პედრო პარამო

By ხუან რულფო

ამბის მთხრობელი, ხუან პრესიადო, დაუსახლებელ ქალაქში ჩადის, რომელიც ჩურჩულითაა გამსჭვალული და მისი მეშვეობით შეიტყობს განადგურების შესახებ, პედრო პარამოს ვნებამ რომ სუსანა სან-ხუანს არგუნა. 1955 წელს გამოქვეყნებული რომანი ესპანურენოვანი ლიტერატურის შედევრად არის მიჩნეული.

• Language: ქართული ენა
• Publisher: iBooks
• Release date: Feb 3, 2021

Book preview

კომალაში მაშინ გავემგზავრე, როცა შევიტყვე, რომ იქ ცხოვრობდა მამაჩემი, ვინმე პედრო პარამო. ეს ამბავი სიკვდილის წინ დედამ გამანდო. მეც აღვუთქვი, სადაც არ უნდა ყოფილიყო, დაუყოვნებლივ წავსულიყავი და მომენახა. მიცემული სიტყვისთვის მეტი სიმტკიცე რომ მიმეცა, მომაკვდავს ხელზე მაგრად ვუჭერდი ხელს. დედა კვდებოდა და მზად ვიყავი, ყველაფერს შევპირებოდი. „იცოდე, აუცილებლივ ნახე, - მარიგებდა დედა,- „კარგად დაიმახსოვრე, სახელად პედრო ჰქვია, გვარად პარამოა. მჯერა, გაუხარდება შენი ნახვა. მეც გავუმეორე, რომ ყველაფერს გავაკეთებდი, რასაც მიბრძანებდა. განა შემეძლო იმ წუთში სხვაგვარად მოვქცეულიყავი? ისევ და ისევ ვარწმუნებდი, შევასრულებ-მეთქი შენს საბოლოო სურვილს. ამას მაშინაც კი ვიმეორებდი, როცა ძალისძალად ვინთავისუფლებდი თითებს მისი გათოშილი ხელიდან.

- კი არ სთხოვო, მოსთხოვე, - დამიბარა სიკვდილის წინ, - მოსთხოვე ის, რაც კანონით გვეკუთვნის. დაე, შენ მაინც დაგიბრუნოს, რაც მე მერგებოდა, მაგრამ არ მაღირსა... მთელი სიცოცხლე არც მე და არც შენ ერთხელაც არ გაგვიხსენა და აბა შენ იცი, შვილო, რა ძვირადაც დაუსვამ.

- როგორც მეტყვი, ისე მოვიქცევი, დედა.

ეს ცარიელი სიტყვები იყო. შესრულებაზე მაშინ არც მიფიქრია, მაგრამ დედის სიკვდილის მერე, თავადაც არ ვიცი რატომ, ანაზდად უჩვეულო აზრებმა შემიპყრეს; ათასგვარი რამ წარმოვიდგინე, ვოცნებობდი, ვცხოვრობდი რაღაც გამოგონილ სამყაროში. ეს სამყარო იმედმა წარმოშვა, იმედად კი პედრო პარამო - დედაჩემის ქმარი მესახებოდა. აი, მაშინ კი გავეშურე კომალაში. აგვისტოს თაკარა დღეები იდგა. ცხელ ქარს საპნის ხის მყრალი სუნი მოჰქონდა.

გზა ხან აღმა მიუყვებოდა, ხან - დაღმა. „იქიდან გზა მთისკენ მიდის, მერე მთას უვლის ძირში. შინიდან გასული - აღმართს უნდა აუყვე, შინისკენ მომავალი - ველზე დაეშვები".

- რაო, როგორა თქვით, რა ჰქვია იმ სოფელს? აგერ იქ, ველზე რომ მოჩანს?

- კომალა, სენიორ.

- არ გეშლებათ? ნუთუ მართლა კომალაა უკვე?

- დიახ, კომალაა, სენიორ.

- რატომ ჩანს ეგრე გავერანებულივით?

- ცუდი დრო დაგვიდგა, სენიორ.

ეს ადგილები სულ სხვაგვარად წარმომედგინა - აქაურობა ხომ უკვე მენახა დედის მოგონებებსა და თუ მისი ნაღვლიანი მზერის მიღმა, გულიდან აღმომხდარ ოხვრასთან ერთად. მთელი სიცოცხლე დედა კომალაზე დარდობდა, ოცნებობდა იქ დაბრუნებაზე, მაგრამ ვერ აისრულა საწადელი. მის მაგივრად ახლა მე ვბრუნდები. აქაურობას დედის თვალებით ვუყურებ, ვინაიდან მან მიბოძა საკუთარი თვალები და მიბრძანა, მისი თვალებით მემზირა. „კოლიმოტესის ხიდის გაღმა იწყება შემოსული სიმინდის ყანის შეყვითლებული ზოლებით დასერილი თვალუწვდენელი მწვანე ველი, საოცრად ლამაზი! მოშორებით კი ამ სიმწვანესა და სიყვითლეს შორის თეთრად მოჩანს კომალა. ღამღამობით, სინათლეზე აკიაფებული, ლივლივს უმატებს", - მეუბნებოდა დედა, და ამ სიტყვებს ისეთი ჩურჩულით ამბობდა, თითქოს საკუთარ თავს ესაუბრებოდა... დედა.

