Dubbel Spion: Een Autobiografie door

By Peter van Wermeskerken

In 1963 bezocht ik mijn vriendin in Oost-Duitsland en maakte een reprotage voor de AVRO-radio over de jeugd in de DDR, die net achter de Muur gevangen zat. Daarbij kreeg ik een interview met Margot Honecker, de vrouw van de latere partijleider. Vier jaar later ging ik weer. Mijn vriendin had bezoek gehad op haar werk van twee heren die mij wilden spreken. Zij ging mee. Ze wilden een artikel van mij over de Nederlandse monarchie in de 20e eeuw. Zo werd ik spion voor de Stasi, de Staatssicherheitsdienst. In Nederland ging ik direct naar de politie, die de BVD erbij haalde. Binnen een week was ik spion voor de BVD, dus dubbelspion. Dat zijn leuke, lachwekkende en interessante ervaringen geworden. Geen James Bond avonturen, nee echt. Maar wel avonturen. Steeds weer moest ik in militaire zaken begeven waar ik geen belangstelling voor had. Als journalist weet je je echter aan te passen. Ik heb er versteld van gestaan hoe weinig de Stasi, die zich de op één na beste spionagedienst ter wereld achtte, wist van het leven in het westen. Ze hebben in Oost-Berlijn pas gemerkt dat ik een "dubbel" was toen een artikel in het AD was verschenen om een eind te maken aan de dreigementen.

• Language: Nederlands
• Publisher: Peter van Wermeskerken
• Release date: Apr 5, 2015
• ISBN: 9781310178030

Peter van Wermeskerken

I'm born on Sunday 12.31.1939 as the oldest of a twin. I was only some 1850 gramms at birth, but I made up. I drank from our mother my portion plus what mny brother left. Unfortunaately Paul fell very unlucky to death 2022 at 82 years.I finished up WWII with epilepsis because of malnutrition. Because of the medication in the 1950s I can't show an examplary education. When I was some 17, 18 I grew for a great deal over plus the effect of more modern medication. I'll always remain an epileptician. Only now it's so under control and I can drive safely.I'm an educated farmer, finished study 1960. That year I was co-winner in an European essay-contest on the Agricultural Cooperatives in the European Common Market. My Dad was editor in chief of a local paper at Zeist, a town of 55.000 inhabitants. At 14 I wrote my first articles for his newspaper and in 1965 I joined him. That lassted till 1970 when I became financial writer at Algemeen Dagblad daily at Rotterdam. I studied economics at the level of teacher at a highschool. This knowledge base has been polished and deepened during private lectures with the governors of the Dutch and German central banks. That helped me a lot to be accepted in the world of central bankers, with interviews and scoops. I also got such a knowledge base in the field of oil - while I was an ordinary journalist - trained at Shell, BP and Exxon. As a result, I built up a network of oil traders around the world. This enabled me to provide OPEC ministers with current oil prices at any time. As a thank you I received countless scoops for my newspaper.Being an experienced and good reporter one is endangered with a chef position. That happened also to me. It's pleasant for the extra money, but all the meetings and corrections and cuttings in work my collegues had produced to the maximum of their abilities, that's sometimes hard.At 60 years I got a serious heart attack. I experienced that as very uinteresting, in particular because the way doctors sended me after a week home and at work. A year later I retired and became trainer of the youth team in my chessclub. That's nice! They managed in three years to get to the same level as our first adult team and two of them I was allowed to accompany to the national championships.1968 I married my wife and we got two children and 5 grandchildren. My wife died 2014 and 2018 I remarried a Vietnamese woman. She has also two children. We live in The Hague, the Dutch seat of the Government and the Royal family.My books and storiees:1989: De Jaren 90, interviews with the CEO's of the 10 largest Dutch companies (on order for a publisher);2012 Dubbel Spion, my experiences as a double agent during 3,.5 years of the Cold War;2013 Double Spy (English) and Spione Spione (German) translations2023 Double Agent in the Cold War (reviewed issue)2015 Happiness follows after Friday 13th (short story, plays in England)2015 Puck en Evert, beschermers van het Grote Dierenbos (children's book 4-9 years2015 Mike & Alex (English translation of Puck and Evert)2016 Gevangen in Toren Burchtruïne Lage (Dutch griezelverhaal voor jongeren, short story)2016 Gefangen im Turm Burgruine Lage (German)2022 De Jaargang, met bijzonder recept (short story)2022 Classmates (translatden of De Jaargang), with special recipe (short story)2023 A Kid during WOII (4 short stories from me as 4 year old sabotaging German militaruy cars)2023 Een kind tijdens WO II (Dutch)2023 KOFFIEVREUGD (how policy to the elderly should be - humoristic)"Under construction" by the author:Guardian Angel; Reed Sailing (erotic); Stories by a Journalist; Children.... (all books)

Book preview

Dit boek draag ik op aan Käthe, omdat met haar het hele verhaal is begonnen. Haar werkelijke naam is geen Käthe, lieve lezeressen en lezers. Dat zal voor u ook zo blijven. Mijn vriendschap met haar duurt al meer dan 60 jaar.

