Ëndrrat dhe dashuritë e një jete

By M. Karagaci

“Ëndrrat dhe dashuritë e një jete” është një ndër romanet më të njohura dhe emocionuese të letërsisë greke moderne. Shpesh, për nga struktura e rrëfimit dhe tematika që trajton, është konsideruar si “Getsbi i madh” i shkrimtarit të njohur amerikan F. S. Fitzgerald.
Vasili Karloviç Junkerman është pinjoll i një familjeje të pasur finlandeze, i kredhur në botën e qejfit, alkoolit, kumarit, mashtrimeve dhe zhvatjeve, i cili, për shkak të revolucionit rus e të tjera ngjarjeve të turbullta, përfundon në brigjet e Pireut.
Ashtu si Xhej Getsbi, Vasili Junkerman arrin të fitojë pushtet dhe pasuri përmes veprimtarive të dyshimta. Punësohet në një bankë dhe shpejt bëhet një prej krerëve të saj më të lartë, duke siguruar kështu jo vetëm një post qendror, por edhe mundësinë për të siguruar një mirëqenie të jashtëzakonshme. Në jetën e tij hyjnë e dalin shumë gra, të bukura, joshëse, përfituese, por vetëm njëra e përfshin në një pasion marramendës, zjarri i të cilit do ta shenjojë përgjithmonë. Sidoqoftë, ai do të mbetet i pazoti për të kuptuar gruan që dashuron e, kësisoj, thellësisht i papërmbushur dhe i dëshpëruar.

• Language: Gjuha shqipe
• Publisher: M. Karagaci
• Release date: Nov 9, 2022
• ISBN: 9781005847951

M. Karagaci

M. Karagatsis (Greek: Μ. Καραγάτσης) është emri i artit i shkrimtarit grek Dimitris Rodopoulos. Ai ishte gjithashtu gazetar, kritik dhe dramaturg. I lindur në Athinë, jetoi në Larisa dhe studio për shkenca politike në Francë. Për pseudonimin M. Karagacis, mbiemrin duket se e ka marrë nga pema poshtë së cilës lexonte, kurse nistoren M mendohet se e ka zgjedhur për nder të Mitias, personazhit të Dostojevskit te “Vëllezërit Karamazov”, por edhe ngaqë ky do të ishte shkurtimi i emrit të tij të vërtetë në botën ruse, që e adhuronte së tepërmi. Më 1933, botohet romani Koloneli Liapkin, që është libri i parë i tij. Kritika dhe lexuesit shprehen në çast me fjalët më të zjarrta, ndërsa në Larisë, ku zhvillohen ngjarjet, romani shkakton qejfmbetje dhe zemëratë. Më 1936 boton variantin e parë të romanit “Kimera e madhe”. Më 1938, boton romanin “Junkerman”, të cilin M. Karagacis e trajton si librin përmbyllës të trilogjisë, që fillon me “Kolonelin Liapkin” dhe “Kimerën e madhe.”Ka shkruar për veten: “Kam shkruar shumë dhe lloj-lloj gjërash, tregime, novela, romane, vepra me përmbajtje të lartë moralizuese, mjaft të përshtatshme për kolegjet femërorë, si dhe për bibliotekat e familjeve të rrepta borgjeze. Personazhet e mi – Liapkini, Marina Reizi dhe, sidomos, Jugermani – janë njerëz të dëlirë, të pafajshëm, idealistë, pa asnjë lidhje me mjerimin e materializmit të ulët. Habitem sesi ministria e arsimit nuk i ka përfshirë ende librat e mi në listën e leximeve të detyrueshëm jashtëshkollorë, çuditem që Akademia nuk më ka dhënë ende çmimin e Nderit dhe nuk më ka ftuar në gjirin e saj të virtytshëm, që të ulem edhe unë pranë z. Spiros Melas. Nuk i kam rënë kurrë në qafë ndonjë kolegu dhe qarqet letrarë më kanë trajtuar me dashamirësi. Gjë që do të vërtetohet edhe në varrimin tim, ku do të mblidhet i madh e i vogël, njerëz nga të gjitha anët, që të binden me sytë e tyre se vdiqa, se u mbulova me baltë, se vajta në dreq. Dhe i madh e i vogël, njerëzit nga të gjitha anët do të largohen nga varrezat duke psherëtirë të lehtësuar. Jam i sigurt se Perëndia do të më rendisë midis shenjtorëve në Parajsë. Amin”.

Book preview

M. KARAGACIS

Ëndrrat dhe dashuritë e një jete

(JunkermanI)

Përktheu nga origjinali: Romeo Çollaku

Titulli në origjinal: Junkermann

Autore: M. Karagatcis

Copyright: Κληρονόμοι Μ. Καραγάτση

Kryeredaktore: Aida BARO

Përkthyes: Sokol Çunga

Redaktor letrar: Beniamin Shurdhi

Korrektore letrare: Blerina Çizmja

Paraqitja grafike: Elvis Bejtja

Shtypi: Shtypshkronja Pegi, Lundër, Tiranë

ISBN: 978-9928-371-31-7

Koncepti i kopertinës dhe logos Skandal nga Meri File

Ilustrimi i kopertinës nga Florinda Zonja

© Botime Pegi, nëntor 2022

Të gjitha të drejtat për këtë botim në gjuhën shqipe janë tërësisht të zotëruara nga Botime Pegi shpk. Ndalohet çdo riprodhim, fotokopjim, përshtatje, shfrytëzim ose çdo formë tjetër qarkullimi tregtar, pjesërisht ose tërësisht, pa miratimin paraprak nga botuesi.

Botime Pegi: tel: [phone]; cel: +355/ 069 40 075 02;

e-mail: [e-mail]; web: www.botimepegi.al

Sektori i shpërndarjes: cel: +355/ 069 20 267 73; 069 60 778 14;

e-mail: [e-mail]

Shtypshkronja Pegi: cel: +355/ 069 40 075 01;

e-mail: [e-mail]

Hyrje

SISTEMI FILOZOFIK I NJË KOZAKU

Kapitulli I

Si dhe pse koloneli Liapkin dhe kapiteni Junkerman u nisën në lundrim

nga Kostandinopoja për në Pire.

Kleopatra, duke dalë nga ngushtica e Dardaneleve, hasi në një tramundanë veriperëndimore, që zbriste e acartë prej fushave të Trakisë. Pa arritur të merrte kthesën majtas për t’i drejtuar shtrëngatës faqet e kiçit, dallgët vërshuan të papërmbajtshme dhe e mbushën kuvertën me shkumë. Udhëtarët e bordit u zgjuan të zënë në befasi nga uji i njelmët që po i lante. Nëpër mugëtirën e korridoreve, animi i papritur i flaku njerëz e bagazhe në një rrokopujë tragjikomike. Megjithatë, shumë shpejt, paniku i vogël u hapërda. Pasi kërceu dy a tri herë përpjetë, anija mori drejtim të ri, përkundër jugës, me erën tashmë në faqen e djathtë të kiçit. Shkundullimën e bezdisshme e pasuan luhatje të buta. Qetësia u nder sërishmi në vaporin e madh.

Në kuvertën e kiçit, përsipër një arke, rrinte ulur një burrë. Silueta mezi i shquhej nën dritën e dobët të një elektriku të përgjumur. Dukej i gjatë dhe shtatlidhur. Ngaqë jaka e ngritur e pelerinës ushtarake dhe kapela e ngjeshur gjer te vetullat ia fshihnin gjysmën e fytyrës, i dalloheshin vetëm ca mustaqe të gjera e të përhime, që i binin mbi nofullën katrore dhe të gdhendur trashë. Një bisht cigareje, fikur qyshkur, i rrinte ngjitur te buzët. Përbri arkës dergjej një valixhe e vjetër, e rrëgjuar, e lidhur kryq e tërthor me spango. Kësaj paraqitjeje të shumëvuajtur, dy spaleta të gjera prej ari, të lëbyrta e të zhubravitura nga një luftë botërore dhe dy civile, i jepnin një notë disi sqimatare. Dy spaleta koloneli të ushtrisë ruse: ushtrisë së Zotit dhe të carit.

Murrlani që fshikullonte detin nëpër natë, dukej se nuk e shqetësonte kolonelin. E kishte gozhduar vështrimin përpara, në një pikë të papërcaktuar të horizontit; e kishte gozhduar aq fort, sa dukej qartazi që nuk shikonte asgjë. Ndoshta ishte përqendruar njeriu në vetvete, duke mos e vrarë mendjen për natyrën që harbonte rreth e qark. Por edhe ka të ngjarë që përhumbja e tij në gjendje nirvane të kishte lidhje me një shishe vodkë, të cilën e ledhatonte me dorë në xhepin e thellë të pelerinës.

Lart, në qiell, yjet rrokulliseshin rrugës së njëtrajtshme të përjetësisë, midis shtëllungave të shpërbëra të erës. Aty nga mesnata, matanë maleve të Trojës, hëna e ngrënë u shfaq e purpurt dhe e turbullt. Çanga e bashit ra për ndërrimin e shërbimit. Disa detarë u ngjitën në kuvertë duke shkuar drejt posteve, ndërsa disa të tjerë zbritën në kabinat e bashit për të fjetur. Një kaldajist, i ngjyer në blozë, i përkulur te zinxhirët anësorë, këndonte ëmbël kanconetën e vjetër të vendlindjes, Napolit:

Sul mare lucido

l’astro d’argento...

Mirëpo as deti nuk ishte i shndritshëm, as hëna e argjendtë. Tramundana rendte dallgëve me galop, si ndonjë Valkyrë e lëshuar nga kapistallët. Nga kabinat, nga korridoret, nga të katra anët ngriheshin drejt kuvertës, gromësirat dhe duhma e të vjellave. Dallgët, më të shpejta se rrëshqitja e anijes, i vërsuleshin të njëpasnjëshme kiçit dhe plandoseshin tërbimthi mbi llamarina. Helika luftonte me gulçimë vrundujt e ujërave. Herë rrotullohej me mundim nëpër shtjellat e ujit, herë vërtitej si e çmendur mes shkumës së dallgëve.

