Levon Shant: Works/Լեւոն Շանթ. Երկրեր/: Classical spelling/Դասական ուղղագրութեամբ

By Nver Virabyan/Նուէր Վիրաբեան

Levon Shant’s dramaturgy is of great significance in the Armenian literature and culture. His works reflect the relationship of the individual and society, the ego and self-sacrifice, emotions and longing for freedom, issues of controversial moods and feelings.
The following collection of Levon Shant’s works is from My Library series. Each book from My Library series represents one of classical Armenian writers or poets’ best works. The series is intended for schoolchildren, students, adult readers and generally all those who are interested in Armenian literature.

Գրող, մանկավարժ եւ հասարակական գործիչ Լեւոն Շանթի ստեղծագործութեան նշանակութիւնը հայ գրականութեան եւ մշակոյթի պատմութեան մէջ հիմնականում պայմանաւորուած է նրա դրամատուրգիայով: Նրա գործերում արծարծուած են անհատի ու հասարակութեան փոխյարաբերութեան, եսի ու անձնազոհութեան, զգացմունքների ու ազատութեան տենչանքի, յարափոփոխ ապրումների ու տրամադրութիւնների խնդիրներ:
​Լեւոն Շանթի այս ժողովածուն լոյս է տեսել «Իմ գրադարանը» մատենաշարով: «Իմ գրադարանը» մատենաշարի իւրաքանչիւր գրքում ներկայացուած են հայ դասական գրողների լաւագոյն գործերը: Մատենաշարը հասցէագրուած է դպրոցականներին, ուսանողներին, մեծահասակ ընթերցողներին եւ առհասարակ բոլոր նրանց, ովքեր սիրում են հայ գրականութիւնը:

• Language: Հայերեն լեզու
• Publisher: Edit Print
• Release date: Dec 4, 2019
• ISBN: 9788835341383

Book preview

2011

ՆԱԽԱԲԱՆ

Գրող, մանկավարժ եւ հասարակական գործիչ Լեւոն Շանթի ստեղծագործութեան նշանակութիւնը հայ գրականութեան եւ մշակոյթի պատմութեան մէջ հիմնականում պայմանաւորուած է նրա դրամատուրգիայով: Նրա ստեղծագործութեան մէջ արծարծուած են անհատի ու հասարակութեան փոխյարաբերութեան, եսի ու անձնազոհութեան, զգացմունքների ու ազատութեան տենչանքի, յարափոփոխ ապրումների ու տրամադրութիւնների խնդիրներ:

1890-ական թուականներին լոյս են տեսել Շանթի մի շարք բանաստեղծութիւններ, «Լեռան աղջիկը» պօէմը, վիպակները: Նրա ստեղծագործութեան բարձրակէտը, սակայն, դրամատիկական գործերն են:

Շանթի «Հին աստուածներ» դրաման առաւել, քան հայ գրականութեան մէջ որեւէ այլ ստեղծագործութիւն, արժանացել է մասնագէտների ուշադրութեանը: Սա ե՛ւ փիլիսոփայական դրամա է, ե՛ւ պատմական ողբերգութիւն: Այս ստեղծագործութեան պատմական հենքում 9-րդ դարում տեղի ունեցած դէպքերն են, որտեղ արտացոլուել են աշխարհիկ ու հոգեւոր սկզբունքների յաւերժական հակասութեան, անհատի զգացմունքների եւ գործողութիւնների ազատութեան, ազգային կեանքի վերածնման ուղիների հարցեր, որոնք մեծ արձագանք են գտել հայ հասարակութեան մէջ:

ԼԵՒՈՆ ՇԱՆԹ

(1869-1951)

Լեւոն Շանթ (Նահաշպետեան, ապա հօր՝ Սեղբոսի անունով՝ Սեղբոսեան. 1869, Կ.Պոլիս – 29.11. 1951, Բէյրութ) - հայ գրող, անուանի դրամատուրգ, մանկավարժ, հասարակական գործիչ։

