Kiểm Soát Chất Lượng

By Phong Nguyễn Như

Kiểm Soát Chất Lượng thực hiện bài toán kiểm soát chất lượng bằng công cụ thống kê và bằng lý thuyết mờ, có nội dung bao gồm 10 chương:
Chương 1 giới thiệu các kiến thức cơ bản về chất lượng như chất lượng là gì, đánh giá chất lượng, quản lý chất lượng, hệ thống chất lượng.
Chương 2 giới thiệu về kiểm soát chất lượng, kiểm soát chất lượng bằng thống kê, và kiểm soát chất lượng mờ.
Chương 3 trình bày Lấy mẫu kiểm định thuộc tính. Chương 4 trình bày Lấy mẫu kiểm định biến số. Các kế hoạch lấy mẫu kiểm định, đặc tuyến vận hành của kế hoạch cũng như các tiêu chuẩn lấy mẫu MIL STD được trình bày trong hai chương này.
Chương 5 trình bày Kiểm soát quá trình bằng thống kê SPC với các công cụ như lưu đồ quá trình, bảng thu thập dữ liệu, tần đồ, biểu đồ Pareto, biểu đồ nhân quả, biểu đồ phân tán, kiểm đồ.
Chương 6 trình bày Phân tích năng lực quá trình với các nội dung về chỉ số năng lực quá trình, phân tích năng lực quá trình với các công cụ tần đồ, kiểm đồ.
Chương 7 trình bày Kiểm đồ biến số với các kiểm đồ kiểm soát đặc tính chất lượng dạng biến số bao gồm kiểm đồ trung bình, kiểm đồ độ lệch chuẩn, kiểm đồ khoảng, kiểm đồ phương sai.
Chương 8 trình bày Kiểm đồ thuộc tính với các kiểm đồ kiểm soát đặc tính chất lượng dạng thuộc tính, bao gồm kiểm đồ kiểm soát hư hỏng như kiểm đồ tỉ lệ hư hỏng, kiểm đồ số hư hỏng và kiểm đồ kiểm soát số lỗi với kiểm đồ tổng số lỗi đơn vị và kiểm đồ trung bình số lỗi đơn vị.
Chương 9 trình bày Kiểm đồ đặc biệt bao gồm các kiểm đồ kiểm soát dịch chuyển nhỏ, kiểm đồ kiểm soát quá trình sản xuất ngắn hạn, kiểm đồ cải tiến, chấp nhận.
Chương 10 trình bày Kiểm soát chất lượng mờ bao gồm Lấy mẫu kiểm định mờ, và Kiểm soát quá trình mờ. Đặc biệt chương này cũng trình bày các Kiểm đồ biến ngôn ngữ, và Mô hình pLCC.

• Language: Tiếng việt
• Publisher: Phong Nguyễn Như
• Release date: Sep 16, 2020
• ISBN: 9781005492229

Phong Nguyễn Như

Nguyen Nhu Phong is a Senior Lecturer at the Industrial Systems Engineering Department, HCM City University of Technology (HCMUT), Vietnam. He is also an IEEE member, and a SAP ERP specialist.He received his Master of Engineering at Asian Institute of Technology (1997), and his Bachelor of Engineering at HCMUT, Vietnam (1987).He was a member of the Project of building ISE program (1999) and the leader of the Project of improving the program (2007-2012). He was the deputy dean of the Faculty of Mechanical Engineering in period of 2002-2007, and the former head of the ISE department in period of 2007-2012.He is the authors of 24 books in Statistics, Operations Research, Scientific Research Methodology, Design of Experiment, Engineering Economy, Production Management, Inventory Management, Quality Management, Lean Production, Lean Six Sigma, MRPII, ERP, Fuzzy Theories & Applications.He is also the authors of 49 papers including 38 conference papers, 7 international conference papers, 4 journal papers, and 120 web papers. His research topics include Soft Computing; Lean Six Sigma; Resource Planning MRPII - ERP.

