Σε Αναζήτηση Ταυτότητας - Επιλογή ή Ιστορική κληρονομιά?

By Stavros Argyriadis

Δύο νέοι γνωρίζονται, ερωτεύονται,  αρχίζουν να συζητούν, να συμφωνούν, να διαφωνούν. Στο επίκεντρο, η ιστορική εξέλιξη της Ελλάδας και τα  κακώς κείμενα της χώρας, μιας χώρας εν κρίσει,  σε αντιπαράθεση και σε σύγκριση με άλλες χώρες, οι οποίες τα καταφέρνουν πολύ καλύτερα. Μέσω της μυθιστορηματικής αφήγησης, αλλά και των ιστορικά και επιστημονικά τεκμηριωμένων πολιτικο-φιλοσοφικών διαλόγων, αναλύονται τα αίτια και οι λόγοι που δυσκολεύουν εδώ και 200 χρόνια τη χώρα να ορθοποδήσει ως μια σύγχρονη, κοσμικού τύπου ευρωπαϊκή δημοκρατία. Πεποίθηση του συγγραφέα είναι ότι η Ελλάδα θα μπορούσε εκ νέου να προαγάγει, με   πρωτοπόρο, νεοπαγή και  καινοφανή τρόπο την ευημερία, την τεχνολογία και τις επιστήμες. Όπως έπραξε, άλλωστε, με μεγάλη επιτυχία και κατά την Κλασική περίοδο στην ίδια ακριβώς γεωγραφική περιοχή.

Η ιστορία των δύο νέων περιβάλλεται αρχικά από μυστήριο και φανερώνει στο αναπάντεχο τέλος της κάποιες όχι και τόσο γνωστές στο ευρύ κοινό ιστορικές πτυχές του Μεσαιωνικού Ελληνισμού. Ο συγγραφέας αναφέρεται εδώ στους «Έλληνες του εξωτερικού» εκείνης της μακρινής εποχής, οι οποίοι έφεραν στη Δύση την Αναγέννηση, μετά την κατάκτηση της χώρας από τους Οθωμανούς. Εκτός από την Αναγέννηση, το ελληνικό αυτό στοιχείο που βρισκόταν πλέον στο εξωτερικό κράτησε, επίσης, αναμμένη και τη φλόγα στο λυχνάρι του Ελληνισμού, ώστε ο Αγώνας της Εθνικής Ανεξαρτησίας του 1821 να οδηγήσει στην ίδρυση του νεοελληνικού κράτους.  

Πεποίθηση του συγγραφέα είναι ότι, ύστερα από την επαφή του με διαφορετικούς πολιτισμούς και την εμπειρία του σε διαφορετικές χώρες του πλανήτη μας, κανείς δεν προόδευσε εν αλαζονεία.  Τουναντίον, διδάσκεται κανείς από τα λάθη του και κατόπιν προχωρά μπροστά. Πειραματιζόμενος, ακολουθώντας νέα μονοπάτια, αφήνοντας την πεπατημένη "comfortzone" πίσω του, κρατώντας μόνο τα χρήσιμα και πρακτικά από αυτήν. Έτσι , το βιβλίο αυτό στέκεται κατά κύριο λόγο στα κακώς κείμενα και στα λάθη, επιχειρώντας  να αναλύσει τα αίτια, τα «γιατί».

Η σπονδυλωτή αφήγηση, η διάρθρωση  του βιβλίου σε αυτόνομα μεταξύ τους κεφάλαια, διευκολύνει τον αναγνώστη να περιηγηθεί απρόσκοπτα στο κείμενο, παρά τον όγκο του.

• Language: Ελληνικά
• Publisher: Stavros Argyriadis
• Release date: Dec 26, 2023
• ISBN: 9798223879237

Stavros Argyriadis

Ο Σταύρος Αργυριάδης, γεννημένος το 1961 στην Αθήνα, σπούδασε χημικός μηχανικός στην Karlsruhe, Γερμανία. Μετά τις σπουδές του, εργάστηκε σε διάφορα εργοστάσια διύλισης αργού πετρελαίου και επίσης στον χώρο της πληροφορικής. Αυτές οι διεθνείς εμπειρίες του, μαζί με την παράλληλη μελέτη αντίστοιχων επιστημονικών διατριβών, του επέτρεψαν να γνωρίσει και να κατανοήσει απο κοντά διάφορους πολιτισμούς.  Ο Σταύρος ζει στην Heidelberg, και είναι μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Συγγραφέων στην Γερμανία (GGAD e.V) 

