Rome - Supermacht van de oudheid

By Alles over historia

Na zes jaar van oorlog tegen de Gallische stammen stelde Julius Caesar in 52 v.Chr. vast dat er opnieuw een vijand van het Romeinse Rijk bedwongen was. Bijna een miljoen Galliërs werden tot slaaf gemaakt en hun land werd een provincie van het uitdijende Romeinse imperium. Al snel stroomden tonnen Gallisch graan en een vermogen aan belastingopbrengst naar de hoofdstad, waar de burgers het er goed van namen. Niets was meer hetzelfde sinds voortvluchtige misdadigers Rome bijna vijf eeuwen eerder hadden gesticht. Het stadje op de zeven heuvels was dankzij militair inzicht en politieke sluwheid uit zijn voegen gebarsten, en de Romeinse republiek strekte zich uit langs de hele Middellandse Zeekust. Julius Caesar zou later vermoord worden in de Senaat, wat het begin van de keizertijd inluidde. Krankzinnige alleenheersers en eerzuchtige aanvoerders hielpen het machtige Romeinse Rijk langzaam van binnenuit om zeep. -

• Language: Nederlands
• Publisher: SAGA Egmont
• Release date: Aug 24, 2020
• ISBN: 9788726460827

Book preview

Alles over historia

Rome - Supermacht var de oudheid

SAGA Egmont

Rome - Supermacht var de oudheid

Copyright © 2019, 2019 Alles over historia and SAGA Egmont

All rights reserved

ISBN: 9788726460827

1. e-book edition, 2019

Format: EPUB 2.0

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrievial system, or transmitted, in any form or by any means without the prior written permission of the publisher, nor, be otherwise circulated in any form of binding or cover other than in which it is published and without a similar condition being imposed on the subsequent purchaser.

SAGA Egmont www.saga-books.com – a part of Egmont, www.egmont.com

Rome – supermacht van de oudheid

Na zes jaar van oorlog tegen de Gallische stammen stelde Julius Caesar in 52 v.Chr. vast dat er opnieuw een vijand van het Romeinse Rijk bedwongen was. Bijna een miljoen Galliërs werden tot slaaf gemaakt en hun land werd een provincie van het uitdijende Romeinse imperium. Al snel stroomden tonnen Gallisch graan en een vermogen aan belastingopbrengst naar de hoofdstad, waar de burgers het er goed van namen. Niets was meer hetzelfde sinds voortvluchtige misdadigers Rome bijna vijf eeuwen eerder hadden gesticht. Het stadje op de zeven heuvels was dankzij militair inzicht en politieke sluwheid uit zijn voegen gebarsten, en de Romeinse republiek strekte zich uit langs de hele Middellandse Zeekust. Julius Caesar zou later vermoord worden in de Senaat, wat het begin van de keizertijd inluidde. Krankzinnige alleenheersers en eerzuchtige aanvoerders hielpen het machtige Romeinse Rijk langzaam van binnenuit om zeep.

1. Het ontstaan van rome

In 500 jaar groeide Rome uit van een onbeduidend toevluchtsoord voor huursoldaten en bandieten tot de grootste supermacht op het Italiaanse Schiereiland. Met zijn krijgsmacht en via diplomatieke onderhandelingen onderwierp het groeiende imperium de vele bevolkingsgroepen die er woonden. Maar de Romeinen ontwikkelden ook een politiek systeem met geschreven wetten voor arm en rijk.

De Romeinse geschiedenis begint langs de oevers van de Tiber, de rivier die door het meest vruchtbare deel van het Italiaanse Schiereiland stroomt. Ergens vlak bij de Middellandse Zeekust maakt de rivier een scherpe bocht, en daar konden handelaren en vissers meer dan 3000 jaar geleden in kleine bootjes de rivier oversteken. Wie de zuidelijke oever bereikte, kon in de verte zeven afgeplatte heuvels zien liggen.

Deze heuvels fungeerden als een natuurlijk verdedigingswerk voor de primitieve stammen die al duizenden jaren in het laagland woonden, maar allengs vestigden ook andere stammen zich in het vruchtbare gebied. Deze nieuwe bewoners konden brons smelten, bakten aardewerk en leefden gedeeltelijk als nomaden. Ook de Latijnen, een volk uit het zuidelijke Latium, trokken naar dit gebied. En er kwamen mensen vanaf de Middellandse Zee – waarschijnlijk vanuit de Balkan – die ijzer konden maken.