Ծնուել է գորգի վաճառականի ընտանիքում։ Վաղ հասակում զրկուել է ծնողներից։ Նախնական կրթութիւնն ստացել է Կ.Պոլսի Սկիւտարի ճեմարանում։ 1884-1891-ին սովորել է Էջմիածնի Գեւորգեան ճեմարանում, 1892-99–ին ուսանել Լայպցիգի, Ենայի, Միւնխենի համալսարաններում՝ խորանալով մանկավարժութեան եւ հոգեբանութեան մէջ։ 1899–ին վերադարձել է Անդրկովկաս, աւելի քան տասը տարի դասաւանդել Թիֆլիսի Գայանեան օրիորդաց եւ Երեւանի թեմական դպրոցներում։

Թիֆլիսում մասնակցել է «Վերնատուն» գրական միաւորման հաւաքոյթներին, սերտ կապերի մէջ է եղել Հ. Թումանեանի, Ղ. Աղայեանի, Ա. Իսահակեանի, Դ. Դեմիրճեանի հետ։ Հ. Թումանեանի եւ Ս. Լիսիցեանի հետ կազմել ու հրատարակել է «Լուսաբեր» հայոց լեզուի դասագիրքը։ 1911–ին գնացել է Կ.Պոլիս, դասաւանդել կեդրոնական եւ Եսայեան վարժարաններում։ 1915–ից ապրել է Եւրոպայում, 1919–ին վերադարձել է Անդրկովկաս։ Շանթի ստեղծագործական ուղին տեւել է վեց տասնամեակ։ 1890–ական թթ. հրատարակել է բանաստեղծութիւններ եւ «Լեռան աղջիկը» պօէմը, որոնց գաղափարական հիմքը կեանքի եւ իդէալի հակադրութեան, պատրանքի եւ երազային սիրոյ գեղեցկութեան ռոմանտիկական մոտիվներն են: Գրել է նաեւ մի շարք վիպակներ. «Մնաք բարովի իրիկունը», «Երազ օրեր», «Դուրսեցիները», «Վերժին», «Դարձը», «Դերասանուհին»։ Դրանցում արծարծել է սիրոյ եւ աշխատանքի, հասարակական պարտքի եւ անձնական ձգտումների հակադրութեան հարցեր։ Շանթի արձակը հարուստ է հոգեբանական նրբերանգներով, քնարական ջերմութեամբ, մանաւանդ կին հերոսների ներաշխարհի խոր իմացութեամբ։

Շանթի ստեղծագործութեան նշանակութիւնը հայ գրականութեան եւ մշակոյթի պատմութեան մէջ կապւում է, ամէնից աւելի, նրա դրամատուրգիայի հետ։ «Եսի մարդը» (1904), «Ուրիշի համար» (1906), «Ճամբուն վրայ» (1909) դրամաները շօշափում են անհատի եւ հասարակութեան փոխյարաբերութեան, ազգային – ազատագրական պայքարի հարցեր։ «Հին աստուածներ» (1909), «Կայսրը» (1916), «Շղթայուածը» (1921), «Օշին Պայլ» (1932) պատմական դրամաներն իրենց նիւթով կապուած են հայ միջնադարի տարբեր ժամանակաշրջանների, իսկ «Կայսրը»՝ բիւզանդական պատմութեան հետ։ Սակայն, ընդհանուր առմամբ, պատմական միջավայրի հոգեբանութիւնը եւ կենցաղի ճշմարիտ վերարտադրութիւնը հեղինակի համար էական խնդիր չէ։ Պատմական դէպքերն ու անունները սոսկ պայմանական են, որի միջոցով փաստօրէն արծարծւում են ժամանակակից սոցիալ–հոգեբանական խնդիրներ։