Book preview

Επιστροφή στο ένδοξο μέλλον

ΟΧριστόφορος καθόταν αναπαυτικά μπροστά από τον υπολογιστή του στο γραφείο του στην Αθήνα, κοντά στο Καλλιμάρμαρο. Εκείνο το πρωινό ήταν απασχολημένος με την ανάγνωση διαφόρων κριτικών, ένιωθε κουρασμένος και γι’ αυτό έριχνε μόνο κάποιες βιαστικές ματιές στις κριτικές του νέου του ηλεκτρονικού και ακουστικού βιβλίου, το οποίο είχε πρόσφατα εκδώσει ο ίδιος. Προσπερνούσε όσες κριτικές έγραφαν ευχάριστα και κολακευτικά λόγια γι’ αυτόν και στεκόταν περισσότερο στις σοβαρές κριτικές, όπως, για παράδειγμα, την ακόλουθη:

«Αξιόλογη προσέγγιση του συγγραφέα, ενός απόλυτα πετυχημένου πρώην πρωθυπουργού, ο οποίος κατάφερε να παραλάβει μία χώρα από το χείλος του γκρεμού και να την καταστήσει παράδειγμα προς μίμηση για όλους εμάς σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο, τρεις δεκαετίες πριν εισέλθουμε στον 22ο αιώνα.»

Αυτά έγραφε ο Γιούργκεν Φαλκ,  ένας αξιόλογος Γερμανός οικονομικός αναλυτής, σύμβουλος επί σειρά ετών και της κυβέρνησης της χώρας του, της Γερμανίας.

Η κριτική αυτή αποκτούσε ιδιαίτερη σημασία για τον Χριστόφορο, γιατί ο Φαλκ τού είχε επιτεθεί προσωπικά και επανειλημμένα στο παρελθόν, όταν ακόμα βρισκόταν στο πρωθυπουργικό αξίωμα της Ελλάδας. Ο λόγος της επιθετικότητάς του εκείνη την εποχή ήταν ότι οι βαθιές τομές, τις οποίες είχε υλοποιήσει τον πρώτο κιόλας μήνα της πρωθυπουργίας του ο Χριστόφορος, χαρακτηρίστηκαν σκληρές, άκαιρες, άτοπες και προκάλεσαν κοινωνικές αναταραχές. Μακροπρόθεσμα όμως είχαν φέρει τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Ο Χριστόφορος πήρε τώρα μια πιο αναπαυτική θέση στην πολυθρόνα του, σταύρωσε τα χέρια πίσω από το κεφάλι του και επέτρεψε σε ένα χαμόγελο επιβεβαίωσης να απλωθεί στο πρόσωπό του. Το χαμόγελο του θριαμβευτή. Ως χαρακτήρας, ο Χριστόφορος ήταν μετρημένος και απέφευγε τις ακρότητες και τους έντονους συναισθηματισμούς, δεν μπόρεσε να μη  χαρεί όμως, διαβάζοντας ότι έστω και μετά από δεκαετίες, ακόμα και οι φανατικότεροι πολέμιοί του είχαν παραδεχτεί και κατανοούσαν πλέον τη μακροπρόθεσμη στρατηγική του. Θυμήθηκε ότι στις αρχές του 21ου αιώνα, οι περισσότεροι πολιτικοί στις δυτικές δημοκρατίες προτιμούσαν να διατηρούν στην προσωπική τους ατζέντα υψηλότερα το θέμα της εξασφάλισης της επανεκλογής τους μετά από την τρέχουσα τετραετία. Σπάνια υπήρχαν πολιτικοί εκείνη την εποχή, οι οποίοι  εστίαζαν στο μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα των αποφάσεων και πράξεών τους, αναφορικά με τα οφέλη για τη χώρα τους. Σε αντίθεση με  τους παραδοσιακούς πολιτικούς της μακρινής εκείνης εποχής, ο ίδιος ο Χριστόφορος προερχόταν από μια οικογένεια η οποία δεν είχε σχέση με την πολιτική σκηνή, και ενδιαφερόταν πολύ λίγο για την υστεροφημία του. Ούτε το θέμα της επανεκλογής και του βιοπορισμού του μέσω της πολιτικής καριέρας τον απασχολούσε ιδιαίτερα. Το νέο κόμμα, το οποίο είχε ιδρύσει το 2025, απαρτιζόταν επίσης από σκληρά εργαζόμενους πολίτες, κάτι όχι και τόσο συνηθισμένο στην Ελλάδα εκείνη την εποχή. 