Përtej, poshtë, në horizontin e jugut, u përvijuan vagëllimthi malet e Mitilenës, të kurorëzuara prej një breroreje të përflaktë. Me siguri që po digjej ndonjë pyll; dhe zjarri, i ushqyer prej erërave të detit, hapërdahej anembanë qiellit porsi gallustër e stërmadhe. Nga lindja, malet e Azisë së Vogël lartësoheshin të terratisur, të ngjyer paksa në rrezet e kërmëzta të hënës.

Vapori mori kthesën dhe hyri në ngushticën e Lesbos, që nuk rrihej edhe aq nga stuhia. Dallgët u bënë më të buta; por e godisnin anijen përanash, duke i shkaktuar shkundullima të bezdisshme.

Duket se fashitja e erës e zgjoi kolonelin rus nga gjumi më këmbë. Me një gjest nervoz, e flaku në ujë bishtin e cigares së fikur. Pastaj nxori shishen nga xhepi, e ngjeshi mes buzëve dhe po e thëthinte babëzisht.

– Ej, David Borisiç! Me sa shoh, po kujdesesh për ngrohjen qendrore të kërmës sate mëkatare!

Koloneli e hoqi shishen nga buzët dhe i hodhi një vështrim të ngrysur njeriut që i kishte folur. Ishte një burrë shtatlartë, thatim, i mbështjellë me tullupanin e errët të kozakëve. Papaha astrahanase, e ngjeshur shtrembër në atë kokë të rruar, ia mbulonte veshin e majtë. Spaletat fringo të reja i lëshonin shkëndija të praruara nën dritën e elektrikut të përgjumur. Dora e rrasur brenda dorashkës, luante nervozisht me një kamxhik.

Kozaku përpiqej, pa ia dalë dot mbanë, të kapardisej. Shkundullima e vaporit e bënte të shalakatej tutje-tëhu. Por ishte edhe diçka tjetër. Koloneli e hetoi mirë e mirë, nga koka te këmbët, me atë vështrimin e rreptë, dhe iu kthye me zë të sertë:

– Kapiten Junkerman, nuk jam David Borisiçi, por koloneli Liapkin. Duhet të jesh bërë xurxull, gjersa e harron në këtë farë feje rregulloren ushtarake.

Kozaku u zgërdhi me përbuzje dhe u ul përbri kolonelit:

– Ç’e vret mendjen, vëllaçko! Se i shpëtuam uniformat e suporet tona nga bolshevikët, nuk do të thotë që gradat vazhdojmë t’i kemi...

Vetullat e Liapkinit u vrenjtën egërsisht:

– Atëherë, hiqi spaletat dhe hidhi në det, që të kesh të drejtën të më thërrasësh David Borisiç e të të thërras Vasili Karloviç. Por, për sa kohë ngulmojmë t’i mbajmë mbi supe, ke për të qenë kapiteni Junkerman dhe kam për të qenë koloneli Liapkin.

Junkermani ngriti supet. Asnjëherë nuk i kishte menduar të gjitha këto. Vazhdonte ta mbante uniformën e kozakëve për tri arsye: sepse i kishte hije, sepse qe mësuar me të, dhe sepse nuk i gjendej rrobë tjetër për të veshur. Kurse, për sa i përket kuptimit të thellë të çfarëdolloj uniforme, nuk e kishte prishur ndonjëherë terezinë; as në kohën kur koloneli Liapkin mund t’i këpuste pesë ditë izolim për paraqitje të parregullt tek eprori. Madje tani që shembja përfundimtare e regjimit carist kishte rrafshuar gjithçka – jo edhe aq në Rusi, sesa midis ikanakëve të bardhë që e kishin braktisur vendin – kapiteni Junkerman merakosej për spaletat e Liapkinit, të Vrangelit, të Kolçakut dhe të carit – mos, o Zot! – po aq sa edhe për një palë brekë të vjetra, që i kishte harruar në shtëpinë e një hebreje, kur të Kuqtë hynin në Kersonë disi papandehur.

Mirëpo Liapkini nguli këmbë te biseda. Si një rus i kulluar, të cilin rrethanat e kishin detyruar të mos hapte gojë për dymbëdhjetë orë rresht, po vdiste për një diskutim më të epërm, filozofik, pa fillim e fund, pa një qëllim e një kuptim të caktuar; mjaftonte të shfaqeshin mundësi mospajtimi, të bëhej grindavec, të ndizeshin gjakrat:

– More vesh, Junkerman? Megjithëse rradakja jote finlandeze nuk ka kuptuar gjë kurrën e kurrës! Për sa kohë të mbash spaletat e kozakëve të Truprojës, ke edhe detyrimet përkatëse.

Junkermani rregulloi papahën në kokën e rruar dhe tha me një çehre kinse serioze:

– A s’më thua, David Borisiç? Ti mban spaletat e kolonelit, kurse unë të kapitenit. Nëse të shaj, më këput dot ti mua një muaj birucë? Jo. Atëherë, si t’i mbajmë, si të mos i mbajmë, e njëjta gjë është!

Liapkinit i lëshuan sytë xixa.

– Të të këput një muaj birucë, nuk jam në gjendje. Por të mbërthej për gryke dhe të dërgoj meze për peshkaqenët!

Dhe, duke thënë këto fjalë, e mbërtheu Junkermanin për jake dhe e shkundi tutje-tëhu.

– Ej! Liapkin! – belbëzoi Junkermani. – Mos merr flakë! Satana! Më mbyte! Me shaka e thashë! Nuk e ngrënke shakanë ti!

Dora e Liapkinit u rrëzua e plogësht. Sytë iu vrenjtën përsëri:

– Ke qenë ngaherë i paskrupullt dhe kopuk. Ca thërija të tilla, si puna jote, e molepsnin ushtrinë ruse...

Junkermani e la të fliste, pa u ankuar. Një buzëqeshje qesëndisëse ia përçudnoi buzët e ngushta.

– Diçka ka ditur Arkanovi që deshi të të pushkatonte, – vazhdoi Liapkini, – për braktisje posti përballë armikut. Por nuk e lanë... Po t’i kishim qëruar ca fundërrina si surrati yt, nuk do kishim përfunduar këtu ku jemi...

Heshtje. Vapori, tanimë, çante ngushticën e qetë të Lesbos. Era qe platitur; deti llapashitej me një shkumëzim të çartur. Që nga kupa e qiellit, hëna ndriçonte malet e thepisura të Azisë së Vogël dhe shpatet dritëplota të ishullit. Era e lagështirës së natës, e lindur nëpër rrënjët e pyllit, e shpërhapur nga degët e pemëve, endej përsipër detit, duke e paralajmëruar lundruesin për praninë e tokës. Qartësia e yjeve të lindjes njoftonte mbërritjen e agut.

– Vërtet, – iu drejtua Junkermani Liapkinit, – nuk më the se si qëlloi që udhëtojmë bashkë me këtë vapor...

Liapkini ndezi cigaren; e thithi tymin makutërisht dhe u përgjigj:

– Kur u futën të Kuqtë në Odesë, ika. Ç’mendon ti se mund të bëja tjetër? Luftova, u plagosa, u vrava. Ç’fitova? Lufta nëpër stepat e Ukrainës ishte e lemerishme...

– Po, e di, – tha Junkermani.

– E ç’di ti? Ti, kur nuk plaçkitje tutje-tëhu, e strukje kompaninë në ndonjë katund!

– Jo, David Borisiç! Edhe plaçkitja i ka rreziqet e veta!

– Gjersa e thua ti që je specializuar shkëlqyeshëm në këso punësh, kështu duhet të jetë! Kurse ne që luftuam vetëm për Rusinë, pamë ditë të zeza mbi dëborën e bardhë të stepës. Ishim një me dhjetë. Divizionet e Kuqe zbrisnin nga Veriu, si lukuni të panumërta ujqish. E mbrojtëm baltën e shenjtë të atdheut pëllëmbë për pëllëmbë, me shpresën se një ditë do ndodhte mrekullia, do ta pastronim Rusinë e shenjtë nga murtaja e kuqe...

Sytë e Liapkinit u pulitën; cigarja e fikur i dridhej poshtë mustaqeve mongole. E flaku edhe atë në det. Nxori përsëri shishen, rrëkëlleu dy gllënjka vodkë dhe tha me zë të ngjirur:

– Duket se Perëndinë nuk e patëm në anën tonë...

– Ç’e ngatërron Perëndinë në çështjet e njerëzve, – mërmëriti Junkermani. – Mendon se i Madhërishmi merret me politikë?

Liapkini i hodhi një vështrim të rreptë dhe vazhdoi:

– Arrita në Kostandinopojë. Xhepat i kisha plot e përplot me rubla; por edhe sikur t’i shisje me okë, nuk kapje dot as vlerën e letrës. Kot sa u përpoqa për të gjetur ndonjë punë. Por ishte edhe një arsye tjetër që më detyroi të ikja andej...

– Ç’arsye?

Kolonelit iu vrenjt fytyra:

– Pushtimi nga aleatët. Në Ukrainë kisha njohur shumë oficerë anglezë e francezë që ndodheshin në Kostandinopojë. Njëherë e një kohë, kur u flisja, qëndronin gatitu. Tani, kur më ndeshnin rrugës, e kthenin surratin mënjanë. Koloneli i një ushtrie të shpërbërë që kërkon të gjejë punë si kamerier, për të mos vdekur urie... Të njëjtën gjë do bëja edhe unë, po të isha në vend të tyre. I bezdiste këmbëngulja ime për ta mbajtur uniformën...

– Përse nuk e hiqje?

– Po ti, përse nuk e heq?

Junkermani qeshi:

– Unë? Nuk i kam pasur ndonjëherë në refene këso gjërash. Për më tepër, jam mësuar që njerëzia ta kthejë surratin mënjanë kur më ndesh rrugës...

– Patjetër! – pohoi Liapkini. – E ke hak!

– Dhe prandaj ike nga Kostandinopoja?

– Po. Mora vesh se në Greqi kam shpresë të gjej ndonjë copë punë. Boll të ha, të fle dhe të kem një uniformë për së mbari. Atje nuk më njihte njeri dhe nuk njihja njeri...