Dubbel Spion

Copyright © 2023 Peter van Wermeskerken Ontwerp cover: Laura Shinn, Texas www.laurashinn.yolasite.com

Auteur: Peter van Wermeskerken

[e-mail]

Uitgever: P&M Den Haag

Lieve lezer(es) als u informatie uit dit boek ergens voor wilt gebruiken, dan juich ik dat toe. Het lijkt wel erg verstandig als u mij dan even een email stuurt. Dat is netjes tegenover mij en ik kan u wellicht helpen aan nog meer nuttige informatie.

Inhoud

PROLOOG

1. AVRO reportage Jeugd in de DDR

2. Dukla Praag – Ajax 2-1

3. Eerste contact met spionagedienst

4. De Vaders van de BVD

5. Liebäugeln (flirten)

6. Steen door ruit Humboldt Universität

7. Rode Boekje van Mao

8. Geen Ebi, op naar het postadres

9. Lachen bij de BVD

11.  Ga in de slootkant liggen

12. Tussen de spotters

14.  Inval Warschaupact in Tsjechoslowakije

16. Dreigbrieven

17. AD interviewt een echte spion

18. Mijn naam duikt op in het        Stasi-archief

EPILOOG

PROLOOG

Om met de deur in huis te vallen: ik ben dubbelspion geweest. Voor de BVD (nu AIVD) en tegen de Oost-Duitse militaire inlichtingendienst, de Haupt Verwaltung Aufklärung (HVA), ofwel de hoofdafdeling opheldering. Veel mensen die dit boek al hebben gelezen, hebben mij gevraagd of het spannend was, of ik geen grote risico’s had gelopen.

Op beide vragen luidt het antwoord neen. Je moet goed je koppie erbij houden en koel, stressbestendig zijn. Verveling, lang wachten, is een essentieel onderdeel. Daar moet je tegen kunnen. En risico’s? Welnee! De HVA had mij nodig, ik hun niet. Mij opsluiten in een Oost-Duitse cel zou bij mijn terugkeer in Nederland hebben geleid tot een heel spoedige ondervraging door de BVD (nu AIVD). Dan zou ik alles hebben verteld over de Oost-Duitse spionagedienst wat ik wist. In Nederland liep ik gevaar, maar dat heb ik afgekocht door na mijn werving door de Oost-Duitsers direct via de politie naar de BVD te gaan. Nadat de BVD mij had goedgekeurd en ik op hun voorstel was ingegaan, kreeg ik duidelijk te horen waaraan ik mij had te houden. Klip en klaar. Het is voor mij overigens nog steeds een vraag op basis waarvan de heren van de BVD na een gesprek van iets meer dan een uur konden zeggen dat ik geschikt was.

Eerst Walter Ulbricht en later Erich Honecker met zijn kleine en door het volk diep gehate Margo’tje waren zeer bedreven in het onderdrukken van de eigen bevolking door de Staatssicherheitsdienst Stasi. Dat hadden ze wel geleerd van de dictators in Rusland en Hitler. De spionagedienst van de Stasi had echter geen kaliber. De 3800 officieren van de HVA (manschappen waren er niet) kwamen alle van een gymnasium in de DDR en allen volgden zij een soort Hbo-opleiding spionage.

Als gevolg van mijn epilepsie en vooral de vertragend werkende medicijnen in de jaren vanaf 1946, kan ik geen mooie schoolopleiding tonen. Dat verbeterde pas rond 1958 toen ik naar de Middelbare (nu Hogere) Landbouwschool ging. Het gymnasium kon ik niet aan. Het gymnasium in de DDR was echter niet het Nederlandse gymnasium, hooguit HAVO. Veel uren gingen verloren aan communistisch politieke scholing. Daarbij wordt geleerd kritiekloos achter de van boven opgelegde leer te staan.

Als je niet leert kritisch te denken, kun je geen kritische vragen stellen. Niet aan jezelf en ook niet aan anderen. Dat betekent, dat een naar binnen gekeerde samenleving als de communistische weinig creatief is. China heeft een slimme (?) combinatie gemaakt van communisme en kapitalisme en daardoor sterke banden met de buitenwereld. Die beweging is in Rusland door Poetin terug gedraaid.