In het vruchtbare gebied tussen de Middellandse Zee en de bergen ontstond het Romeinse Rijk als smeltkroes van mensen met verschillende vaardigheden. Wanneer precies hier het eerste houten huis werd gebouwd en nomaden zich permanent vestigden, is onbekend; het was ergens tussen 1000 en 700 v.Chr. Maar toen de eerste hutten klaar waren, had de kleine boerengemeenschap de eerste stap gezet op weg naar een van de meest indrukwekkende rijken uit de wereldgeschiedenis.

Ruziënde broertjes stichten stad

Nu, meer dan 2500 jaar later, proberen historici nog steeds de ware geschiedenis van het ontstaan van Rome te achterhalen. Maar de oudste schriftelijke bronnen zijn verloren gegaan en de verslagen van de Romeinse historici zelf zijn niet bijster geloofwaardig.

Volgens de Romeinse legendes begint de geschiedenis van het imperium wanneer een Vestaalse maagd – een priesteres die eigenlijk maagd zou moeten blijven – twee zonen krijgt. Ze beweerde dat oorlogsgod Mars de vader van de tweeling was, maar Amulius, de koning van Latium, geloofde er niets van. Hij doodde de lichtzinnige priesteres en gooide haar twee zonen in de Tiber.

De jongens dreven, aldus de legende, met de stroom mee en spoelden aan bij de voet van een van de zeven heuvels van Rome. Hier werden ze gevonden door een wolvin en later opgevoed door schaapherders.

Als ze volwassen zijn, besluiten de broers een stad te stichten op de plaats waar ze gevonden werden, maar ze krijgen ruzie over de precieze locatie. Romulus zou Remus hebben gedood en zich in 753 v.Chr. als eerste koning van Rome op de Mons Palatinus hebben gevestigd. Maar dit is waarschijnlijk een fabeltje. Welke stam de echte voorouders waren van de Romeinen, is een raadsel. Het lijkt erop dat de zeven heuvels oorspronkelijk bewoond werden door ontsnapte slaven, ex-huurlingen, rovers en bandieten – iets wat ook wordt vermeld in andere Romeinse legendes.

Etrusken heersen over rome

Ook al is niet duidelijk waar de Romeinen precies vandaan komen, we weten zeker dat de kennis en tradities van de oeroude beschaving van de Etrusken een grote rol speelden in de latere bloeiperiode van het Romeinse Rijk. In Etrurië – ten noorden van Rome, ongeveer in het huidige Toscane – regeerden Etruskische koningen over rijke stadstaten met namen als Caisra, Tarchna en, meer naar het zuiden, Veii. De Etrusken waren uitstekende stedenbouwers en hadden in

Mesopotamië irrigatiemethoden geleerd.

We weten nog steeds weinig over de geschiedenis van deze mensen; ze kwamen waarschijnlijk uit Azië, waren goede handelaren en werden beïnvloed door de Griekse cultuur, de meest geavanceerde van het Middellandse Zeegebied. De Etrusken importeerden vazen en andere luxewaren uit Griekenland, maar ook tin en lood, en ze betaalden met goud. Waarschijnlijk vormden de kleine nederzettingen op de zeven heuvels langs de Tiber pas een echte samenleving toen een Etruskische koning de macht in het gebied greep en ze in één gemeenschappelijke stadstaat verenigde. De eerste koning van Rome is wellicht de Etruskische heerser Tarquinius de Oude geweest, die volgens de Romeinse kronieken regeerde van 616 tot 579 v.Chr. – hoewel veel Romeinen echt dachten dat Romulus de eerste koning was.

In deze tijd van koningen leerden de Romeinen van de Etrusken hoe ze steden moesten bouwen. Ze ontgonnen het moerasgebied tussen de heuvels en legden de natuurlijke handles- en ontmoetingsplaats Forum Romanum aan, waar ze de komende 1000 jaar zouden bijeenkomen om te handelen, bidden of discussiëren. Koningen met een Etruskische achtergrond legden ook de eerste verharde weg in de stad aan en zorgden ervoor dat de inwoners enorme stapels stenen de steile Capitolijn op sleepten, waar ze een burcht bouwden en de eerste tempel van de stad lieten aanleggen, voor de dondergod Jupiter. De bouw van Rome was begonnen.