– Në Greqi po shkoj dhe unë, – tha Junkermani. – Nuk kaloja keq në Kostandinopojë, por më vajtën ca gjëra ters. Një polic anglez i keqkuptoi ca allishverishe që kisha me një armen dhe më tha të kaloja nga Policia Ndëraleate. E pashë me vend t’i hipja vaporit të parë e të ikja. Dhe, meqë ky vapor qëllon të shkojë në Greqi, atje po shkoj dhe unë...

Buzëqeshi dhe nxori kuletën:

– Për fat të mirë, arrita të marr me vete kapitalin tim që, për çdo rast, e kisha kthyer në monedhë: dhjetë mijë zvicerane. I shikon? Me këto kaloj dy vjet. Pastaj, ka Perëndia...

Poshtë mustaqeve të Liapkinit u përvijua një buzëqeshje ironike:

– A s’më thua, Vasili Karloviç? Nga rroga që nuk të jepte Vrangeli i kurseve ato?

Junkermani ngriti supet:

– Mos ji tutkun! M’i dha një hebre në Kersonë, që t’ia ruaj. Nuk e gjeta më; u zhduk nëpër katrahurë. Ma ha mendja se do jetë vrarë...

– Dhe t’i dha pikërisht një minutë para se ta vrisnin. Apo jo?

– Ç’rri e merresh me çikërrima. Rëndësi ka që paret më mbetën mua. Ishin pesë mijë zvicerane. Me ca allishverishe që bëra në Kostandinopojë, i trefishova. Por u detyrova t’i jap një pesëmijëshe policit anglez, që të mos më shpinte fishek në polici dhe të mbetesha mes katër rrugëve. Kështu që më ngelën dhjetë mijë.

– A s’më thua pak, ç’allishverishe bëre në Kostandinopojë me armenin?

– Prodhime kimike dhe farmaceutike. Sillnim shiringa me kakodilat dhe kininë me thasë. Mirëpo një konkurrent – një pis i tërë – tha në polici se kakodilati ishte morfinë, kurse kinina kokainë. Ec e vërtetoju të kundërtën kokëqypave, policëve anglezë! E pashë të udhës, pra, të ikja në Greqi...

– Ku policët grekë janë mendjendritur dhe nuk dyshojnë pa të drejtë tek importuesit e prodhimeve kimike dhe farmaceutike!

Qeshën të dy. Jukermani u ngrit.

– Po shkoj për gjumë. Shihemi më vonë.

– Më mirë nuk shihemi fare. Nuk ka lezet, ti, një pasagjer i klasit të parë, të bësh shoqëri me një pasagjer të kuvertës.

Junkermani kuptoi. Mori qëndrim gatitu, përplasi çizmet e pajisura me mamuze, përshëndeti ushtarakisht dhe tha:

– Si urdhëroni, zoti kolonel!

Bëri një prapakthehu të shkëlqyeshme. Tak-tak shuajt, xhing-xhing mamuzet. Dhe u nis duke u kalamendur drejt klasit të parë.

Kapitulli II

Ëndrra

Kur Kleopatra zuri vend në radë, kundruall Mitilenës së përfjetur, lindja sa po merrte një si ngjyrë të trëndafiltë. Natën e tramundanës e të furtunës e pasoi një agim i qetë dhe i butë përsipër tokës, që po zgjohej e hareshme; përsipër detit, që përkundej nga frymëmarrje ngjyrash të thella. Një mjegull e bardhë endej me përtesë përmbi valëzimet e fushës me ullinj, deri rrëzë maleve. Nga shtëpitë e qytetit dhe të fshatrave përreth, shtëllunga tymi, po aq të bardha sa edhe mjegulla e nderur përdhe, ngriheshin mefshtazi drejt qiellit të përhimët të mëngjesit dhe qëndronin pezull mes plogështisë së ajrit të ftohtë. Zërat e rrallë të njerëzve që qenë zgjuar, kumbonin me një qartësi prej ngrice të kristaltë nëpër lëndën e qetësisë së kulluar sa s’ka më. Këndoi një gjel, cicëroi një zog. Qielli i lindjes u ndriçua përkorazi, duke lajmëruar ardhjen e ditës. Me daljen e diellit, kreshtat e maleve morën një ngjyrë trëndafili të vagëlluar, të gatshme, ato më së pari fare, për të pritur rrezet e diellit.

Teksa po fundosej spiranca, ca varka të përgjumura u shfaqën në liman. Zhurma që bënin rremat e tyre duke rrahur ujin e ngjeshur, jehonte e lagësht deri në kuvertën e kiçit, ku po rrinte koloneli Liapkin. Asnjë pasagjer nuk ishte për të zbritur. Nga varka e parë, që iu qas shkallës, hipën një dispeçer dhe një doganier. E dyta kishte dy pasagjerë – një burrë dhe një grua. Nëpër dritën e turbullt të agut, Liapkini nuk arriti t’ua shquante tiparet. Si të rinj dukeshin. Teksa gruaja po ngrihej nga stoli i varkës, për të kërcyer në kryeshkallare, shtati i hajthëm iu përkul me një lehtësi fëmijërore. Edhe burri kishte shtat të hijshëm.

Koloneli, i përkulur te zinxhirët anësorë, po vështronte qytetin, që dukej sikur gjallërohej nga drita e ditës që shtriqej gjithnjë e më shumë përsipër shtëpive. Shpirti i tij, i qetësuar prej ëmbëlsisë mëngjesore, u dha pas kujtimesh të hershme, të mbytura nga makthi i një jete të tërë. Ishulli i gjelbër me ullishtat e dallgëzuara; qiparisat e errët, që lartësoheshin drejt qiellit në një qëndrim lutjeje të devotshme; bimësia e pasur me lloj-lloj pemësh e shkurresh, që vërshonin deri tek uji i kaltërremë i detit të qetë; qyteti i bardhë, që, nëpër mugëtirën e agut dimëror, kishte përsipër vulën e diellit. Qielli i dëlirë, i tejdukshëm, i zbukuruar me yjet e tejme, që po jepnin shpirt me ardhjen e ditës; dhe një mijë e një çikërrima të tjera, të pakapshme dhe të parëndësishme, por që i flisnin një skute të fshehtë të botës së tij të brendshme. Të gjitha këto i kujtuan një periudhë të jetës; më të harruarën, por edhe më të lumturën: katër vitet kur pati studiuar për agronom në Monpelje.

Dhe Kleopatra fërshëlleu. Punëtori i bashit zuri, me gulçima, të ngrinte spirancën, duke shpërndarë rreth e qark anijes një re prej avulli, që e ndriçonin rrezet e para të diellit. Në direkun e kiçit valëvitej flamurka e kaltër e Lloyd Triestino-s; kurse në shtizën e kiçit, një detar i zeshkët po shpaloste flamurin italian. Në kabinën e timonit, zilja e telegrafit ra për nisje. Vapori i zi zuri të çante, i kurorëzuar prej shkume të bardhë, ujërat gjelbëroshe të një deti gjysmë të përgjumur.

Mbrëmjen e kaluar, pasi mbaroi bisedën me Liapkinin, Junkermani zbriti në sallonin e klasit të parë. Në sallën e madhe, me muret prej druri të lyer me bojë të bardhë, ishte qetësi. Stjuarti i kishte fikur më të shumtat e dritave dhe po dremiste matanë banakut të barit. Kapiteni gogësiu me bezdi. Nuk i vinte gjumë. E kishte zakon të flinte orëve të vona, madje shumë të vona. Zuri të shëtiste kot më kot midis tryezave me mbulesa jeshile, duke i hedhur vështrime të dëshpëruara errësirës së natës, që vuloste dritaret e rrumbullakëta. Në fund, e mblodhi mendjen të shkonte për gjumë. Nuk kishte zgjedhje tjetër.

Nga dritarja e hapur e kabinës, era e detit të trazuar futej e ftohtë, duke valëvitur perdet e shtratit. Uji i detit shpërthente me zhurmë përmbi brinjët e anijes. Shishja dhe gotat në lavaman tringëllinin ngadalë, për shkak të rrotullimit të helikës.

Junkermani e mbylli xhamin e rrumbullakët dhe u zhvesh pa nxitim. Ngaqë nuk arriti ta merrte valixhen për të veshur pizhamet, mbeti me këmishë dhe me brekë. Qëndroi një çast i menduar, duke llogaritur se nga binte lindja. Pasi e gjeti, ra në gjunjë mbi tapetin e rrëgjuar dhe u lut me mallëngjim. Fytyra e gjatë dhe e hequr i përftoi një shprehje misticizmi të çuditshëm. Në shpirtin cinik, feja i kishte marrë një trajtë të tjetërsojtë. Kuptimi i Zotit, i pastruar prej rrjedhojave morale, mbetej si një forcë e epërme, me të cilën është e udhës, për çdo rast, ta mbash mirë muhabetin. Zoti i Vasili Karloviç Junkermanit nuk kishte dallim nga fetishet e afrikanëve. Ashtu si te njerëzit parakë, edhe tek ai, udhëzues jete nuk ishte morali i një feje apo i një filozofie, por frika. Ua kishte frikën Zotit dhe xhandarëve. Mirëpo, kur këto dy forca zemërake e bënin njërin sy qorr para rrëshqitjeve të tij – ose ai vetë arrinte t’i bishtnonte hakmarrjes së tyre – atëherë ndjente një ngazëllim të pamatë; sepse autokritika i shtjellohej gjithnjë mbi të dhëna rreptësisht objektive. Ai zbulim i moralistëve që quhet ndërgjegje, nuk kishte gjetur asnjëherë strehim në kokën e tij të shkretë. Por i lutej Jezuit, sepse atë kishte mësuar si Perëndi, qysh prej moteve të hershme. Lutjen e mbaroi duke bërë disa herë kryqin e duke u përkulur thellë në shenjë pendese, i rraskapitur nga lëkundjet e anijes. Megjithëse ishte pagëzuar protestant, bashkëjetesa me rusët e kishte bërë të përvetësonte mënyrat ortodokse të shprehjes së besimit, të cilat edhe i përshtateshin më shumë temperamentit të tij prej besëtyti.

