Op ’n helder sonskyndag lê daar ’n laslappiekombers van grasvlaktes, rotsformasies en plantasies uitgestrek rondom jou terwyl jy op die Long Tom-pas langs die R37 tussen Lydenburg en Sabie ry.
Die kanse is egter goed dat jy heeltemal in die mis verdwyn, want dié hoë pas – 2 150 m!
– van sowat 26 km daal byna 670 m teen die hange van die Noordelike Drakensberg af.
Dink net hoe ontoeganklik hierdie berge in die 1840’s moes wees toe transportryers by die steil hellings afgesukkel het met ossewaens op pad na Delagoabaai (vandag Maputo).
En lank voor dit – tussen 1500 en 1820 – het die Koni-mense te voet hierdie kurwes deurkruis. Hulle het tussen Carolina en Ohrigstad teen die berghange gewoon en op terrasse geboer. Op van die plase in die omgewing lê ruïnes van hulle klipkrale – soos ou tatoeëermerke gestippel tussen die gras.
Die tekens van die ossewaroetes is ook nog sigbaar langs die R37, asook letsels van die Anglo-Boereoorlog (1899-1902).
Ek verken die pas saam met die geskiedkundige Gerrit Haarhoff, skrywer van die boek Forgotten Tracks and Trails of the Escarpment and the Lowveld.
Ons het pas uit Lydenburg vertrek. Ná 17 km staan twee borde na aan mekaar: een wat die hoogste punt op die pas aandui, en ’n ander waarop staan Mauchsberg.
“Hierdie bord is verkeerd,” sê Gerrit