Die slappe was van de HVA was zelfs niet zo creatief te overwegen dat ik in Nederland naar de contra spionage kon zijn gelopen. Nooit hebben ze gepoogd mij te peilen. Op basis van mijn karakter waren ze er niet door gekomen, maar ze hadden duidelijk niet het intellectuele vernuft om geniepige vragen te stellen. Eén keer hebben ze geprobeerd mij onder de tafel te drinken, maar dat mislukte omdat ik als epilepticus toen geen alcohol dronk.

Voor mij was het een heel interessante periode, waarin ik veel ervaringen heb opgedaan. Mensen in mijn zeer directe omgeving zijn bang geweest. Ik niet. Ik ben steeds eerlijk  tegenover de BVD geweest. In ruil zeiden mijn begeleiders duidelijk waar de grenzen lagen om aan de andere kant van de Berlijnse Muur niet door de mand te vallen. De brutaliteit die ik als  journalist ook in dit werk toepaste heeft tot lachsalvo’s bij de BVD geleid.

De werving van mij als spion door de HVA, waarvan de Binnenlandse Veiligheids Dienst (BVD) binnen vijf dagen na mijn terugkeer in Nederland een dubbelspion maakte, sloot aan op de voetbalwedstrijd Dukla Praag – Ajax. Dat was begin maart 1967. Het verhaal duurde formeel tot september 1970.  Op grote aandrang van mijn vrouw, vooral omdat we net en zoon hadden gekregen, heb ik beide geheime diensten in de herfst van 1969 gezegd ermee te willen ophouden.

De HVA had buiten de Bondsrepubliek weinig succes. Toch: het blijft natuurlijk gek dat ik als jonge verslaggever van een plaatselijke krant in Zeist en met een beperkte opleiding die jongens van de Stasi te slim af was. Nooit hebben ze gedacht dat  ik ze weleens zou kunnen hebben verlinkt. Ik had zó graag (op veilige afstand) hun gezichten gezien toen ze het artikel in het Algemeen Dagblad onder de neus kregen. In de omzichtige woorden van de BVD stond daar hun falen… Mijn begeleiders in Berlijn zullen op hun donder hebben gehad! Dat moet nog erger zijn geworden toen een paar maanden later een andere dubbelspion, die door hen was begeleid, zijn verhaal deed in het tijdschrift Panorama.

In die tijd van de Koude Oorlog wemelde het van de spionnen. In de media werd steeds weer de Oost-Duitse inlichtingendienst hemelhoog geprezen. Veel, vooral linkse, media waren direct of indirect geïnfiltreerd. Ze roemden zichzelf en hadden in West-Duitsland succes. Hun spionnen werden daar, net als gewone Oost-Duitse burgers, warm ontvangen.

Door de West-Duitse openheid kon de Oost-Duitse inlichtingendienst in 1956 de vier jaar eerder aangeworven Günther Guillaume in het West-Duitse kapitalistische hart Frankfurt am Main droppen. Met zijn vrouw Christel Boom, eveneens gediplomeerd spion, begon hij daar een winkel in koffie. In 1957 werd Günther lid van de plaatselijke afdeling van de SPD (Sozial-demokratische Partei Deutschlands). Op dit moment had bij de West-Duitse inlichtingendiensten en de SPD al een lichtje moeten gaan branden.

Ook in de volgende jaren hadden lichtjes moeten gaan branden, naarmate Günther en Christel zich door inzet en ellebogenwerk hoger opwerkten in de SPD. Maar zowel de West-Duitser contraspionage als de SPD faalden. Zo lukte het Markus Wolf, de hoogste baas in de HVA, in 1968 de 25-jarige studente politicologie Gabrielle Gast te werven als agent. In 1973 kreeg zij een baan bij de Bundesnachrichtendienst (de Duitse Rijks veiligheidsdienst), waar zij het tot directrice schopte. Zij is nooit ontdekt. Pas na de omwenteling werd zij door een overste van de HVA verraden.

Christel werkte zich op tot secretaresse in het partijbureau van de SPD in Hessen. Guillaume klom hoger en hoger. In 1964 werd hij full time partijfunctionaris; in 1968 kwam hij in de gemeenteraad van Frankfurt; in 1969 leidde hij de verkiezing van Georg Leber tot minister van verkeer met groot succes. Leber bracht hem in nauw contact met Willy Brandt op een post in het kantoor van de Bondskanselier. Door zijn werklust en organisatietalent benoemde Brandt hem in 1972 tot persoonlijk secretaris. Hier had de topspion van de DDR toegang tot alle geheime informatie van de Bondskanselier en de vertrouwelijke gesprekken van Brandt. Pas midden 1973, dus 17 jaar (!) nadat ze waren gedropt als geheim agent, kreeg de West-Duitse inlichtingendienst argwaan. Bij zijn arrestatie op 24 april 1974 zei Guillaume brutaal „Ich bin Offizier der Nationalen Volksarmee der DDR und Mitarbeiter des Ministeriums für Staatssicherheit. Ich bitte, meine Offiziersehre zu respektieren".