Pasi i shleu hesapet me forcat metafizike, ra në shtrat, fiku dritën dhe aty për aty e zuri gjumi. Kishte gjumin e lehtë të fëmijëve, gjenive dhe të pandërgjegjshmëve. Tallazi dhe dehja e lehtë i kishin dhënë një marramendje të këndshme, përgjumjen e një shkujdesjeje të lumtur. Nuk mendonte asgjë. Asnjëherë nuk e kishte lodhur trurin me mendime të tepërta. Instinktet e gjithëfuqishme ia kishin ndërtuar karakterin jashtë kuadrit të arsyetimit. Jetonte për të kënaqur nepset, qejfet, tekat, duke i përqendruar gjithë përpjekjet intelektuale pikërisht te ky qëllim. Mirëpo, kur rastiste që i ngopeshin ndjesitë dhe synimet, atëherë mendja i binte në një mefshtësi të vullnetshme.

Dhe ëndërroi...

Përnatë, pas një dite të mbushur me turlilloj dëfrimesh epshore, binte për gjumë i qetë, tërësisht i kënaqur nga vetja. E megjithatë, gjumin e kishte plot me makthe të çuditshme. Ndërsa vetëdija i dremiste nëpër qoshet fsheharake të botës së brendshme, nënvetëdija parake, e fuqishme dhe e veçantë i gjallërohej dhe ia dendte dremitjen me ëndrra prej një jete tjetër. Një dorë e padukshme e mundonte, e mbyste nëpër gjumë; i griste, mu përpara syve të mbyllur, velin që nuk e lejonte ta shihte jetën siç duhej parë. Përpëlitej, djersinte gjithë lemeri, me shpirtin që i gulçonte; ndjente frymën tek i ndalej brenda parzmit të rëndë; zemrën tek i zhdukej me një trok arratie; këmbët tek i mpiheshin, tek i ngurtësoheshin përballë një rreziku a përpjekjeje. Kur, në fund fare, i avitej vdekja me njërën prej fytyrave të saj të panumërta, brofte nga shtrati duke u kapërdirë, duke dihatur, me sy të zgurdulluar mes errësirës së gjumit; dhe lëshonte një klithmë llahtare të pashoqe; ulërimë bishe të sulmuar prej qensh; britmë dëshpërimi mbisundues; dhe zgjohej. Zgjohej nga jeta gjithë kuptim e ëndrrave të veta, për t’u kthyer te çastet tutkune të ditëve të tij të kota.

Asaj nate pa sikur po i ngjitej faqes me pisha të një mali. Rruga ishte një shpat i rrëpirët, plot me gurë e me prralle. Kalonte nëpër korije e nëpër gryka, nëpër kreshta e nëpër përrenj oshtitës, gjithë freski finoke. Donte të arrinte majë malit – një kon i zhveshur, që dielli e ngjyente në ar. Çapitej ngadalë, me zor, duke u vështirësuar, duke gulçuar, duke u përpjekur; ngaqë duhej, me çdo kusht, të ngjitej deri në kreshtë. Duhej... Por këmbët nuk po e ndihmonin. I kishte të rënda, të pakontrollueshme, si prej gize që magneti i tokës e tërhiqte drejt rropullive të saj të fshehta. E prapëseprapë, vazhdonte, i shtyrë prej një fuqie të paepur. Përshkoi pyje me pisha gjëmimtare; shpate të zhveshura, që drithëroheshin nga kalimi i erës së acartë; përrenj të akullt, gjysmë të fshehur mes shelgjeve, manaferrave dhe thanave me fryte të athëta.

Teksa po kacavarej midis dy shkëmbinjsh të errët, pa se nuk ishte vetëm. Një grua ecte përbri. E mbështeti dorën me gishtërinj të gjatë te krahu i tij dhe nuk foli.

Duke u çapitur, kreshta e praruar lartësohej gjithnjë e më e madhërishme para syve të lëbyrur. E kundronin me ëndje; dhe krejt qeniet e tyre rrëshqisnin, së toku me vështrimin, drejt malit të shndritshëm. Ishte çasti kur përpjekja po arrinte pikën më të mrekullueshme; kur ata dy shpirtra, duke ndjerë se udhëtimi po i qasej fundit të dëshiruar, po lumturoheshin thellësisht.

Papritmas, Vasili Junkermani e ndjeu dorën e huaj t’i rëndonte sipër krahut. Gruaja po hiqej zvarrë, nuk ecte dot; po i bëhej pengesë në rrugë. U kthye vetëtimthi dhe e vështroi në sy. I kishte të mëdhenj, ngjyrë gështenje, të mbushur me kuptim dhe dëshpërim.

– Nuk duroj dot më, – i tha.

Por Junkermanin e grishtte kreshta e artë. Me një lëvizje të befasishme, u çlirua prej dorës që e pengonte. Gruaja u kalamend dhe u rrëzua, me fytyrën përdhe, e pafjalë, ndoshta e vdekur. Nga goja i gurgullonte një rrëke gjaku, që zuri të rridhte guralecëve. Ai, pa u shqetësuar, pa vështruar mbrapa, vazhdoi rrugën me ngulm drejt majës së florinjtë.

Dhe ja! Këmbët iu përplasën nëpër gurët e parë prej ari. Zemra i regëtiu. U gjunjëzua i pafrymë mbi baltën vezulluese dhe e ledhatoi me një gëzim mistik. Mirëpo, prej thellësive të tokës, po ngjitej një zagushi e rëndë, mbytëse, që po ia përvëlonte sytë, po ia drobiste mushkëritë, po ia digjte trupin. Dha e mori të mbahej mes zhegut prej floriri të shkrirë; por nuk ia doli dot mbanë. E uli kokën i mposhtur dhe u kthye për të zbritur rrugën që me aq mund e kishte ngjitur.

Mirëpo nuk bëri dot asnjë hap. Tatëpjetë, mu në mes të udhës, gruaja po dergjej atje ku ishte rrëzuar. Gjaku i rridhte nga goja, lumë i pandalshëm, duke përmbytur gjithçka. Oqeani i alltë e rrethoi malin dhe po ngjitej e po përparonte duke ia lëpirë shpatet me dallgë të thukëta. Dhe toka përcëllonte; dhe gjaku ngjitej; dhe toka lëshonte gjuhë flake; dhe gjaku mbulonte tokën e përflakur...

Kapitulli III

Hyrje në dashuri për dy të pafajshëm dhe një mëkatar

U zgjua i frikësuar, me zemrën që i hidhej përpjetë. Makthi po ia mbyste mendjen me avujt e tij të fundit. E fshiu me çarçaf kraharorin e djersitur dhe ofshau i lehtësuar.

Kishte gdhirë. Anija nuk lëkundej më. Nga dritarja, dukej i qetë, i kaltër e i hareshëm deti nën dritën e diellit. Përtej, në thellësi, malet e Lesbos humbitnin mes mjegullës së bardhë. Vështroi orën: tetë e gjysmë. Tha të ngrihej, të ngjitej në kuvertë, ku ajri mëngjesor do t’ia freskonte mushkëritë edhe idetë. Por parapëlqeu të pinte njëherë një cigare, i shtrirë në krevat.

Shtëllungat e kaltërreme të tymit u shpërhapën nëpër kabinën gjysmë të ndriçuar dhe e veshën me një vel të turbullt tavanin e ulët, të lyer me bojë të bardhë. Junkermani po e tymoste cigaren e parë të ditës me epsh. E thithte nikotinën thellë, me shpejtësi, me babëzi; mandej e shfrynte ngadalë, duke dashur t’ia mbante sa më gjatë që të ishte e mundur, ëmbëlsinë në mushkëri. Nuk mendonte asgjë. Zgjimi është çasti i moskokëçarjes më të tejme; çasti kur mendja e çlodhur dhe shpirti i prehur përgatiten t’i hyjnë betejës së ditës.

Kokën, përsipër jastëkut, e kishte pothuajse ngjitur me murin e drunjtë. Ndaj dhe, pa dashje, i kushtoi vëmendje një bisede që po zhvillohej në kabinën përkrah. Nga fjalët e para, iu gjallërua fytyra. E fiku cigaren, vuri buzën në gaz dhe e mbështeti veshin te druri i murit.

Ishin dy zëra që flisnin: një zë burri dhe një gruaje. I pari kishte ton të ëmbël, llomotitës, bindës, gjithë zjarrmi e dhembshuri. Zëri tjetër fliste pak, ishte tepër i dobët dhe njëngjyrësh, si i trembur prej ndonjë brenge të frikshme.

– Të dua, të dua! – thoshte burri. – Më në fund! Je imja!

Ra heshtje. Ndoshta burri dhe gruaja po putheshin. Pastaj, gruaja tha ngadalë, me ndrojtje:

– Edhe unë të dua...

Disa pasagjerë, që po kalonin në korridor duke biseduar, nuk e lanë Junkermanin të dëgjonte vazhdimin. Edhe aq, me vështirësi i kishte kuptuar fjalët e dy të dashuruarve. Me lehtësinë e rrallë që e dallonte për t’iu përshtatur çdo mjedisi, kishte mësuar ca greqisht nga ushtarët e trupës misionare të Ukrainës. Pastaj, në Kostandinopojë, i kishte përsosur mjaftueshëm njohuritë. Por ishte ende i dobët në atë dreq gjuhe.

– Thua ta kenë kuptuar tani që ikëm? – pyeti gruaja.

– Shumë vonë, – u përgjigj burri. – Nuk u mbetet tjetër, veçse të telefonojnë në polici, në Pire.

– Po sikur të na kapë policia?

– E shumta që mund të na bëjnë, është të na martojnë...

Burri u duk sikur qeshi. Qenkësh i sigurt se aftësitë e tij do të sillnin martesën si rrjedhojë të pashmangshme. Mirëpo një fjalë e gruas e vuri në siklet:

– Përse?

Përse? Dukej si drita e diellit që picirrukja e dashuruar nuk ishte edhe aq e regjur në disa gjëra. Thotë të vërtetën, vallë? Apo shtiret, me atë maninë që kanë gratë për të gënjyer, gjer dhe në çastet më të shenjta të jetës së tyre?

– Ke për ta kuptuar përse, – mërmëriti burri.

