Geschiedenis van de Filosofie

By Paul Van Dijk

De filosofische tijdlijn: van de oudheid via de Middeleeuwen, de Renaissance en de moderne tijd tot heden.

 

De aspecten van de filosofie zijn complex en bijzonder veelomvattend door haar 2000-jarige geschiedenis. In de verschillende tijdperken is de filosofie verschillende malen van gedaante veranderd en zijn er talloze stromingen en vormen ontstaan die niet in het grootste boek kunnen worden samengevat. Daarnaast houdt de studie van de filosofie in de tegenwoordige tijd zich bezig met de subjectieve gedachten van vroegere filosofen die hun eigen wereldbeeld met de volgende generaties hebben gedeeld en opgeschreven. Zelden komt het dus tot objectieve waarnemingen die de filosoof in wording kunnen helpen met zijn eigen visie op de toekomst.

 

Daartoe is dit boek geschreven, dat op objectieve wijze de laatste 2000 jaar behandelt, zodat beginnende filosofen die niet gestudeerd hebben of nog jong zijn, hun eigen kijk op de wereld kunnen creëren.

 

De inhoud van het boek is:

• Inleiding tot de Filosofie
• De basisregels van de filosofie
• Gedocumenteerde reflectie - een tijdlijn van de filosofie
• De filosofie van de oudheid, de Middeleeuwen, de Renaissance en de moderne tijd
• Praktische Filosofie
• Conclusie

 

Dit boek beschrijft de filosofische tijdspanne van de oudheid via de Middeleeuwen, de verwarrende tijd van de Renaissance en de chaotische moderne tijd, die veel nieuwe ontwikkelingen en inzichten bracht, tot de huidige tijd, waarin de algemene filosofie weer net als vroeger in de oudheid kan worden toegepast in het dagelijks leven van de mensen.

• Language: Nederlands
• Publisher: Paul Van Dijk
• Release date: Jul 31, 2022
• ISBN: 9798201125707

Book preview

Geschiedenis van de

Filosofie

Paul van Dijk

Inhoud

Inleidend

De basisregels van de filosofie

Filosofie in haar basiskenmerken - Wat is het?

Filosofie en psychologie - twee kanten van dezelfde medaille

De theoretische aspecten van de filosofie

De 12 disciplines van de hedendaagse filosofie

Gedocumenteerde reflectie - een tijdlijn van de filosofie

Filosofie van de Oudheid

Filosofie in de Middeleeuwen

Patristiek

Scholastiek

De filosofie van de Renaissance

De filosofie van de moderne tijd

De 17e eeuw

De 18e eeuw

De 19e eeuw

De 20e eeuw

De filosofie van het heden

Philoso phy in Germany

Filosofie in Frankrijk en Italië

Filosofie in Amerika

Praktische Filosofie

De toepassingsgebieden van de praktische filosofie

Praktische filosofie in het dagelijks leven

Afsluitende woorden

Bronnen

Inleidend

Doel van dit boek is om in detail de ontwikkeling van de filosofie te beschrijven. Het belangrijkste hoofdstuk is een tijdlijn waarin de laatste 2000 jaar in detail worden uitgelegd in verschillende tijdperken. 

Tegelijkertijd beoogt dit boek ook uit te leggen wat filosofie in haar basiskenmerken is. Filosofie is dus eigenlijk de kennis van de rede van de mens, maar dit antwoord is te gemakkelijk om de filosofie in al haar aspecten te beschrijven. Door de filosofie als kennis van de rede rijzen er voor de mens nog meer vragen die apart moeten worden opgehelderd, ook al hebben zij niet rechtstreeks betrekking op het dagelijks leven. Daarom moet men zich nu afvragen hoe de rede en de cognitie precies kunnen worden omschreven en aan welke regels de rede is onderworpen.

