Athwani: 2

By Manaswini

Following the success of Athwani - 1 Manaswini has brought to you the next instalment of short stories (laghukathaa) of her Athwani series. The focus of this book has shifted from being pure memoirs to capturing all the finer detail in her descriptions. Stories like 'Bangadipuran', 'Lekhan samagri', 'Diwalicha killa', 'Kapde kharedi' are journeys into the past and readers get a taste of how things were in those times. While 'Thikari sagargote' and 'Khel patangaacha' describe traditional Indian games in great detail, other stories like 'Milkat vyavaharachi', 'Appalpote lok' depict social interactions and yet others like 'Haranachi goshta', 'Balvargatil savangadi' are sweet childhood memories! The writing illustrates a continuum showing things as they were in the past and how they have evolved into 'now.' Welcoming that 'change' graciously is the way forward, but we cannot afford to disconnect from the past totally! Stories like 'Super market' highlight just that and pose moral questions to readers. Quite a few stories are reflections of Manaswini's experiences as a school teacher – her students and their parents and the societies they came from! A couple of stories are actually based on school arithmetic and this is NEW! A unique subject mater for laghukathaa is being experimented for the first time in Marathi language.

The book is written in Manaswini's own words; she is the central character of each of the stories. The style of writing is simple and direct making it easy to assimilate all she is saying. Manaswini takes her readers in another world while she narrates encounters with different people, situations and times. Her stories describe interactions from various communities from a cosmopolitan Mumbai and appeal to native and non-native Marathi speakers alike! There are delightful comparisons, opinions and observations made, but they are subtle and cleverly worded. One is exposed to a wealth of nearly forgotten knowledge, traditions and moral standings of past and contemporary issues from 'deshi' and western point of view. A treatise to Marathi readers, surely this book is one above the previous volume.

• Language: मराठी
• Publisher: Manaswini
• Release date: Jul 31, 2015
• ISBN: 9781311920454

