Helden en schurken

By Alles over historia

Als Europa onder de voet wordt gelopen door de onstuitbare oorlogsmachine van Adolf Hitler, is Winston Churchill de enige leider die de Führer durft te trotseren. De ijzeren wil van de Britse premier wordt een voorbeeld voor de Britten en de burgers in bezet Europa. In Duitsland wordt Albert Speer begin februari 1942 minister van Bewapening, en hij gaat meteen aan de slag. De fabrieken moeten kunnen rekenen op een stabiele aanvoer van krijgsgevangenen – die de SS dan niet meer hoeft te doden. Churchill was een held pur sang, en Speer een rasechte schurk – of is het toch niet zo zwart-wit? Churchill had racistische denkbeelden en Speer redde met gevaar voor eigen leven de Duitse infrastructuur. In deze deel leggen we de persoonlijkheden van de oorlog langs de meetlat.-

• Language: Nederlands
• Publisher: SAGA Egmont
• Release date: Aug 24, 2020
• ISBN: 9788726460773

Book preview

Helden en schurken

Cover image: Shutterstock

Copyright © 2019, 2020 Alles over historia and SAGA Egmont

All rights reserved

ISBN: 9788726460773

1. e-book edition, 2020

Format: EPUB 2.0

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrievial system, or transmitted, in any form or by any means without the prior written permission of the publisher, nor, be otherwise circulated in any form of binding or cover other than in which it is published and without a similar condition being imposed on the subsequent purchaser.

SAGA Egmont www.saga-books.com – a part of Egmont, www.egmont.com

Helden en schurken in de oorlog

Als Europa onder de voet wordt gelopen door de onstuitbare oorlogsmachine van Adolf Hitler, is Winston Churchill de enige leider die de Führer durft te trotseren. De ijzeren wil van de Britse premier wordt een voorbeeld voor de Britten en de burgers in bezet Europa. In Duitsland wordt Albert Speer begin februari 1942 minister van Bewapening, en hij gaat meteen aan de slag. De fabrieken moeten kunnen rekenen op een stabiele aanvoer van krijgsgevangenen – die de SS dan niet meer hoeft te doden. Churchill was een held pur sang, en Speer een rasechte schurk – of is het toch niet zo zwart-wit? Churchill had racistische denkbeelden en Speer redde met gevaar voor eigen leven de Duitse infrastructuur. In deze deel leggen we de persoonlijkheden van de oorlog langs de meetlat.

1. Dokter dood test wapens op mensen

Onderzoekers van de beruchte Eenheid 731 stellen Chinese gevangenen bloot aan ziekten, extreme kou en pijnlijke operaties zonder verdoving. De arts Shiro Ishii is verantwoordelijk voor de gruwelijke experimenten, die biologische wapens moeten opleveren.

Zoals altijd waait het stevig op de bouwplaats in Ping Fan op deze herfstdag in 1936. Shiro Ishii kijkt trots naar zijn project, dat Japan toonaangevend moet maken op het gebied van biologische en chemische oorlogvoering. Vanuit de vergaderruimte heeft de 44-jarige arts en microbioloog een goed zicht op het zes vierkante kilometer grote complex, waar duizenden Chinezen zich de hele dag in een wolk van stof uit de naad werken.

Een paar maanden eerder hebben de keizerlijke troepen de Chinese boeren uit dit gebied in het bezette Mantsjoerije afgevoerd, en nu moet de plaatselijke bevolking aan de slag. De gebouwen worden met de dag groter, maar het doel van het bouwproject in het verre Ping Fan is topgeheim.

‘Er werden hoge muren gebouwd met prikkeldraad erop. Het was duidelijk dat dit kamp hermetisch van de buitenwereld afgesloten moest worden,’ schreef een Japanse soldaat later.

Shiro Ishii heeft zelf het gerucht in omloop gebracht dat de Japanners een zagerij aan het bouwen zijn, en hoewel er ook onschuldige gebouwen als broeikassen en shintotempels zijn, worden er in Ping Fan vooral geheime tunnels, cellen, laboratoria en onderaardse ruimtes voor experimenten aangelegd. Het is bepaald geen zagerij waar Ishii in de herfst van 1936 naar staat te kijken. Het is een doodsfabriek in wording.

Ishii wil nieuwe wapens ontwikkelen

Al toen Shiro Ishii in de jaren 1910 anatomie en microbiologie studeerde aan de universiteit van Kyoto, onderscheidde hij zich. Volgens de docenten was hij een genie in de dop, en zijn vrienden viel het op dat de arts in spe schijnbaar moeiteloos een ingewikkelde tekst uit zijn hoofd kon leren. Maar zijn studiegenoten vonden hem ook stuurs en arrogant. Net als veel andere jonge Japanners in het begin van de 20e eeuw legde de geneeskundestudent een fanatieke loyaliteit jegens het vaderland en de keizer aan de dag, en hij was vastbesloten om zijn opleiding als arts in het leger in de praktijk te brengen. Ishii had zich gespecialiseerd in microbiologie en bestudeerde bacteriën en virussen. Toen hij zich aangemeld had bij het leger, klom hij snel op in de gelederen.