Epistemologie is het fundament van elke wetenschap, omdat wetenschappen streven naar het verwerven van kennis. Filosofie is ook een wetenschap die naar kennis streeft, maar zij gebruikt geen expliciet wetenschappelijke methoden. Zo tracht de natuurkunde de regels van de natuur te bepalen, pleit de scheikunde voor experimenten op atomaire basis en eigent de geneeskunde zich de kennis over elke ziekte toe. Deze wetenschappen zijn gebieden waarnaar actief kan worden gekeken en die af en toe kunnen worden aangeraakt: Er kan naar echte feiten worden verwezen. Filosofie daarentegen bevindt zich op een niveau van het menselijk bestaan. Tot op zekere hoogte kan men erover nadenken en het onder woorden brengen, maar filosofen houden zich bezig met aspecten die in het dagelijks leven niet voorkomen en bijna droomachtig lijken. Filosofie wordt daarom door veel mensen niet als wetenschap erkend, ook al worden filosofische vakken zelden op scholen onderwezen. 2000 jaar geleden was filosofie van groot belang in het leven van de mensen. De filosofie van het oude Griekenland verrichtte niet alleen wonderen, maar vertegenwoordigde ook een belangrijk basisprincipe van de toen nog zeer jonge en nieuwe democratie. Vandaag de dag is filosofie slechts een bijproduct.

Zeer weinig mensen zijn zich ervan bewust dat de filosofie de voorvader is van alle wetenschappen zoals wij die vandaag kennen. De concepten van scheikunde, natuurkunde en ook geneeskunde vertegenwoordigden jonge gedachten die pas in de laatste eeuwen opkwamen. Hetzelfde geldt voor de psychologie, die minder dan 100 jaar geleden haar belang in het leven van de mensen vond en thans onmisbaar is. Alle wetenschappen zijn dus gebaseerd op een immens belang, terwijl de oude Grieken leefden zonder wetenschappen. Filosofie was genoeg voor hen. Het is de reden waarom de huidige wetenschappen veel succes hebben. De verklarende processen waarop alle wetenschappen zijn gebaseerd klinken vrij eenvoudig, maar toch konden zij alleen worden bereikt door de inzichten van de filosofie. Met behulp van de rede, die zich bezighoudt met de oorsprong van alle kennis, was het mogelijk succes te boeken, zelfs zonder jarenlange ervaring. In de loop der jaren is dit veranderd. Binnen de empirische wetenschappen, zoals de in de regels hierboven genoemde voorbeelden, is de ervaring onmeetbaar. Filosofie was dus niet alleen overtuigend in die zin dat mensen geen universitair diploma hoefden te hebben, maar zij konden ook als nieuwkomers hun weg vinden in de filosofie. Bovendien keken weinig filosofen kritisch naar hun keuze van studenten. Terwijl bijna iedere man de weg van de filosofie mocht leren, werden 2000 jaar geleden ook vrouwen en slaven toegelaten. Er werd geen onderscheid gemaakt tussen rijk of arm, noch tussen iemands sociale status. Tegelijkertijd was er geen behoefte aan experimenteel werk en experimentele opstellingen, die dan konden leiden tot gestandaardiseerde randvoorwaarden die de denkkracht van een filosoof beperkten. Ervaring op een bepaald gebied kan nog steeds een groot voordeel opleveren, maar het is geen must. Het lag niet ten grondslag aan de epistemologie. In plaats daarvan beschreef de filosofie de rede als het hoogste goed waaruit de oorsprong van kennis en dus van alle kennis kon worden gehaald. In de loop van de tijd leidde dit er niet alleen toe dat de filosofie zich opsplitste in vele deelgebieden, maar ook dat men zich realiseerde dat de rede niet overal kon helpen. Zo nu en dan waren er wetenschappelijke experimenten en procedures nodig die het menselijk verstand te boven gingen. Het werd al snel duidelijk dat niet elk gebied van het leven was geschapen voor het gewone volk of zelfs voor filosofen, maar dat sommige gebieden voorbehouden waren aan academici die zich op wetenschappelijke basis met dat gebied konden bezighouden. Hieruit ontstonden de wetenschappen zoals wij die thans kennen, maar zelfs deze kennis kon slechts worden achterhaald door middel van de filosofie alleen.

