Porto Palermo: Fjalët e Gurit dhe Poezi të Tjera

By Luan Rama

Një dritare drejt qiellit për banorët e Porto Palermos, për të burgosurit që brenda asaj kalaje apo kështjelle, nëpër ato guva e galeri nëntokësore, dëgjonin dallgët dhe nuk i shikonin dot... Sipër kokave të tyre veç një burim i dritës qiellore dhe dielli që s’mund ta gëzonin. Vetëm ajo dritë i çonte drejt ëndrrës, shpresës, lirisë... Porta për shpirtrat e popullit të Dantes që e donin aq shumë lirinë. Njerëz të thjeshtë, mbledhur nga skaje të ndryshme të Shqipërisë. Fate njerëzore në dorë të një sistemi e ideologjie që vinte nga Lindja, që s’ishte e tyrja, pasi e tyre ishte veçse liria dhe utopia e një jete të paqtë, pa shfrytëzues, e një jete të drejtë dhe humane. Dhe jo pak nga ata që luftuan nëpër male u gjendën aty me pikëpyetjen e tmerrshme e tragjike: Përse luftuam?!
Fytyra të dëshpëruara, fytyra të revoltës, sy në kërkim të dritës, sy që s’duan të harrojnë dhe që kërkojnë me ngulm diellin, detin, imazhet e shtëpive e tyre, kullat e bardha apo livadhet e gjelbërta. Mijra e mijra pamje u shfaqen atje, në gjysmë-errësirë, përballë mureve të ftohtë, imazhe që përsëriten, që rivijnë, që konvergojnë në galeritë e thella të asaj kështjelle, atje ku të robëruarit pak nga pak bëhen më të heshtur dhe më zhgënjyes... Secili nga ata është një histori, një dashuri, një dramë tronditëse apo një tragjedi klithëse, me shijen e hirit dhe të zjarrit. Sipër, nga lart, nga ato vrima ajrore, ata i ngjanin një turme amorfe të harruar nga bota, nga Hyjnitë e tyre, pasi asnjë Zot s’ka ç’bën për ta. I vetmi shpëtim është ai i revoltës, i një revolte jashtë këtyre mureve... Po, një turmë, që zgjohet në një ag që nuk është ag, por vazhdim i natës, i errësirës, një turmë që mërmërit me vete, që vjen rrotull e pastaj e trishtë, e lodhur, platitet e struket në skutat e galerive errta. Dhe ata dergjen aty jo thjesht nga lodhja, por nga dëshpërimi i madh, ku secili kërkon një portë shpëtimi, por si? Dhe atëherë ata mendojnë të shkuarën, duan t’i shpëtojnë realitetit ku jetojnë dhe marrin ende frymë, atëherë jetojnë me imazhet e së kaluarës, me lumturitë e heshtura, shtegtimet, apo hedhjen e themeleve të reja, me festat e korrjeve, qethjen e bagëtive, apo festimet e ditës së pranverës. Kujtojnë... Veç kujtesa u ka mbetur në këtë “planet” të panjohur të botës.
Miku im Lek Pervizi u rikthye këtu në mesin e viteve ‘90. Vinte nga Brukseli për të rigjetur gjurmët e një kohe të pashlyer, në këtë vend ku bashkë me gruan krijoi familjen e tij... Emra njerëzish, data, përkujtime, heshtje, fjalë të ngjizura në mure që nuk mundëm t’i dëgjonim, dëshirë mërgimi për tu bërë zogj dhe për të fluturuar, verbuar nga dielli që do rigjenin dhe ikur pa e kthyer kokën pas, si në legjendat antike, dëshmi të një dore, e një zemre që s'do të jetonte më, një datë, një emër, vizatime të gërvishtura, një dëshirë e zhgarravitur dhe e pakuptuar. Kujtesa nuk është shuar: “Janar 1950, 98 burra, 64 gra, 36 fëmijë; maj 1950, 91 burra; tetor 1950, 140 burra...” Kujtesa mbart gjurmët e jetës dhe të vdekjes, mbishkrime dhe vizatime mbi gurët e kalasë. Ç’janë vallë këto simbole? Ç'donte të thoshte ai i dënuar anonim për botën sot?... Shpirtra të padukshëm jetonin ende në galeritë e ftohta të kështjellës veneciane të pashait të Janinës buzë Jonit... Ky libër poetik merr shkas nga historia e të internuarve politikë të mbyllur në katakombet e kështjellës mesjetare në Porto Palermo, buzë detit Jon, në një ujdhesë që futet në det, ku të mbyllur në vitin 1950 ata nuk e shihnin diellin dhe as detin të cilit i dëgjonin vetëm dallgët dhe klithmat e zgalemëve. Libri eshtë konceptuar si një lloj korri poetik ku personazhet e mbyllur brenda, pleq, gra, burra e fëmijë thonë dhimbjet, trishtet dhe ëndrrat e tyre në mënyrë poetike.