Book preview

Mục lục

NỘI DUNG

LỜI NÓI ĐẦU

Chương 1: CHẤT LƯỢNG

1.1 Lịch sử chất lượng

1.2 Chất lượng

1.3 Quản lý chất lượng

1.4 Đánh giá chất lượng

1.5 Đảm bảo chất lượng

1.6 TQM

Chương 2: KIỂM SOÁT CHẤT LƯỢNG

2.1 Kiểm soát chất lượng

2.2 Kiểm soát chất lượng bằng thống kê

2.3 Kiểm soát chất lượng mờ

Chương 3: LẤY MẪU KIỂM ĐỊNH THUỘC TÍNH

3.1 Lấy mẫu kiểm định

3.2 Lấy mẫu kiểm định đơn

3.3 Lấy mẫu kiểm định kép

3.4 Lấy mẫu kiểm định bội

3.5 Mil Std 105E

Chương 4: LẤY MẪU KIỂM ĐỊNH BIẾN SỐ

4.1 Lấy mẫu kiểm định biến số

4.2 Kiểm định tỷ lệ lỗi

4.3 Kiểm định tham số

Chương 5: KIỂM SOÁT QUÁ TRÌNH

5.1 Kiểm soát quá trình

5.2 Các công cụ kiểm soát quá trình

5.3 Kiểm đồ

Chương 6: PHÂN TÍCH NĂNG LỰC QUÁ TRÌNH

6.1 Phân tích năng lực quá trình

6.2 Chỉ số năng lực quá trình

6.3 Ước lượng và kiểm định chỉ số năng lực quá trình

6.4 Tần đồ và Phân tích năng lực quá trình

6.5 Kiểm đồ và Phân tích năng lực quá trình

Chương 7: KIỂM ĐỒ BIẾN SỐ

7.1 Kiểm đồ biến số

7.2 Kiểm đồ trung bình và khoảng

7.3 Kiểm đồ trung bình và độ lệch chuẩn

7.4 Kiểm đồ phương sai

7.5 Kiểm đồ cở mẫu đơn vị

Chương 8: KIỂM ĐỒ THUỘC TÍNH

8.1 Kiểm đồ thuộc tính

8.2 Kiểm đồ kiểm soát hư hỏng

8.3 Kiểm đồ kiểm soát lỗi

8.4 Kiểm đồ với cở mẫu thay đổi

8.5 Thực hiện kiểm đồ kinh điển

Chương 9: KIỂM ĐỒ ĐẶC BIỆT

9.1 Kiểm đồ phát hiện dịch chuyển nhỏ

9.2 Kiểm đồ kiểm soát quá trình sản xuất ngắn hạn

9.3 Kiểm đồ kiểm soát quá trình năng lực cao

Chương 10: KIỂM SOÁT CHẤT LƯỢNG MỜ

10.1 Lấy mẫu kiểm định mờ

10.2 Kiểm soát quá trình mờ

10.3 Kiểm đồ biến ngôn ngữ

10.4 Kiểm đồ Raz - Wang

10.5 Kiểm đồ Kanagawa - Tamaki - Ohta

10.6 Mô hình pLCC

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Lời nói đầu

KIỂM SOÁT CHẤT LƯỢNG được biên soạn nhằm thực hiện bài toán kiểm soát chất lượng bằng công cụ thống kê và bằng lý thuyết mờ, có nội dung bao gồm 10 chương:

Chương 1 giới thiệu các kiến thức cơ bản về chất lượng như chất lượng là gì, quản lý chất lượng, đánh giá chất lượng, đảm bảo chất lượng, TQM. Chương 2 giới thiệu về kiểm soát chất lượng, kiểm soát chất lượng bằng thống kê, và kiểm soát chất lượng mờ.

Chương 3 trình bày Lấy mẫu kiểm định thuộc tính. Chương 4 trình bày Lấy mẫu kiểm định biến số. Các kế hoạch lấy mẫu kiểm định, đặc tuyến vận hành của kế hoạch cũng như các tiêu chuẩn lấy mẫu MIL STD được trình bày trong hai chương này.

Chương 5 trình bày Kiểm soát quá trình với các công cụ như lưu đồ quá trình, bảng thu thập dữ liệu, tần đồ, biểu đồ Pareto, biểu đồ nhân quả, biểu đồ phân tán, kiểm đồ.

