Learn Esperanto with Moments in History: Esperanto reader, #12

By Brian Smith

Embark on a journey through time with "Learn Esperanto with Moments in History," an engaging Esperanto B1 reader designed for those seeking to improve their Esperanto while immersing themselves in fascinating historical narratives. This collection offers a unique approach to language learning, blending educational content with captivating stories from different eras.

Dive into ancient Alexandria with "La steloj super Aleksandrio," where the brilliant mind of Hypatia illuminates the mysteries of the universe. Follow the ingenious inventions of Heron and the timeless wisdom of Archimedes. Experience the pivotal moments that shaped Europe through the eyes of Charles Martel and witness the dramatic fall of Constantinople.

Venture beyond the continent to explore the intricate histories of African slaves, be inspired by the musical genius of Mozart, and delve into the evolutionary insights of Charles Darwin. Relive the revolutionary fervor of 1848, the valor of Gordon of Khartoum, and the complex trade networks of Arab Africa.

Modern history unfolds with the enigmatic tales of Kafka, the turmoil of 1923's catastrophe, and the daring flight to Moscow during the Cold War. Each chapter not only tells a story but also enriches your Esperanto vocabulary and comprehension through context and engagement.

Designed for B1 level learners, this book includes a variety of texts that cater to different interests and learning styles. Key vocabulary terms are highlighted and defined to aid understanding, making historical events not only accessible but also educational.

Whether you are a history buff or a language enthusiast, "Learn Esperanto with Moments in History" offers a compelling and enriching way to learn Esperanto. Journey through time, improve your language skills, and discover the events that have shaped our world. This isn't just a book; it's a gateway to the past, presented in a language that unites people from all corners of the globe.

• Language: Esperanto
• Publisher: Brian Smith
• Release date: Mar 3, 2024
• ISBN: 9798224966462

Book preview

La steloj super Aleksandrio

La filino de Teono

En la floranta urbo Aleksandrio, konata pro sia impona arkitekturo kaj senfina scio, vivis Hipatio. La urbo pulsis de energio, kaj la stratoj ĉiam estis plenaj je komercistoj, lernantoj kaj artistoj.

La patro de Hipatio, Teono, estis respektata matematikisto kaj astronomo. Ĉiun vesperon, kiam la steloj aperis sur la ĉielo, li sidis kun sia filino sur la tegmento de ilia domo kaj instruis al ŝi la sekretojn de la universo. Rigardu, Hipatio, li diris unu tagon, ĉiu stelo havas sian propran historion. Kaj per scienco ni povas deĉifri tiujn historiojn.

Hipatio pendis de liaj vortoj. Kun brilantaj okuloj ŝi demandis: Patro, ĉu mi povas iĝi tiel saĝa kaj kompreni la ĉielon same kiel vi? Teono ridetis kun amo. Vi jam havas grandan talenton, mia infano. Kaj per diligenteco vi povas atingi ĉion.

Kiam Hipatio faris dudek jarojn, ŝi ricevis lokon kiel unu el la unuaj inaj profesoroj ĉe la fama Biblioteko de Aleksandrio. La novaĵo disvastiĝis rapide, kaj baldaŭ homoj venis de ĉiuj partoj de la lando por aŭskulti ŝiajn prelegojn. Ŝi parolis pri matematiko, astronomio, kaj la steloj, kiujn ŝi tiel amis.

Juna viro nomita Nikos, kiu venis el fora vilaĝo, diris post unu el ŝiaj prelegoj: Mi neniam aŭdis iun paroli tiel pasie kaj saĝe. Ŝi vere impresas! Hipatio humile ridetis. Mi nur dividas tion, kion mi lernis. La vera beleco estas en la scienco mem.

Dum sia tempo en la biblioteko, ŝi faris revoluciajn malkovrojn en matematiko kaj skribis plurajn librojn pri la steloj kaj la universo. Sed malgraŭ ŝia kreskanta famo, ŝi restis humila kaj daŭre fokusis sin sur sia esplorado kaj instruado.