Manaswini

Who is Manaswini?Manaswini is a middle-class woman who has had a 'not-too-easy' life but pursed her ideals ceaselessly. Naturally, she is faced with many challenges – some imposed due to her high ambitions, some due to her own limitations and others imposed by external factors such as social pressures, cultural baggage, lack of opportunities etc. Manaswini values education above anything else and made her living being a teacher most life, although she had worked in banks, small offices, social institutions before. She is a keen observer, who started as a rebel questioning how and why of things that bothered her, but soon learnt 'acceptance' and became a sensitive person, less critical of denials and injustice dished out on her plate of life. Many of those rebel questions got answered as she plodded along life, some have remained questions to date as she continues to look at the world through changing times. She is still in the making, learning new things from life everyday but has already framed answers / solutions with whatever little she knows / learned in response to that insolent mind of hers. But each and every time she takes a fresh look at herself and the people around her and the society as a whole – there is a certain freshness about her spirit which simply 'seeks'. She thinks about situations and tries to relate those 'critical' observations gaining some unique overviews - which are well-presented in her poems.She is a quiet person in everyday life but aggressively at work, she believes is important! She has painstakingly compiled her first book of poems. One lovely character of Manaswini is her amazing adaptability, without which she wouldn't have survived through the 'thick and thin' of her challenging life. She cannot help appreciating the changes and has developed an understanding of how things were, how they should have been, what they are now and where are they heading. Her writing captures the changing times, changing moralities and changing attitudes. She cannot help warning us the dangers of 'changing guns' and 'jumping fences' in pursuit of short-term needs, greed; which she observes in people around, all the time!Manaswini is open-minded and tries to mop-in new influences and technology. Human as she is, with a natural nostalgia, she pushes herself in the new world bravely. She is aware of environment and environmental issues surrounding modernity / development and some of her poems reflect this concern. She is quite positive about it and marries those concerns with adaptability providing us readers with a hope for better future, provided we practise self-restraint as a policy while exploiting nature / technology.How does Manaswini look?Let's be honest, Manaswini is not a beauty queen, but she is not bad looking either! She dresses smart to compliment her 'next-door' looks and her witty brains are her powerful fashion accessories. Manaswini mesmerises people around her by radiating her inner beauty through her eyes, words and deeds. Manaswini dresses modestly and has only a couple of designer dresses, which she wears on festive ocassions - but you will never guess, her everyday wear is mostly from the stalls outside that big shopping mall! Manaswini has a slender built, quite athletic, pleasing personality and is slightly taller than the average girls. She wears a conservative plait that twines her curly dark hair and her hair clip matches her dress on most days.When Manaswini is seen by people, they see not only the person but her personality, her heart and her questioning mind. There were times she wished she was more beautiful when someone else got a random break just for the looks but this insecurity does not really bother her underlying confidence – she is quite content the way she is and knows very well that external beauty is transient and fades with time but being a beautiful soul is for ever.How does Manaswini talk / sound like?You will like her the moment she says 'hello' as it's not just her lips but also her eyes saying hello as well. She speaks clearly but softly and her words are fortified with her wisdom and experiences of the world she lives in. Her accent is urban and her grammar is chaste, but her Marathi is corrupted with lots of English, Hindi and Gujarati words, thanks to the cosmopolitan city she dwells. She gets straight to the point and dislikes the general formalities that many people follow knowingly/ unknowingly. Being independent and busy with her own life, she does not have volumes of general gossip but what she knows is of substance and she is absolutely sure about it.How old is Manaswini?It's wrong to ask a lady her age, but she is about the same age as you. She has gone through life and her poems talk about the changing world and her adaptability. Her thoughts and thought processes evolve with times, so she is evergreen and young! Should we say - she has gone past her teenage, brought up children and faced middle-class, mid-life crises and come out of it, become mature as a wise old grandma and in a position to guide and advise. Age is only a number, so keep guessing!Where is Manaswini from?Manaswini is from India, Indian at heart and will remain Indian. But she is that global Indian who has travelled and spent quite some time abroad, lived and interacted with western cultures and related it to Indian culture time and again. She is firm in her roots, but she seems to have accepted westernisation as an ongoing, inevitable phenomenon during the process of globalisation. Her poems neither show an excessive admiration nor rejection of westernisation.Will Manaswini tell me what she really thinks?In general she is not too talkative when it comes to sharing her 'inner' thoughts, she will only talk to her friends or someone she thinks is worth sharing with. It's not coincidental, but almost every time she joins in a conversation, it is at a point when moralities or right / wrong is being discussed or someone has asked her advice on a 'moral issue'. She is fierce and defensive about what she believes is right / wrong and quickly dismisses other arguments that sound immoral or she thinks are based on a certain falsehood. Manaswini sounds quite different when she gets in that mode, her tone of voice changes rapidly but her volume of speech not that much. Words flow out passionately but never will she swear or utter any words that fall out of etiquette. People struggle to keep pace with her chain of thoughts – she skips through the train of thought waves as most of those emotions originate in her heart. Her arguments in defence become far-fetched for some, who then misjudge her and she gets misunderstood in certain circles, simply because she did not clarify the 'obvious' as she went along. But Manaswini does not care, as her experience shows she always gets more supporters than opponents at the end of it and she knows she is on the side of truth and 'truth always wins' somehow! People get converted to her way of thinking after they hear her – she is quite an orator in these extraordinary situations.So watch out readers – after reading Manaswini's works, you might get converted! Manaswini builds up a lot of emotional baggage but is fair in her evaluations; she goes through a dialogue with the self and the result is fine, classy writings. Read and enjoy!

Book preview

अनुक्रमणिका

प्रस्तावना

आठवण २६ (लेखन सामग्री )

आठवण २७ (उर्वा आणि तिची नोकराणी)

आठवण २८ (हेल्थ सेंटर)

आठवण २९ (बालवर्गातील सवंगडी)

आठवण ३० (एक्सचेंज प्रोग्राम)

आठवण ३१ (फोमची लाल चप्पल)

आठवण ३२ (खेळ पतंगाचा)

आठवण ३३ (स्तंभ आणि कमान)

आठवण ३४ (हरणाची गोष्ट)

आठवण ३५ (परदेशी)

आठवण ३६ (पाढ्याचे पाठांतर)

आठवण ३७ (न्यूनत्व)

आठवण ३८ (गैरसमज)

आठवण ३९ (मिळकत व्यवहाराची)

आठवण ४० (ठिकरी सागरगोटे)

आठवण ४१ (खोटारडा वासू)

आठवण ४२ (इरावती)

आठवण ४३ (अप्पलपोटे लोक)

आठवण ४४ (बांगडी पुराण)

आठवण ४५ (फेसबुकवरील फोटो)

आठवण ४६ (शून्याची गोष्ट)

आठवण ४७ (कॉर्पोरेट गाथा)

आठवण ४८ (कपडा खरेदी)

आठवण ४९ (सुपर मार्केट)

आठवण ५० (दिवाळीतला किल्ला)

धन्यवाद पत्रिका.

