Alfred Adler en de individuele psychologie in het nieuwe millennium: Strategieën, principes en operationele modellen aan de basis van het denken van de grondlegger van de Individual Psychology

By Stefano Calicchio

Wie was Alfred Adler en waarom waren zijn studies fundamenteel voor dieptepsychologie? Hoe heeft de door hem bedachte Individual Psychology de geschiedenis van het menselijk denken voor altijd veranderd? Wat was Adler's impact op de wereld?
Dit boek is een reis door de erfenis van de Adleriaanse theorie en dieptepsychologie. Doorheen het boek wordt de betekenis van de individuele psychologie in de voorbije en huidige samenleving onderzocht. 
De diepgaande reis begint met het leven van Adler en de rol die hij speelde in de psychoanalytische beweging, en gaat verder met de werkingsprincipes van de Adleriaanse psychologische theorie. Zo zullen we de impact en het belang van Adler in de ontwikkeling van de psychodynamiek ontdekken en de werkingsprincipes van de Adleriaanse theorie aan de hand van sleutelbegrippen zoals minderwaardigheidsgevoelens, neurose, levensstijl en de ontwikkeling van het sociale gevoel.
Het boek zal ook aandacht besteden aan de praktische implicaties van Adleriaanse theorieën in de hedendaagse maatschappij, van pedagogie tot sociologie en algemene cultuur. Tenslotte zal het op een ontdekkingsreis gaan naar de organisaties en instellingen die de Adleriaanse erfenis hebben opgenomen en die over de hele wereld werkzaam zijn en de principes van de individuele psychologie verspreiden.
 

• Language: Nederlands
• Publisher: Stefano Calicchio
• Release date: Feb 22, 2021
• ISBN: 9791220267960

Book preview

voorbehouden

INLEIDING

Alfred Adler is een sleutelfiguur, niet alleen voor de Individual Psychologie (waarvan hij de grondlegger is), maar voor de gehele dieptepsychologie. Zijn boodschap, nagelaten aan het nageslacht, is ook vandaag nog zeer relevant.

Deze vooronderstelling vormt de basis van het werk dat in dit boek zal worden verricht en ontwikkeld. Enerzijds beoogt het een duidelijke omschrijving van de door Adler geschetste beginselen en de analyse- en werkingsmechanismen van de Individual Psychologie. Anderzijds is het de bedoeling zijn nalatenschap te herontdekken, zowel uit theoretisch als uit pragmatisch/klinisch oogpunt.

Anderzijds bezit de Adleriaanse oriëntatie in haar DNA veel van de methoden die tegenwoordig vanzelfsprekend zijn in het wetenschappelijk onderzoek: van de multidisciplinaire tot de multi-causale benadering, tot de erkenning en bestudering van de mens in zijn totaliteit en als een element dat in staat is te handelen binnen een breder sociaal systeem.

Om deze fundamentele doelstellingen te bereiken, moeten wij ons enkele specifieke vragen stellen: het gaat er niet alleen om de conceptie en de ontwikkeling te schetsen van de ideeën die aan de basis liggen van de Individual Psychology. Het is veeleer nodig eerst te begrijpen waarom zij zich hebben ontwikkeld (en in welke context), en vervolgens welke invloed zij hebben gehad, niet alleen op het specifieke gebied van de psychologie, maar ook in sectoren die vandaag de dag onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, zoals de sociologie, de pedagogie en, meer in het algemeen, de sociale wetenschappen.

Het is vanuit deze basis dat het mogelijk wordt om de uitgebreide theoretische en praktische erfenis die Alfred Adler ons heeft nagelaten te erkennen (en dus te versterken), en zo zijn operationele geldigheid op klinisch gebied te herontdekken. Om de actualiteit van Adlers nalatenschap te begrijpen, volstaat het niet te erkennen hoezeer zijn theorisaties zijn doorgedrongen in de omgangstaal (denk maar aan het dagelijks gebruik van termen als levensstijl en minderwaardigheidsgevoel).

Bovendien is de relevantie van de hypothesen van de Adleriaanse psychologie over het psychisch functioneren zelfs vandaag nog gemakkelijk te zien, niet alleen in de identificatie van de problemen die ten grondslag liggen aan neurose en individuele maladaptieve functioneringsmechanismen.