Շանթի պատմական դրամաները, յատկապէս «Հին աստուածները» ու «Կայսրը», հայ գրականութեան եւ թատրոնի պատմութեան մէջ սիմուոլիզմի ամենացայտուն դրսեւորումներից են։ Սիմուոլիզմը դրանց մէջ երեւան է գալիս սիւժէն իրական եւ երեւակայական պլաններով զուգահեռաբար զարգացնելու, կեանքն իբրեւ մի յաւէրժական եւ անիմաստ շրջապտոյտ դիտելու, պատկերներից խորհրդանիշներ ստեղծելու եւ հերոսների խօսքի ենթատեքստային նշանակութիւնն ընդգծելու մէջ։ «Հին աստուածները» դրամայում, որը Շանթի գլուխգործոցն է, գեղարուեստական մեծ ուժով բարձրացուել են աշխարհիկ եւ հոգեւոր սկզբունքների յաւէրժական հակադրութեան, անհատի զգացմունքների եւ գործողութեան ազատութեան, ազգային կեանքի վերածնման ուղիների հարցեր, որոնք խոր արձագանք են գտել հայ հասարակութեան մէջ։ Այս դրամայի շուրջը 1910–ական թթ. Անդրկովկասում եւ Կ.Պոլսում բուռն վէճեր են ծաւալուել։ Դրաման ունեցել է տասնեակ բեմական մարմնաւորումներ, որոնց մասնակցել են հայ թատրոնի առաջատար ներկայացուցիչներ։ 1916–ին «Հին աստուածներ»–ը ռուսերէն թարգմանութեամբ (1912) տպագրուել է Մ.Գորկու խմբագրած «Հայ գրականութեան ժողովածու»–ում։ Աւելի ուշ լոյս է տեսել նրա «Հոգիները ծարաւի» (1945) հոգեբանական վէպը։ Գրել է նաեւ հայոց լեզուի քերականութեան դասագրքեր, գրականագիտական, բանահիւսական, մանկավարժական, գիտահոգեբանական, պատմագիտական բնոյթի մի շարք աշխատութիւններ։ Թարգմանել է Մ.Լերմոնտովի «Մծիրի» (1891) պօէմը, Է.Վոյնիչի «Բոռ» (1906) վէպը, Հ. Իբսենի «Ժողովրդի թշնամին» (1968) դրաման։

ԻՆՉՈՒ

«Ինչո՞ւ կը գրես» հարց կու տան ինծի,

ու ես զարմացած կը նայիմ իրենց:

Ինչո՞ւ  կը գոռայ թափովն առիւծի

ալեկոծ ծովը խոժոռ ժայռին մերձ.

կամ հեզամրմունջ վտակը ինչո՞ւ

իր թարմ կարկաչը կ'ոլըրէ անուշ,

երբ անփոյթ, կայտառ ու զուարթաչու

առաջ կը գայթի նազանքով քնքուշ.

ո՞վ կը հարցընէ եռուն ջրվէժին,

թէ ինչո՞ւ անդուլ կը հանէ շառաչ,

մինչ սեպ բարձունքէն անդունդ կը խուժին

փրփուր կոհակներ յորդ ու կաթնալանջ.

իսկ դո՞ւն. քու վրադ հարցեր թափեցին,

երբ խուռն հիւսքը խինդ ու կսկիծի

երգի մը փարած սրտէդ դուրս յորդեց:

Բայց կը հարցընեն այդ ինչուն ինծի,

ու ես զարմացած կը նայիմ իրենց:

ՈԻՐՈՒԱՆԿԱՐՆԵՐ

Ունիմ նկարչի տետրակ մը սիրուն,

որ ժամանակի ձեռքէն խլելով

տարեր պահեր եմ աչքերէ հեռուն՝

խորքը յուշերուս, խորշ մը ապահով:

Առաջին էջը իրարու փարած

թերատ գծերու ցանց մըն է  նրբին,

որոնք հոն մրոտ խառնուրդէն յանկարծ

այն չար աղջկան դէմքը կը ծնին:

Ուրիշ կուսական դէմքեր շարունակ

կը գտնեմ այնտեղ հայեացքիս գերի,

միայն բոլորն ալ անորոշ, խառնակ,

անփոյթ վրձինի մարզանք են թերի:

Անդին երազուն եւ ընկեր դէմքեր

կը ժպտին ինծի անոյշ կարօտով,

իրենց նայուածքի թարմ մութերն ի վեր

բոցեր կը ժայթքեն. ե՛ւ կեանք, ե՛ւ կորով:

Բանաստեղծական ֆանթազիներ ալ

պատկերներուս մէջ կան գծուած յստակ.

Ոգեւորութիւն, Սէր ու Իտէալ,

եւ Գիտութիւնը՝ կին դիմակի տակ:

Ու  խենթ իղձերու, սպասման, յուզման

եւ աշխատանքի, անհաս տենչանքի

հոն խառնափնթոր մարմնացումներ կան,

գծած  ու աւրած, գծած կրկնակի:

Այո՛, նկարչի տետրակ մը սիրուն,

որ մոռացութեան ճանկէն խլելով

իբրեւ նուէր մը գալիք օրերուն

պահեր եմ մտքիս մէկ խորշն ապահով,

ՀԻՒՍՔ

Է՜, օրերս կանցնին ունայն,

չունի հոգիս զբաղում.

