om de Polen te bekeren plotseling op. De veiligheidschef stelde vast dat de Poolse gevangenen ‘slechts wachten op hun vrijlating om actief tegen de Sovjet-Unie te kunnen gaan vechten’.

‘Geef ze de zwaarste straf: liquidatie,’ opperde Beria op 5 maart in een memo aan Stalin, en de Sovjetleider vertrouwde op het oordeelsvermogen van zijn veiligheidschef.

Met de zegen van Stalin werd het doodvonnis van de bijna 15.000 Polen in Kozelsk, Starobelsk en Ostasjkov getekend.