De onbekende Vikingwereld

By Alles over historia

De afgelopen 50 jaar hebben heel wat doorbraken ons inzichten geboden in het Scandinavië van het Vikingtijdperk. Archeologen en geschiedkundigen hebben van alles geanalyseerd, van oude gaten voor heipalen tot 1000 jaar oude druivenpitten, om de waarheid over de Vikingwereld te achterhalen. Die noeste arbeid is dan ook hard nodig, want de Vikingen schreven niets over wat ze destijds zoal meemaakten.Hun verhaal is alleen bekend van de overdreven griezelverhalen van monniken en de oude heldendichten. Maar door heel veel geduld en moderne technologie komen de ontbrekende puzzelstukjes nu op hun plaats te liggen. De wetenschappers zijn al een heel eind, maar hoewel we een steeds beter beeld krijgen van het leven in de Vikingtijd, zijn er nog raadsels te over. Er blijft voorlopig voldoende uit te zoeken over het leven in Scandinavië in die periode. Veel plezier met die raadselachtige Vikingen – dit boek geeft in elk geval wat geheimen prijs.-

• Language: Nederlands
• Publisher: SAGA Egmont
• Release date: Sep 3, 2020
• ISBN: 9788726460995

Book preview

De onbekende Vikingwereld

Copyright © 2019, 2019 Alles over historia and SAGA Egmont

All rights reserved

ISBN: 9788726460995

1. e-book edition, 2019

Format: EPUB 2.0

All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrievial system, or transmitted, in any form or by any means without the prior written permission of the publisher, nor, be otherwise circulated in any form of binding or cover other than in which it is published and without a similar condition being imposed on the subsequent purchaser.

SAGA Egmont www.saga-books.com – a part of Egmont, www.egmont.com

De onbekende vikingwereld

De afgelopen 50 jaar hebben heel wat doorbraken ons inzichten geboden in het Scandinavië van het Vikingtijdperk. Archeologen en geschiedkundigen hebben van alles geanalyseerd, van oude gaten voor heipalen tot 1000 jaar oude druivenpitten, om de waarheid over de Vikingwereld te achterhalen.

Die noeste arbeid is dan ook hard nodig, want de Vikingen schreven niets over wat ze destijds zoal meemaakten. Hun verhaal is alleen bekend van de overdreven griezelverhalen van monniken en de oude heldendichten. Maar door heel veel geduld en moderne technologie komen de ontbrekende puzzelstukjes nu op hun plaats te liggen.

De wetenschappers zijn al een heel eind, maar hoewel we een steeds beter beeld krijgen van het leven in de Vikingtijd, zijn er nog raadsels te over. Er blijft voorlopig voldoende uit te zoeken over het leven in Scandinavië in die periode.

Veel plezier met die raadselachtige Vikingen – dit tijdschrift geeft in elk geval wat geheimen prijs.

1. De eerste vikingen

Er zijn bijna geen bronnen die reppen van het Scandinavië van de 8e eeuw. Toch kunnen wetenschappers het leven in het barre noorden in kaart brengen. Het onderzoek brengt ze dichter bij het antwoord op een van de allergrootste vragen: hoe begon de Vikingtijd?

Er werd niet al te veel belang gehecht aan de geelbruine botten die in 2008 opdoken uit de grond bij het plaatsje Salme op Saaremaa voor de kust van Estland. Dit eiland was in de Tweede Wereldoorlog het toneel van hevige gevechten tussen de Duitsers en de Russen, en er werden wel vaker botten van soldaten gevonden. Dus toen een werkploeg bij het leggen van stroomkabels de botten vond, haalden de mannen de autoriteiten erbij en wachtten ze geduldig tot ze aan het werk konden.

Maar ze konden lang wachten, want de archeologen hadden de schop nog niet in de grond gestoken of er doken pijlpunten en zwaarden op, roestig en broos van ouderdom. Verder vonden ze oude speelstukken, wollen stoffen en stukjes hout. De botten waren van strijders uit een heel andere tijd, dat leed geen twijfel. Maar dat de vondst nieuw licht zou werpen op het begin van het Vikingtijdperk hadden de archeologen toen niet kunnen vermoeden.

De vondst op Saaremaa werd een belangrijk puzzelstukje om de overgang naar de Vikingtijd in Scandinavië te kunnen begrijpen. Het kan vreemd lijken dat één vondst op een eiland in de Oostzee cruciaal kan zijn, maar over de prille geschiedenis van Scandinavië zijn er nauwelijks schriftelijke bronnen. Ook nu, 1200 jaar na de eerste aanval van de Vikingen die beschreven is, zijn de beginjaren van de Vikingtijd een mysterie, en de archeologen zitten nog vol vragen. Hoe zagen de dorpen eruit? Wie waren de eerste hoofdmannen? Wanneer was Scandinavië ontwikkeld genoeg om naast brute strijders ook hightech schepen te kunnen voortbrengen? Wie kwam er op het idee om uit te varen naar de buurlanden?