Ο Χριστόφορος κατάλαβε ότι αυτό το «κάτι» που κάνει τη διαφορά και μπορεί να οδηγήσει μια χώρα στην καταστροφή ή στην ευμάρεια δεν είχε να κάνει τελικά με κάποια βιολογικά αίτια ή το DNA ενός λαού.  Πριν αποφασίσει να πολιτευτεί έμαθε επίσης, μελετώντας αυτά τα θέματα, ότι αυτό το «κάτι» είχε να κάνει με την ιστορία που κουβαλάει ο κάθε λαός, με την παιδεία του, με τη λειτουργία των θεσμών στη χώρα του, αλλά και τα «συλλογικά πιστεύω» του. Αυτά που ονόμαζε η Αριάδνη ΣΥ.ΦΑ.ΧΟ.ΣΑ.[1]  Είχε κατανοήσει ότι η εκάστοτε κοσμοθεωρία, στην οποία πιστεύει ο κάθε λαός, τον οδηγεί τελικά να πορευτεί μπροστά, να παραμείνει αδρανής ή να τραβήξει χειρόφρενο. Γνώριζε πλέον ότι η κοσμοθέαση ενός λαού απορρέει από την ιστορία που κουβαλάει ο συγκεκριμένος λαός, από το ιδιαίτερο παρελθόν του, αλλά και από την παιδεία του. Υπήρχαν ακόμα και διάφοροι άλλοι ιστορικά βεβαιωμένοι παράγοντες επιρροών, οι οποίοι όμως έπαιζαν μικρό ρόλο την εποχή που ζούσε ο Χριστόφορος. Άλλωστε, δεν μπορούσε ο ίδιος  ως πρωθυπουργός μιας χώρας να επηρεάσει παράγοντες όπως το περιβάλλον, τις πανδημίες και τη γεωγραφία.

Ο Χριστόφορος γνώριζε, ως πρωθυπουργός της χώρας πλέον, ότι η Ελλάδα στο θέμα της ιστορίας και της κοσμοθέασης είχε την ιδιαιτερότητα να βρίσκεται γεωγραφικά, ιστορικά και πολιτιστικά στο σταυροδρόμι τριών εντελώς διαφορετικών σημαντικών πολιτισμών και ηπείρων, αυτού της ανατολικής νοοτροπίας του Λεβάντε, αυτού του βαλκανικού ορθόδοξου τόξου και επίσης του δυτικοευρωπαϊκού πολιτισμού. Αυτός ο τελευταίος δεν συνδεόταν μονάχα με την εποχή της Φραγκοκρατίας και της κλασικής Ελλάδας, αλλά και με τη σύγχρονη ιστορία της χώρας, με τη συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο τριπλός αυτός πολιτισμικός συνδυασμός στη χώρα που κλήθηκε να κυβερνήσει, γνώριζε ότι μπορούσε να αποφέρει μεγάλα οφέλη, όπως, για παράδειγμα, στις πρωτοπόρες προηγμένες χώρες, αυτές της Σιγκαπούρης και των ΗΠΑ, οι οποίες ευημερούσαν. Ο πολυπολιτισμικός αυτός συνδυασμός μπορούσε επίσης, όμως, να επιφέρει απόλυτη ακυβερνησία και ασυνεννοησία και να οδηγήσει ακόμα και σε ολέθρια αποτελέσματα, όπως συνέβη με τη Γιουγκοσλαβία στη δύση του 20ού αιώνα με τον εμφύλιο πόλεμο και τη διάλυση της χώρας αυτής[2]. Η βαλκανική αυτή χώρα διέθετε παρόμοια τριπλή πολιτισμική σύνθεση με την Ελλάδα, πριν διαλυθεί με επώδυνο και αιματηρό τρόπο. Η Ελλάδα απέφυγε μια ανάλογη εσωτερική σύγκρουση επειδή οι τρεις διαφορετικές αυτές νοοτροπίες δεν κατείχαν και αντίστοιχη γεωγραφική εντοπιότητα, όπως στη Γιουγκοσλαβία, ώστε να μπορέσει να χαράξει κανείς νέα σύνορα, αντίστοιχα με τις πολιτισμικές αποχρώσεις. 

