Dr. Jekyll ve Mr. Hyde'ın Tuhaf Vakası

By Louis Stevenson

Hayatı boyunca sağlık sorunlarıyla uğraşan Robert Louis Stevenson, uzun süre gördüğü kâbuslarından yola çıkarak yazdığı Dr. Jekyll ve Mr. Hyde'ın Tuhaf Vakası'nda yüz yıl öncesinden bugünü görüyor.

Dr. Jekyll ve Mr. Hyde'ın Tuhaf Vakası, erdem sahibi bir doktor ile kötülükten haz alan bir canavarın aynı bedende buluşmasını konu alıyor. Yetenekli bir doktor olarak gündüzleri toplum içinde saygın bir hayat süren Dr. Jekyll; geceleri içindeki kötülüğe teslim olup en dehşet verici arzularını tatmin etmek için Mr. Hyde'a dönüşüyor.

Bir yandan psikolojinin en gizemli konularından kişilik bölünmesine atıfta bulunan diğer yandan gelmiş geçmiş en büyük felsefi sorunsala, iyilik ile kötülüğün ahlaksal tartışmasına odaklanan kitap "çığır açan" bir başyapıt.

"Halkın arasında daima iyi huylu ve saygın biri olma gerekliliğinin yüküyle zorlama bir hayat sürerken, istediğim anda genç bir öğrenci gibi bu yükümlülükleri üzerimden atıp özgürlük denizine atlayabilen ilk kişi de bendim. Yırtılmaz pelerinimin içinde son derece güvende olduğuma emindim. Düşünsene, aslında ben yoktum! Tek yapmam gereken kimseye görünmeden laboratuvarıma girmek ve her daim hazır tuttuğum ilacımı birkaç saniye içinde karıştırıp içmekti; bundan sonrasında, ne yapmış olursa olsun, Edward Hyde nefesin aynada bıraktığı anlık buğu gibi yok olup gidiyor; yerini, gece lambasını kıstığı çalışma odasında huzur içinde oturan, tüm şüphelere gülüp geçme şansına sahip Henry Jekyll alıyordu."

• Language: Türkçe
• Publisher: Doğan Yayınları
• Release date: Aug 4, 2023
• ISBN: 9786050984293

Book preview

DR. JEKYLL VE MR. HYDE’IN TUHAF VAKASI

Özgün adı: The Strange Case Of Dr. Jekyll And Mr. Hyde

Yazan: Robert Louis Stevenson

Çeviren: Taylan Taftaf

Yayına hazırlayan: Efnan Atmaca

Kapak tasarımı: Serkan Yolcu

Grafik uygulama: Havva Alp

Türkiye Yayın Hakları: © Doğan Egmont Yayıncılık ve Yapımcılık Tic. A.Ş.

Tüm hakları saklıdır. Bu kitabın hiçbir bölümü yayıncının izni olmadan kullanılamaz.

Dijital yayın tarihi: /Haziran 2021 / ISBN 978-605-09-8429-3

Doğan Egmont Yayıncılık ve Yapımcılık Tic. A.Ş.

19 Mayıs Cad. Golden Plaza No:1 Kat:10 Şişli 34360 İSTANBUL

Tel: [phone] / Faks: (0212) 246 66 66

www.dexkitap.com / [e-mail] / [e-mail]

Çeviren: Taylan Taftaf

Ruhsal Tapınakta Kavga Var!

İnsan doğasının kışkırtıcı, bir o kadar da ilham verici, karmaşık doğası, bir yandan modern bilimlerin diğer yandan da felsefe ve edebiyatın bitimsiz merakına, derin ilgisine mazhar olmaya devam ediyor.

