Samsun/Salıpazarı İlçesi’nde Bulunan Geleneksel Ahşap Köy Camileri

By Eyüp Nefes

Ön Söz Yerine

Bilindiği üzere Karadeniz kıyı şeridinde ormanın ve ağacın bol olmasına paralel ahşap malzemenin sosyal konutlardan cami inşasına kadar pek çok alanda kullanıldığını biliyoruz. Bunun nedeni olarak ahşap malzemenin kolay teminin yanı sıra yapı inşasında sağladığı kolaylıkları da zikredebiliriz.

Özellikle Samsun’da, diğer yerlere oranla, nitel açıdan çok sayıda ahşap caminin bulunuyor olması dikkat çekicidir. Zira şimdilik edindiğimiz bilgiler ışında bölgede yüzü aşkın ahşap caminin varlığından bahsedilmektedir. Bu camilerin büyük çoğunluğu ise Salıpazarı ilçesinde bulunmaktadır.

Ahşap camiler genellikle çantı camiler olarak isimlendirilmektedir. Çantı, yontulmamış ya da yontularak kereste haline getirilmiş ahşap perdelerin çeşitli geçmeler aracılığı ile yığma olarak bina edilme tekniğidir.1 Karadeniz bölgesinin hemen her yerleşim yerinde bu türden çeşitli yapıları görmek halen mümkündür.

Son yıllarda akademik çalışmalarımızın önemli bir kısmını bu türden yapılar oluşturmaktadır. Hem edindiğimiz tecrübelerden yararlanmak hem de çoğu zaman ihmal edildiğini düşündüğümüz bu yapıları tanıtmak bizi bu yola sevk eden önemli hususlardandır. Dolayısıyla elinizdeki eser sözünü ettiğimiz çabalarımızın ürünüdür.

Çalışma sahası olarak Salıpazarı ilçesini seçmemizin nedeni, daha önce de bahsettiğimiz gibi, ilçenin ahşap cami bakımından önemli bir potansiyeli barındırıyor olmasıdır. Yeri gelmişken ifade edelim, bölgedeki çoğu yerleşim yerlerinde eskiden ahşap cami yapımının sürdürüldüğünü, konuştuğumuz ve görüştüğümüz yöre halkı ifade etmektedir. Yakın zamanlarda başlayan eski camilerin yeni betonarme camilerle değiştirilmesi geleneği maalesef ahşap camilerin sayılarının azalmasına neden olmuş gözükmektedir.

Çalışmamızın omurgasını, daha önce kaleme aldığımız, Samsun Yöresindeki Son Dönem Ahşap Camiler adlı araştırmamız oluşturmaktadır. Fakat bahse konu çalışmamızı akademik hiyerarşide kullanabilmek için mahdut sayıda, kendi imkânlarımızla çoğaltabilmiş idik. Aradan geçen yıllar içinde bizim daha önce ulaşamadığımız çok sayıda ahşap caminin varlığından haberdar olduk. Hem daha önce incelediğimiz camilerin son hallerini görebilmek hem de yeni tespit edilen camileri inceleyebilmek için bu kitap çalışmasına koyulduk. Çalışmalarımız sırasında mümkün olduğunca daha önce kayda aldığımız yapıların son durumlarını da fotoğraflayarak kitaba koymaya çalıştık. Bu şekilde ecdadımızın bizlere mirası sözü edilen ahşap camilere bir nebze de olsa sahip çıkabilmiş olmayı umuyoruz.

• Language: Türkçe
• Publisher: eKitap Projesi
• Release date: Dec 22, 2022
• ISBN: 9786258196191

Book preview

D:\KIYAMET GERÇEKLİĞİ KÜLLİYATI Murat Ukray {2006-2012}\YAYINLANAN KİTAPLAR\Eyüp Nefes\Samsun Salıpazarı Camileri (Kapak).jpg

SAMSUN/SALIPAZARI İlçesi’nde Bulunan Geleneksel AHŞAP KÖY CAMİLERİ

Eyüp Nefes

Editör: Hayrunnisa Nefes

Kitap adı: SAMSUN/SALIPAZARI İlçesi’nde Bulunan Geleneksel AHŞAP KÖY CAMİLERİ

Yazar adı: Eyüp Nefes

Editör: Hayrunnisa Nefes

Sayfa Düzeni ve Grafik Tasarım: E-Kitap Projesi

Yayıncı (Publisher): E-KİTAP PROJESİ,

Açıklama: Açıklama: D:\KIYAMET GERÇEKLİĞİ KÜLLİYATI Murat Ukray {2006-2012}\e-KİTAP PROJESİ\e-KİTAP PROJESİ (Dosyalar)\e-Kitap Projesi (Logolar ve Vergi Levhası)\e-kitap-projesi-(logo).gif

www.ekitaprojesi.com

Yayıncı Sertifika No: 45502

İstanbul, Aralık  / 2022

eISBN: 978-625-8196-19-1

İLETİŞİM:

E-posta: [e-mail]

Cevap ve yorumlarınız için:

{For reply and your Comments}

www.ekitaprojesi.com/books/samsun-salipazari-camileri

Açıklama: Açıklama: Açıklama: Açıklama: ANd9GcR3WgR8MfuOcC2EyyfIVPjZe1WzLm6S7E1TzoJ23hOhNANZ6BDwHw www.facebook.com/EKitapProjesi

© Copyright, Eyüp Nefes / 2022

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ

1.Ön Söz Yerine

2.Konu ile İlgili Yayınlar

II. KATALOG

1.ALAN KÖYÜ

1.1.Alanköy Camii

2.BİÇME KÖYÜ

2.1.Aşağı Mahalle Tahta Camii

3.ESATÇİFTLİĞİ KÖYÜ

3.3. Çatak Mahallesi Camii

4.AVUT KÖYÜ FATSALILAR MAHALLESİ

4.4.Fatsalılar mahallesi Camii:

5.GÜZELVATAN KÖYÜ

5.1.Güzelvatan Köyü Merkez Camii

6.KARACAÖREN KÖYÜ

6.1. Karacaören Köyü Soyuk Mahallesi Camii

7.KARAMAN KÖYÜ

7.1.Karaman Köyü Camii

8.KIRGIL KÖYÜ

8.1 Kırgıl Köyü Camii

9. KIZILOT KÖYÜ

9.1. Kızılot Köyü Merkez Camii

10.KARAYONCA KÖYÜ

10.1.Karınca Mahallesi Camii

11. KONAKÖREN KÖYÜ

11.1.Konakören Köyü Bakacak Mahallesi Camii

11.2.Konakören Köyü Merkez Camii

12.MUSLUBEY KÖYÜ

12.1.Mezarlık Camii

12.2. Bayramyurt Mahallesi Camii

13. YAVAŞBEY MAHALLESİ

13.1.Yavaşbey Camii

14.YENİ MAHALLE

14.1.Yeni Mahalle Camii

15.YEŞİL KÖYÜ

15.1. Kayadibi Mahallesi Albayrak Camii

16.YENİDOĞAN KÖYÜ

16.1.Yenidoğan Köyü Camii

SONUÇ

KAYNAKÇA

GİRİŞ

1.Ön Söz Yerine

Bilindiği üzere Karadeniz kıyı şeridinde ormanın ve ağacın bol olmasına paralel ahşap malzemenin sosyal konutlardan cami inşasına kadar pek çok alanda kullanıldığını biliyoruz. Bunun nedeni olarak ahşap malzemenin kolay teminin yanı sıra yapı inşasında sağladığı kolaylıkları da zikredebiliriz.

Özellikle Samsun’da, diğer yerlere oranla, nitel açıdan çok sayıda ahşap caminin bulunuyor olması dikkat çekicidir. Zira şimdilik edindiğimiz bilgiler ışında bölgede yüzü aşkın ahşap caminin varlığından bahsedilmektedir. Bu camilerin büyük çoğunluğu ise Salıpazarı ilçesinde bulunmaktadır.

Ahşap camiler genellikle çantı camiler olarak isimlendirilmektedir. Çantı, yontulmamış ya da yontularak kereste haline getirilmiş ahşap perdelerin çeşitli geçmeler aracılığı ile yığma olarak bina edilme tekniğidir.¹ Karadeniz bölgesinin hemen her yerleşim yerinde bu türden çeşitli yapıları görmek halen mümkündür.

Son yıllarda akademik çalışmalarımızın önemli bir kısmını bu türden yapılar oluşturmaktadır. Hem edindiğimiz tecrübelerden yararlanmak hem de çoğu zaman ihmal edildiğini düşündüğümüz bu yapıları tanıtmak bizi bu yola sevk eden önemli hususlardandır. Dolayısıyla elinizdeki eser sözünü ettiğimiz çabalarımızın ürünüdür.

