De strijd om de Stille Oceaan

By Alles over historia

De Slag om Midway op 4 juni 1942 vormde een keerpunt in de strijd om de Stille Oceaan. De aartsvijanden VS en Japan vochten een zeeslag uit met vliegtuigen die opstegen vanaf vliegdekschepen op zee. Deze schepen lagen op meer dan 1000 kilometer van elkaar, en de wedijverende admiraals zagen elkaars boten niet en konden er alleen via de radio achterkomen hoe de slag verliep. Geen antwoord betekende dat een toestel neergehaald of een schip uitgeschakeld was. Het was niet de eerste confrontatie ooit tussen vliegdekschepen. Een maand eerder hadden beide partijen ervaring opgedaan in de Koraalzee, maar bij die slag was er geen duidelijke winnaar. Bij Midway was dat wel anders. Toen het vuren ophield, was Japan vier vliegdekschepen en meer dan 3000 man kwijtgeraakt. De VS verloren één vliegdekschip en 307 man. Het machtsevenwicht in de Stille Oceaan was omgeslagen, maar er wachtte nog een zware, bloedige strijd.-

• Language: Nederlands
• Publisher: SAGA Egmont
• Release date: Sep 3, 2020
• ISBN: 9788726460971

Book preview

De strijd om de Stille Oceaan

Copyright © 2019, 2019 Alles over historia and SAGA Egmont

All rights reserved

ISBN: 9788726460971

1. e-book edition, 2019

Format: EPUB 2.0

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrievial system, or transmitted, in any form or by any means without the prior written permission of the publisher, nor, be otherwise circulated in any form of binding or cover other than in which it is published and without a similar condition being imposed on the subsequent purchaser.

SAGA Egmont www.saga-books.com – a part of Egmont, www.egmont.com

Aartsvijanden strijden op leven en dood

De Slag om Midway op 4 juni 1942 vormde een keerpunt in de strijd om de Stille Oceaan. De aartsvijanden VS en Japan vochten een zeeslag uit met vliegtuigen die opstegen vanaf vliegdekschepen op zee. Deze schepen lagen op meer dan 1000 kilometer van elkaar, en de wedijverende admiraals zagen elkaars boten niet en konden er alleen via de radio achterkomen hoe de slag verliep. Geen antwoord betekende dat een toestel neergehaald of een schip uitgeschakeld was. Het was niet de eerste confrontatie ooit tussen vliegdekschepen. Een maand eerder hadden beide partijen ervaring opgedaan in de Koraalzee, maar bij die slag was er geen duidelijke winnaar. Bij Midway was dat wel anders. Toen het vuren ophield, was Japan vier vliegdekschepen en meer dan 3000 man kwijtgeraakt. De VS verloren één vliegdekschip en 307 man. Het machtsevenwicht in de Stille Oceaan was omgeslagen, maar er wachtte nog een zware, bloedige strijd.

1. De rijzende zon

De Japanse soldaten zwaaiden met vlaggen toen ze per trein op weg gingen om Mantsjoerije aan te vallen. Het land van de rijzende zon was zich razendsnel aan het ontwikkelen tot een militaire grootmacht, met de focus op expansie en grondstoffen. Kinderen werden op school klaargestoomd voor de strijd, terwijl de soldaten het rijk uitbreidden in den vreemde, onder andere in China. Japan moest zijn eigen plek in de wereld opeisen, vonden de militaristen, die de deur steeds verder openzetten voor een grote oorlog in de Stille Oceaan.

Er klonk geknal en geratel in de duisternis, en de rails van de spoorbaan werden uit elkaar gereten. Toen werd het doodstil rond het spoor. In het donker, door bomen aan het zicht onttrokken, stonden de Japanse soldaten te wachten. Ze wisten dat de Chinezen er snel zouden zijn.

En inderdaad: een paar minuten later kwamen Chinese soldaten van het naburige garnizoen in de plaats Moekden poolshoogte nemen. De Japanners sprongen tevoorschijn, richtten hun wapens op de Chinezen en beschuldigden hen ervan verantwoordelijk te zijn voor de explosie.