आठवण २६ (लेखन सामग्री )

आज बऱ्याच वर्षांनंतर बाजारात चक्कर मारण्याचा प्रसंग आला. तिसरी चौथीतील मुलांसाठी काही उपयोगी वस्तू खरेदी करायच्या होत्या. प्रत्येकाकडे खेळणी तर बरीच असतात. आज काल आई-वडीलच आपल्या मुलांना त्यांच्या अपेक्षेपेक्षा अधिक खेळणी पुरवत असतात. आज कॉम्पुटरच जग आहे. अगदी छोटी चिमणी मुलंसुद्धा आईच्या आय-पॅडवर किंवा बाबांच्या मोबाईलवर बटणं दाबतांना दिसतात. मनात आलं जर हा प्रकार तसाच पुढे पुढे गेला तर कदाचित काही वर्षांतच मुलं लिहिणं शिकतील की नाही? आम्ही लिहितांना दोन-तीन बोटं वापरत असू, हल्ली कॉम्पुटरवर दाही बोटं वापरतात! व्हिदिओ, टी. व्ही., गेम्स सर्वच बटणांवर चालतं, मग वाचता आलं की काम खतम!

माझ्या लहानपणी खेड्या-पाड्यात धूळपाटी असे तर शहरांत दगडी पाटी असे. त्यावर पांढऱ्या दगडी पेन्सिलने लिहित असत. मी चौथी पाचवीत गेल्यावर शाईच्या टाकाने लिहायला लागले. शाळेत वर्गातील बाकावर उजव्या बाजूला एक गोल भोंक असायचे. त्यामध्ये शाईची दौत घट्ट बसवलेली असे. या दौतीत, रोज शाळा भरण्या अगोदर, शाळेचा प्यून शाई भरत असे, निळ्या रंगाची. काळी शाई शाळेत वापरत नसत. बाजारातही 'प्रभात' कंपनीच्या निळ्या व काळ्या शाईच्या पावडरचे पाऊच (कागदाची छोटी पुडी) मिळायची. एकाच आकाराच्या, छोटी मध्यम व मोठ्ठा बाटला अशा काचेच्या दौती मिळत. ही पुडी पाण्यात कालवून शाई घरीपण तयार करता यायची. लाकडाचे टाक म्हणजे इंग्लिश मधले dip pens होय, निबाचा होल्डर पत्र्याचा असे. त्यांना दोन प्रकारची निबे लावता येत असत. मराठी व मोडी लिपीसाठी पितळ्याचे 'राणी' निब तर इंग्रजीसाठी स्टीलचे उभे निब असे. निब शाईत बुडवून कागदावर लिहित. कलाकुसर या विषयात शाळेत पातळ बांबूचा (केन) बोरू तासायला शिकवत असत (reed pen) हा बोरू टाकासारखाच पातळ असल्याने त्याचा पुढील भाग तासून निबासारखा करायचा आणि टोकाला बारीक चीर पाडायची. इंग्रजी रनिंग लिपी, मराठी, मोडी लिपीत लिहिताना अक्षरं जाडं बारीक वळणं घेत. त्यामुळे वहीवर ते खूपच छान दिसायचं. शाई म्हटली की सांडा लोटा आलाचं. त्यासाठी ब्लॉटिंग पेपर किंवा पांढऱ्या खडूचा ही उपयोग केला जायचा. ब्लॉटिंग पेपरचा रंग बहुदा गुलाबी असे पण कधी कधी आकाशीपण असे.