‘Ishii is buitengewoon ambitieus en denkt in het groot. In een bepaald opzicht is hij een streber. Hij wil niets liever dan carrière maken door verdienstelijk te handelen,’ zei een van de collega’s van de microbioloog later.

Al in 1930 kon de ultranationalistische Ishii een majoorster op zijn uniform naaien, en de prestaties van de ijverige arts bleven niet onopgemerkt bij de legerleiding in Tokio: Ishii’s gezicht was bekend in het hoofdkwartier. Hij hamerde altijd op het belang van bacteriologische oorlogvoering, schreef de officier Endo Saburo in zijn dagboek.

Ishii was ervan overtuigd dat Japan elke vijand de baas kon als het keizerrijk biologische en chemische wapens zou ontwikkelen. Hij stelde dat de Japanners veel meer vijandelijke troepen konden doden door hun drinkwater te vergiftigen of bacteriebommen te gooien dan door er duizenden soldaten met geweren en bajonetten op af te sturen.

Ishii kreeg een budget voor onderzoek en bouwde al snel een filter waarmee soldaten bacteriën uit drinkwater konden halen. Maar filters en vaccins om de keizerlijke troepen te beschermen waren niet voldoende voor de ambitieuze arts. Ishii wilde wetenschap bedrijven om wapens te ontwikkelen: ‘Er zijn twee soorten onderzoek op het gebied van bacteriologische oorlogvoering: A en B. A is offensief onderzoek, B is defensief onderzoek. Onderzoek naar vaccins behoort tot type B en is in Japan mogelijk. Het A-type moet in het buitenland uitgevoerd worden,’ schreef hij.

Ishii keek met een scheef oog naar Mantsjoerije, een afgelegen streek in Noord-China die in 1931 en 1932 door Japan was veroverd. Daar konden wetenschappers proeven doen zonder pottenkijkers. In de zomer van 1932 schreef de arts een brief aan de politieke top in Tokio: ‘Dankzij uw grote hulp zijn we al ver met ons onderzoek naar bacteriën. Het is tijd dat we met de experimenten beginnen,’ stond er te lezen.

Gevangenen levend opengesneden

Al vanaf het najaar van 1932, vermoedelijk tot in 1936, deed Ishii met een team van zo’n 300 medewerkers proeven met bacteriën op Chinese gevangenen in een Japans kamp bij de plaats Beiyinhe in Mantsjoerije. En eind augustus 1936 kreeg Ishii het geld om zijn enorme doodsfabriek in Ping Fan te bouwen: Eenheid 731.

Vanuit de vergaderruimte zag de arts hoe het complex langzaam groeide. De arbeiders waren net klaar met de bouw van de cellen toen er vrachtwagens en treinen vol Chinese gevangenen aankwamen. Met wrede Japanse humor werden ze maruta genoemd – stukken hout – een verwijzing naar de dekmantel van Ishii, die het complex in Ping Fan beschreef als een eenvoudige zagerij. De Japanners beschouwden zichzelf als een superieus ras, en voor hen waren de Chinezen hout dat je kon zagen, snijden en verbranden.

’Nieuwe stukken hout!’ riepen de soldaten als de treinen en vrachtwagens in het donker uitgeladen werden. De Chinezen gingen in koude cellen en kregen een ketting om hun voet.

De bewakers van Ping Fan konden de gevangenen via geheime tunnels door het complex verplaatsen. Zo merkten de Chinese arbeiders er niets van als er proefpersonen van de cellen naar de experimentenruimtes werden gebracht. Ondertussen troffen Ishii en de andere artsen van Ping Fan voorbereidingen in de laboratoria. Rijen reageerbuisjes met pest-, cholera-, tuberculose- en vlektyfusbacteriën werden klaargezet om de Chinezen ermee in te spuiten. Soms deden de artsen de bacteriën door het eten en drinken – koekjes, groente, fruit, thee, melk en bier – om erachter te komen welke voedingswaren het geschiktst waren voor overdracht op mensen.

Na enkele uren of dagen werden de slachtoffers misselijk en gingen ze symptomen vertonen. Voor Ishii en zijn collega’s was dat het teken om ze op de operatietafel te leggen en hun scalpels en zagen tevoorschijn te halen. Soms kregen de assistenten van