De koude oorlog

By Alles over historia

Met een hels kabaal komt de Atlasraket langzaam los van de grond. Het is 1958, en de VS hebben hun eerste intercontinentale wapen. De Atlas is het antwoord op de R-7-raket van de Russen, en heeft als taak om waterstofbommen op de Sovjet-Unie te gooien. Tijdens de Koude Oorlog willen de twee supermachten maar één ding: de ander de loef afsteken op wapengebied. Geen van beide wil achterblijven in de wedloop. Wapens en prikkeldraad verdelen de wereld in twee ideologische kampen, en er zijn genoeg kernwapens om de hele aardbol met één druk op de knop te vernietigen. Het wantrouwen viert dan ook hoogtij in Oost en West. De autoriteiten houden hun eigen burgers scherp in de gaten en op landverraad staat de doodstraf. 40 jaar staat het IJzeren Gordijn als een huis. Maar dan gaat er een frisse wind waaien in het Kremlin, en kunnen de raketten, grenswachten en spionnen eindelijk met pensioen.-

• Language: Nederlands
• Publisher: SAGA Egmont
• Release date: Sep 3, 2020
• ISBN: 9788726460896

Book preview

De koude oorlog

Copyright © 2019, 2019 Alles over historia and SAGA Egmont

All rights reserved

ISBN: 9788726460896

1. e-book edition, 2019

Format: EPUB 2.0

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrievial system, or transmitted, in any form or by any means without the prior written permission of the publisher, nor, be otherwise circulated in any form of binding or cover other than in which it is published and without a similar condition being imposed on the subsequent purchaser.

SAGA Egmont www.saga-books.com – a part of Egmont, www.egmont.com

Oost en west stevenen op een kernoorlog af

Met een hels kabaal komt de Atlasraket langzaam los van de grond. Het is 1958, en de VS hebben hun eerste intercontinentale wapen. De Atlas is het antwoord op de R-7-raket van de Russen, en heeft als taak om waterstofbommen op de Sovjet-Unie te gooien. Tijdens de Koude Oorlog willen de twee supermachten maar één ding: de ander de loef afsteken op wapengebied. Geen van beide wil achterblijven in de wedloop. Wapens en prikkeldraad verdelen de wereld in twee ideologische kampen, en er zijn genoeg kernwapens om de hele aardbol met één druk op de knop te vernietigen. Het wantrouwen viert dan ook hoogtij in Oost en West. De autoriteiten houden hun eigen burgers scherp in de gaten en op landverraad staat de doodstraf. 40 jaar staat het IJzeren Gordijn als een huis. Maar dan gaat er een frisse wind waaien in het Kremlin, en kunnen de raketten, grenswachten en spionnen eindelijk met pensioen.

1. De brug naar berlijn

Al direct na de Tweede Wereldoorlog begonnen de overwinnaars te ruziën in het platgebombardeerde Europa. In 1948 stonden de westerse mogendheden en hun vroegere bondgenoot de Sovjet-Unie voor het eerst lijnrecht tegenover elkaar. Het toneel was – zoals zo vaak in de jaren die volgden – het zwaar geteisterde Berlijn.

Op een junidag in 1948 ploegde een zwaarbeladen Amerikaans transporttoestel voort door de stromende regen. De druppels sloegen in als kogels. Het voelde voor de bemanning van de groene C-54 alsof het vliegtuig onder vuur lag, en dat was niet voor het eerst. Maar tijdens de Tweede Wereldoorlog, die nog maar drie jaar eerder afgelopen was, ging het om vijandelijk vuur in plaats van regendruppels.

Ondanks de deplorabele staat van het vliegtuig en de plotselinge valwinden die op het toestel inbeukten, wist de piloot in de lucht te blijven. In het laadruim stonden honderden kisten met een inhoud die voor velen het verschil tussen leven en dood kon betekenen.

Eindelijk kwam de bestemming onder het wolkendek in zicht, zo plotseling dat de Amerikaanse piloot schrok toen hij onder de wolken vandaan kwam – het was net of hij recht een woonkamer in keek.