Koning richt leger op

Tegelijkertijd kreeg ook het politieke systeem in Rome langzaam vorm. De inwoners van de stad werden ingedeeld in drie stammen die allemaal 100 leden beschikbaar moesten stellen voor een raad die de koning bijstond. Deze adviesraad, de Senaat, zou honderden jaren de basis vormen van de Romeinse politiek. Hij beheerde de staatskas en nam de meeste politieke beslissingen in de eerste eeuwen van het rijk.

De volksvergadering was een andere hoeksteen van het Romeinse politieke bestel. De eerste werd waarschijnlijk om militaire redenen ingesteld door koning Servius Tullius, die regeerde in de 6e eeuw v.Chr. Tullius wilde het stadsleger uitbreiden tot 6000 man. Het bestond destijds vooral uit boeren – variërend van arme keuterboertjes tot rijke grootgrondbezitters – die de stad met speren en schilden moesten beschermen tegen andere stadstaten. Ze moesten zelf hun uitrusting betalen, en om ervoor te zorgen dat ze ook echt kwamen opdagen als Rome ze nodig had, richtte Tullius een militaire volksvergadering op – de comitia centuriata. Hier kwamen de soldaten bijeen om te stemmen over militaire besluiten. Doordat de stem van de oudste en rijkste soldaten (die het meest betaalden) het zwaarst woog, had de adel de meeste inspraak. Toch was deze militaire volksvergadering van groot belang voor het latere succes van de Romeinse oorlogsmachine. De boeren hadden immers ook een stem, hoe gering ook, door in het Romeinse leger te dienen. Tarquinius Superbus – de Hoogmoedige – volgde Servius Tullius op en zou de laatste koning van het Romeinse Rijk worden. In 509 v.Chr. vond namelijk een belangrijke gebeurtenis in de geschiedenis van Rome plaats: de burgers kwamen in opstand tegen de wrede tiran Tarquinius.

Geboorte van de republiek

Uit de as van het koninkrijk herrees een nieuwe bestuursvorm: de Romeinse republiek. De koning werd vervangen door twee consuls die voor een periode van één jaar werden gekozen door de senaatsleden. De consuls konden de oorlog verklaren en moesten veldtochten leiden. Ze hadden veel politieke vrijheid omdat de Senaat hun beslissingen niet kon tegenhouden. Iedere consul had echter wel het vetorecht over de beslissingen van zijn collega – een regeling die moest voorkomen dat de consuls dictatoriale neigingen zouden krijgen.

De senatoren werden aangeleverd door de machtigste families van de stad, en hun positie was veiliggesteld door het zogeheten clientela-systeem, dat clientes uit de lagere klasse koppelde aan patrones uit de hogere klasse. Deze patrones moesten hun clientes helpen met financiën en werk, en juridische bijstand verlenen. Ook moesten ze iedere morgen audiëntie houden, waarop hun clientes hun verhaal konden doen. De clientes waren op hun beurt verplicht de voorkeur van hun patrones aan te houden als er een politieke kandidaat gekozen werd. Het clientela-systeem hield in dat de senatoren grotendeels zelf konden bepalen wie een politieke functie kreeg, en dus levenslang lid mocht worden van de Senaat.

Clientes uit de middenklasse konden zelf ook optreden als patronus voor de onderste laag van de samenleving. De patrones-clientes-relatie ging van generatie op generatie over; de hele Romeinse samenleving bleef zo in de greep van een systeem van wederzijdse afhankelijkheid, ongeacht de klassenverschillen.

Klassenstrijd

Toch namen de spanningen tussen de adellijke bovenklasse, de patriciërs, en de rest van de bevolking, de plebejers, toe. In de 5e eeuw v.Chr. bestond de stadsadel uit ongeveer 50 vooraanstaande families, en naarmate Rome welvarender werd, nam het ongenoegen onder de rijke plebejers toe. Zij konden niet gekozen worden tot senator of consul, terwijl ze wel om de haverklap als soldaat de stad moesten verdedigen.

Hun militaire dienst zorgde