Të gjitha këto i ngacmuan kureshtjen Junkermanit. Donte, me çdo mënyrë, ta ndiqte pas atë përse, që e bënte të habitej vajzën e pamësuar. U ngrit paksa nga shtrati dhe zuri të hetonte mesoren, me kujdes. Dërrasat ishin të ngallmuara fort, pa hapësira të ndërmjetme mes tyre. Zbriti nga shtrati dhe vërejti, edhe me më shumë kujdes, sipërfaqen e bardhë. Përbri kanapesë, ndodhej lavamani. Përsipër tij, një pasqyrë e vidhosur në mur. Ndanë pasqyrës, në dy hallka horizontale, të vidhosura edhe këto në mur, një kanë dhe një gotë. Junkermani e hoqi gotën nga vendi dhe zuri të zhvidhoste hallkën. Nuk ishte ndonjë gjë e zorshme. I zinte goxha dora për këso çikërrimash, mjeshtëri që e kishte nxënë gjatë asaj jetë aq të trazuar. Vidha u lirua dhe hallka doli nga vendi, duke lënë në mur një birë.

Kabina përkrah ishte gjysmë e errët. I paskëshin mbyllur perdet. Qenë ulur të dy në divan, pranë e pranë. Burri ishte rreth njëzet vjeç. Mustaqet e imëta nuk ia fshihnin dot freskinë prej fëmije të fytyrës së bukur. E kishte shtrënguar vajzën në krahë dhe e vështronte me dashuri e dëshirë, por edhe me njëfarë ankthi.

Vajza dukej tërësisht e qetë. Shtatpaktë, e hajthme, i kishte krahët si kallama, këmbë hollake, gjoks e vithe të paarrira. Ende çupëlinë, pesëmbëdhjetë a gjashtëmbëdhjetë vjeçe. Kokën, fëmijërore edhe kjo, ia stolisnin kaçurrela në ngjyrë të thellë gështenje, të pabindura ndaj krehrit; edhe sytë i kishte të gështenjtë, shpërpjesëtimisht të mëdhenj për atë fytyrë të hequr, dhe të mbushur me dritë e ëndërrim – diçka si shprehje nënshtrimi ndaj Fatit.

Gocë e shijshme, – mendoi Junkermani dhe e tereziti më mirë syrin te vrima.

E kishte lëshuar trupin në krahët e burrit, me besim të plotë. Ia kishte ngulur sytë me një buzëqeshje dashurie. Ai e shtrëngoi fort dhe e puthi në buzë. Ajo iu përgjigj puthjes duke mbyllur sytë. Sikur i qeshnin buzët, poshtë buzëve të burrit.

Puthja mbaroi; dhe vajza pyeti:

– Kur do arrijmë në Pire?

– Rreth mesnatës.

– Dhe ku do shkojmë në atë orë? A nuk presim më mirë brenda në anije, derisa të gdhijë, dhe pastaj zbresim?

Burri ngrysi vetullat:

– Jo, jo. Duhet të dalim menjëherë. Që të zhdukim gjurmët...

– Kaq shumë u dashka të fshihemi? – pyeti ajo, disi e shqetësuar.

– Vetëm dy a tri ditë. Sa të bëjë pak bujë; të merret vesh historia.

– Dhe të detyrohen të na martojnë. Apo s’është kështu?

– Ashtu është, zemra ime!

U puthën prapë, sikur zbatonin ndonjë urdhër; pa e ditur saktësisht se ç’ishin duke bërë.

Junkermani buzëqeshte. Dreq, o dreq! Bëhet fjalë për rrëmbim. Ç’ka për të ndodhur, vallë, më pas në kabinë? Gjëra të gëzueshme, domosdo! Një hyrje në dashuri – diçka e tillë. Picirrukja qenkësh dërrasë në këso çështjesh. Sa për djalin, ishte shumë i ri për të pasur ndonjë përvojë kushedi.

Ndërsa drita e ditës bëhej më e theksuar, errësira e kabinës zbutej pak nga pak. Junkermani kishte mundësinë t’i ndiqte zhvillimet qartazi.

Pa se si dora e burrit ngjitej me ngurrim drejt gjinjve të vajzës. Ajo brofi përpjetë e befasuar dhe e vështroi gjithë ankim. Nuk tha gjë, as bëri qëndresë; vetëm fytyra iu tkurr në sëkëlldi.

Burri ia rrëmbeu përsëri buzët nxitimthi. Dukej i shqetësuar, nervoz, sikur donte të hiqte qafe sa më parë diçka të pakëndshme dhe të pashmangshme. I vinte zor, pa dyshim; dhe po sillej në mënyrën naive të axhaminjve: harbutërisht. Dora, gjithnjë e më guximtare, ledhatonte gjithë ngërçe mishin e paprekur dhe të ndjeshëm të gjoksit. Vajza u zmbraps rrufeshëm dhe tha e brengosur:

– Nuk dua kështu siç po bën...

Ai e vështroi i nervozuar:

– Si po bëj? Mos thuaj budallallëqe...

Picirrukja nuk u përgjigj; por sytë i kishte të shqetësuar. E lejoi përsëri ta ledhatonte; mirëpo fytyra i dëshmonte ftohtësi, mosbesim. Tashmë, ai, me lëvizje të pështjelluara, përpiqej t’i zbërthente bluzën, pa ia dalë dot mbanë. Në fund fare, kur një komçë u shkëput, ia futi avdallçe dorën në gji.

Vajza kishte mbyllur sytë dhe ia pranonte ledhatimet me plogështi, pa kurrfarë kënaqësie. E kishte të zbehtë fytyrën; buza sesi i lodronte. Nuk kuptonte, nuk dinte; nuk e kishte përfytyruar asisoj. Gjithçka ishte e shëmtuar, e gërditshme. Frymëmarrja iu përshpejtua; duart i dridheshin; çehrja i dëftonte stërmundim.

– Janë të nevojshme të gjitha këto? – mërmëriti.

Burri u tërhoq i befasuar. Turbullimi nuk e lejonte të merrte vesh ç’bëhej. E përqafoi edhe më fort:

– Mos thuaj budallallëqe. Lërmë... E di unë... Kështu bëhet...

Zëri i kumboi i plasaritur, i ngutur; sytë i shndrinin. Donte të mbaronte punë, ta hiqte qafe angarinë. Po të ndodhte kjo, çdo gjë do të ishte në rregull. Do t’ia jepnin; ç’mund të bënin tjetër?

Tani po i zbret drejt gjunjëve, përparon lart. Vajza brof përpjetë, spërdredh shtatin, e shtyn, e godet me shkelm:

– Jo! Jo! Lëshomë!

Ai nuk ia vë veshin. I plandoset përsipër, me të gjithë peshën e trupit. E shtrëngon të shtrihet, e detyron, e shtang. Vajza nuk ka më kurajë. Por zbulimi i befasishëm i së panjohurës e bëri të fërgëllonte kokë e këmbë. Brofi dëshpërimthi, i iku dhe vrapoi drejt derës, ku u ndal. Po dridhej dhe e vështronte me sy prej të shkalluare:

– Mos m’u afro! Mos më prek! Do bërtas!

Ai ngeli i shastisur. Me lëvizje të shpejta, shtroi teshat, ndërsa vetja i dukej qesharak, dhe mërmëriti:

– Vullë! Ç’pate? Ç’janë këto gjëra?

Picirrukja nuk iu përgjigj – mbase edhe nuk e dëgjoi fare. Zbulimi i krupshëm ia bëri nervat t’i drithëroheshin thekshëm. Vetëm dihaste dhe thoshte vazhdimisht të njëjtat fjalë:

– Mos m’u afro! Mos m’u afro!

Një çast, teksa djali bëri të ngrihej, toni i zërit iu bë i mprehtë:

– Jo! Jo! Mos u ço! Mos m’u afro! Do bërtas!

Ai zhvillim aq i papritur i ritualit të dashurisë po e argëtonte Junkermanin deri në çmenduri. Ndezi, me lëvizje të rrufeshme, edhe një cigare dhe e shqiti syrin nga vrima e murit. Djali po rrinte në kanape i molisur; me turinj të varur; kurse vajza, më këmbë, me shpinën mbështetur te dera, e gatshme ta hapte e të ikte, po i thoshte me një zë fërshëllyes, të dhunshëm, të çakorduar, histerik:

– Je i pacipë! Je horr! Ç’doje të më bëje? Mos m’u afro! Do bërtas! Nuk dua të të shoh me sy! Më vjen ndot! Je njeri i lig! Më mashtrove! Unë të doja, kurse ti më mashtrove!

Fukarai e vështronte i trallisur:

– Moj Vullë, je vajzë. Nuk merr vesh. Kështu bëhen këto gjëra. Kështu ndodh...

Ajo u hodh përpjetë e tëra:

– Ç’gjëra u bëkan kështu? Ç’ndodh kështu?

– Dashuria...

Ngriu në vend, me sytë plot habi. Gjithë qenia e saj jepte e merrte për të dëbuar vegimin e gërditshëm; shpërtheu përsëri:

– Jo! Nuk ka mundësi! Gënjen! Gënjeshtar! Nuk tallesh dot me mua! Nuk është kjo dashuria; nuk ka sesi të jetë kjo! Je njeri i lig! Do që të më bësh keq! Mos m’u afro! Do bërtas!

Burri nuk fliste. E kuptoi se çdo veprim i tij do të ishte i kotë. Për më tepër, ndjehej i lodhur. Ankthi i rrëmbimit. Dëshira e harbuar dhe përpjekja e ngutshme për ta përmbushur. Dështimi... Pastaj, mendonte se, sikur vajza të arrinte në Pire e dëlirë dhe e paprekur, do ta mbërthenin menjëherë xhandarët dhe do t’ia kthenin të atit në rregull. Ku ishim? Asgjëkundi. Turp e për faqe të zezë!

Shumë shpejt, pezmi i vajzës zuri të zmbrapsej. Fjalët i shteruan në fyt, sytë iu njomën, gjoksi iu mbush me ngashërime. Duke mos qëndruar dot më në këmbë, u shemb me fytyrë përmbi shtrat dhe zuri të qante. Djali u ngrit dhe bëri t’i shkonte pranë; t’i thoshte fjalë ngushëlluese, ta qetësonte. Por, sapo e ndjeu, ajo u çua e egërsuar, hakërruese, me sy prej të shkalluare, me gojën të gatshme për ulërima dhe kafshime:

– Largohu! Largohu! Mos më prek!