- მაპატიეთ ცნობისმოყვარეობა და თქვენ რაო, კომალაში საქმე გაქვთ რამე? - მომესმა ჩემი მისამართით ნათქვამი შეკითხვა. მამის სანახავად მივდივარ-მეთქი, ვუპასუხე.

- ააა! - სიტყვა გაწელა ჩემმა თანამგზავრმა.

ისევ გავჩუმდით.

ფერდობზე ჩავდიოდით. სახედრები ფრთხებოდნენ. ჩლიქებს ქვებზე ჭახაჭუხი გაუდიოდა. აგვისტოს სიცხისგან დამძიმებული ქუთუთოები მებლიტებოდა.

- იცოცხლე, გაიხარებს ალბათ მამათქვენი, - ისევ მომესმა მხარდამხარ მომავალი კაცის ხმა, - ქეიფს გადაიხდის თქვენ პატივსაცმად. ისე კი, რამდენი წელია აქედან ყველას ფეხი აქვს ამოკვეთილი. რომც არ იყოთ მისი ვაჟიშვილი, მაინც ნასიამოვნები დარჩება, - მცირე დაყოვნების შემდეგ დაამატა ჩემმა თანამგზავრმა.

ქვემოთ ხვატით გათანგული ველი ქათქათა საბურველშემოხვეული, გამჭვირვალე ტბასავით გაწოლილიყო; გამქრქალებულ ნისლში ჩამუქებულიყო ჰორიზონტის ხაზი. ჰორიზონტს ზემოთ, ჰაერში ლივლივებდა მთაგრეხილის არათანაბარი კონტურები. მთაგრეხილს იქით კი ციალებდა უსასრულობაში განფენილი შორეთი.

- რა კაცია, რას წარმოადგენს მამათქვენი, თუ საიდუმლო არ არის?

- რა გითხრათ, არასოდეს მინახავს, მარტო ის ვიცი, რომ პედრო პარამო ჰქვია.

- აა! ჰოო! გასაგებია.

- ასე მითხრეს, პედრო პარამო ჰქვიაო.

- ა-ა! - გაურკვევლად გააგრძელა მეჯორემ.

ამ კაცს ლოს-ენკუენტროს გზაჯვარედინზე შევხვდი, სადაც კომალასაკენ მიმავალ თანამგზავრს ვუცდიდი.

- საით გაგიწევიათ? - ვკითხე მეჯორეს.

- ველისკენ, სენიორ.

- კომალა თუ გაგიგონიათ?

- სწორედ იქით მივდივარ.

მეც უკან ავედევნე. მოვყვებოდი და ვცდილობდი როგორმე არ ჩამოვრჩენოდი, მაგრამ ისე მიალაჯებდა, ვერ ვეწეოდი. მერე თითქოს შემამჩნია, სირბილით რომ მივდევდი და ნაბიჯი შეანელა. გვერდიგვერდ მივდიოდით, ფეხაწყობილები, ლამის მხარდამხარ.

- მეც პედრო პარამოს შვილი ვარ, - მაუწყა მან.

ჩვენს თავს ზემოთ, უდაბურ ცაზე ჩხავილით გადაიფრინა ყვავების გუნდმა. გადავლახეთ მთაგრეხილი და ველისკენ დავეშვით. ცხელი ჰაერი ზევით, ზურგს უკან მოვიტოვეთ, ჩვენ კი სულ მალე ისეთ შუაგულ სიცხეში აღმოვჩნდით, ჰაერიც არ იძვროდა. პაპანაქებით გათანგული არემარე თითქოს რაღაცას ელოდა.

- ძალიან ცხელა თქვენთან, - ვთქვი მე.

- ეს რა სიცხეა, - არ დამეთანხმა ჩემი მეგზური, - ჯერ სადა ხართ, ჩავალთ კომალაში და ნახავთ, აი, იქ ცხელა თუ ცხელა, დედამიწას სიცხის ბუღი ასდის. სიკვდილის მერე კომალადან ვინმე ჯოჯოხეთში რომ მოხვდეს, გეუბნები, უკან საბნისთვის მოირბენს, ისეთი გრილი მოეჩვენება იქაურობა.