ո՛չ սէր, ո՛չ վիշտ, ո՛չ փոթորիկ,

այլ միշտ թափուր ու տրտում:

Այս անապատ ճամփուն վրայ

իբրեւ կեանքոտ օւասիս,

վայրկեան կու գայ, երբ կը փարի

անզուսպ զայրոյթ մը սրտիս:

Ու ես կատղած կ'ոլըրեմ երգ,

ինչպէս գետը ձանձրացած,

որ ցասուկէն փրփուր-ժանեակ

կը հիւսէ լերկ ժայռէն ցած:

ԳՆԱՑՔԸ

Գնացքը շեշտ, անդուլ ճեպով

սլացիկ,

երբ անձնատուր իր զոյգ գծին

օձաձիգ,

կը գալարի ճամփուս վրայ

աչքիս դէմ,

ես կանգ առած, մութին մէջէն

կը դիտեմ աչքերն անթարթ,

որ շեշտ հեռուն

է գամեր,

ճապուկ մարմնին տենդոտ դողը

անհամբեր

ու խոնջ կրծքէն ժայթքող իր հեւքը

վայրի,

որ հասնելու անհաս տենչովը

կ'այրի:

ՄԱՀ

Հա՛, կը մեռնիմ դեռ չապրած,

մինչ գործ տեսնել կ'երազեմ,

մինչ մտքերս հրահրած

կեանքին գիրկը կը վազեն:

Չէ՛, չկարծես կը վախնամ

կեանքի վերջին այս խաղէն.

ատ մեր ելքն է, ի՞նչ վախնամ

զգայութեան դռներէն:

Բայց դեռ շուտ է, շուտ, հոգի՛ս,

թարմ արիւնս բոց է դեռ.

ու անծանօթ է  սրտիս

անկարելին, վախն ու հեռ:

Եւ այդ կեանքիս դեռ սեմին

թողնեմ անուրջն իմ ամէն,

ու դեռ ոչինչ՝ ոչինչին

երթամ փարի՞մ աշխարհէն:

Դեռ հեռուէն ապագան

կը նկարուի վառ ու պերճ,

դեռ ուժերս ալ եռ կու գան,

բայց շունչ մըն ալ ու ալ վերջ:

Ընդմիշտ կորած են անհետ

լոյս, յոյս, տենչանք ու մտքեր:

Ա՜, ո՛չ. տուէ՛ք շունչս ետ,

ես ընելիք ունիմ դեռ:

...Ու երազէս արթընցած՝

բացուող լոյսին կը յառիմ.

անոյշ արցունք կ'իյնայ ցած.

ա՛խ, ես կ'ապրիմ, դեռ կ'ապրիմ:

ԺԱՆԳԸ

Գզրոցիս մէջ գրիչս ինկած է հիմա

գրած-ջնջած թղթերուս մէջ ցանուցիր,

ժանգէ պատանք մը աճած է իր վրայ

ու ալ հպարտ չառկայծիր:

Մինչ նայուածքս այդ հին գրչին է յառած,

մէջս միտք մը զիկզակ կու տայ՝ մի՞գուցէ

անշարժ կեանքէս զգացումներս ալ  յանկարծ

ժանգի խաւ մը գայ գուցէ:

ՀՈՂՄԱՂԱՑ

Հեռու՜ն, բլրակի ուսին արեւառ՝

զառամ, կիսափուլ հողմաղացը հին՝

յոգնած ու կըքած,

բեռ մը տարիներ դիզած շալակին,

դրեր է վատուժ իր մարմինը սառ

արեւին դիմաց:

Կը դառնան խարխուլ թեւերն ահագին

ճօճելով քուրջերն այն բզիկ-բզիկ

ու կ'եղերերգեն

տխուր ճռինչով, հովերու կամքին,

իր համակերպած տրտունջը հեզիկ

այս չարքաշ կեանքէն:

ԱՆՈՅՇ ՀՈՎԻԿ

Ահա՜ ելաւ լուսինն արծաթ

մութ ամպերու ստուերէն,

ահա՜ նաւակն ալ գեղազարդ

մեր դրացի ժայռերէն:

Անո՛յշ հովիկ.

