En zij kwamen in Elim aan

By Henk Staal

Zes weken lang alleen maar spelen op het strand en wandelen in de duinen. Dat is wat Henk Staal mocht doen toen hij in 1952 voor het eerst als ‘bleekneusje’ naar het Koloniehuis Elim werd gezonden op Schiermonnikoog. Een periode in zijn leven die een grote indruk achterliet.

Henk was niet alleen. Tientallen kinderen werden elke zes weken naar Elim gestuurd om aan te sterken. Niet iedereen vond het leuk, maar de verhalen en herinneringen bleven. Veel oud-Elimgangers hebben voor Schiermonnikoog een speciaal plekje in hun hart.

In het boek ‘En zij kwamen in Elim aan’ beschrijft Henk hoe het was om een bleekneusje op Schiermonnikoog te zijn. Een sociaal document over een tijd waarin men niet schroomde om kinderen weg te halen uit de vertrouwde omgeving. Want hoe anders konden ze groot en sterk opgroeien?

• Language: Nederlands
• Publisher: FTK Publishing
• Release date: Aug 27, 2016
• ISBN: 9781370676620

Henk Staal

Henk Staal werd als bleekneusje op 10-jarige leeftijd in 1952 voor het eerst zes weken uitgezonden naar Elim op Schiermonnikoog. Daarna volgden nog tweemaal een verblijf van zes weken in dit koloniehuis. De ‘gezondheidsvakanties’ maakten op Henk een diepe indruk.Toen Henk met de vut ging, werd hij nieuwsgierig of er nog wat van Elim te vinden was. Door een radio-oproep en persoonlijke gesprekken met andere bleekneusjes, ontdekte hij veel. Zo hoorde hij verhalen en gebeurtenissen die hij zelf vergeten was.Na aanleiding van die gesprekken schreef Henk het boek ‘En zij kwamen in Elim aan’, waarin hij niet alleen zijn eigen herinneringen verwerkte, maar ook verhalen van andere bleekneusjes.In januari 2013, is Henk na een kortstondige ziekte overleden. Zijn liefde voor Elim en het eiland Schiermonnikoog heeft hij overgedragen op zijn zoon en dochter.

Book preview

DE BEWONERS VAN TUINDORP 113

MEISJESFIETS

SCHOOL MET DEN BIJBEL

DE SCHOOLARTS

EEN BLEEKNEUSJE

IN DE BELANGSTELLING

OOSTINDISCHE INKT

MIJN VRIENDJE EDO

DE KOFFER

KLEDINGLIJST

HOOFDSTATION

MARNEDIENST

BRAKZAND

VOET AAN WAL

ELIM

DE SLAAPZAAL

DE EERSTE NACHT

ALLEEN OP DE WERELD

JUF MARJAN

VUURTOREN

KONIJNEN

IN JE BLOOTJE

SPARTAANS

BEDDEN OPMAKEN

DE EETZAAL

DUITS BESTEK

BROODBELEG

DE BIJBEL

HET PAARD VAN EIKENDAL

SPINAZIE

DE GONG

DE WEKELIJKSE WASBEURT

KLEINE JONGENS

WANDELEN

RUST EN BRANDING

KUSSENS EN KROESJES

ONDERBROEKENLOL

OP MOOI ELIM MOET JE WEZEN

MIJN SCHEP(JE)

WESTERPLAS

POST

FRIEZEN

SCHELPEN

KLOMPENHOK

LEVERTRAAN

BEZOEK

ZUSTER BOS

VERVELDE

SINT EGBERT

ONS BOS

ZATERDAG 20 SEPTEMBER

SCHOENEN POETSEN

NAAR DE KERK

DE RUSTDAG

VREDENHOF

ZAKGELD

OPEN RAMEN EN DEUREN

HEIMWEE

REDDINGSBOOT HORSMAN

DE HOOGSTE DUIN

DIEPSTE DAL

HET DUITSE DORP

ELIM DAT GAAT NOOIT VERLOREN

DE SPEELZAAL

JOHANNES DE HEER

STORM

NIET BRUIN GENOEG

DE MEISJES VAN DE BOVENZAAL

BONTE AVOND

OVERBLIJVEN

HET LEPELTJE

AFSCHEID

WEER THUIS

HET ELIMGEVOEL

NAWOORD

BIJLAGE

OVER DE AUTEUR

VOORWOORD

Dit boek gaat over mijn jeugd, over het gezin waarin ik opgegroeide, over mijn broers en zus, mijn ouders en vrienden en vriendinnen. Maar bovenal gaat dit boek over mijn Elimperiode.