De vliegenier, Bill Martin van de United States Air Force, koerste af op het vliegveld Tempelhof, midden in het kapotgebombardeerde Berlijn. Vlak rond de luchthaven stonden hoge flatgebouwen, en de piloot kreeg een kijkje in het dagelijks leven van de bewoners van de bovenste verdiepingen: ‘Het was licht daarbinnen, en ik zag mensen rond een tafel. Ze zaten aan het avondeten. Ik had gehoord hoe smal de luchtcorridor was, maar ik was er nog nooit doorheen gevlogen. Het was een wonderlijk gezicht, deze mensen zaten te eten terwijl ik vlak langs vloog!’

Bill Martin zag de smalle en korte landingsbaan voor zich. Hij zou al zijn vaardigheid nodig hebben om het wiegende toestel aan de grond te zetten, niet te vroeg en niet te laat. Het kleinste foutje kon tot een ramp leiden. Het maakte het er niet makkelijker op dat de landingsbaan na elke landing beschadigd raakte. Telkens wanneer een transporttoestel geland was, lapten 100 man de baan op met stalen platen, zand en asfalt.

Toen de C-54 van Bill Martin veilig op de grond stond, begon een stel arbeiders het toestel al te lossen terwijl hij nog in de cockpit zat. Ze laadden de ruim twee ton zuivelproducten en geneesmiddelen die Martin aan boord had op wagentjes, die meteen wegreden als ze vol waren.

Zodra het laadruim leeg was, vloog Bill Martin zijn toestel terug, om het weer te vullen met kolen, meel, suiker of iets anders waar de Berlijners om zaten te springen, en zo ging het de hele dag door.

De groene C-54 van Martin was slechts een van de vele Britse en Amerikaanse ‘oorlogsveteranen’ die de spil vormden van een van de grootste hulpoperaties aller tijden: de luchtbrug naar West-Berlijn. Aanvankelijk zagen militaire deskundigen de reddingsoperatie niet zitten. Het doel van de actie was om de 2,2 miljoen West-Berlijners vanuit de lucht van de benodigde voorraden te voorzien. Het Rode Leger had alle routes over land naar de stad afgesloten, en enorme hoeveelheden voedsel, geneesmiddelen, kolen, benzine en kleding moesten daarom ingevlogen worden om de bewoners in leven te houden.

Dit was een hachelijke operatie, die tot veler verrassing een van de eerste grote overwinningen van het Westen in de Koude Oorlog zou worden.

Lijken drijven in het riool

Berlijn had het ook voor de Russische blokkade al een hele tijd zwaar te verduren gehad. De Tweede Wereldoorlog was voorbij, de nazi’s waren weg, Hitler had zelfmoord gepleegd en Duitsland was opgedeeld in een Amerikaanse, Britse, Franse en Russische bezettingszone. Berlijn lag nog steeds in puin, maar vormde voor de geallieerden een van de belangrijkste symbolen voor hun overwinning. Hier, in de hoofdstad van het Derde Rijk, had Hitler zijn veldtochten uitgestippeld en de massamoord op onder meer joden en communisten uitgedacht.

Het Rode Leger was in het voorjaar van 1945 als eerste met zijn tanks Berlijn binnengetrokken. Een Duitse soldaat in Russische dienst sprak van een ‘beeld uit de hel’ toen hij zag hoe de stad eraan toe was. Hongerige mensen struinden de puinhopen af op zoek naar voedsel, en overal stonk het naar de dood. Meer dan 50.000 Berlijners waren tijdens de oorlog omgekomen, en velen van hen waren nooit begraven. Het drinkwater was vergiftigd door de rottende lichamen van duizenden mensen. Zij hadden in de laatste oorlogsweken hun toevlucht gezocht in de ondergrondse riolen van de stad en waren daar verdronken toen de nazi’s kort voor hun overgave de buizen hadden laten volstromen. Al het water moest eerst gekookt worden om het drinkbaar te maken, maar er was geen elektriciteit of gas. Ziekten als dysenterie en tyfus verspreidden zich snel, en kinderen stierven bij bosjes. In sommige wijken, zoals het centrale Schöneberg, was bijna de helft van de gebouwen met de grond gelijkgemaakt, en de rest was zwaar beschadigd. Meer dan 1,5 van de circa 3,3 miljoen Berlijners was dakloos. Zieken-huizen, openbaar vervoer en de brandweer functioneerden niet, en doordat slechts 4000 van de 125.000 straatlantaarns het nog deden, was het aardedonker in de stad.