փչէ՛ յուշիկ

ու բե՛ր ինծի

բիւր ժիր ալիք:

Նաւակը հեզ կը սպրդի

ալիքներու ծուփին տակ.

աղջիկն անփոյթ հենած մէկդի

կ'երգէ ձայնովն իր յստակ:

Անո՛յշ հովիկ,

փչէ՛ յուշիկ

ու բե՛ր ինծի

երգն անուշիկ:

Երգն է կարօտ, սէր ու գգուանք,

ինքը յուզում ու սարսուռ.

ալ թո՛ղ, աղջի՛կ, երգդ ու նազանք,

բոց աչքերդ հո՛ս դարձուր:

Անո՛յշ հովիկ,

փչէ՛ յուշիկ

ու բե՛ր ինծի

նաւն ու աղջիկ:

ՎԵՐ

Էհէ՜յ, ես վեր թռչիլ կ'ուզեմ,

մաքուր է հոն, արձակ, ազատ.

հոն հովին դէմ ես կը վազեմ,

իբրեւ եղբայրն իր հարազատ,

ալեւորիկ լեռան ցայտին

կ'ուզեմ թառիմ բազէէն վեր,

վերէն նայիմ ամպի կոյտին,

ուր կայծակներն են պահուըտեր:

Գիտեմ, վարէն այն վարանոտ

խելօք մարդոց երամն ըստուար՝

«Ի՞նչ գործ ունի այդ խեւը հոտ»

պիտի ըսեն, նային իրար.

եւ թո՛ղ նային, հեգնեն ալ թո՛ղ

խելօք ծաղրովն իրենց անհամ.

էհէ՜յ, միշտ վեր, ես սրտադող

միշտ վե՜ր կ'ուզեմ, որ խոյանամ:

ԱԼԻՔԸ

Տե՛ս, ալիքը մերթ կ'ուռի

կնոջ լանջի պէս դողդոջ,

ժանեակով մը փրփուրի

նուրբ սքօղուած է  ամբողջ,

մերթ ալ ողորկ կը գոգնայ

ծոցին պէս զոյգ ստինքի,

ուր կոյս սիրտ մը կը խոկայ

աղուոր բաները կեանքի,

ԱՆՏԱՌԻՆ ԵՐԳԸ

Մութին մէջ խոր պահուըտած

հովը կը սուրայ

յանկարծ քունէն արթընցած

անտառին վրայ:

Ու կը խռնին ճիւղ ու ոստ

իրարու ուսին,

հովի չափին տակ ընդոստ

կ'երգեն միասին:

Հոն թախիծին երկաթէ

սուր ճիչերը կան,

որուն յոյսը կը փաթթէ

թել մը դուրեկան:

Մեղեդի մը տառապանք

հոն կը կարկաչեն,

ու վրէժը սանձարձակ

կ'որոտայ մէջէն:

Մերթ յանդուգըն շեշտ մը սուր

ազատ ու վստահ,

մերթ կասկածի մը սարսուռ,

որ փախուստ կու տայ:

Ծիծաղն անդին սուլելով

կատակ մը կ'երգէ,

ծաղրը իր խոր բամբ ձայնով

քովէն կը հեգնէ:

Յանկարծ կարօտ մը զգոյշ

կը վազէ մէկդի,

սիրոյ կանչ մըն է քնքոյշ,

որ կը խլրտի:

Իսկոյն խումբը բռընկած

զայրոյթի մը պէս

նոյն կտորը դարձ ի դարձ

կը կրկնէ պէսպէս:

Մինչեւ դողդոջ, նուաղկոտ

վերջն է, կ'երկարի

Յոգնած՝ սրտի բոցն աղօտ

որ մեղմ կը մարի:

ԱՂՕԹՔԸ

Դուն կ'աղօթէիր յուզուած, դողահար,

կոյս ննջարանիդ առանձնութեան մէջ.