Ai u kthye sërish te kanapeja, me kokën ulur. Rrinte dhe vështronte pafundësinë, me sy stoikë; vetëm buza i dridhej paksa. Mendonte veten – dhe vetëm veten – pa i dhënë rëndësi vajtimit të përzishëm të ëndrrave dashurore të vajzës.

Asisoj kaloi një copë herë. Dalëngadalë dënesat u mpakën, derisa reshtën së jehuari. Picirruken e lodhi ngashërimi. Si fëmijë që qe, kishte një përkëmbim të shpejtë ndjenjash. E thyer prej gjithë atyre të papriturave, u përgjum mes lotësh.

Junkermani u tërhoq nga vrojtorja. Nuk kishte më asgjë me interes për të parë. I qeshte buza nga gjithë ajo zbavitje.

Ec e merre vesh! – mendoi. – Goxha vajzë dhe pandeh se fëmijët i sjell lejleku!

U la, u rrua, veshi uniformën e jesaulit. Pastaj i hodhi edhe një sy kabinës përkrah, se mos kushedi. Asgjë; gjendje e qëndrueshme. Vajza flinte, ndërsa djali vështronte pafundësinë...

U ngjit në trapezari dhe shijoi mëngjesin me oreks prej ujku: vezë me ushuj, kafe me qumësht, thekurina të lyera mirë e mirë me gjalpë e me marmelatë të bollshme. Pastaj ndezi cigaren dhe po e tymoste gjithë kënaqësi, duke kujtuar skenën e kabinës me buzën në gaz. Ç’shfaqje e bukur!

I pëlqente të shihte allishverishe dashurie – e kishte atë huq. Dikur, në Rusi, e hapte qesen pa iu dridhur dora për të paguar pronaret e shtëpive famëkeqe, që ta lejonin të përgjonte nga vrima e çelësit. Nuk dalldisej nga pamja, vetëm sa argëtohej. Ishte i ri, i fortë; nuk kishte nevojë për kësi tertipesh. Por episodi i sotëm i bëri një përshtypje të tjetërsojtë. Dy fëmijë të dashuruar dhe të papërvojë; tmerri i vajzës kur iu shfaq e vërteta e panjohur...

Ç’qenka bota! – mendoi. – Ka frikë tani picirrukja. Ngaqë është e paditur, nuk e lë bandillin ta prekë. Kurse pasnesër ka për ta ndrequr ndonjë kopuk i radhës, kushedi me ç’marifet të poshtër. Pas nja dhjetë vjetësh, kur të bredhë pa e vrarë mendjen me njërin e me tjetrin, ka për ta kujtuar peripecinë e sotme dhe do t’i vijë për të qeshur me budallallëkun e saj!

E fiku cigaren i lumturuar nga vetja. Hera e parë në jetë që filozofonte aq thellë. Ikin vitet, mpikset mendja, – tha me vete.

Doli në kuvertë. Mëngjes i bukur, i kaltërremë, i kthjellët. Në të majtë, largohej në një verdhësi të përhime masivi i ishullit Hios. Dhe gjithkund gjetkë det – dhe vetëm det – një llullaq në ngjyrim të errët, paksa i trazuar nga një erë e kapitur veriore. Në lartësi, dielli shkëlqimplotë, i shndritshëm, i ngrohtë.

– Çfarë dite! – u mrekullua Junkermani. – Çfarë drite! Dhe të mendosh që është janar! Të tillë gjë nuk kam parë kurrë, jo në Finlandë, por as në Ukrainë...

Bëri ecejake nëpër kuvertë. I gëzohej dritës, ngrohtësisë, flladit të njelmët, detit erëmirë. Një më dy puliste sytë e lëbyrur nga dielli dhe merrte frymë thellë, duke i mbushur mushkëritë me oksigjen dhe jod.

– Mrekulli! Mrekulli! – thoshte me vete. – Këtu duhej të isha lindur. Nuk ma ka ënda atë klimën tonë. Në Finlandë, isha i sëmurë gjithë kohën; herë me grip, herë me bronkit. Pastaj, vranësira, mjegulla, më cingërisnin nervat. Kur ngrihej bryma nga liqeni dhe mbulonte pyllin, më pllakoste një melankoli e zezë – diçka si tërbim. Të dilja jashtë nuk më linin. Nga dritarja hynte drita njëtrajtësisht e përhime, si e vdekur. E ç’mund të bëja tjetër? Torturoja macet, pickoja shërbyeset ose thyeja kinkaleritë e mamasë. I kisha kallur datën shtëpisë. Mjegull sot, – thoshin. – Zotërisë së vogël i janë ngritur nervat.

Bëri drejt kiçit, për të parë vërtimat e helikës. Dhe atje, poshtë strehës, ulur mbi një tog cimash, po rrinte koloneli Liapkin. Me ç’dëshmonte syri i tij i vagëlluar e i keq, dehja e natës nuk i kishte dalë tërësisht. Me të parë Junkermanin, ngriti supet:

– Ç’kërkon prapë këtu? Në paç qejf për t’u fjalosur, të gënjen mendja. Nuk ta kam ngenë.

Junkermani u mbështet te zinxhirët anësorë dhe pështyu në det.

– Mos u sill si ari, David Borisiç! Ç’është kjo punë! Në qoftë se ne rusët nuk fjalosemi me shoku-shokun, me kë të bëjmë shoqëri pastaj?

– Rus ti? – u zgërdhi Liapkini. – Që kur kështu? Ti je finlandez!

– Për Zotin, as unë nuk e di ç’jam! Do doja shumë ta dija! Jo se më hëngri meraku; por ashtu, kot!

Heshti; pastaj ia plasi gazit.

– A propos, po të kallëzoj diçka. Një histori të çuditshme që ngjau sot në mëngjes, në vapor...

– Ç’histori?

Junkermani u step. Diçka e pengonte ta thoshte historinë e kabinës përkrah; diçka si dhembshuri për dramën dashurore të dy fëmijëve.

– Ç’e vret mendjen! – mërmëriti. – Hiç! Gomarllëqe! Nuk ia vlen...

– Si të duash...

Ndenjën të heshtur; pastaj Junkermani tha:

– Sa e çuditshme qenka kjo jetë!

Liapkini u ngrit. Diç si ironi e si përbuzje iu pasqyrua në sy.

– E çuditshme ose jo, ti nuk je në gjendje ta ndjesh!

I ktheu kurrizin dhe e shpërfilli njëherë e mirë. Tjetri mbeti i zhytur në mendime. Ç’mendime të çuditshme qenkan këto që po bluan sot? Ç’e gjeti që iu fut filozofisë? Por edhe fjalët e fundit të Liapkinit ishin fyese. Edhe këtë kishte mangët, t’u jepte rëndësi fjalëve të Liapkinit! Por sikur i qëndruan ca rëndë në stomak...

Vështroi rreth e qark. Ishulli Hios ishte zhdukur. Horizonti tejembanë e qarkonte lakuriq vaporin, e vetmja shenjë e zezë midis kaltërsisë së qiellit dhe të bruztës së detit. Dhe u ndje paksa i vetmuar...

Kapitulli IV

Një këngë nga të Pireut

Kishte kaluar mesnata, kur Kleopatra u ankorua dalëngadalë në limanin e Pireut. Mot i rëndë, i ngarkuar me re të jugës; qiell i mbytur në errësirë. Dhe një shi i hollë, i papërfillshëm, por që qullte gjithçka duke rënë tinëzisht.

Ujërat e palëvizshme të limanit mërmërisnin lehtazi nga kalimi i avashtë i anijes së madhe. Ujëra pisë të zeza, katran, të kredhura në një letargji të keqe. Në të djathtë e në të mëngjër, dy varganë kallumash të errëta mbanin përpjetë bashet e larta. Në sfond, duhet të kishte shtëpi, njerëz; por që mezi parandjeheshin. Vetëm në gotullën e limanit dalloheshin disa drita, të turbullta dhe drithëruese mes shiut të hollë, teksa nguleshin në ujin e rrasët.

Pasagjerët që nuk flinin, dolën në kuvertë për të ndjekur manovrën. Gjemia e madhe mori kthesën dhe u lidh për kiçi në dokun e kapitanerisë. Dy a tri varka iu avitën shkallës, pa u bregëzuar. Varkëtarët i drejtonin përkorazi me rrema të lehta, jehona e të cilave shpërhapej nëpër errësirë.

Liapkini dhe Junkermani po qëndronin krah për krah, me bërrylat mbështetur në zinxhirët anësorë. Prisnin sinjalin, që të zbrisnin. Nuk flisnin. I pari kishte, si përherë, një bisht cigareje të fikur ngjitur poshtë mustaqeve. Tjetri pështynte një më dy në det. Zhurma e pështymës duke rënë në ujë e argëtonte.

– Ç’dreq vendi qenka ky! – mërmëriti. – Kurrkund dritë! Kurrkund zë!

– Mos u ngut, – ia ktheu Liapkini. – Pandeh se grekët janë të ftohtë dhe bajatë si ju, finlandezët?

– Ç’faj të kanë finlandezët? Ju, rusët, jeni më të mirë, domethënë?

Liapkini ndezi bishtin e cigares:

– Nuk e di; por kemi shpirt përbrenda. Ju jeni suedezë, të vakët...

Biseda u ndërpre. Nga larg u dëgjua një këngë. Ndonjë i dehur, që po kthehej fillikat. Një motiv i gëzuar dhe melankolik njëherazi, gjithë qejf për sherr e për trimëri pireote:

Bam, bum! Nuk të dua më,

shporru, në djall vafsh

me marinarin tënd

dhe me tët ëmë bashkë!

Junkermani dëgjonte me shumë vëmendje, duke buzëqeshur:

– Si të duket, David Borisiç? Nuk është e lezetshme?

– E po, domosdo! Nuk është pa kripë si muzika juaj!