Elim was een gezondheidskoloniehuis, waar zogenaamde bleekneusjes heengingen om wat aan te sterken en gezonder te worden. Een periode in mijn leven die ik nooit vergat, maar die door het drukke bestaan dat ik leidde, wat op de achtergrond raakte. Maar als je ouder wordt ga je je weer meer met je verleden bezighouden.

Ik deed via Radio Noord een oproep om erachter te komen, of er nog meer mensen waren die net als ik met Elim bezig waren. Elim, het christelijk vakantiekoloniehuis aan de Badweg op Schiermonnikoog.

Nou ik heb het geweten. Bijna zeventig mensen gaven aan mijn oproep gehoor. Mede door hun verhalen en gesprekken was ik in staat dit boek te schrijven. Ik hield aan deze gesprekken en contacten plezierige herinneringen over.

Ik schreef dit boek dan ook niet alleen voor mijzelf, maar ook een beetje voor hen.

Ik draag het op aan mijn gezin.

Henk Staal

Maart 1998

TUINDORP 113

Mijn jeugd was best een moeilijke tijd. Ik kwam uit een arbeidersgezin en werd geboren in het tweede oorlogsjaar, op 20 september 1941. Ik was de derde zoon op rij. Na mij kwam er nog een broertje, maar dat stierf als baby. Jaren lang sprak mijn moeder nog over dit kind. Ze kon er niet goed afstand van nemen.

Mijn ouders kregen ook nog een meisje. Na mijn zusje beviel mijn moeder nog van een doodgeboren kindje. Dit maakte ik niet bewust mee, alhoewel ik al zo'n vijf jaar oud was.

We woonden in Tuindorp op nummer 113. Tuindorp was de arbeidersbuurt van Haren. Ik had er veel vriendjes, maar deze gingen allemaal naar de openbare school die in Tuindorp stond. Wij gingen naar de christelijke school in Haren.

Ondanks alles had ik in Tuindorp toch een mooie jeugd.

RK-ZIEKENHUIS

In tegenstelling tot mijn andere broers en zus kwam ik ter wereld in het ziekenhuis. Het Rooms-Katholieke Ziekenhuis in de Groningse wijk Helpman.

Door mijn twee aangeboren klompvoeten bracht ik de eerste jaren van mijn leven veel in dit ziekenhuis door. Als men mij later vroeg waarom ik zo raar liep en altijd beugels aan had, zei ik altijd maar dat ik kinderverlamming had. Want klompvoeten daar snapte men niets van.

Mijn eerste herinneringen komen dan ook uit het ziekenhuis. Twee ervan bleven mij bij. Ten eerste dat het luchtalarm vaak afging, waardoor alle deuren van het ziekenhuis open moesten staan. En ten tweede dat ik een houten speelgoedautootje cadeau kreeg. Ik gaf dat aan een ander kind dat weer naar huis mocht. Toen mijn moeder op bezoek kwam was het autootje weg. Ik herinner me niet meer of ze boos was.

DE BEWONERS VAN TUINDORP 113

Mijn vader dook in de oorlog onder in de Noordoostpolder en zodoende stond mijn moeder er alleen voor in die moeilijke periode. Ze was niet sterk en vaak ziek. Daardoor moesten wij als kinderen helpen met het huishoudelijk werk. Ook weet ik dat we vaak een gezinshulp in huis hadden.

Doordat er na de oorlog niet direct weer genoeg voedsel aanwezig was, kreeg je niet altijd wat je nodig had. Daarmee bedoel ik dat er wel genoeg eten was, maar dat het niet altijd even gezond was. Dit gegeven en het feit dat ik vaak in het ziekenhuis lag om geopereerd te worden leidden ertoe dat ik niet veel uithoudingsvermogen had. Hierdoor werd ik uiteindelijk een bleekneusje.

Mijn moeder, hoe lief ook, werkte daar ook aan mee. Ik kon volgens haar lichamelijk niet veel en ze beschermde mij altijd. Henkie kon niet ver lopen, Henkie kon niet ver fietsen, Henkie kon niet voetballen, enzovoort, enzovoort. Zo besprak ze bijvoorbeeld met gymnastiekleraar wat ik wel en niet kon doen. Achteraf niet goed natuurlijk.

Mijn vader was een hardwerkende man, die na zijn werk nog in ons volkstuintje spitte, om zodoende nog wat verse groente op tafel te krijgen. Hij was een wat norse man die gauw driftig werd en ook gauw klaar stond om je een