Bij de Stasi werkten in mijn spionnentijd zo’n 50.000 mensen, van wie meer dan 90 procent voor de binnenlandse onderdrukking. Onder Erich en Margot Honecker  is dat aantal verdubbeld tot ruim 90.000 onderdrukkers en een paar duizend klerken en mensen die zich met spionage onledig hielden. Daarnaast werd een verklikapparaat in de DDR uit de grond gestampt dat zijn weerga niet kent. Dat bestond uit nog eens 100.000 semiprofs. Ieder van die binnenlandse spionnen had zo’n 40 tipgevers. Hierdoor was de Stasi in 1 op de 3 gezinnen vertegenwoordigd.

De binnenlandse onderdrukking is een zwak kenmerk van elke dictatuur en gaat gepaard met vele wreedheden. Officieel waren er in de DDR geen oud-Nazi’s. Maar voor de behandeling van foute burgers stond een flinke groep oud-kampbewaarders uit de Hitler-tijd paraat. Moskou stimuleerde dit met nog wat foefjes om gevangenen de gewenste waarheid te ontfutselen.

De BVD had een dubbele taak: mij begeleiden en het in de gaten houden van mensen die voor de Oost-Duitsers moesten loeren naar contacten tussen spionnen en agenten van de BVD. Dit vereiste van de BVD een redelijk inzicht in wie er verder in Nederland rond liepen als spionnen voor de DDR.

Correspondentie schaken

Als fervent jong en ambitieus schaker ging ik rond 1961 deelnemen aan internationale correspondentie toernooien. De lol en het nut waren drieledig. In de eerste plaats speelde ik in een toernooi. Meestal eindigde ik ergens onderin, maar dat was niet erg. Ik leerde ervan. Met veel tegenstanders speelde ik, buiten het toernooi om, een tweede partij. Daarbij ging het om het uitdiepen van  de openingstheorie in mijn repertoire. Soms ging het om brieven van twee, drie, vier kantjes en dat allemaal over één onderzochte zet en een groot aantal varianten en sub varianten.

Met sommige toernooideelnemers ging het buiten de toernooipartij om heel andere zaken, zoals met de Amerikaanse zendeling in Kenia. Ik had ook contact met een student tropische bouwkunde aan de Universiteit van Tasjkent, de hoofdstad van de toenmalige Sovjetrepubliek Oezbekistan. Deze vroeg mij op een zeker moment om bepaalde boeken over tropische bouwkunde te bestellen in New York en Londen en die te zenden aan de universiteit ter attentie van zijn hoogleraar. De boeken zijn een paar maanden na verzending in goede orde ter plekke gekomen. Als dank stuurde hij mij de eerste drie van vier studies van de Russische schaakgrootmeester Yuri Awerbach over het eindspel. Dat was in het Russisch, maar ik vond een Nederlands boekje waarin de grote lijnen waren vertaald. Russische schaakboeken zijn best te begrijpen, omdat de zetten net zo worden geschreven als bij ons.

Zo’n toernooi had acht deelnemers, van wie meestal drie Oost-Duitsers. Dit was één van de weinige mogelijkheden om contact met westerlingen te krijgen. Je hoefde geen goede schaker te zijn, want er waren groepen op elk niveau. Bovendien duurde zo’n toernooi lang. Een partij mocht maximaal twee jaar duren. Dat betekende, dat er een redelijke kans was dat ze naast het schaken ook allerlei wetenswaardigs uit het westen konden horen. De censuur in Oost-Duitsland was scherp, maar een brief over schaken werd redelijk gauw doorgestuurd. Dat leverde buiten de omweg met de post een vertraging op van slechts drie dagen. Een briefkaart met een nieuwe zet werd zelfs via de censor direct doorgestuurd. Ook de post van de Oost-Duitsers werd door een censor gelezen. Daardoor duurde een partij van 30 zetten ongeveer 60 weken, als er geen extra vertragingen optraden door feestdrukte of vakantieperiodes.

In één van die toernooien kreeg ik Johann Bosch als tegenstander. Hij werkte in de Barkas fabriek in Chemnitz (toen Karl Marx Stadt) waar lichte vrachtwagens werden gemaakt. Op zeker moment vroeg Johann mij of ik een jonge man in Nederland of een ander westers land wist die met een meisje bij hem in het bedrijf zou willen corresponderen.

Daar dacht ik serieus een dag of tien over na. Uiteindelijk kwam ik tot de slotsom, dat die vraag ook aan mij gericht kon zijn. Zo kwam het, dat ik een heel schuchtere eerste brief aan Käthe schreef. Haar brieven waren niet alleen vertelsels over haar leven en antwoorden aan mij, maar ik kreeg ook