• Language: Gjuha shqipe
• Publisher: Luan Rama
• Release date: May 8, 2020
• ISBN: 9791094814185

Luan Rama

Luan Rama, born in Tirana, Albania, in 1952, is a writer, filmmaker, editor and scholar. He graduated in journalism from the Faculty of Political and Juridical Sciences, University of Tirana, and subsequently specialized in filmmaking and communication in France, at Paris VII Denis Diderot University. His career spans more than fourteen years as a screenwriter of award-winning feature films, documentaries and cartoons for Albanian cinema studios.From 1996 to 1997, he was editor of the French-language newspaper Le Courrier International (Paris) and he continues to contribute articles to both daily newspapers and Albanian revues.He is a distinguished diplomat, who served as an ambassador of Albania (1992–2005) in Paris, Lisbon and Monaco. He further served as an Albanian cultural representative in Paris (1997–2003) at both UNESCO and the international French language organization, OIF (La Francophonie).Luan Rama has written fifty books, including novels, short stories, poetry, correspondence, essays and historical works published in Albanian, English, French, Italian and Greek. Many of these explore linkages - historical, cultural and personal - between Albania and Europe, especially France. Among them are politico-historical works on General de Gaulle, and on former French President François Mitterrand; studies on Greco-Albanian poet Jean Moréas, a founder of French Symbolism, and on Omer Kaleshi, a modern Albanian painter; essays on poets Jean Cocteau and on Arthur Rimbaud; and a novel on dancer Isadora Duncan’s 1913 sojourn at the Albanian resort town of Saranda.A number of his literary works have been published in France, including two volumes of poetry, Territoires de l’âme (Territories of the Soul) and Couvrez-moi avec un morceau de ciel (Cover Me with a Piece of Sky); the essays Le long chemin sous le tunnel de Platon (on the fate of the artist during the totalitarian era in Albania) and Pont entre deux rives (on Franco-Albanian linkages). He has authored studies on Jean Cocteau such as Rendez-vous avec Jean Cocteau, and on French archaeologist Léon Rey and his pioneering work at the ancient Greek site of Apollonia, Albania, Auguste Dozon - le Consul qui aimait les contes (Auguste Dozon – The Consul who loved the Conts), Udhëtimi i fundmë i Arthur Rimbaud (The last trip of Arthur Rimbaud) and Parisi letrar (Literary Paris). His works have also appeared in various anthologies: Appulé, Paris, 2018; Bantam, An anthology of Albanian poetry, AM Publishers, UK, 2019; Antologjia e Tregimit shqiptar (The Anthology of Albanian Prose, Tirana, 2019); Giornata della poesia mondiale (The Day of World Poetry, Roma, 2020) etc.Luan Rama has been awarded many honours for distinguished services to his country as well as for excellence in writing. These honours include: the Naim Frashëri Medal (Albanian civil award) in 1986; the European Award of ADELF (the French Language Writers’ Association), for Le long chemin, in 2000; the Grand Officier de l’Ordre National du Mérite (French civil award, presented by then President Jacques Chirac) in 2002; and the Personality of 2014 of La Francophonie (presented by the Albanian Ministry of Foreign Affairs), “The Great Alexander - Gold Prize” and the Salamine Greek Committee, UNESCO. He is regularly invited to speak on the subjects of literature and diplomacy to national and international symposia and has published fifteen from French to Albanian and vice versa.He lives in Paris, where he has lectured on the history of literature and geopolitics at the Institute of Oriental Languages and Civilization (INALCO).

Book preview

Luan Rama

Porto Palermo - Fjalët e Gurit

dhe Poezi të Tjera

Porto Palermo - Fjalët e gurit

Luan Rama

Published by Luan Rama at Smashwords

Copyright 2020 Luan Rama

Lënda:

Ku era flet me gjuhën e mallit dhe të gurit

Apeli

Nuk e kishim besuar

Ma hiq zemrën Zoti im!

Kënga e supës

Harqet e të mundurve

Çelësi i Sanos

Balona e Bibit

Pëshpërima nën kubenë e natës

Cigarja e xha Rakos

Tasi shkruan letër…

Natë

Roza vizaton diej

Fluturimi i fluturës

Bie shi

Eja i dashur, bëmë të lumtur

Kështjella e Vasiliqisë

Sikur të isha një kërmill

Lazri shkoi të fikë qiririn e tij

Bebé mëson alfabetin

Sokrati ëndërron

Pasqyra

Lumturi të thyera

Gruaja ime

Viktori

Nora luan

Sofo përgjon detin

Poeti

Këpucët e Jahos

Dhe sa do qëndrojmë në këtë terr nënoke?