Chương 6 trình bày Phân tích năng lực quá trình với các nội dung về chỉ số năng lực quá trình, phân tích năng lực quá trình với các công cụ tần đồ, kiểm đồ.

Chương 7 trình bày Kiểm đồ biến số với các kiểm đồ kiểm soát đặc tính chất lượng dạng biến số bao gồm kiểm đồ trung bình XCC, kiểm đồ độ lệch chuẩn SCC, kiểm đồ khoảng RCC, kiểm đồ phương sai S²CC.

Chương 8 trình bày Kiểm đồ thuộc tính với các kiểm đồ kiểm soát đặc tính chất lượng dạng thuộc tính, bao gồm kiểm đồ kiểm soát hư hỏng như kiểm đồ tỉ lệ hư hỏng PCC, kiểm đồ số hư hỏng DCC và kiểm đồ kiểm soát số lỗi với kiểm đồ tổng số lỗi đơn vị CCC và kiểm đồ trung bình số lỗi đơn vị UCC.

Chương 9 trình bày Kiểm đồ đặc biệt bao gồm các kiểm đồ kiểm soát dịch chuyển nhỏ, kiểm đồ kiểm soát quá trình sản xuất ngắn hạn, kiểm đồ kiểm soát quá trình năng lực cao.

Chương 10 trình bày Kiểm soát chất lượng mờ bao gồm Lấy mẫu kiểm định mờ, và Kiểm soát quá trình mờ. Đặc biệt chương này cũng trình bày các Kiểm đồ biến ngôn ngữ, và Mô hình pLCC.

Dù đã bỏ ra nhiều thời gian, nhưng chắc chắn không tránh khỏi nhiều sai sót, tác giả rất mong nhận được nhiều ý kiến đóng góp của các đồng nghiệp và quý độc giả để sách được ngày một hoàn thiện hơn. Mọi ý kiến đóng góp xin gởi về:

Nguyễn Như Phong.

Trường Đại Học Bách Khoa – Đại Học Quốc Gia TPHCM.

Tel: [phone].

Email: [e-mail], [e-mail]

Ehome: www.hcmut.edu.vn/~nnphong.

Web: www.isem.edu.vn

Xin thành thật biết ơn.

Chương 1

CHẤT LƯỢNG

Lịch sử chất lượng

Chất lượng

Quản lý chất lượng

Đánh giá chất lượng

Đảm bảo chất lượng

Quản lý chất lượng tổng thể TQM

1.1 Lịch sử chất lượng

1.1.1 Những đại thụ về chất lượng

Những đại thụ về chất lượng có thể liệt kê:

Walter Shewhart

Joseph M. Juran

Edwards Deming

A.V. Feigenbaum

Philip B. Crosby

Walter Shewhart là một trong những người tiên phong trong việc đưa toán thống kê vào kiểm soát chất lượng, mở ra kỷ nguyên kiểm soát chất lượng bằng thống kê SQC. Một công cụ quan trọng là kiểm đồ, được xây dựng dựa trên nguyên lý Shewhart.

Walter Shewhart

Sau thế chiến thứ II, Joseph Juran và Edwards Deming giới thiệu các công cụ kiểm soát chất lượng bằng thống kê cho người Nhật, nhằm giúp người Nhật tái thiết. Năm 1951, Hiệp hội các nhà khoa học và kỹ thuật của Nhật, JUSE đã ra giải thưởng Deming cho các cá nhân và công ty đạt được những tiêu chuẩn quản lý chất lượng.

Edwards Deming

Juran đã đưa ra bộ ba quản lý chất lượng bao gồm hoạch định chất lượng, kiểm soát chất lượng và cải tiến chất lượng. Deming đưa ra chu trình Deming là công cụ căn bản trong kiểm soát và cải tiến chất lượng. Mười bốn luận điểm Deming là những triết lý cơ bản của quản lý chất lượng.

Joseph M. Juran

Feigenbaum mở rộng phạm vi chất lượng với khái niệm Kiểm soát chất lượng tổng thể TQC.

A.V. Feigenbaum

Philip Crosby xem chất lượng là thứ cho không, chi phí do kém chất lượng lớn hơn chi phí phòng ngừa chất lượng kém rất nhiều, ông đã đưa ra tiêu chuẩn hoạt động không lỗi ZD.