– Por edhe atë pasionin demoniak së tuajës, ruses, nuk e ka ama. Është sa e gëzuar, aq edhe e pikëlluar; e hidhur dhe tallëse, njëkohësisht. Por ç’ma zure këtë avaz që më thua se jam finlandez? Jeta ma solli të përzihesha me rusët. Ndjehem më tepër rus...

– Nuk je rus, Vasili Karloviç, – u përgjigj Liapkini, shumë seriozisht. – As rus je, as finlandez...

– Po, – pranoi tjetri. – Kam gjak francez, nga një stërgjysh.

– As francez nuk je, – ngulmoi Liapkini. – Njerëzit si ti nuk kanë atdhe. Atdheu i tyre është ajo copë tokë ku i hodhi Fati. Mbase edhe gjithë bota...

Heshtën. Kënga vazhdonte të buçiste nëpër natë. Liapkini zgjati dorën dhe dëftoi në drejtimin ku duhej të ndodhej këngëtari; pastaj tha:

– Këngë e lezetshme, posi. Por sikur i mungon diçka. Ndoshta besimi, siguria. Ne këndojmë kur kemi gjë për të thënë; ky, kur nuk ka për të thënë gjë prej gjëje...

Kishte kaluar mesnata kur zbritën në varkë. Në stolin e kiçit qenë ulur ndërkaq dy udhëtarë të tjerë. Junkermani i njohu: ishin dy të mbyturit në detin e dashurisë, çifti i kabinës përkrah. Të mbështjellë me pallto, vështronin përpara, pa folur. Kur varka u bregëzua në dokun e Trumbës, pa, nën dritë, fytyrën e vajzës. Sytë e bukur ngjyrë gështenjë qenë plot me dëshpërim. Djali e kapi për krahu; hipën në një pajton, që mori me galop kalldrëmin e rrugës së plazhit. Shiu po dendësohej. Kurrkund njeri, kurrkund zë.

Liapkini dhe Junkermani qëndruan të mëdyshur dhe këmbyen një vështrim të shpejtë, të mbushur me shqetësim. Nga të shkonin? Ç’të bënin? Koloneli i pari u përkul dhe ngriti valixhen e tij të vjetër, të lodhur, të papërshkrueshme:

– Njatjeta, Vasili Karloviç...

– Mirë u pjekshim, David Borisiç...

Liapkini ngriti supet:

– Ç’e vret mendjen...

Dhe, me hapa të mëdhenj, humbi përmes errësirës.

Tjetri ndenji edhe ca. Ndezi cigaren, e thithi tymin babëzisht, e shfryu me psherëtimë të thellë. Picërroi sytë. Motivi i pireotit të dehur i erdhi prapë në mendje:

– Bam, bum, tiriririra, – këndoi ngadalë.

Me një lëvizje të vetvetishme, u përkul, ashtu si Liapkini, për të marrë valixhen. Por u kujtua që nuk kishte valixhe. Buzëqeshi:

– E bukur kjo!

I zhyti duart në xhepat e tullupanit dhe u çapit në mol, përbri maunave që lëkundeshin lehtazi.

Kapitulli V

Gjatë dhe pas shiut në një prej hoteleve të Pireut

Dhoma ishte e vogël, e pistë, me një dritare që vështronte drejt limanit. Nga shtrojat e krevateve, nga sirtarët e dollapëve, nga të katra anët dilte një duhmë e krupshme; sikur poret e orendive ishin mbushur me zhulin e njerëzve të panumërt që kishin jetuar midis tyre.

Burri u ngrit nga shtrati, pas ndoca orësh gjumë të paqetë. Vështroi orën: gjashtë e dhjetë. Kishte fjetur a s’kishte fjetur nja katër orë, gjatë së cilave herë zgjohej i trembur, herë mundohej prej makthesh e herë zemra i rrihte fort.

Në shtratin përbri flinte vajza. Ashtu përmbys, sikundër kishte rënë, masa e flokëve të gështenjtë formonte një damkë të errët përsipër jastëkut të bardhë. Poshtë mbulojave, mezi i përvijohej trupi i hajthëm. Frymëmarrja e saj jehonte e ngadaltë dhe e rregullt.

Kur u ngrit më këmbë, atij i hipi gjaku në kokë dhe e trullosi. Për shkak të lodhjes, nervozizmit, gjumit të keq. Për një çast, ndjeu t’i mekej zemra, t’i priteshin gjunjët. Iu turbulluan sytë. U çapit kalamendthi dhe hapi dritaren.

Pireu ishte zhytur në errësirë. Matanë gjirit, sa po zinte të shfaqej agullima e vonuar dimërore; diçka si zbërdhulje e zbehtë në katranin e mjegullës. Dhe binte shi, binte shi; po ai shi i hollë që kishte filluar prej mesnate. Poshtë, në rrugë, dëgjoheshin hapat e punëtorëve që nxitonin të shkonin nëpër punë. Hera-herës, ndonjë bisedë dëgjohej qartazi mes qetësisë. Në qoshe, një salepçi i mbështjellë me mushama, po priste me durim myshterinjtë. Feneri i tij i vogël hidhte një shkëlqim të vdekur mbi llucën e trotuarit.

E mbështeti ballin e nxehtë mbi ftohtësinë e xhamit dhe po kundronte limanin e përfjetur. Nuk mendonte asgjë. Kredhja në një tutkunëri të përkohshme i dhuroi pakëz ngushëllim. Vështroi qiellin, që kthjellohej pak nga pak në drejtim të lindjes; ujërat e limanit,

me atë ngjyrën e zezë që merrte nuanca të përhime; anijet, që zunë të shquheshin mes dritës ardhacake. Limani po zgjohej për jetën e tij të përditshme; zuri të fërgëllonte ngadalë, të gumëzhinte disi, sikur ende i shushatur po shkundej prej gjumit të rëndë. Fërshëlleu një rimorkiator; një oxhak u kurorëzua me tym të bardhë; dy mauna çanë me plogështi ujërat e hirta. Në mol po grumbullohej gjindje: hamej, varkëtarë, detarë, maunierë, rrugaçë; dhe njerëz të tjerë limanesh, ezmerë, shëmtarakë, të lagur gjer në kockë, të plevitosur, ende të mefshtë nga gjumi i pamjaftueshëm.

Qëndroi atje, në dritare, me orë të tëra, drejt më këmbë, pa lëvizur, si i topitur. E shihte më me vend të rrinte ashtu, sesa të kthehej e të shihte dhomën e mërzitshme, gruan që ia kishte vrerosur zemrën. Nuk mendonte se ç’mund të bëhej në vazhdim, as se ç’duhej të bënte. E kishte ndërprerë me dashje arsyetimin. Le të bëhej ç’të bëhej...

Iu duk sikur këmbët nuk e mbanin më; u kthye dhe ra në shtrat. Vajza flinte, gjithnjë në të njëjtin pozicion. I hodhi një vështrim gjithë mllef. Më mirë që rrodhën kështu gjërat; më mirë që nuk e kishte prekur. Le të vinte i ati e ta merrte prapë...

Atë çast, vajza u shpërgjum dhe u kthye në shpinë. Turiçka e dobët iu ndriçua e mjerueshme, e vobektë. I hapi, për një çast, sytë e vagëlluar, të mbytur thellësive të errëta të gjumit; dhe fjeti përsëri.

Atij sikur iu zbut diçka përbrenda. Po, e donte picirruken, vajzën e paarrirë, me ato buzët e hidhura prej foshnje. Nuk do të lejonte t’ia merrnin; do ta mbante për vete. Po ajo, vazhdonte ende ta donte? Të vërteta ishin ato që i tha? Apo fjalë të çastit, të thëna në pështjellim e sipër?

Këtë e kishte të pamundur ta ftillonte. Ndjehej shumë i lodhur, me kokën të boshatisur, me kraharorin të zgavërt. Përtonte; përtonte për gjithçka. Do të donte të flinte; dhe të zgjohej pas shumë kohësh, kur të kishte kaluar ai makth...

Orët rrokulliseshin të ngadalta dhe pa ngjyrë, nëpër atë ditë të përhime. Kaloi mëngjesi; kambanat po binin duke lajmëruar mesditën. Pasdite, dhoma u errësua edhe më shumë. Erdhi muzgu; dhe vajza nuk po zgjohej. Jashtë binte shi, binte shi, pa pushim.

Në të hyrë të diellit, horizonti nga ana e perëndimit, u kthjellua. Rrezet e fundit shpërndanin një prarim të ngrohtë nëpër limanin

e lagur. Është i bukur muzgu në Pire. Përtej, në hyrje të limanit, qielli u bë i florinjtë, u përflak i tëri. Kodra e kobshme e Drapeconës, me shtëpizat varfanjake, mori njëfarë shkëlqimi. Buzëqeshi limani, u ndriçuan anijet e zeza, zunë t’u rrëngjenin brinjët e qullura nga shiu. Kaltërsia detare veshi të purpurtat, për të pritur në gji diellin, dashnorin e natës, që u zhyt përthellë saj, i mbështjellë me lavdi të përgjakur. Dhe atëherë, liman, mal e det u mbytën në ngjyrën menekshe; u mbushën me nuanca të buta mavi, të cilat u shfletuan në një gri të margaritartë. Lart, qielli i praruar.

Përsëri më këmbë, para dritares, burri sodiste, me vështrim të menduar, mërgimin e shndritshëm të ditës. Një zhurmë e lehtë e bëri të kthente kokën; dhe pa, në prag të derës, një burrë që e vështronte qetësisht, por edhe me njëfarë hidhërimi. Ishte i ati i vajzës.

Nuk folën. Djali i uli sytë dhe po priste. Plaku e pa të bijën tek flinte dhe buzëqeshi:

– Lanetër! – mërmëriti.

Ishte burrë i urtë, rreth pesëdhjetë vjeç, me flokë të thinjur e me mustaqe të gjata. Kishte po ata sy të gështenjtë, të bukur e të menduar të pinjolles.

Iu afrua djalit dhe i vuri dorën mbi sup. Zuri të fliste me zë të ulët, për të mos zgjuar picirruken:

– Pse nuk ma kërkove? Do të ta kisha dhënë...