Kjo anije guri

Rina

Të thuash pa zë fjalën Liri

Po vdes e dashur

Lettera dolorosa

Këngë zije

Profecia e Dinos

Një lule në vetëtimë

Kuqo

Verbuar nga dielli

Gurët e kujtesës

Jam fryma

Ku të gjej një vend që vdekja mos të gjejë

Poetët thonë gjëra të çuditshme

Rrugëtimi i Frasua Vijon për në malin e Pikëllimës

Mesnatë në fund maji

II. Poezi të tjera

Një cigare me ty

Oratorio: Nuk jam gati të të them lamtumirë

Ti, mjellma e bardhë e Kosovës

Një dashuri në Kilimanxharo

Gjithë diejt e botës po më shuhen sot në Auchvitz

Kokëqethura nën tehun e gijotinës

Luiza ka zemër të hidhur

Dua të martohem, thua ti…

Ati im qan

Një biletë metroje për Bodler

Ti do të jesh gjithmonë ajo

Mos më dërgo më trëndafilë

Ne nuk patëm kohë

Love story

Ti përgjumesh

Fqinja

Suratet e mia

Flakur nga toka dhe dielli

Bojaxhiu i natës

Ti, psallmi im i shenjtë

Të shkruash çfarë?

In memoriam për Kasem Demi,

utopistin që përjetoi kalvarin e Spaçit dhe që mbeti pa varr

Porto Palermo: ku era flet me gjuhën e mallit dhe të gurit

Një dritare drejt qiellit për banorët e Porto Palermos, për të burgosurit që brenda asaj kalaje apo kështjelle, nëpër ato guva e galeri nëntokësore, dëgjonin dallgët dhe nuk i shikonin dot... Sipër kokave të tyre veç një burim i dritës qiellore dhe dielli që s’mund ta gëzonin. Vetëm ajo dritë i çonte drejt ëndrrës, shpresës, lirisë... Një portë si ajo që vite më parë kam pikasur në ishullin e Gore-së, përballë brigjeve të Dakarit, ku ndryshe nga banorët e Porto Palermos, skllevërit zbrisnin të prangosur drejt detit, ku anijet i merrnin për ti dërguar larg në kontinentin e ri përtej Atlantikut. Porta për shpirtrat e popullit të Dantes që e donin aq shumë lirinë. Njerëz të thjeshtë, mbledhur nga skaje të ndryshme të Shqipërisë. Fate njerëzore në dorë të një sistemi e ideologjie që vinte nga Lindja, që s’ishte e tyrja, pasi e tyre ishte veçse liria dhe utopia e një jete të paqtë, pa shfrytëzues, e një jete të drejtë dhe humane. Dhe jo pak nga ata që luftuan nëpër male u gjendën aty me pikëpyetjen e tmerrshme e tragjike: Përse luftuam?!

Fytyra të dëshpëruara, fytyra të revoltës, sy në kërkim të dritës, sy që s’duan të harrojnë dhe që kërkojnë me ngulm diellin, detin, imazhet e shtëpive e tyre, kullat e bardha apo livadhet e gjelbërta. Mijra e mijra pamje u shfaqen atje, në gjysmë-errësirë, përballë mureve të ftohtë, imazhe që përsëriten, që rivijnë, që konvergojnë në galeritë e thella të asaj kështjelle, atje ku të robëruarit pak nga pak bëhen më të heshtur dhe më zhgënjyes… Secili nga ata është një histori, një dashuri, një dramë tronditëse apo një tragjedi klithëse, me shijen e hirit dhe të zjarrit. Sipër, nga lart, nga ato vrima ajrore, ata i ngjanin një turme amorfe të harruar nga bota, nga Hyjnitë e tyre, pasi asnjë Zot s’ka ç’bën për ta. I vetmi shpëtim është ai i revoltës, i një revolte jashtë këtyre mureve… Po, një turmë, që zgjohet në një ag që nuk është ag, por vazhdim i natës, i errësirës, një turmë që mërmërit me vete, që vjen rrotull e pastaj e trishtë, e lodhur, platitet e struket në skutat e galerive errta. Dhe ata dergjen aty jo thjesht nga lodhja, por nga dëshpërimi i madh, ku secili kërkon një portë shpëtimi, por si? Dhe atëherë ata mendojnë të shkuarën, duan t’i shpëtojnë realitetit ku jetojnë dhe marrin ende frymë, atëherë jetojnë me imazhet e së kaluarës, me lumturitë e heshtura, shtegtimet, apo hedhjen e themeleve të reja, me festat e korrjeve, qethjen e bagëtive, apo festimet e ditës së pranverës. Kujtojnë… Veç kujtesa u ka mbetur në këtë planet të panjohur të botës.

Miku im Lek Pervizi u rikthye këtu në mesin e viteve ‘90. Vinte nga Brukseli për të rigjetur gjurmët e një kohe të pashlyer, në këtë vend ku bashkë me gruan krijoi familjen e tij... Emra njerëzish, data, përkujtime, heshtje, fjalë të ngjizura në mure që nuk mundëm t’i dëgjonim, dëshirë mërgimi për tu bërë zogj dhe për të fluturuar, verbuar nga dielli që