Philip B. Crosby

Người Nhật cũng đóng góp nhiều trong sự phát triển của chất lượng, có thể kể ra như sau:

Kaoru Ishikawa

Masaaki Imai

Genichi Taguchi

Kaoru Ishikawa chịu nhiều ảnh hưởng của Deming và Juran, đã ứng dụng và xây dựng nhiều công cụ chất lượng, một công cụ điển hình là biểu đồ nhân quả hay còn gọi là biểu đồ xương cá.

Kaoru Ishikawa

Masaaki Imai đã biến các lý thuyết phương Tây cho phù hợp với văn hóa Nhật, một triết lý cải tiến chất lượng do ông xây dựng là cải tiến liên tục Kaizen.

Masaaki Imai

Genichi Taguchi có định nghĩa nổi tiếng về chất lượng: "Chất lượng là sự tổn thất của xã hội do sản phẩm mang lại khi đến tay người tiêu dùng", định nghĩa này nhấn mạnh vai trò người sử dụng và liên kết chất lượng với môi trường. Dựa vào định nghĩa trên, ông đưa ra hàm tổn thất Taguchi trái ngược với quan điểm chất lượng là phù hợp thiết kế, tuy nhiên nó mang lại lợi thế cạnh tranh cho sản phẩm của người Nhật.

Genichi Taguchi

1.1.2 Những cột mốc quan trọng về chất lượng

Người sản xuất, trước thế kỷ XX, tự kiểm soát chất lượng sản phẩm do mình tạo ra. Đến đầu thế kỷ XX, Frederick W. Taylor, cha đẻ khoa học quản lý tăng cường hiệu quả công việc qua việc chuyên môn hóa, việc đảm bảo chất lượng được chuyên môn hóa và thực hiện bởi thanh tra viên.

Frederick W. Taylor

Những năm ở thập niên 1920, Walter Shewhart ở công ty Western Electric đưa ra kiểm soát chất lượng bằng thống kê SQC.

Trong thế chiến thứ II, Bộ quốc phòng Mỹ đưa ra tiêu chuẩn lấy mẫu kiểm định MIL STD và vẫn được sử dụng cho đến hôm nay. Sau thế chiến thứ II, các năm cuối thập niên 1940 đến các năm đầu thập niên 1950, hai yếu tố ảnh hưởng chất lượng bao gồm cách mạng về chất lượng của người Nhật, và sự quan trọng của chất lượng với cộng đồng dẫn đến các giải thưởng quốc gia về chất lượng.

Joseph Juran & Edwards Deming đã giới thiệu SQC cho người Nhật, người Nhật tích hợp chất lượng vào tổ chức, tạo văn hóa tiến liên tục Kaizen. Thập niên 1950, Feigenbaum đề ra kiểm soát chất lượng tổng thể TQC, người Nhật gọi là kiểm soát chất lượng toàn công ty CWQC. Thập niên 1980, NASC phát triển quản lý chất lượng tổng thể TQM, là mô hình phát triển cao hơn, phạm vi rộng hơn các mô hình trước đó. Mô hình TQM thay đổi cả văn hóa chất lượng của tổ chức.

Năm 1987, giải thưởng Malcolm Baldridge ra đời ở Mỹ. Các quốc gia khác lần lượt cũng có giải thưởng của mình. Năm 1995, giải thưởng chất lượng Việt Nam ra đời. Năm 1994, tiêu chuẩn đảm bảo chất lượng quốc tế ISO 9000-1994 ra đời, sau đó đến năm 2000 cải tiến thành phiên bản ISO 9000-2000.

1.2 Chất lượng

1.2.1 Chất lượng là gì?

Một số định nghĩa ngắn gọn từ các chuyên gia như sau:

Juran - Chất lượng là phù hợp sử dụng

Crosby - Chất lượng là phù hợp tiêu chuẩn

Deming - Chất lượng là mức độ đồng nhất

Kaoru Ishikawa - Chất lượng là thoả mãn nhu cầu thị trường với chi phí thấp nhất

Taguchi - Chất lượng là tổn thất xã hội khi sản phẩm đến tay người tiêu dùng.