आम्ही आठवी नववीत गेलो तेव्हा शाईची पेनं (fountain pen) बनवणारी 'काळे ब्रदर्स' ही मोठी कंपनी होती. परीक्षेचा पेपर तीन तास सलग लिहिता येईल एव्हढी शाई या पेनात रहात असे. या पेनांची तयार शाई काळी किंवा निळी काचेच्या बाटलीत मिळत असे. हुशारीनं दोन्ही शाया एकत्र करून काळपट निळी शाई, मुले आपले वेगळेपण दाखवण्यासाठी वापरत असत. 'कॅमल' कंपनीच्या ह्या शाया छोटी, मध्यम किंवा मोठ्ठा बाटला यांत मिळत असत. आठ रुपयाचा हा बाटला चांगला दोन तीन वर्ष पुरे. शाईच्या बाटलीबरोबर एक कांचेचा ड्रॉपर खरेदी करावा लागे आणि रोज पेनांत शाई भरणं हा एक कार्यक्रमच असे. पुढे ते ड्रॉपर प्लास्टिकचे झाले. आज काल शाईची cartridges मिळतात. एक संपलं की रिफिल सारखं दुसरं बदलायचं. मुलांचा आत्मिक आनंद मात्र इथे हरवला… माझ्या भावाने भाऊबीजेला काळ्या रंगाचे काळे ब्रदर्सचे पेन दिले होते, जे मी आठवी ते अकरावी पर्यंत काळजीपूर्वक वापरले. हे महागडे पेन शाळकरी मुलांना सहज मिळत नसे. करकरीत कोऱ्या पेनापेक्षा वापरलेले पेन अधिक गुळगुळीत होऊन चांगले चालत असे. माझ्या मुलाला पाचवीत गेल्यावर दोन डझन पेनं देतांना मला 'ते' काळं पेन आठवलं.

पुढे बऱ्याच वर्षांनी बॉलपेन (biro) प्रकार निघाला. रिफिल संपलं की दुसरं पेन! त्यानंतर या पेनांमध्ये स्प्रिंग टाकून रिफिल आत बाहेर करण्याची सोय झाली. त्यामुळे पूर्वीच्या रिफ़िलने पडणारा डाग वाचला तरी त्याची 'टिक टिक' सुरु झाली. कंटाळलेल्या मुलांचा खेळ सुरु झाला. या पेनने लिहिल्याने अक्षर बिघडते असा समज शाळेत होता म्हणून ही पेनं शाळेत वापरण्याला मज्जाव होता. पुढे ही विचारधारा बदलली व पेंसिलीसारखी सुटसुटीत ही पेनं शाळेत मुले सर्रास वापरू लागली. आज या पेनांबद्दल काय सांगू? एव्हढी ती लोकप्रिय आहेत. त्यात काळी, निळी, तांबडी, हिरवी, पिवळी अशी डझनभर रंगाची रीफिले मिळतात, एवढंच काय गोल्डन सिल्व्हर रंग मागे नाहीत आणि हाताला शाईपण लागत नाही. पेनांना रंगी बेरंगी टोपणं! मजाच मजा!

मुलांच सर्वात महत्वाचं शिक्षण साहित्य म्हणजे शिसाची पेन्सील. काळं शिस असलेली लाकडी पेन्सील! प्लेन गोल किंवा षटकोनी, अष्टकोनी एका रंगाची असे - पिवळी किंवा लाल! आज विविध शिसाच्या रंगाच्या, विविध डिझाईनच्या आणि मागे खोड रबर असलेल्या पेन्सिली मिळतात. माझ्या भाचीने एक छोटी सुटकेस भरून विविध रंगांच्या, डिझाईनच्या पेन्सिली छंद म्हणून जमवल्या. आज प्लास्टिकच्या टुकू टुकू वाजणाऱ्या, शीस पुढे पुढे ढकलणाऱ्या पेन्सिली मिळतात. त्याच बरोबर शार्पनर आणि खोड रबरांची varietyआलीच!

मुंबईत कुठेतरी मिळणारी हे साहित्य मोठे अप्रूक असे. मला आठवतं चार इंची १२ रंगीत शिसे असलेल्या पेन्सिलीचे पाकीट भावाने मला पाठवले होते. त्या काळात भूगोल या विषयात नकाशा काढण्याचा सोळा मार्कांचा प्रश्र्न असे. हा पेपर तीन तासांचा, पूर्ण शंभर मार्कांचा असे. आधी स्केलने नकाशा रेखाटने व नंतर त्यात विमान मार्ग, रेल्वे मार्ग, पिके, खनिजे, प्रांत इ. दाखवावे लागे. यासाठी माझ्या रंगीत पेन्सिली मी वापरे. वर्गात अशा पेन्सिली फक्त माझ्याकडेच होत्या, त्यामुळे मी 'भाव' खायची! आज बाजारांत दिसणाऱ्या १२८ / २५६ शेडच्या पेन्सिली, खडू ,स्केच पेनं मुलांनी मिरवताना पाहिली की मला हसू येतं. माझे शाळेतले ते दिवस आठवतात!