Tot overmaat van ramp sloegen de soldaten van het Rode Leger meteen aan het plunderen. Velen van hen waren afgestompt door de verschrikkingen van de oorlog, wat wellicht verklaart waarom ze massaal Berlijnse vrouwen verkrachtten, die na de oorlog het grootste deel van de bevolking vormden. Naar schatting werden ruim een miljoen vrouwen slachtoffer.

De geallieerden waren overeengekomen dat de stad in een westelijk en een oostelijk deel verdeeld zou worden. De Sovjet-Unie zou in het oosten de dienst uitmaken, en het westen werd onderverdeeld in een Britse, Amerikaanse en Franse sector. Maar voordat de westerse troepen hun gebied konden bereiken, haalden de Sovjets 85 procent van de fabrieksmachinerie en andere bruikbare zaken die de oorlog doorstaan hadden uit West-Berlijn weg. In sommige gevallen werden zelfs fabrieksarbeiders, met name de best geschoolde, met hun gezin in vrachtwagens geladen en naar de Sovjet-Unie gedeporteerd. De Russen praatten deze acties goed door te zeggen dat ze recht hadden op een vergoeding voor de schade die de Duitsers in de Sovjet-Unie hadden aangericht.

Vrede is van korte duur

De Russische eis tot compensatie voor de enorme offers die het land tijdens de Tweede Wereldoorlog had gebracht, leidde meteen na de oorlog tot wrijvingen in het kamp van de overwinnaars. Met name de Amerikanen wilden een nieuw, democratisch Duitsland opbouwen, dat economisch op eigen benen kon staan. Opgelegde herstelbetalingen, die tot een langdurige economische crisis konden leiden, zouden dat doel niet dienen. De Sovjet-Unie was daarentegen vooral geïnteresseerd in de wederopbouw van het eigen land, en wilde bewerkstelligen dat Duitsland nooit meer een militaire dreiging zou vormen. Het verschil van mening over de toekomst van Duitsland luidde de politieke strijd in die een enorm stempel zou drukken op de tweede helft van de 20e eeuw: de Koude Oorlog.

Toen de ‘grote drie’ van de oorlog – Sovjetleider Jozef Stalin, de Britse premier Winston Churchill en de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt – elkaar in februari 1945 in Jalta op de Krim ontmoetten, was de stemming nog opperbest. De drie waren het hier eens geworden over de opdeling van Berlijn in vier bezettingszones.

Maar toen de machtigste leiders elkaar in juli 1945, na de overwinning op Hitler, weer spraken in het Duitse Potsdam om knopen door te hakken over de toekomst van Duitsland, was de sfeer gespannen. Stalin, Churchill en de nieuwe Amerikaanse president Harry S. Truman waren wel alle drie van mening dat Duitsland gedemilitariseerd, gedenazificeerd en gedemocratiseerd moest worden, en dat ze allemaal recht hadden op onbeperkte herstelbetalingen uit hun eigen zone – en de Russen zouden ook iets uit de westelijke gebieden krijgen. Polen kreeg een groot deel van het oosten van het Derde Rijk toegewezen, en de westerse leiders gingen akkoord met Stalins wens dat het land een communistisch bewind zou krijgen.

Daar hield de eensgezindheid echter op. Zowel Oost als West wilde zo veel mogelijk invloed op de toekomst van Europa, en naarmate de Russen alles wat niet communistisch was in de Oost-Europese landen steeds verder onderdrukten, bekoelden de verhoudingen. De onenigheid ondermijnde een definitief vredesverdrag tussen de geallieerden en Duitsland, waarmee de oorlog formeel ten einde zou zijn. In plaats daarvan tekende de opsplitsing van Duitsland in een kapitalistisch westelijk en een communistisch oostelijk zich steeds duidelijker af. Berlijn had een status aparte en was een eiland in het communistische oosten.

D-Mark is splijtzwam

In 1948 ging het Westen over tot de oprichting van een nieuwe Duitse staat bestaande uit de westelijke bezette gebieden. De Sovjetzone zou voorlopig zijn eigen boontjes moeten doppen. Hiertoe creëerden de westerse mogendheden een nieuwe munt, de D-mark, ter vervanging van de vrijwel waardeloze tijdelijke mark die de geallieerden eerder ingesteld hadden. Stalin was woedend en verbood meteen het gebruik van de nieuwe D-mark in de oostelijke zone. Maar de munt werd al gauw een doorslaand succes, en de