Sed en tiu ĉi urbo de scio ankaŭ estis ombroj. Religiaj tensioj bolis sub la surfaco, kaj ne ĉiuj ĝojis pri la influo de Hipatio. En malgranda preĝejo en la urbo predikis Kiriĉo, kristana pastro. Li estis skeptika pri la scienca metodo kaj rigardis kun suspekto la kreskantan influon de Hipatio. Unu tagon li diris al sia komunumo: Ĉi tiu virino, Hipatio, instruas aferojn, kiuj kontraŭas nian kredon. Ŝi trompas la homojn per siaj paganaj ideoj! Viro el la amaso ekkriis: Sed ŝi estas saĝa, kaj ŝiaj prelegoj estas interesaj! Kiriĉo respondis akre: Ne temas nur pri scio. Temas pri la kredo kaj la animo! La vortoj de la pastro havis influon. Iuj komencis eviti la prelegojn de Hipatio, dum aliaj daŭre defendis ilin. La urbo, kiu iam estis unueco en la strebo al scio, disiĝis pro malsamoj.

Unu vesperon, post prelego, Hipatio iris hejmen, kaj ŝi estis konfrontita de grupo. Hipatio, kriis unu el ili, vi devus ĉesi instrui al ni falsan scion! Hipatio respondis kviete: Mi instruas nur tion, kion mi scias. Kaj scio estas por ĉiuj. Ne estas kialo por timo. Sed la tensioj en la urbo daŭre kreskis, kaj estis klare, ke la konfliktoj inter kredo kaj scio, inter tradicio kaj scivolemo, ne estus tiel facile solvotaj.

Dum la suno malaperis post la konstruaĵoj de Aleksandrio, Hipatio rigardis maltrankvile al la horizonto, demandante sin, kio estus la estonteco.

animo: soul

bolis: boiled

deĉifri: decipher

defendis: defended

diligenteco: diligence

floranta: flourishing

humila: humble

impona: impressive

kredo: faith

konfliktoj: conflicts

malkovrojn: discoveries

malsamoj: differences

ombroj: shadows

paganaj: pagan

prelegoj: lectures

revoluciajn: revolutionary

skeptika: skeptical

tegmento: roof

tensioj: tensions

universo: universe

La Tentoj Altigas

La famo, ke Hypatio praktikas magion, disvastiĝis kiel brulflamo tra la urbo. Kyrill estis la ĉefdisvastiganto de tiu malpura kampanjo. Ŝi uzas stelomagion por allogi niajn infanojn, rakontis li al sia komunumo.

Unu tagon, dum Hypatio prelegis, grupo de Kyrill-adeptoj irrompis en la ĉambron. Ĉesu, blindigi nin per via sorĉado! ekkriis unu.

Hypatio, ĉiam trankvila, provis kalmigi la situacion. Mi instruas nur sciencon kaj matematikon, ne magion.

Theon, aŭdinte pri la okazaĵo, serĉis sian filinon. Hypatio, li diris maltrankvile, la tensioj en la urbo altiĝas. Eble vi devus foriri por iom.

Sed Hypatio, skuante la kapon. Patro, mi ne povas foriri. La scio estas tro grava.

En la mezo de ĉiuj tiuj tensioj, Hypatio renkontis Oreston, junan kristanan studenton. Unue iliaj interparoloj estis skeptikaj, sed baldaŭ ili ekrekonis, ke malgraŭ iliaj malsamaj kredoj, ili havis multe komune.

Mi ne komprenas, kial Kyrill estas tiel kontraŭ vi, diris Oresto unu tagon. Vi estas tiel saĝa kaj afabla.

Hypatio ridetis. Foje homoj timas aferojn, kiujn ili ne komprenas.

Oresto volis helpi kaj proponis mediacii inter Hypatio kaj Kyrill. Sed kiam li provis aliri la pastron, li estis malvarme forpuŝita. Nenio estas diskutebla, diris Kyrill.

Poste okazis nekredeblaĵo. Unu nokte, la Aleksandria biblioteko brulis lumflame. La flamoj konsumis jarcentajn skribaĵojn, kaj la fumo leviĝanta al la ĉielo estis malgaja signo por la urbo.

Hypatio kaj kelkaj el ŝiaj lernantoj rapidis al la biblioteko kaj penis savi tiom multe da skribaĵoj, kiom eble. Kiam alvenis la mateno, multaj libroj estis perdita, sed Hypatio sukcesis savi kelkajn el siaj plej gravaj verkoj.