ջինջ արցունքիդ տակ ժպիտ կը խաղար,

մինչդեռ բնածին շարժումով մը մեղկ

լի թեւերդ մերկ կը հիւսուէր իրար:

Գլխու ամէն մէկ թեթեւ ցնցումիդ

կապէն ազատուած մազերդ առատ,

ինչպէս ոսկեզօծ առուակ մը սրտմիտ,

կը հոսէր ուսէդ կոհակ ու կոհակ

դէպի ձիւն-փրփուր գիրկը անկողնիդ:

Ի՞նչ կ'աղօթէիր, ինչու՞, չգիտեմ,

բայց աղէկ գիտեմ, որ քու փղոսկրէ

կիսասքօղ կուրծքիդ ալիքներուն դէմ

զգացի տենչ մը Աստուածն ըլլալու,

որուն կ'աղօթես դուն ամէն ատեն:

ՄԱԿՈՅԿԸ

Մակոյկն է խրած

օրօրուն ափին,

անձնատուր եղած

իր ամուր կապին,

Առագաստը թոյլ

կախուած մեղկօրէն

կը դողայ անդուլ

հովի սարսուռէն:

Թիերն ալ յոգնած

դադարէն երկար,

բաց ծովուն դիմաց

կը նային իրար:

Մինչ դժգոհ, խոհուն

թեք կայմը ամուր

կը դիտէ հեռուն

կարօտով տխուր:

Ու  կ'ըմբռնեմ ես.

նաւն ալ կազմ, անահ,

անձկոտ սրտիս պէս

բաց ծով կը ցանկայ.

Կ'ուզէ սաստկակոծ

կեանք ու փոթորիկ,

մինչ ափին անգործ

կ'երերայ լռիկ:

ԱՍՈԻՊ ՄԸ

Այդ աղջիկը երեկ տեսայ,

յեղ մը միայն, թեթեւակի.

կարծես ասուպ մը դիւրասահ,

որ աչքիդ դէմ կը սայթաքի:

Հազիւ գողցայ ակնարկ մը վառ

սեւ աչքերէն իր տենչարծարծ,

ու ժպիտ մը, որ այտէն վար

ինծի ձօնել ուզեց յանկարծ:

Հազիւ հպայ իր զոյգ մատին

հրաժեշտի պատրուակով

եւ զգացի քայլ մը անդին՝

սրտէս բան մը մնաց իր քով:

ԵՐՆԷԿ

Երնէ՜կ ըլլամ ես ներդաշնակ

թաւալում մը եղանակի

ու իմ դիւթիչ գգուանքիս տակ

տամ ձեզ բաժակն անրջանքի.

կամ ճնշըւող կուրծքէ ժայթքած

բուռն երգ մը դառնամ անգութ՝

աննպատակ, անմիտ, ցամքած

ձեր խեղճ կեանքը տամ երեսնուդ:

ՓՈԹՈՐԻԿ

Ու  դուրսը մութ անթափանց.

ոչնչացումը լոյսի.

պատուհանիս դէմ հակած՝

կեցած եմ լուռ, մեկուսի:

Ու  հովն է, որ մոլեգնոտ,

կարծես ոհմակ գայլերու,

կ'ոռնայ յանկարծ դէմքիս մօտ

ու խոյս կու տայ ա՛լ հեռու:

Ու  բիւր մատերն անձրեւի

պատուհանիս երեսին

կը նուագեն խօլ, վայրի

երգերէն մին քաոսին:

ՍՏՈՒԵՐԴ

Քու ստուերդ է  թեւերուս մէջ,

քու ստուերդ խաբեբայ,

որ քունիս մէջ կը գրկըւի

ու քունիս հետ խոյս կու տայ.

բայց կանգ կ'առնէ քայլ մը անդին,

կարծես ինծի կը հեգնէ,

մեղմ ժպիտ մը տժգոյն այտին

չի բաժնուիր ալ ինծմէ,

Ո՛չ, ե՛տ կանչէ ստուերդ նենգ,

որ միշտ շուրջս կը յածի,

երբ դուն ինքդ, հպա՛րտ աղջիկ,

դեռ միշտ օտար ես ինծի:

ԵՍ ՊԱՏՐԱՆՔԸ ՍԻՐԵՑԻ

Շուրջիս տափակ ու չոր կեանքէն զայրացկոտ

կանչեցի ես իտէալս կենսածին.