Varoluşu değişik veçheleriyle anlamlandırmaya çalışanlar, insanın karanlık doğasını aydınlatmadan hakikatli sonuçlara ulaşamayacaklarının bilincindeler. Daha ilk andan itibaren insan labirentinin düşündüklerinden katbekat fazla gün yüzü görmemiş, saklı koridorları olduğunu görmüşlerdi. Bu yolculuğun en zorlu yanlarından biri de yeni öğrenilenlerle öncekiler arasında ortaya çıkan çelişkiler. Düşünce ve sanat adamları, ilerledikçe kafa karıştıran çatışmalara, bütün soruları yeniden düşünmeye sevk eden kuşkulara maruz kaldılar. İnsanın dışında kalan dünyayı anlamlandırmada, yorumlamada büyük mesafeler kat edilirken, insanın saklı dünyası gittikçe artan bir meraka sebep oldu. İnsanın içsel dünyasını kaza kaza sürdürdükleri uzun arkeolojik çalışmalar, bu konudaki acizliğin ne kadar büyük olduğunu her seferinde yeniden ispat ediyordu. Her şeyi bilmek uğruna iştahla ilerleyen, bu alanda büyük başarılar elde eden insan, söz konusu kendi varoluşu, karanlık doğası olunca eli kolu bağlanıyor.

Robert Louis Stevenson Dr. Jekyll ve Mr. Hyde’ın Tuhaf Vakası romanı 1886 yılında yayımlandı. Bu romandan kısa bir süre önce 1871’de Charles Darwin, Türlerin Kökeni adlı çalışmasını yayımlamıştı. Her ikisi de insanı anlamlandırma arayışındaydı ve çığır açıcı tartışmalara neden oldular. Çığır açıcı demişken 1816’da Mary Wollstonecraft Shelley’in unutlmaz eseri Frankestein’ı da anmadan geçmeyelim. Bu dönemde aynı coğrafyada farklı bağlamlarda da olsa insana dair olanı anlatma uğraşının yoğunlaşmaya başladığını ve zamanla diğer coğrafyalara da yayıldığını söylemek mümkün.

Kişisel olarak insanı anlamanın en hakikatli yolunun edebiyattan geçtiğini düşünüyorum. Büyük romancıların insanlığa aktardıklarını çok daha ufuk açıcı, çok daha sarsıcı, heyecan verici buluyorum. Bu konuda Carl Gustav Jung da benimle aynı fikri paylaşır diye umuyorum.

Meseleye her adım atışımızda keskin ikiliklerle karşı karşıya kalıyoruz; birbirini iten tezatlarla, çatışan çelişkilerle yüzleşmek zorunda kalıyoruz. İnsan, çelişik ikiliklerin iç içe geçtiği tuhaf bir bütünlüğü temsil ediyor. Bu özelliklerin hiçbirini yok sayamadığımız gibi, yan yana geldiklerinde ortaya çıkan muammanın içinden nasıl çıkacağımızı da bilmiyoruz. Bu ikiliklerin en derininde yer alanları ve en çok akıl yoranları iyi ve kötü olabilir. İyi-kötü kavramları diğer tüm kavramların içine sirayet edecek kadar güçlü olduğundan en büyük merakı kendilerine çekiyor.

Stevenson’un herkesin dilindeki haliyle söyleyecek olursak Dr. Jekyll ve Mr. Hayde’ın Tuhaf Vakası romanı dönemini aşan bir zihinsel uğraş ve cüretkâr bir tavır içeriyor. Bu yüzdendir ki pek çok romanın, filmin, fotoğrafın, resmin, sayılamayacak kadar çok farklı sanatsal eserin ve elbette bilimsel çalışmanın ortaya çıkmasına imkân sağladı. İsimler, birer roman karakteri olmaktan çıkıp bir insanlık durumuna, tutum ve davranış kalıplarına işaret etmeye başladı. Romanın çağını aşması, evrensel ilgi ve beğenilere karşılık gelmesi, farklı formlarda tekrar tekrar üretilmeye açık olmasının sebebi de bu. Modern sanatlar ve popüler kültür, binlerce uyarlama biçimine rağmen romanı esin kaynağı olarak görmeye devam ediyor. Örneğin, kültleşmiş Fight Club filmini veya Marvel’in en sevilen kahramanlarından Hulk’u Stevenson’a yönelmiş estetik selamlardan biri olarak görmek yanlış olmaz.

Aslında roman ilk çıktığı günden bu yana farklı okumalarla tartışma zeminlerinin kurulmasının önünü açtı. Romanı yazarının psiko-sosyal geçmişinden hareketle okuyanlar olduğu kadar, romandaki göndermelerin politik, cinsiyetçi arka planları olduğunu iddia edenler var. Bu kadar farklı çıkarıma kapı açan metinlerle muhatap olmak oldukça mutluluk veriyor. Bu okumalar doğru ya da yanlış olabilir ama hepsinden önemlisi metnin zihinlerde açımladığı düşünsel olanaklar.