Het Moekden-incident in september 1931, een bomaanval op een spoorlijn in de Noordoost-Chinese provincie Mantsjoerije, leek op het eerste gezicht een grove provocatie tegen Japan. De Japanners hadden al sinds begin 20e eeuw de controle over deze strategisch belangrijke spoorlijn, en een aanval op het spoor stond gelijk aan een aanval op Japan zelf. Een reactie van de eilandstaat op deze provocatie kon natuurlijk niet uitblijven.

Dat was dan ook precies de bedoeling. Achter de sabotageactie zat een gewiekst plan van een aantal machtige Japanse officieren die een reden nodig hadden om de Chinezen aan te vallen, zodat Japan heel Mantsjoerije kon bezetten. De Chinezen hadden niets met de explosie te maken. Het grote aantal Japanse soldaten in het strategisch onbelangrijke gebied sprak duidelijke taal: dit was een vooropgezet plan van de Japanners. Een nabijgelegen zwembad van de Japanners bleek in feite een diepe bunker te zijn waar wapens voor de verovering van het gebied lagen opgeslagen.

De Chinezen waren totaal overrompeld. Binnen een paar uur had Japan heel Moekden in handen.

In de omliggende steden hadden de Japanners bewoners betaald om te demonstreren en rebelleren, zodat ze een excuus hadden om de militaire opmars voort te zetten. Het moest lijken of het overal in de regio broeide, en of de Japanners nieuwe gebieden moesten innemen om de gemoederen tot bedaren te brengen. In werkelijkheid zat er maar één bedoeling achter deze handelwijze: Japan had zijn zinnen gezet op heel Mantsjoerije.

Leger wil een groot japan

De aanslag op het spoor bij Moekden in 1931 was het werk van het leger. De generaals Kanji Ishiwara en Seishiro Itagaki hadden het plan bedacht, en premier Tsuyoshi Inukai kon er vanuit Tokio niets tegen doen. Hij wist niet van de Japanse agressie in Mantsjoerije, en toen hij erover hoorde, was het al te laat.

Ishiwara, Itagaki en andere militaristen hadden namelijk de publieke opinie mee. In Japan werd het nieuws over de veroveringen in Noordoost-China enthousiast ontvangen. Veel Japanners waren voor gebiedsuitbreiding en vonden dat het hoog tijd was dat het machtsevenwicht werd hersteld, zodat Japan – en niet de westerse koloniale machten – de heerser over Azië zou zijn. Jonge studenten, doorgewinterde officieren en vele anderen meldden zich aan bij nationalistische organisaties om te bespreken hoe het Japanse koloniale rijk, dat met de verovering van Taiwan in 1895 en het zuiden van Mantsjoerije in 1905 was gevestigd, zich verder kon uitbreiden.

De koloniale ambities gaven ook blijk van een land in groei. Sinds eind 19e eeuw was Japan het meest ontwikkelde land van Azië, en het bevolkingsaantal was sinds 1873 verdubbeld. Er waren nu 60 miljoen Japanners, van wie er velen werkten bij hypermoderne fabrieken en scheepswerven. Japan barstte van de inventiviteit en ondernemingszin – maar was arm aan grondstoffen. Het land exporteerde allerlei producten, maar moest grondstoffen en levensmiddelen van elders importeren.

Toen in 1929 de beurs op Wall Street instortte en er een wereldwijde economische crisis uitbrak, keerden veel westerse landen zich naar binnen door importregelingen en tolmuren in te stellen. Japan werd hard getroffen en besefte eens te meer hoe kwetsbaar en afhankelijk het was. Koloniën zouden het rijk toegang verschaffen tot ijzer, steenkool en andere grondstoffen en de interne afzetmarkt vergroten. Bovendien konden Japanners zich als boer vestigen in de koloniën en zo de voedselvoorziening van het moederland zeker stellen.