La urbo estis ekscitita. Multaj el la loĝantoj de Aleksandrio, kvankam ne ĉiuj konsentis kun Hypatio, estis koleregoj kontraŭ Kyrill kaj liaj sekvantoj pro la detruado de la neanstataŭigebla scio.

En kafejo en la urbo, Nikos diris al amiko: Tio estis nia historio, nia kulturo! Kiel ili povis fari tion?

Lia amiko respondis: Estas la malamo kaj la malkono. Sed ni devas konservi nin kune.

Hypatio, forte tuŝita de la perdo, decidis fari lastan prelegon. Ĝi ne nur pri scienco aŭ steloj, sed pri la valoro de toleremo kaj kompreno.

Antaŭ plenplena ĉambro, Hypatio komencis: Karaj amikoj, ni estas ĉi tie hodiaŭ por lerni pli ol nur sciencan. Ni devas lerni, kiel vivi kune, malgraŭ niaj diferencoj.

Maljuna viro leviĝis. Sed kiel ni povas fari tion, se ili bruligas niajn librojn?

Hypatio respondis: Libroj estas gravaj, sed la vera scio estas en niaj koroj. Kaj dum ni dividos tiun scion, ĝi neniam povas esti detruita.

Homoj aŭskultis atente, kaj multaj konsentis per kapmovo. En tiu momento klare estis, ke malgraŭ la detruado kaj malamo, la mesaĝo de toleremo kaj paco estis pli potenca ol iam ajn. Kaj Hypatio, la kuraĝa filino de Theon, staris ĉe la antaŭo de tiu mesaĝo.

afabla – kind

aferojn – matters, things

altiĝas – rise, increase

brulflamo – blaze

ĉambron – room

ĉefdisvastiganto – chief spreader

detruado – destruction

diskutebla – negotiable, debatable

ekscitita – agitated, excited

interparoloj – conversations

irrompis – burst in

kalmigi – calm

koleregoj – furious, in rage

konservi – preserve, keep

kuraĝa – brave

malamo – hatred

malgaja – sad, melancholy

malpura – dirty, unclean

mediacii – mediate

neanstataŭigebla – irreplaceable

––––––––

Hypatia de Julius Kronberg 1889

La lasta ĉapitro

La suno staris malalte sur la ĉielo, kiam Hypatia pretiĝis por sia lasta prezentado. La novaĵo pri tiu speciala okazaĵo rapide disvastiĝis, kaj la granda salono de la universitato estis plenplena ĝis la lasta loko. Oni povis senti la tension en la aero.

Kun firma voĉo, Hypatia ekparolis: Hodiaŭ mi ne nur parolas kiel sciencistino, sed ankaŭ kiel civitano de Aleksandrio. En tempoj de nesekureco kaj ŝanĝo, ni devas kompreni, ke scio kaj kompreno estas niaj plej potencaj iloj.

Dum ŝi parolis, ŝi rimarkis konatan figuron ĉe la periferio de la amaso. Estis Kyrill. Iliaj okuloj renkontiĝis por momento. Hypatia faris kuraĝan decidon kaj diris: Mi vidas, ke eĉ la pastro Kyrill estas ĉi tie hodiaŭ. Mi invitas lin paroli antaŭ ĉiuj. Eble ni povas trovi vojon por superi niajn diferencojn.

La amaso murmuretis surprizite. Kyrill hezitis momenton, poste li paŝis antaŭen.

Mi venis por aŭskulti, ne por paroli, li komencis.

Hypatia kapjesis. Sed paroli estas la vojo al kompreno. Ni dividos niajn konvinkojn kaj vidu, ĉu estas komuna tereno.

Tio, kio sekvis, estis intensa interŝanĝo de pensoj kaj konvinkoj. Kyrill parolis pri sia kredo kaj sia zorgo pri la animoj de sia komunumo. Hypatia parolis pri la beleco de scio kaj scienco kaj kiel ĝi povas helpi homojn pli bone kompreni la mondon.

Plenkreska viro el la amaso ekkriis: Impresas aŭdi vin ambaŭ paroli! Kial ni ne ĉiuj povas paroli tiel inter si?

La du kapjesis, sed estis klare, ke iliaj diferencoj ne povis esti tiel facile superataj. Tamen, tiu publika dialogo