Door de vondst in Estland weten we wel dat de Vikingtijd – en dus de ontwikkeling van Scandinavië – een halve eeuw eerder begon dan werd aangenomen. Op het belang daarvan komen we terug. Maar voordat de archeologen een conclusie konden trekken, moest de Estse vondst eerst nader worden onderzocht.

Vondst verrast de archeologen

Bij de opgravingen de maanden daarop ontdekten de archeologen ook resten van een scheepsromp. Het hout was grotendeels weggerot, maar door het ontbindingsproces was de grond verkleurd, waardoor de omtrek van het schip te zien was.

Met daarbij de honderden ijzeren nagels die de archeologen aantroffen, waren de grootte, vorm en het uiterlijk van het schip te reconstrueren. De boot was 11,5 meter lang en rank geweest, en had roeiriemen en ruimte voor 12 tot 15 man. Qua vorm en grootte leek het een Scandinavisch langschip, en zo’n type was in die contreien nog nooit gevonden. De voorwerpen in het schip wekten bij nader onderzoek nog meer verwondering. In de lading lagen naast skeletten en wapens ook een aantal speelstukken. Die leken op de stukken van het schaakspel van de Vikingen, hnefatafl, en de wapens waren van het soort dat de woeste noorderlingen ooit gebruikten. De hele vondst leek dus uit de Vikingtijd te komen, maar een koolstof 14-analyse van stukken hout wees uit dat het schip was gebouwd tussen 650 en 700 – bijna 100 jaar vóór de aanval op het klooster Lindisfarne, die tot dusver gold als het begin van het Vikingtijdperk. Dus ergens klopte er iets niet.

Na de ontdekking begonnen de onderzoekers bewijzen te zoeken dat het echt om een Vikinggraf ging. Want als dat zo is, kunnen geschiedkundigen daaruit opmaken wanneer de Vikingtijd begon en hoe de eerste Vikingtochten verliepen.

Toen de graafwerkzaamheden anderhalf jaar verder waren ontdekten de archeologen weer een schip. Deze boot, die de wetenschappers Salme 2 noemden, was met zijn 17 meter nog langer dan het eerste, de Salme 1, en had ruimte voor 30 tot 40 man.

Ook dit schip had de karakteristieke smalle en platte bodem van de Scandinavische stijl. Daarbij vonden de archeologen verschillende skeletten. De doden waren op elkaar gestapeld, wat bij een begrafenis van Vikingstrijders gebruikelijk was. Nader onderzoek van de skeletten liet er geen twijfel over bestaan dat veel van de mannen door zwaar geweld om het leven waren gekomen. Diepe sneden in een bovenarmbot duiden bijvoorbeeld op een wreed zwaardgevecht van man tot man. Verwondingen in de nek van een man wijzen op een poging tot onthoofding, en bij een ander was het bovenste stuk schedel weggehakt, waardoor de hersenen waren ontbloot. Enkele skeletten vertoonden geen sporen van strijd. Deze mannen werden volgens de onderzoekers mogelijk gedood door steken in de buik. Dat de doden strijders waren uit het 8e-eeuwse Scandinavië, Vikingen dus, stond als een paal boven water. Maar alle kennis van de noordelijke strijders kwam op losse schroeven te staan. Alleen al de datering was vreemd.

Door de botten op Saaremaa te dateren, konden de wetenschappers vaststellen dat de Vikingen ten minste 40 jaar voordat ze het klooster van Lindisfarne aanvielen en plunderden, al de wapens opnamen en de wijde wereld in trokken.

Scandinavië is een woestenij

Nog verrassender waren de bestemmingen van de Vikingen. Saaremaa lonkte niet met rijkdommen. Er waren geen steden of markten, dus het is de vraag wat de noorderlingen naar het eiland heeft gedreven. Wat was er in den vreemde te vinden dat ze in de 8e eeuw huis en haard verlieten om op het onbekende af te gaan? Om het antwoord te vinden, moeten we beginnen in de thuislanden van de Vikingen. In de 8e eeuw lag het niet voor de hand dat de noorderlingen strijdersvolk nummer één van Europa zouden worden. Scandinavië was geografisch geïsoleerd van de rest van de wereld, het klimaat was bij vlagen zeer bar en de winters konden meedogenloos zijn. In 1075 – aan het eind van de Vikingtijd – beschreef de kroniekschrijver Adam van Bremen Jutland nog als ‘nauwelijks geschikt voor menselijke bewoning’ en ‘verlaten, een zout land en een uitgestrekte woestijn’.

Deze beschrijving is een tikkeltje overdreven, maar de nederzettingen waren verspreid, en met name ver landinwaarts lagen de boerderijen en dorpen een heel eind uit elkaar. Er woonde weinig volk en het leven