Theo Juran, chất lượng là tính hữu dụng của sản phẩm, làm khách hàng hài lòng từ đó chiếm được sự trung thành của khách hàng. Sản phẩm là kết quả của một quá trình sản xuất, có thể hữu hình như hàng hóa và vô hình như dịch vụ. Tính hữu dụng gồm 2 thành phần:

Đặc tính sản phẩm

Không lỗi.

Đặc tính sản phẩm do chất lượng thiết kế và ảnh hưởng doanh thu. Với hàng hóa, đặc tính sản phẩm bao gồm chức năng, độ tin cậy, độ bền, tính dễ sử dụng, dễ sửa chữa, thẩm mỹ, đặc tính phụ, uy tín của nhà sản xuất. Với dịch vụ, đặc tính sản phẩm bao gồm độ chính xác, tính kịp thời, tính hoàn chỉnh, thân thiện, dễ chịu…

Thành phần không lỗi của chất lượng nói lên chất lượng phù hợp và ảnh hưởng đến chi phí. Quá trình có chất lượng là quá trình không lỗi, không làm lại, không lập vòng, không thừa, không lãng phí. Hàng hóa không lỗi khi phân phối, sử dụng. Dịch vụ không lỗi trong nguyên bản và chuyển giao.

1.2.2 Phạm vi chất lượng

Nhằm đạt được sự thỏa mãn và lòng trung thành của khách hàng, nhiều hoạt động cần được thực hiện. Chức năng chất lượng bao gồm toàn bộ các hoạt động nhằm đạt được sự thỏa mãn và lòng trung thành của khách hàng, bất kể các hoạt động này được thực hiện ở đâu như: ở bộ phận tiếp thị, bộ phận phát triển sản phẩm, bộ phận kỹ thuật, bộ phận thu mua, sản xuất, kiểm tra. Khái niệm chất lượng đã được mở rộng.

Phạm vi chất lượng được mở rộng từ sản phẩm, quá trình đến khách hàng. Với sản phẩm, chất lượng được mở rộng từ hàng hóa đến dịch vụ. Với quá trình, chất lượng được mở rộng từ quá trình chế tạo đến mọi quá trình trong tổ chức. Với khách hàng, những người ảnh hưởng bởi sản phẩm và quá trình, chất lượng được mở rộng từ khách hàng bên ngoài đến khách hàng bên trong. Khách hàng bên ngoài không chỉ là người tiêu dùng sản phẩm mà còn là tất cả những người có liên quan đến sản phẩm. Khách hàng bên trong không chỉ là các bộ phận trực tiếp sản xuất mà còn là các bộ phận liên quan như: tiếp thị, kỹ thuật, thiết kế, mua sắm, tài chính…

Một điều cần chú ý là khách hàng bên trong cũng là khách hàng quan trọng và cần được thỏa mãn để có chất lượng, khách hàng bên ngoài khó có thể thỏa mãn khi khách hàng bên trong không thỏa mãn. Quan điểm về chất lượng bao gồm kinh điển và hiện đại, so sánh giữa hai quan điểm như ở bảng sau:

1.2.3 Ảnh hưởng của chất lượng

Chất lượng ảnh hưởng tích cực đến thời gian, năng suất, chi phí, doanh thu, lợi nhuận và giá trị. Thời gian sản xuất là yếu tố quan trọng nhằm tăng lợi thế cạnh tranh của tổ chức. Chất lượng cải tiến làm giảm lỗi sản phẩm, giảm lượng sản phẩm phải làm lại, giảm các công đoạn thừa, từ đó làm giảm thời gian sản xuất.

Năng suất được định nghĩa là tỷ số giữa sản lượng đầu ra và nguồn lực đầu vào. Nguồn lực đầu vào có thể là nhân lực, vật tư, hay tài lực. MacCracken & Kaynak, năm 1996 đã nghiên cứu và có kết luận khi chất lượng gia tăng, năng suất gia tăng.

Về chi phí, khi chất lượng thiết kế gia tăng, chi phí sẽ gia tăng. Tuy nhiên, khi chất lượng phù hợp gia tăng, chi phí sẽ giảm. Chiến lược chất lượng ở đây là dùng tiết kiệm chi phí do chất lượng phù hợp,