Tjetri e vështronte i shastisur:

– Trembesha. Pandehja se nuk do donit. Jam ende shumë i ri. Kurse ajo është fëmijë...

Babai buzëqeshi:

– Po, kështu është. Por je djalë i mirë. Të dua, të vlerësoj. Nuk do kisha kundërshtim të fejoheshit. Do martoheshit më vonë. Duhet të mbarosh studimet njëherë, në Vjenë. Dhe, kur të kthehesh, shëndeti mbi të gjitha, pas pesë vjetësh, do bëhet martesa.

Tjetri nuk fliste; dhe babai vazhdoi:

– E pranoj që jeni shumë të rinj për të menduar të gjitha këto. Për pare nuk jeni keq; je i pasur dhe Vulla nuk është e varfër. Por si mund t’i bësh për së mbari studimet e duhura me grua në kurriz? Që të çash në shkencë – dhe ti je ambicioz – duhen pesë vjet punë e fortë, jetë murgu. Kurse tani, ç’të bësh? Të studiosh duke qenë i martuar? Nuk bëhen këto gjëra, Jorgo djali...

Plaku u ul në një karrige:

– Jam i lodhur. Ç’na katranosët, ore lanetër! Për fat të mirë, në Mitilenë nuk ka mësuar njeri gjë. Mora Arkadinë, që u nis dje pasdite, dhe ja ku jam. Isha i sigurt që do t’ju gjeja te ky hotel.

Ndezi cigaren, psherëtiu dhe shtoi:

– Tani duhet të martoheni sa më shpejt...

Jorgoja sikur u zgjua:

– Nuk e preka, – tha. – Është e pangarë...

Babai e vështroi i mallëngjyer:

– Faleminderit. Je i ndershëm...

Djali nuk u përgjigj. Por ironia e paqëllimshme e fjalës i ndershëm ia copëtoi zemrën.

Të nesërmen, koha ishte rregulluar. Qiell i kaltër, det në ngjyrë të thellë. Dielli e thau limanin e lagur; dhe perëndoi i purpurt, i përgjakur, duke i zbukuruar retë me thekë të arta.

Qenë ndalur të tre në urën e rrethuar me vetratë të anijes. Papadeli do të kthehej në Mitilenë, me të bijën. Jorgoja do të qëndronte në Athinë. Po përcillte të fejuarën me të atin deri te vapori.

Nuk flisnin. Papadeli diçka mendonte; dy fëmijët nuk dinin ç’të thoshin. Nuk e kishin përfytyruar kurrsesi që peripecia e tyre e çmendur do të kishte një fund të tillë. Rrinin të qetë, përkrah shoshoqit. Pas pak çastesh do të ndaheshin, për t’u takuar sërishmi shumë më vonë. Zemrat i kishin të zbrazëta, shpirtrat shpërfillës, mendimet pezull. Vulla vështronte pasagjerët, që vërtiteshin nëpër kuvertë; Jorgoja, Drapeconën e flakëruar. Një më dy, si nga halli, këmbenin ndonjë vështrim të shpejtë, vinin paksa buzën në gaz, me zor; dhe i kthenin vështrimet gjetiu.

Papadeli ofshau, u shkëput nga mendimet dhe tha:

– Dëgjo, Jorgo, bir. Nuk besoj se është nevoja për fejesë zyrtare. Patjetër që njerëzia do ta dijë... Je në një mendje?

– Nuk kam kundërshtim.

– Kur mendon të nisesh për në Vjenë?

– Duhej të kisha ikur tani. Por... E kuptoni se ç’dua të them...

Papadeli ofshau përsëri:

– E kuptoj. Por tani që të erdhën mendtë, mirë është të ikësh sa më parë.

– Kështu do bëj. E mendova gjithë natën. Një arsye që nuk kthehem, bashkë me ju, në Mitilenë, është se kthimi, pas zhurmës që duhet të jetë bërë, do më sëkëlldiste; megjithëse u fejova me Vullën...

– Je i ndjeshëm. E marr vesh...

– Arsyeja e dytë është se e shoh të udhës të iki menjëherë për në Vjenë. Leksionet e Vagner–Jauregut kanë filluar që nga tetori. Edhe Frojdi ka filluar nga mësimdhënia. Po të vonohem, ka rrezik që, duke mos dhënë dot provimet semestrale, të humbas gjithë vitin. Duhet të iki menjëherë.

– E drejtë. Humbja e kohës është e papërligjshme. Kështu edhe ti do t’i mbarosh shpejt dhe pa andralla studimet, por edhe Vullës, deri atëherë, do t’i jetë pjekur mendja; që të jetë në gjendje të shikojë familjen e saj.

E vështroi të bijën me dhembshuri:

– Lanete! Në ç’telashe na futi zemra jote, rebelja!

Vulla bëri sikur nuk dëgjoi – ndoshta edhe nuk dëgjoi. Vëzhgonte e përhumbur një shoqëri prej tre të rinjsh që gajaseshin pak më tutje. Papadeli i tha Jorgos:

– Nuk besoj që jot ëmë të ketë kundërshtim...

– Asnjë, fare. E bëmë këtë që bëmë, ngaqë pandehnim se ju nuk do më pranonit për burrë të Vullës.

– Habitem si të kaloi një ide e tillë në mendje! A s’më thua? Pesë vjet do qëndrosh andej?

– Të paktën.

– Janë shumë. Për moshën tuaj sidomos.

– Do vij çdo verë, për pushime.

Nga shkalla u ngjit përgjegjësi i kabinave, duke i rënë ziles:

– Avullorja do niset! Kush nuk ka për të udhëtuar, është i lutur të zbresë!

Jorgoja u ngrit:

– Po shkoj.

U ngritën edhe babë e bijë. Papadeli e përqafoi me sytë të përlotur:

– Njatjeta, bir. Studime të mbara dhe mirë u takofshim! Shkruana rregullisht. Edhe Vullës shkruaji...

Dhe, duke iu kthyer së bijës:

– Vullë, puthe të fejuarin.

Vajza iu afrua Jorgos me ngurrim. E mati me sy hetues, mandej ia mbështeti buzët te faqja. Ai, gjithë ngazëllim, e rrëmbeu mes krahëve dhe e mbuloi me puthje.

Ajo e lëshoi veten në duart e tij, pa u përgjigjur, e nënshtruar tërësisht. Sytë i qenë përhumbur në qiellin e perëndimit, që po mekej ngadalë nga purpuri i praruar në një mavi të butë. Vapori fërshëlleu dy herë.

Kapitulli VI

Uniforma e kozakëve dhe atmosfera e Pireut

Teksa zgjohej, ende mahmur nga gjumi, Junkermani vështroi orën, me sytë gjysmë të mbyllur:

– Pesë e dhjetë, – mërmëriti. – Shumë dritë për të qenë pesë e dhjetë. Kaq herët zbardhka këtyre anëve jugore? Vetëm në mos më ngelet mbrapa ora. Më vajti dëm mundimi që ia fitova në poker atij majorit anglez. Lord burri i botës dhe me orë kaçole!

Brofi përpjetë dhe ndenji ulur në shtrat. E ndjente kokën të rëndë.

– Ç’dreqin është kjo tani? Pse më dhemb koka? Kam fjetur shumë apo nuk jam ngopur me gjumë? Mbrëmë nuk e teprova me pijen përtej normës së përhershme. Tre martini para darke dhe pesë uiski pas – pothuajse hiç!

U ngrit, hapi dritaren dhe zuri të thithte me kënaqësi ajrin e pastër. Përpara tij shtrihej limani i Pireut, ende i lagur nga shiu. Qielli ishte pastruar dhe dielli kridhej në ujëra i purpurt.

– Dreqi ta hajë! Mirë ecën ora! Unë, ama, paskam fjetur katërmbëdhjetë orë rresht!

Ndezi nxitimthi cigaren, u mbështet te parvazi dhe po vëzhgonte qytetin. Natën e mbrëmshme nuk kishte arritur të shihte asgjë mes errësirës dhe shiut. Limani i stërzgjatur, me shpërndarjen e çrregullt, i pëlqeu. Edhe qyteti, sikundër shtrihej shpateve, nuk dukej keq. Gjëra të thjeshta, jo begati, por as varfëri. Teksa po i ndriçonte dielli i tejmë, merrnin një gjallëri të tjetërsojtë.

Poshtë, në dok, endej një turmë shumëngjyrëshe dhe gumëzhitëse. Ecnin pa nxitim, a thua se nuk kishin punë e kokëçarje. Mbase i gëzoheshin dritës mavi të muzgut. Të gjitha orët e ditës janë të bukura brigjeve të Mesdheut. Junkermani vuri buzën në gaz:

– Më pëlqen ky vend...

Veshi me ngut uniformën – nuk kishte rroba të tjera – dhe zbriti shkallët e hotelit. Te dera, portieri e përshëndeti me ceremonialitet të tepruar:

– Mos dëshironi gjë, gjeneral?

Jo, nuk dëshironte asgjë. Doli në rrugë dhe u step; nuk po vendoste dot ç’drejtim të merrte. Në fund, bëri drejt limanit, ku kishte njerëzi më të shumtë. Papaha e pjerrët mbi veshin e djathtë, cigarja në buzët sarkastike, syri dinak gjysmë i mbyllur. Ishte i lumtur. E pse të mos ishte? Nuk e vriste mendjen për gjë. Pare kishte me shumicë. I ri ishte, i zgjuar, i hedhur; nuk do të shkonte dëm. Fatmirësisht, asgjë nuk e nxitonte për të filluar nga punët. Do ta studionte vendin me nge. Para së gjithash, duhej të organizonte jetën. Si jetojnë këta grekët me turinjtë gjithë zgjuarsi? Si dëfrehen? Si pinë? Ka kabare këtu? Po pensione? Të ç’lloji t’i kenë gratë, vallë?

Zuri të vëzhgonte kalimtaret. Të shijshme, posi. Vetëm se pak thatime. Ku janë ato sisët përpëlitëse të Rusisë! Ku është ajo trëndafilia e bardhë me vesë! Greket qenkan të nxira nga dielli dhe ezmere. Por duhet të jenë të pasura në lëngje. Ashtu shtatpakta gjithë nerv; këmbka të