Ο Χριστόφορος ήταν όμως πρακτικός άνθρωπος, οπότε όλη αυτή η γνώση που κατάφερε και έκανε κτήμα του με τη βοήθεια της Αριάδνης θα του φάνταζε άχρηστη εάν δεν έπραττε κάτι, με σκοπό να τη χρησιμοποιήσει και στην καθημερινότητα, υλοποιώντας κάποια θετικά αποτελέσματα για τη χώρα του. Με την εμπιστοσύνη που κερδήθηκε στο εξωτερικό και στο εσωτερικό και τη χαμηλή φορολογία, ως συνέπεια της μείωσης του κράτους και του περιορισμού του μόνο σε σημαντικές λειτουργίες της χώρας, όπως ο στρατός και η αστυνομία, έλαβαν διαστάσεις παλιρροϊκού κύματος οι εγχώριες επενδύσεις. Εκτός από τους επαναπατρισθέντες Έλληνες του εξωτερικού, πολίτες πλέον από όλον τον κόσμο ήθελαν να εργαστούν σε μία χώρα με το κλίμα, το περιβάλλον, τις παραλίες, το φυσικό τοπίο και την ιστορία της Ελλάδας. Όλοι αυτοί οι νέοι πολίτες της χώρας όχι μόνο πλήρωναν λιγότερους φόρους, αλλά και απολάμβαναν υψηλού επιπέδου υπηρεσίες αναφορικά με την υγειονομική περίθαλψη και την παιδεία, αλλά και καλές υποδομές παράλληλα, και όλα αυτά σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον, όπου υπήρχε σεβασμός στη διαφορετικότητα και στις μειονότητες σε όλους τους τομείς.

Μετά τη δεύτερη θητεία του Χριστόφορου, η παιδεία έπαψε πλέον να παράγει ανώριμους πολίτες, οι οποίοι στόχευαν μόνο στην απόκτηση ενός «χαρτιού» που θα τους εξασφάλιζε μια στατική θέση εργασίας, η οποία εξαρτάτο σε μεγάλο βαθμό από τον πατερούλη-κράτος. Τα σχολεία και τα πανεπιστήμια παρήγαγαν πλέον ώριμους και ενεργούς πολίτες. Η «βιομηχανία εκμετάλλευσης κρατικών κονδυλίων» προς άγραν ψήφων, με σκοπό τη δημιουργία άσκοπων και αντιπαραγωγικών θέσεων εργασίας στην παιδεία, αλλά και σε άλλους τομείς του δημοσίου τομέα, σταμάτησε οριστικά επί πρωθυπουργίας Χριστόφορου. Οι γενιές που αποφοίτησαν από τα σχολεία με το νέο αυτό σύστημα δεν είχαν αποκτήσει μόνο την ικανότητα να σκέπτονται και να αναζητούν τη γνώση σε όλους τους τομείς, αλλά διδάσκονταν πλέον και χρήσιμες βασικές γνώσεις επάνω σε θέματα ψυχολογίας, κοινωνιολογίας, οικονομίας, ιστορίας, φυσικών επιστημών, οι οποίες συνδέονταν με την καθημερινότητά τους. Σε αντίθεση με τον στείρο παπαγαλισμό γνώσεων στο παρελθόν, ο οποίος δεν οδηγούσε πουθενά και δεν βοηθούσε επ’ ουδενί να αντιμετωπίσουν οι πολίτες τα προβλήματά τους.

Τις θύμησες αυτές του Χριστόφορου διέκοψε ένα ολόγραμμα, το οποίο εμφανίστηκε εκείνη την ώρα στο γραφείο του. Η ψηφιακή οικιακή βοηθός του αναφώνησε:

«Χριστόφορε, το ταξί Drone που παρήγγειλα θα βρίσκεται σε μία ώρα εδώ. Ήρθε η ώρα να ετοιμαστείς».

Ο Χριστόφορος έκανε ένα νεύμα προς το μέρος του ολογράμματος, δίνοντάς του να καταλάβει ότι θα βρίσκεται σε λίγο στην κρεβατοκάμαρα. Η ψηφιακή οικιακή βοηθός γνώριζε τις ακριβείς καιρικές συνθήκες εκείνης της ημέρας στα αγαπημένα μονοπάτια του Χριστόφορου στην Πάρνηθα. Επίσης, γνωρίζοντας και με ποιον θα συναντηθεί, δεν χρειάστηκε να ρωτήσει περισσότερα, εξαφανίστηκε και πάλι, προκειμένου να ασχοληθεί με τα ενδυματολογικά, αλλά και να ετοιμάσει κάποια απαραίτητα εφόδια για την εκδρομή του αφεντικού της. Λίγο τσάι από βότανα, νερό και δύο παξιμάδια.