բայց ետեւէս կծու ծաղրով անամօթ

«Է՜, ան միայն գրքի մէջն է» պոռացին,

ես ալ գիրքը ինծի ընկեր ընտրեցի,

ես պատրանքը սիրեցի:

Մենութեան մէջ լուռ, մթնշող սենեակիս՝

չիրագործուող երազներու մէջ թաղուած՝

հեռու՜ ու վե՜ր սաւառնեցաւ միշտ հոգիս,

հո՛ն, ուր կեանքիս գոհար յոյսերն են մաղուած.

ես, մօր մը պէս, անուրջներս գգուեցի,

ես պատրանքը սիրեցի:

Երբ գեղեցիկ թարմ աղջիկը ժպտեցաւ,

սիրտս դողաց յուզումով մը ներդաշնակ,

սիրեցի ալ, միայն ո՛չ ան, որ անցաւ,

այլ անոր նուրբ յափշտակիչ դէմքին տակ

նո՛ր էակ մը, որ մտքերս հոն անցուցի,

ես պատրանքը սիրեցի:

Հայրենիքի հուր կարօտը բնածին

երբ բռընկցուց յուզուած լանջս տենդօրէն,

«Դուն հայրենիք, դուն հող չունիս» հծծեցին.

ես դառնացայ, բայց ալ ուժգին այդ օրէն

իմըս չեղող հայրենիքս պաշտեցի,

ես պատրանքը սիրեցի:

Ինծի համար այն ժամերը թանկ եղան,

երբ ներշնչուած ստեղծեցի միշտ անգոյ,

բայց անձնուրաց ազնիւ դէմքեր սիրեկան,

երբ իրական աշխարհին մէջ միշտ դժգոհ,

իտէալի կեանքէն երգել ուզեցի.

ես պատրանքը սիրեցի:

ՇՈԳԵՆԱՒԻՆ ՄԷՋ

Վերջալոյսի կէս-մութին մէջ շոգենաւը կը մաքառի,

ծովուն կուրծքը կը պատռտէ անիւներովն իր վիթխարի:

Ու գորշ ծովը վէրք մը առած, վէրք մը խորունկ ու կաթնահոս,

ետ-ետ կ'երթայ ալիք-ալիք, մոլեգնոտած, սակայն անխօս:

Ու կը նայիմ ես նահանջող ալիքներու այդ արշաւին,

մինչդեռ մտքիս օրօր կ'ըսէ դղրդիւնը շոգենաւին:

Գանգէս վազող խոհերն ամէն կը չքանան մէջէս քիչ-քիչ.

ու խոնջ սրտիս ալ կը տիրէ ախորժ թմիր մը ամոքիչ:

Չկայ այլեւս վաղն ու երեկ. ներկան է լոկ, որ կ'զգամ:

ան ալ խիստ մութ զգացում մը, թէ կեանք ունիմ, թէ ես կամ:

Չէ, չգիտեմ՝ ի՞նչն է թովիչ մտքիս շինծու այս նիրհին մէջ,

բայց ես սրտանց կը ցանկայի, որ մեր ճամփան դառնար անվերջ:

ԼՈԻՍՆԻՆ ՏԱԿ

Լուսինն անհոգ ու ժպտուն

գորշ երկընքէն սատափէ

ծովուն վրայ կը թափէ

Լոյսի խուրձ մը կայծկլտուն:

Ու լուռ ափին աւազուտ

ծովը հանդարտ ու բարի

կը մեկնըւի, կը փարի

քնքոյշ դողով մը ծփուտ:

Ու  նիրհ կու տայ շոյանքով

իր խոնջ ու քուն ցամաքին՝

այնպէս զգո՜յշ, մեղմագին,

ինչպէս մայր մը զաւկին քով:

ԴՈՒՆ ԻՄՍ ԷԻՐ

Դուն իմս էիր, յեղ մը լոկ,

ան ալ պարի մը անցուկ

պտոյտին մէջ վաղանցուկ,

միեւնոյնն է, որու՞ հոգ:

Երբ նուագը խելագար

կը դարձըներ մեզ արագ,

երբ մեր շուրջը հակառակ

ամէնքը մէկ կը դառնար,

Չէինք տեսնէր ալ ոչինչ.

մինակ էինք ես ու դուն,

գիրկընդխառն, զուարթուն,

վերացման մէջ