Aanslag op chaplin

De Japanse premier Tsuyoshi Inukai was voorstander van een sterker Japan – maar niet met militaire middelen. Zijn opvattingen kregen echter geen bijval van het volk of het machtige leger, en toen hij weigerde om het Japanse offensief in Mantsjoerije goed te keuren, waren zijn dagen geteld.

In mei 1932 verbleef Inukai in zijn residentie in Tokio. Sinds het Moekden-incident acht maanden eerder bevond hij zich in een spagaat tussen de internationale gemeenschap aan de ene kant en zijn eigen legerleiders en bevolking aan de andere. Zijn officiële standpunt was dat hij vrede wilde met China. Hij had zijn best gedaan om een constructieve dialoog met de Chinezen aan te gaan en het aanhoudende bloedvergieten te stoppen. Dat pikte de legerleiding niet. Met de inval in Mantsjoerije was de eerste stap gezet naar een groot Japans rijk. Iedereen die dat doel in de weg stond, moest het veld ruimen.

In de namiddag van 15 mei stormden negen jongemannen in legeruniform de privévertrekken van Inukai in Tokio binnen. Ze waren de residentie zonder moeite binnengedrongen, bewapend met handgranaten en pistolen. Tsuyoshi Inukai’s schoondochter bevond zich ook in de kamer, met een baby op haar arm. Dat hield de mannen echter niet tegen. De premier zelf nam de situatie kalm op. Hij haalde zijn sigarendoos tevoorschijn en verzocht de leider van de groep om plaats te nemen, zodat ze even rustig konden praten.

‘Als u mij laat spreken, kan ik het uitleggen,’ probeerde hij.

Maar de officieren waren niet gekomen om te praten. De leider kapte de premier af en brulde: ‘Praten heeft geen zin. Schiet!’

De premier had geen tijd meer om te reageren. Hij werd in zijn nek en buik geraakt en zakte op de grond. Een paar tellen later blies hij zijn laatste adem uit. Daarmee kwam er ook een einde aan de Japanse democratie, die pas na de Tweede Wereldoorlog weer zou terugkeren. Tot die tijd hadden de legerleiding en de militaristen de touwtjes in handen.

Tsuyoshi Inukai was de nummer drie op een dodenlijst waarop ook de minister van Financiën en een belangrijke zakenman stonden. De Amerikaanse komiek Charlie Chaplin was bijna de vierde geworden toen hij op 15 mei 1932 een bezoek bracht aan Tokio. De mannen achter de aanslag op Inukai waren van plan geweest om Chaplin tijdens een theeceremonie bij de premier te vermoorden. Een hoge luitenant die in het complot zat, verklaarde later voor de rechtbank: ‘Chaplin was buitengewoon populair in de VS en de lieveling van de kapitalistische klasse. Door hem te vermoorden, konden we een oorlog met de VS uitlokken. We wilden twee vliegen in één klap slaan’.

De samenzweerders zagen echter van het plan af, omdat ze niet precies wisten wanneer de premier en de acteur elkaar zouden treffen.

Militaristen grijpen de macht

De jonge cadetten die de moord op de premier uitvoerden, handelden uit naam van de Ketsumeidan of ‘Bloedeedliga’. Dit was een sterk nationalistische beweging, die de jaren daarvoor aan betekenis gewonnen had en met de moord op het staatshoofd de revolutie ten uitvoer wilden brengen. De Ketsumeidan was diep geworteld in het Japanse leger. Diverse vooraanstaande officieren van de marine hadden deelgenomen aan de bijeenkomsten waarin de liquidatie werd gepland.

De beweging wilde afrekenen met de politici en geldschieters die volgens hen verantwoordelijk waren voor de ellendige omstandigheden waaronder veel Japanners leefden. Japan moest groeien om economisch sterk te worden, en daarvoor waren echte leiders nodig die in de aanval durfden te gaan.

Met de liquidatie van de premier namen de drijvende krachten achter de beweging