Çalışma sahası olarak Salıpazarı ilçesini seçmemizin nedeni, daha önce de bahsettiğimiz gibi, ilçenin ahşap cami bakımından önemli bir potansiyeli barındırıyor olmasıdır. Yeri gelmişken ifade edelim, bölgedeki çoğu yerleşim yerlerinde eskiden ahşap cami yapımının sürdürüldüğünü, konuştuğumuz ve görüştüğümüz yöre halkı ifade etmektedir. Yakın zamanlarda başlayan eski camilerin yeni betonarme camilerle değiştirilmesi geleneği maalesef ahşap camilerin sayılarının azalmasına neden olmuş gözükmektedir.

Çalışmamızın omurgasını, daha önce kaleme aldığımız, Samsun Yöresindeki Son Dönem Ahşap Camiler adlı araştırmamız oluşturmaktadır. Fakat bahse konu çalışmamızı akademik hiyerarşide kullanabilmek için mahdut sayıda, kendi imkânlarımızla çoğaltabilmiş idik. Aradan geçen yıllar içinde bizim daha önce ulaşamadığımız çok sayıda ahşap caminin varlığından haberdar olduk. Hem daha önce incelediğimiz camilerin son hallerini görebilmek hem de yeni tespit edilen camileri inceleyebilmek için bu kitap çalışmasına koyulduk. Çalışmalarımız sırasında mümkün olduğunca daha önce kayda aldığımız yapıların son durumlarını da fotoğraflayarak kitaba koymaya çalıştık. Bu şekilde ecdadımızın bizlere mirası sözü edilen ahşap camilere bir nebze de olsa sahip çıkabilmiş olmayı umuyoruz.

¹ C.E. Arseven, Sanat Ansiklopedisi, İstanbul 1983, C. 1, s. 368; Anonim, Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, İstanbul 1997, C. 1, s. 386.

2.Konu ile İlgili Yayınlar

Ahşap camiler konusunu ilk gündeme getiren Ayverdi olmuştur. Onun Osmanlı Mimarisinin İlk Devri adlı eserinde Batı Karadeniz bölgesindeki ahşap camileri candı camiler olarak değerlendirdiğini görüyoruz².

Danışman yöredeki ahşap yapı geleneğinin izlerinin İkiztepe kazılarındaki buluntularla benzerlik gösterdiği sonucuna ulaşmaktadır³. Ona göre bölgenin en eski tarihli yapısı olan Göğceli Camii’nde kullanılan tekniklerin benzerleri, bu kazılarda ortaya çıkarılmıştır. Yine de Danışman, sözü edilen caminin Selçuklu’ya kadar uzanan bir geçmişe sahip olmadığı kanaatindedir.

Göğceli Camii’nin yapım tarihi ile ilgili bilinmezlikler Kuniholm’ün çalışmalarıyla son bulmuştur. Kuniholm yapıdan aldığı numuleri dendrokronolojik yöntemlerle analiz ederek Göğceli Camii’nin 1211 yılında inşa edildiğini ortaya koymuştur⁴.

Haşim Karpuz 90’lı yıllarda özellikle Rize ve Trabzon’daki ahşap camileri inceleyerek çantı camileri ilk araştıranlar arasına katılmıştır⁵. Karpuz’un çalışmalarından, Doğu Karadeniz yöresindeki çantı camilerin, süslemeleri ile dikkati çektiği anlaşılmaktadır.

Yukarıda bahsedilen çalışmalardan sonra bölgedeki ahşap yapılarla ilgili kapsamlı araştırmalar yapılmış ve özellikle Karadeniz sahil şeridindeki çantı camilerin özellikleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Sözü edilen çalışmaların bazıları hakkında şunları söyleyebiliriz: Artvin yöresindeki ahşap camilerle ilgili bilgileri O. Aytekin’in ve R. Coşkun-B. Çelebioğlu eserinden öğrenmek mümkündür⁶. Rize’deki ahşap camilerle ilgili yukarıdaki çalışmaların dışında Karpuz’un kaleme aldığı yayınlar bölgedeki çantı camiler ile ilgili detaylı bilgiler sunmaktadır⁷. Sav ve Bu’tasım’ın tek bir yapıyı ele aldıkları çalışmaları monografik bir yayın niteliğindedir⁸. Yöredeki ahşap camilerdeki süslemeler ile ilgili Anar Azizsoy ve Muhammet Özkurt’un birlikte kaleme aldıkları makale çalışması süslemeleri derli