De geschiedenis van Ierland in een notendop

By Bruce Gaston

Dit e-book, een korte geschiedenis van Ierland van de prehistorie tot de eenentwintigste eeuw, is bedoeld voor iedereen die snel inzicht wil krijgen in het onderwerp of die zijn kennis erover wil opfrissen. Dit beknopte maar bondige boek is in een paar sessies uit te lezen: ideaal als u een samenvatting van de belangrijkste feiten wilt en geen tijd of zin heeft om academische pillen te lezen.

De geschiedenis van Ierland in een notendop bevat daarnaast korte biografieën van belangrijke personen uit de Ierse geschiedenis, een tijdlijn van de Keltische tijd tot en met 2012, en aanbevolen literatuur over de Ierse geschiedenis.

• Language: Nederlands
• Publisher: BadPress
• Release date: Jan 12, 2020
• ISBN: 9781071526804

Book preview

Keltisch Ierland

Irish_high_cross_Clonmacnois

Afbeelding 1: de verfijndheid van Keltisch vakmanschap is goed te zien aan dit stenen kruis in Clonmacnois in het graafschap Offaly

Kort voor 500 v.Chr. bereikten de Kelten Ierland vanuit het Europese vasteland en bouwden een ontwikkelde maatschappij op. Door zijn afgelegen ligging aan de westelijke rand van Europa bleef de Keltisch-Ierse cultuur, ondanks invallen en zelfs nederzettingen van de Vikingen, tot in de Middeleeuwen grotendeels intact. Het eiland was verdeeld in kleine koninkrijken die soms met elkaar in oorlog waren en kende geen centraal gezag, hoewel verschillende koningen – waaronder Brian Boru in de late tiende en vroege elfde eeuw – de (vooral symbolische) titel Hoge Koning van Ierland probeerden te verkrijgen. Nadat het Christendom zich in de vijfde eeuw in Ierland had gevestigd, tekenden monniken veel van de Keltische cultuur op (hun wetten, legenden en poëzie), die tot dan toe enkel mondeling werd overgeleverd. Door de geografie van Ierland en het gebrek aan een politieke kern was de Ierse Kerk vooral monastiek van aard en ontbrak het aan de doorgaans gebruikelijke hiërarchische structuur op basis van bisdommen. Hierdoor stond de Kerk dichter bij de mensen en vermengde het Christendom zich met de inheemse cultuur en gebruiken. De Iers-Keltische Kerk stond gedurende de gehele Middeleeuwen bekend om zijn kunst en kennis. Ierse monniken werden missionarissen en stichtten door heel Europe Christelijke centra.

De Normandische invasie van Ierland

De eerste Engelse aanspraak op Ierland was religieus gemotiveerd: in de elfde eeuw claimden de aartsbisschoppen van Canterbury de spirituele autoriteit over alle Britse Eilanden. Zij werden daarbij gesteund door een aantal opeenvolgende pausen die de Kerk wilden verenigen en haar doctrines en rituele praktijken wilden unificeren. Deze claim moest echter zijn weerslag vinden in de praktijk. Daarom kende paus Adrianus IV (de enige Engelse paus in de geschiedenis) koning Hendrik II van Engeland de heerschappij over Ierland toe. Hendrik werd niet zozeer gedreven door godsdienstijver, maar door de noodzaak enkele van zijn machtigste onderdanen onder controle te krijgen. Hij zag deze onderdanen, die op eigen titel grondgebied in Ierland hadden veroverd, als een bedreiging voor zijn autoriteit. De Normandische (of Anglo-Franse) invasie van Ierland begon tussen 1169 en 1172, en tegen 1250 had de Engelse kroon de controle over tachtig procent van Ierland.

Carrickfergus-castle-2

Afbeelding 2: Het kasteel van Carrickfergus in het graafschap Antrim, een van de vele Ierse kastelen die door de Anglo-Normandiërs zijn gebouwd

De verovering ging om de machtsverhoudingen in Ierland: de Normandiërs vervingen de Ierse koningen en heren, maar daaronder had de machtswisseling weinig effect op de Keltische samenleving. De daadwerkelijk controle van de regering beperkte zich tot een gebied rond Dublin dat bekendstond als de Pale. Deze situatie bleef tot in de vijftiende eeuw onveranderd.

Afbeelding 3: De provincies van Ulster en de Pale

De Reformatie en de volksplantingen

Sinds de invasie van Ierland was geen enkele Engelse koning bereid geweest het geld, de tijd en de militairen te investeren die nodig waren om de Engelse overheersing in heel Ierland daadwerkelijk af te dwingen. De Normandsch-Ierse bevolking moest daarom naar eigen geweten omgaan met de situatie. Daarom pasten zij zich aan, sloten compromissen en assimileerden met de oorspronkelijke Ierse bevolking. De Tudors (te beginnen met Hendrik VII in 1485) begonnen pas interesse te tonen in de manier waarop Ierland werd bestuurd.

Het bepalende moment van die tijd was de Reformatie, die in Engeland leidde tot de breuk met Rome en het stichten van de Anglicaanse Kerk door Hendrik VIII. Volgens de paus was het zijn recht wereldlijke leiders aan te stellen en af te zetten. Daarom excommuniceerde hij Hendrik. Hendrik sloeg terug door wetten als de Akte van Suprematie (1534) door te voeren, waarmee hij (en zijn opvolgers) het enige hoofd van de Kerk van Engeland werd. Europa was al snel verdeeld in twee blokken van katholieke en protestantse state en de vijanden van Engeland begonnen het katholieke Ierland als zijn achilleshiel te zien. Rivalen als Spanje en Frankrijk probeerden zowel de geografische ligging van het eiland militair uit te buiten als de bevolking ervan op te zetten tegen haar leiders.

Om ervoor te zorgen dat de bevolking loyaal bleef en de kans op een opstand in Ierland te voorkomen begonnen Hendrik – en vervolgens zijn kinderen Eduard VI, Maria I en Elizabeth I – een beleid van volksplantingen. De oorspronkelijke Ierse bevolking werd van hun land verdreven en werd vervangen door Engelse pachters. De eerste volksplantingen vonden plaats in de graafschappen Laois en Offaly (die werden hernoemd tot de respectievelijke graafschappen van de Koning en de Koningin) in het midden van Ierland, maar de kolonisten konden zich niet verdedigen tegen de Ieren die zij hadden ontheemd. Latere volksplantingen hadden meer succes, met name die in Ulster, waarmee in 1609 werd begonnen.

Ditmaal kwam het merendeel van de kolonisten uit Schotland (dat nu onder koning Jacobus I van Engeland en VI van Schotland verenigd was met Engeland). De kolonisten vestigden zich in het gebied dat het dichtste bij hun herkomst lag: het noorden en het oosten. In tegenstelling tot de eerdere kolonisten waren zijn geen anglicanen maar presbyterianen.

Het land in Ulster was eerder in beslag genomen door de Kroon nadat de eigenaren, de opstandige graven van Tyrone en Tyrconnell met hun familie en entourage naar het Europese continent waren gevlucht. Velen zagen deze ‘Vlucht van de Graven’ in 1607 uit de enige delen van het eiland die in