De door Adler voorgestelde formule voor persoonlijke groei, zowel van het individu als van de samenleving als geheel (uitvoerig behandeld in het derde deel van het boek), is nog steeds buitengewoon actueel, evenals de problemen die moeten worden opgelost om de in De zin van het leven gedefinieerde benadering van het bestaan ten gronde te begrijpen [¹] . Uit de liefde, uit het gevoel van vriendschap en uit de behoefte anderen te helpen (door eigen werk) vloeit in feite de mogelijkheid voort een maatschappij te ontwikkelen die haar eigen functioneren baseert op sociaal gevoel, in plaats van op het instinct van overheersing en de wil tot macht.

In de volgende bladzijden zullen wij deze onderzoekslijnen dan ook verder uitwerken, zowel door de theoretische en praktische grondslagen van de Adleriaanse psychologie te onderzoeken, als door de directe erfenis ervan in kaart te brengen (via het latere werk van auteurs en onderzoekers in het veld) en de indirecte erfenis (door een uitgebreid onderzoek te starten van de Instituten en Organisaties die vandaag de dag de Adleriaanse benadering voortzetten). Om deze doelstellingen te bereiken, zullen wij een overzicht geven van het leven van Alfred Adler, de principes van de Individual Psychologie en de invloed van Adleriaanse theorieën in de psychologie, terwijl het laatste deel van dit boek het onderwerp is van een uitgebreid onderzoek, gericht op het verzamelen van informatie en het creëren van een statistische database van Adleriaanse organisaties die momenteel actief zijn in de hele wereld (onderverdeeld en georganiseerd op geografische basis).

HET LEVEN VAN ALFRED ADLER EN ZIJN ROL IN DE PSYCHOANALYTISCHE BEWEGING

Alfred Adler herontdekken: biografisch bewijs uit de kindertijd

Dit boek is opgedragen aan de menselijke familie, in de hoop dat haar leden van deze bladzijden zullen leren om zichzelf beter te begrijpen [²] .

Alfred Adler

De herontdekking van de waarde van Adlers stellingen kan alleen beginnen vanuit de geschiedenis van zijn biografie en vanuit de implicaties die de gebeurtenissen van zijn leven hadden op zijn theoretische en praktische formuleringen. In feite legde Adler zelf de nadruk op het belang van vroege levenservaringen als een fundamenteel element voor de ontwikkeling van de eigen dynamische stijl, een principe dat dan voor elk individu de voorwaarde vormt voor het overwinnen van de natuurlijke conditie van ontoereikendheid, die het gevolg is van ongunstige lichamelijke en cognitieve vergelijkingen met volwassenen in het algemeen en met de nog onontgonnen omgeving om hem heen [³] .

Alfred Adler kwam ter wereld in Penzing (bij Wenen) op 7 februari 1870, in een Joodse familie van Hongaarse afkomst. Hij werd geboren als zoon van Leopold Adler en Pauline Beer Adler (echtgenoot van Raissa Timofeyewna Adler, vader van Dr. Valentine Dina Adler-Sas; Dr. Alexandra Adler; Kurt Alfred Adler en Cornelia Nelly Sternberg [⁴] ). Hij was de tweede zoon van zeven (broer van Sigmund Adler; Hermine Ratz; Rudolf Adler; Irma Fried; Dr. Phil. Max Adler; en Richard Adler): een detail dat door dezelfde psychoanalyticus werd benadrukt toen hij de invloed op de psyche van de geboortevolgorde binnen het gezin analyseerde, erop wijzend dat de tweedgeborenen vaak ambitieuze mensen worden, omdat zij van kindsbeen af proberen de kinderen die ouder zijn dan zij te evenaren [⁵] .

De historische context is die van het Oostenrijks-Hongaarse keizerrijk in een proces van ingrijpende veranderingen. Enkele jaren eerder (in 1867) had Frans Jozef het Ausgleich ondertekend, een historisch compromis tussen het Habsburgse Rijk en het Koninkrijk Hongarije, terwijl nog geen vijftien jaar later aartshertog Franz Ferdinand in Sarajevo werd vermoord (in 1914) en de Eerste Wereldoorlog begon.

Deze historische verwijzingen helpen om de grote veranderingsbewegingen die de maatschappij waarin Adler geboren en opgegroeid is, kenmerkten, in hun context te plaatsen.