आता तर कॉम्पुटरवर १६ मिल्लियन कलर्सच pallet पाहिलं की डोकंच चक्करतं! खरंतर creativity मनात असते आणि कला बोटात असते, हेच खरं!!

आठवण २७ (उर्वा आणि तिची नोकराणी)

लाजत मुरकत उर्वा तिच्या लग्नाची निमंत्रण पत्रिका घेऊन आली होती. बरोबर तिची नोकरांनी अंजू पत्रिकांच गठ्ठा घेऊन तिच्या सोबत होती. ठेंगणी उर्वा आज छान दिसत होती! शर्ट आणि जीन्स ऐवजी अंगावर traditional ड्रेस, हात भरून बांगड्या लोंबते डूल नखांना पॉलिश, रूज, लिपस्टिक आणि हातभर मेंदी, १८ -१९ ची तरुणी! लाजणं हा तिचा स्वभावाच नाही. धीट आणि लाघवी! आज तिच्या या गमतीशीर ड्रेस आणि वागण्यानं मला हसू येत होतं!

वय चार साडेचार असेल, शाळेत के. जी.च्या वर्गात होती. बऱ्याच बहिण भावांतील एक मुलगी. घरची परिस्थिती चांगली होती. पिढीजात धंदा करणारे हे कुटुंब! म्हणजे गोड बोलू हे सांगायची गरज नाही. आज ती वर्गात आली तेव्हा काही पाहुणे भेट देण्यासाठी आलेले होतें. मी त्यांच्याशी बोलण्यात व्यग्र होते. वर्गात येताच ती जागेवर बसण्या ऐवजी वर्गाच्या कोपऱ्यात, भिंतीकडे तोंड करून, हुप्प असल्याच्या आविर्भावात उभी होती. मी पाहुण्यांशी बोलत होते तरी हे मी जाणत होते की आज उर्वा गुश्यात आहे. यथावकाश पाहुणे मार्गस्थ झाले. मी तिला हाक मारली. तरीही तिनं दुर्लक्ष्य केल. तिच्या हालचालींनी, तिनं माझी हाक ऐकली आहे याची पावती मला मिळाली. मी इतर मुलांशी बोलत राहिले. पुन्हा मी माझ्या जागेवरून न उठता तिला म्हटलं, 'उर्वा, काय झालं?' पुन्हा तीच हालचाल, मी हाक मारल्याची हालचालीनं दिलेली पावती! पुन्हा कोपऱ्यात तोंड, हुप्प चेहरा! अखेर मी स्वतः तिच्याजवळ गेले. तिच तोंड माझ्याकडे वळवलं तर ती मला बिलगली. ओक्सा - बोक्षी रडू लागली. तिच्या पाठीवर थोपटत तिला बोलतं केलं. पाच दहा मिनिटांनी ती शांत झाल्यावर मी विचारलं, 'आई रागावली का?', 'भावाशी मारा मारी केलीस का?','शाळेतला गृहपाठ झाला नाही का?', 'शिक्षा होईल अशी भीती वाटतेय का?', 'की बाबा कशाला तरी नाही म्हणले?' ओळीनं दहा प्रश्र्न मी तिला विचारले. प्रत्येक वेळीस 'अंsहं' एवढंच उत्तर! अखेर तिची हनुवटी उंचावत मी तिच्या डोळ्यात पाहिलं तेव्हा ती म्हणाली, 'अंजूनं (नोकाराणीची मुलगी जी तिला शाळेत सोडायला न्यायला यायची) माझा हात न धरता, तोंडात मारून ढकललं' मी म्हटलं 'असं?' 'आता येऊ दे तुला न्यायला मग मी तिला चांगली रागावते!' तिचं समाधान झालं. 'हं, अगदी बरोब्बर', अशी मान हलवून ती जागेवर बसली. त्या दिवशी अभ्यासही अगदी मन लावून झाला.

मनांत आलं, केवढीशी ही