- ეტყობა, უნდა იცნობდეთ პედრო პარამოს, ხომ? - ვკითხე მე.

ასეთ შეკითხვას ვერ გავუბედავდი, თანამგზავრის თვალებში რაღაც თანაგრძნობის ნაპერწკალი რომ არ შემემჩნია.

- რა კაცია? - დავუზუსტე შეკითხვა.

- ცოფიან ძაღლზე უარესი, - მიპასუხა და სრულიად უმიზეზოდ გადაუჭირა მათრახი ჩვენ წინ თავქვეზე ისედაც სირბილით მიმავალ ჯორებს.

უცებ ვიგრძენი, ცხელმა ტალღამ როგორ გადამიარა გულზე იმ ადგილას, სადაც ხალათის ჯიბეში დედის სურათი მედო - თითქოსდა ამ აუტანელი სიცხისგან ისიც ჩემსავით ოფლად იღვრებოდა. ფოტოსურათი ძველი, კუთხეებმომტვრეული და კიდეებდაძენძილი იყო. მაგრამ დედაჩემის სხვა სურათი არ დამრჩენია, ესეც სამზარეულოს კარადის უჯრაში ვიპოვე, ხმელ სუნელებთან - პიტნის კონებთან, აკაციის ყვავილებსა და რუდას ფოთლებთან იდო, მას აქეთ თან დამაქვს, აკი ვთქვი, მარტო ეს სურათი დამრჩა-მეთქი. დედას არ უყვარდა სურათის გადაღება, ამბობდა, სურათით ყველა ადამიანის მოჯადოება შეიძლება, კარგისაც და ცუდისაცო. მართლაც, მთელი სურათი ნასვრეტებად იყო ქცეული, თითქოს ნემსით დაეჩხვლიტა ვიღაცას, მკერდთან, გულის ადგილას კი ყველაზე დიდ ნახვრეტს ისე დაეღო პირი, შუა თითი გაეტეოდა.

ეს სურათი მამაჩემისთვის წამოვიღე საჩვენებლად, ჩემი ჭკუით, ვფიქრობდი, ამით შეიძლება უფრო მცნოს შვილად-მეთქი.

- გაიხედეთ, აიმ ბორცვს ხედავთ? - მითხრა მეჯორემ და ნაბიჯი შეანელა, - იმის იქით იწყება მედია-ლუნას მიწები. ახლა აქეთ მოტრიალდით, აი, იქ, ქიმწამოშვერილი გორაკი რომაა, ხედავთ? ახლა აქეთ, აგერ უფრო შორს - აქედან იქნებ ვერც კი გაარჩიოთ,- კიდევ ერთი გორაკი მოჩანს. მთელი ეს მიწები, რასაც კი თვალი გაუწვდება, მედია-ლუნას მამულებია და პედრო პარამოს ეკუთვნის. ჩვენ კი, მართალია, მისი შვილები ვართ, ცხოვრება მაინც გერებივით მოგვექცა. დედებმაც ქოხებში, ნამჯის ჭილოფებზე დაგვაჩინეს. ყველაზე სასაცილო მაინც ისაა, რომ იგი ჩვენი ნათლიაც იყო. გეტყობათ, თქვენც არ გახსოვთ მისგან ხეირი.

- მე აბა რა მემახსოვრება?

- ჰოო? ჯანდაბას შენი თავი.

- რა ბრძანეთ?

- ადგილზე მალე მივალთ-მეთქი.

- ჰო, ეტყობა. ეს რაღაა?

- მარებელ ჩიტს ვეძახით, სენიორ, რა თქმა უნდა, აქაურები.

- მაგას არ გეუბნები. მე სოფელზე მოგახსენებ. შეხედე, ისეა დაცარიელებული, თითქოს ხალხი ამოწყვეტილაო. ეტყობა, იქ აღარავინ ცხოვრობს.

- „ეტყობა" კი არა, ნამდვილად არავინ ცხოვრობს.

- პედრო პარამო რაღა იქნა?

- პედრო პარამო რახანია მოკვდა.

საღამო ხანი იდგა, სწორედ ის დრო, როცა სოფლელი ბავშვები ქუჩებში გამოეფინებიან და ჟრიამულით იკლებენ არემარეს: ბინდდაფენილი კედლები კი ჩამავალი მზის სხივთა ნარინჯით იფერება.

ყოველ შემთხვევაში, ასე იყო გუშინ საღამოს საიულაში. საიულაშივე ვნახე მტრედებიც. ისინი ჩემ ზემოთ ისე მიმოქროდნენ ფრთების ფართქუნით, თითქოს მიმავალ დღეს იბერტყავენო. ჯერ ჰაერში აიჭრებოდნენ, მერე ქვებივით წამოვიდოდნენ სახურავებისკენ და ბავშვთა გნიასიც მათ კვალდაკვალ დაჰქროდა ცის სილაჟვარდეში.