De ouders van de toekomstige grondlegger van de individuele psychologie kwamen uit Burgenland; tegenwoordig is dat een klein Oostenrijks land grenzend aan Hongarije, maar in die tijd was het een Hongaars grondgebied grenzend aan Oostenrijk. In feite diende het gebied als verbindingszone tussen de twee staten vóór hun territoriale unie.

De vader verhuisde voor Alfreds geboorte met zijn gezin naar Oostenrijk en probeerde daar een eigen zaak op te zetten; hij was graanhandelaar, terwijl de moeder de rol van huisvrouw vervulde en voor de kinderen zorgde. De vader was een geruststellende figuur, optimistisch en aanwezig in het gezin. Daarnaast leek hij een bijzonder toegeeflijke houding te hebben tegenover zijn zoon, zozeer zelfs dat hij hem liet vergezellen op lange wandelingen en hem praktische adviezen gaf over het leven (Bosetto, 2015 p. 1).

Alfred Adler schijnt dus van zijn vader een belangrijke achtergrond te hebben geërfd in de interpretatie van de zin van het leven, alsmede het vermogen om zijn tijd ten volle te leven; een bekwaamheid die tijdens zijn leven en in retrospectief algemeen werd erkend.

Zijn gezinssituatie was aanvankelijk iets beter dan die van vele burgers van de joodse godsdienst in het Oostenrijkse keizerrijk (op grond van een op regionaal niveau erkende bijzondere juridische typering [⁶] ), maar desondanks kregen zij al spoedig te maken met een moeilijke economische situatie en vervolgens met een financieel debacle. Zoals reeds gezegd, begon de vader een klein bedrijf, maar zonder ooit economisch succes te boeken. Een toestand die zich mettertijd voortsleepte en pas verlicht werd toen Alfreds broer erin slaagde een betere levensstandaard voor de hele familie te verzekeren door een bekwaam ondernemer te worden.

Tijdens zijn kinderjaren moesten zijn ouders zich aanpassen aan een moeilijke economische situatie door herhaaldelijk van verblijfplaats te veranderen. Ook dit was van invloed op de vroege ervaringen van de jonge Alfred, aangezien hij niet alleen in fysiek, maar ook in sociaal en cultureel opzicht werd geconfronteerd met veranderingen in zijn omgeving.

Waar een uitdaging is, is ook een kans en dit aspect was zeker behulpzaam bij de ontwikkeling van het gevoel voor vriendschap en sociale integratie dat de rode draad zal vormen van alle Adleriaanse theorievorming en dat zijn wortels heeft in deze periode van het leven van de toekomstige psychiater en psychotherapeut.

Een ander aspect dat in deze fase van het leven van de jonge Adler moet worden benadrukt, is zijn broze gezondheid. Alfred leed inderdaad aan rachitis, een ziekte die typisch is voor kinderen en gekenmerkt wordt door een veranderde mineralisatie van de organische matrix van kraakbeen en bot tijdens de groei. Het resultaat zijn zachte en doorgezakte beenderen die onder het gewicht van het lichaam buigen, samen met een overdreven uitstulping van de frontale uitsteeksels, het vertraagd sluiten van de fontanellen en anomalieën in het gebit [⁷] .

Lijden aan rachitis betekende aan het eind van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw ernstige beperkingen in de mogelijkheid tot bewegen en lichamelijke activiteit. Een rem die in alle opzichten in contrast stond met de behoefte en het kinderlijke verlangen van elk kind om in de open ruimte te rennen en te spelen. Dit ondanks het feit dat het referentiekader voor de kinderjaren het platteland was, aangezien de familie Adler in die jaren in een context leefde die als boers kan worden omschreven. De omgeving werd dus bevolkt door open ruimten en boerderijdieren, zoals kippen, koeien, geiten en paarden. Een aspect dat niet los kan worden gezien van de latere ontwikkeling van de auteur en van zijn zeer vroege roeping voor de studie van de geneeskunde [⁸] .

Anderzijds werd het belang van de jeugdervaringen voor Alfred Adler ook onderstreept tijdens het proces van zelfanalyse van dezelfde psychoanalyticus, wat leidde tot de anonieme publicatie van een tekst getiteld Uit de ervaringen van de individuele psychologie betreffende slaapstoornissen (oorspronkelijke titel: Aus den individualpsychologischen Ergebnissen bezüglich Schlafstörungen) . [⁹]

In de tekst verwijst de grondlegger van de individuele