Stevenson romanında sık sık Eski Ahit ve Yeni Ahit’e göndermelerde bulunuyor. Böylece bu meselenin köklerini çok daha derinlerde, kadim olanda aradığını söyleyebiliriz. Geleneğimizde insanın çamurdan yaratıldığı ve sonradan Allah’ın kendi ruhundan üflediği bilgisi bu bakışa katkı sağlayabilir. Varoluşun derinliğine paralel olarak sorgulamaların sadece bilimsel, felsefi ve edebi değil, aynı zamanda dini olduğu muhakkak. Dr. Jekyll’ın kütüphanesindeki ilahiyat kitabının içine yazılı olan küfürler, iyiyle kötünün kavgasının nerelere uzandığı hakkında ipuçları veriyor.

Okuyucunun ilgi alanlarına uygun yorumlara pencereler açması, romanın hem konusunun hem de katmanlı yapısının gücünden kaynaklanıyor. Bu açıdan edebiyat tutkunu okurlara olduğu kadar, çeşitli uzmanlık alanlarında çalışan fikir adamlarına da cazip gelen bir metinle karşı karşıyayız. Son zamanlarda disiplinler arası uğraş alanına merak salanlar Dr. Jekyll ve Mr. Hayde’ın Tuhaf Vakası’nı kitaplıklarının baş köşelerinden eksik etmiyorlar.

İtiraf etmeliyim ki romanın yorum çeşitliliği ve çağrışım yoğunluğu, üzerinde konuşma iştahımı artırıyor. Ne olursa olsun okurun bir an evvel metinle baş başa kalma hürriyetine mâni olmak da istemem. Ama birkaç sert soruyu sormadan da edemiyorum.

İçimizde tahammülü zor, hatta nefretimize neden olabilecek bir başka benlik sahibi olabilir miyiz?

Sandığımız kadar iyi bir insan olmayabilir miyiz?

İçimizdeki iyiyle kötünün kavgasında iyinin gün geçtikçe güç kaybettiğini fark ettiğimizde ne düşünmemiz gerekir?

Bu soruların yanı sıra aynı sokaklarda dolaşan başka rahatsız edici sorular sormamız da mümkün. Asıl marifetin içtenlik olduğu cevapların peşine düşebiliriz. İçinde bulunduğumuz hal ne olursa olsun, bir dakika sonrasında cevabın değişmesi mümkün. Asıl korkutucu olan da bu. Zira iyi ve kötü arasındaki kavga, insanın ruhsal tapınağındaki o şiddetli çatışma hayatta olduğumuz sürece hiç bitmeyecek.

İyilik, sonsuza dek kazanılmış, mülkiyet altına alınmış bir özellik değil. Her an bununla sınanıyoruz. Kötülük, omzumuzun üzerinden şehvetli sözlerle kulağımıza fısıldayıp süslü yatağına çağırmaya devam ediyor.

Modern zamanlarda bu kadim zorluklara yenilerini ekleyebiliriz. En önemlisi kötücül olanın daha kolay fark yarattığı duygusu, daha görünür olduğu gerçeğidir. İnsanlar fark edilmek ve görünür olmak için kötücül tutumlarını yaygınlaştırıyorlar. Diğer bir deyişle içlerindeki kötü daha masum kimliklerle gösteri alanlarında kendilerine yer bulabiliyor. Günümüzde popülerliğin de kısa yollarından biri olduğunu görmek hiç de zor değil. Güncel bir olguyu bu tartışmanın bir köşesine iliştirebiliriz, Dr. Jekyll’ın Mr. Hyde olarak sosyal medyada arzı endam etmesi çok tanıdık değil midir? Sanal dünya, günden güne içimizdeki kötünün elini kolunu sallayarak dolaştığı bir mecra oluyor. Söylemin içerdiği kötülüğün, fiziksel kötülükten daha masum olduğunu kim iddia edebilir? Dr. Jekyll’ın en büyük yanılgısı Hyde’dan, yani kötü olandan her zaman kurtulabileceğini düşünmesiydi. Başlangıçta bir merak ve özgürleşme olarak