ამ სოფელში კი, სადაც ახლა ვიმყოფებოდი, სიჩუმე იდგა. ჩემი ფეხის ხმა მკაფიოდ ისმოდა ქვაფენილზე, ჩამავალი მზის სხივებისგან განათებული კედლები ყრუ ექოსავით იმეორებდნენ ჩემს ხმაურიან ნაბიჯებს.

დაბის მთავარ ქუჩაზე მივდიოდით. საითაც უნდა გაგეხედა, თვალში გეცემოდა უკაცრიელი, კარებჩამოხსნილი სახლები, ბალახმოდებული ზღურბლები. რა ჰქვია, რა ბალახია ეს? ჰო, თანამგზავრმა ამიხსნა, „მრბევბალახია, აქ ასე ვეძახითო. ჩასაფრებულივითაა ეს უკეთური, დაცარიელდება თუ არა სახლი, ღრიჭოებში იწყებს ცოცვას. კომალაში შენი თვალით ნახავ, მთელ სახლებში ეგაა მოდებულიო.

გზაჯვარედინზე რომ გავიარე, მოშორებით შავ შალწამოსხმულ ქალს მოვკარი თვალი, მაგრამ ქალი უმალ გაქრა, თითქოს ჰაერში გალღვაო. ერთ წამს შევჩერდი, მერე ისევ განვაგრძე გზა. მივდიოდი ქუჩაში და თვალს არ ვაცილებდი პირდაღებულ კარს. ანაზდეულად შალწამოსხმულ ქალს პირდაპირ შევეჩეხე.

- საღამო მშვიდობისა, სენიორ! - მომესალმა და გვერდით ჩამიარა. მე მივტრიალდი და მივაძახე:

- სად ცხოვრობს დონია ედუვიხესი?

- იქ, - გაიშვირა ხელი, - ხიდის მახლობლად.

რაიმე უჩვეულო ქალისთვის არ შემიმჩნევია. ჰქონდა ჩვეულებრივი ადამიანური ხმა, პირში - კბილები, კბილებს შიგნით კი - სწრაფი ენა. ვხედავდი, როგორ უმოძრავებდა ენა ლაპარაკისას. თვალებიც ისეთივე ჰქონდა, როგორც ამქვეყნად ყველა ადამიანს. ბინდი ჩამოწვა.

წასვლისას ქალმა მშვიდობის ღამე მისურვა და თუმცა კვლავინდებურად არსად ჩანდნენ არც თამაშში გართული ბავშვები, არც მტრედები და არც ლურჯი სახურავები, ანაზდად ვიგრძენი, რომ სოფელში სიცოცხლე ჩქეფდა და თუ გარემო უკაცრიელი მეჩვენებოდა, ეს მხოლოდ იმიტომ, რომ არ ვიყავი შეჩვეული უკაცრიელობას, შესაძლოა იმიტომაც, რომ ყურებში ათასნაირი გნიასი და ხმა მედგა.

დიახ, ადამიანთა ხმები. აქ, სადაც თითქმის არ იყო ჰაერი და არ შეიძლებოდა სუნთქვა, ეს ხმები გაცილებით აშკარად ისმოდა. ამ ხმებს მე თავად ვატარებდი საკუთარ არსებაში და ისინი ქვებივით მამძიმებდნენ. გამახსენდა დედის სიტყვები: „იქ შენ კვლავ მოგესმება ჩემი ხმა და მაშინ უკეთ გამიგებ. მე შენ გვერდით ვიქნები, ჩემი მოგონებების ხმები შემოაღწევენ შენს არსებაში და განდევნიან ჩემი სიკვდილის ხმას, თუკი სიკვდილსაც აქვს თავისი ხმა". დედა... ისევ ცოცხალია.

და მომინდა გამენდო მისთვის: „დედა, შენ არ მომეცი ზუსტი მისამართი. შეცდი და სწორ გზაზე ვერ დამაყენე. მითხარი, „წადი აქა და აქაო, მეც გზას დავადექი, დავუწყე ძებნა ქვეყნის დასალიერში მიკარგულ სოფელს და ადამიანს, რომელიც თურმე კარგა ხანია ცოცხლებში არ წერია.

მივყევი მდინარის ხმაურს და ხიდის მახლობლად სახლი დავინახე. ხელი გავიწოდე კარის გასაღებად, მაგრამ ხელი სიცარიელეს შეერია; თითქოს ამ სიცარიელემ გამიღო კარი, ზღურბლთან ქალი იდგა.

- შემოდით, - წარმოთქვა მან. მეც