Ook al overheersen de wetenschappen in het dagelijks leven van vandaag, toch speelt de filosofie nog een niet bepaald geringe rol, en dat ondanks het feit dat zij het de laatste 2000 jaar niet gemakkelijk heeft gehad. Vandaag de dag is het net zo nuttig in het dagelijks leven als op academische gebieden waar de wetenschap op een lager pitje staat. In tegenstelling tot de oudheid zijn de toepassingsgebieden dus veelvoudig.

Filosofie is een complex gebied, dat in dit boek nader zal worden toegelicht. Voordat de ontwikkeling in het hoofdhoofdstuk wordt beschreven, is het eerst van belang de grondbeginselen van de filosofie te begrijpen, alsmede de indeling in de verschillende disciplines.

De basisregels van de filosofie

Filosofie in haar basiskenmerken - Wat is het?

Filosofie (Oudgrieks philosophia. Latijn philosophia), of rechtstreeks vertaald de liefde tot de wijsheid, komt altijd aan de orde wanneer het erom gaat het bestaan van de mensen en de wereld in zijn grondbeginselen te interpreteren, te begrijpen en te doorgronden met het oog op de toekomst.

Als empirische discipline behoort de filosofie tot de wetenschap, maar zij verschilt sterk van andere wetenschappelijke disciplines. Filosofie, bijvoorbeeld, specialiseert zich niet in een bepaald vakgebied binnen een methodologie, maar kan op verschillende manieren te werk gaan door middel van benaderingen en vragen die een brede kijk op de wereld bieden. Het gaat om verschillende en uiteenlopende vakgebieden, om onderwerpen van vakken en bovendien om individuele inzichten die zich niet hoeven in te houden. Filosofie is dus niet alleen kenmerkend divers, maar ook inhoudelijk divers. Toch was het niet altijd zo divers en gevarieerd als vandaag. Dit aspect heeft zich in de loop van vele eeuwen moeten ontwikkelen. De eerste gedocumenteerde benaderingen van filosofische kennis dateren bijvoorbeeld uit de oudheid en zijn dus meer dan 2000 jaar oud. In die tijd was de filosofie zelf nog wetenschappelijk gefundeerd en verklaard door middel van systematisch denken, ook al moet hier gezegd worden dat de term wetenschappelijk niet dezelfde betekenis had als tegenwoordig. Bovendien werd de filosofie toegepast op alle situaties in het leven. Het was onmogelijk zich het leven van de oude Grieken voor te stellen zonder.

Filosofie zelf is een empirische wetenschap, maar dit was niet vanzelfsprekend. In feite is dit een vrij nieuw inzicht, dat in de loop van de geschiedenis en pas in de vorige eeuw vanzelfsprekend is geworden. De eerste mensen die de filosofie actief toepasten - de eerste mensen hadden al filosofische gedachten, maar wat hier bedoeld wordt zijn de eerste gedocumenteerde gedachten - zagen de filosofie zelf als een zoektocht naar kennis. Dit verschilde in de oudheid van het wereldbeeld van die tijd, dat bol stond van mythen, godsdienst en geloof. De nadruk lag op het wezen van een persoon, op zijn gedachten en zijn individuele handelingen. Zij was dus niet langer afhankelijk van de mogelijkheden van mythen, ook al werden zij nog steeds door filosofen gebruikt, zij het uitsluitend in het poëtische domein of in de metafysica, hoewel dit eerder zeldzaam was.

In de 19e eeuw werd de filosofie een erkende vakwetenschap, waarmee de hedendaagse filosofie wordt gekarakteriseerd. Als natuurwetenschap wordt zij aan universiteiten en scholen onderwezen, zij het niet altijd als zelfstandig vak. Vaker echter wordt filosofie behandeld in andere vakken, waarbij deze zich concentreren op de menswetenschappen. In psychologische of medische cursussen worden daarom vaak verklaringen op filosofisch gebied opgenomen. In tegenstelling tot de oudheid komt de filosofie vandaag de dag niet meer zo vaak voor in het dagelijks leven; zij is grotendeels in de vergetelheid geraakt. In het oude Griekenland waren het de jongeren die de filosofie actief volgden en haar in hun leven brachten. Zij werden grote filosofen die