Ο Χριστόφορος, πριν βάλει το γερασμένο κορμί του στη διαδικασία να ανασηκωθεί, να κλείσει τον υπολογιστή και να βγει από το δωμάτιο, αναπόλησε για λίγο ακόμα την εποχή όπου όλα ξεκίνησαν τόσο ανέμελα, αλλά και ρομαντικά. Αργότερα εξελίχτηκαν στην πιο μεγάλη περιπέτεια της ζωής του. Σε λίγη ώρα θα συναντούσε τον καλύτερό του φίλο στην Πάρνηθα. Πριν από περίπου μισό αιώνα, είχαν κάνει, στο διαμέρισμα του φίλου του, στη Φρανκφούρτη της Γερμανίας, την πρώτη σχετική συζήτηση. Την πρώτη από τις συζητήσεις που έμελλε να ποτίσουν τον σπόρο της αλλαγής πορείας μέσα του, της αλλαγής των προσωπικών στόχων και ενδιαφερόντων του, αλλά και της πορείας της Ελλάδας, την οποία διαμόρφωσε αυτός ο ίδιος αργότερα ως πρωθυπουργός της χώρας.

Ο αιώνιος έφηβος

ΟΧριστόφορος είχε επισκεφθεί και πάλι τον φίλο του τον Ιουλιανό στη Φρανκφούρτη στις αρχές του έτους 2019. Η επίσκεψή του ήταν σύντομη και αυτήν τη φορά η επιστροφή στην πατρίδα του από τη Γερμανία θα έπρεπε να γίνει μέσω του αεροδρομίου της Στουτγάρδης. Δεν είχε καταφέρει να βρει θέση σε αεροπλάνο για την Αθήνα από Φρανκφούρτη. Επειδή όμως ήταν άνθρωπος από τη φύση του αισιόδοξος, προσπαθούσε να δει πάντα την ευκαιρία μέσα στο αναπάντεχο πρόβλημα. Ήταν λάτρης των σπορ αυτοκινήτων, και με αυτή την ευκαιρία είχε νοικιάσει για τη διαδρομή προς το αεροδρόμιο μια Mercedes AMG GT προκειμένου να απολαύσει τουλάχιστον την οδήγηση. Άλλωστε από μικρό παιδί του άρεσε ο αθλητισμός και αυτό επεκτάθηκε μετά την ενηλικίωσή του και στα λαμπερά σπορ οχήματα. Μια βροχή ασταμάτητη εδώ και ώρα δεν του επέτρεπε να κινηθεί με μεγάλη ταχύτητα, αυτήν τη φορά. Έψαξε και βρήκε στο ραδιόφωνο έναν σταθμό με καλή μουσική. 

Ο ραδιοφωνικός σταθμός που είχε επιλέξει έπαιζε παλιά ροκ τραγούδια της δεκαετίας του ’80 κυρίως. Barry White πριν από λίγο και τώρα Eagles ‒ «Hotel California». Έφερε στη μνήμη του  ρομαντικές στιγμές, τις οποίες είχε συνδέσει με διάφορες κοπέλες που είχε γνωρίσει στο πρόσφατο παρελθόν. Χαμογέλασε. Άρχισαν να παρελαύνουν στον νοητικό του κινηματογράφο οι φυσιογνωμίες μερικών από αυτές ανάλογα με το εκάστοτε τραγούδι. Παραλίες, πάρτυ, μπαράκια, ωραίες στιγμές. Μετά από όλες αυτές τις ευχάριστες σκηνές αναρωτήθηκε γιατί στο καλό ο Ιουλιανός είχε εγκαταλείψει την Ελλάδα. Τι άραγε μπορεί να του άρεσε σε αυτήν τη συννεφιασμένη χώρα, τη Γερμανία; Υπέθετε ότι αυτές οι στιγμές απόλαυσης στην Ελλάδα τού προκάλεσαν κορεσμό κάποια στιγμή και έτσι αποφάσισε να ασχοληθεί αργότερα με διαφορετικά πράγματα, νέα ενδιαφέροντα, θέματα τα οποία δεν τον κάλυπταν πλέον στον τόπο του.

Ο Ιουλιανός ήταν ένας 33χρονος ψηλός, ξανθός με πράσινα μάτια, με ελληνική, αλλά και γερμανική καταγωγή και συμφοιτητής του Χριστόφορου από την εποχή των σπουδών τους στο Πολυτεχνείο της Αθήνας. Μετά το πέρας των σπουδών του, είχε αποφασίσει να αποσυνδέσει την επαγγελματική και κοινωνική του τύχη από την Ελλάδα. Με τις κατάλληλες συγκυρίες, που τον ώθησαν προς αυτή την κατεύθυνση, είχε ακολουθήσει τη σταδιοδρομία συμβούλου ψυχοθεραπείας για κάποιες αξιοπερίεργες και ειδικές περιπτώσεις. Έτσι, ο φίλος του Χριστόφορου έβλεπε πλέον σήμερα με «μισό μάτι» την έννοια του «αιώνιου έφηβου», γιατί είχε ωριμάσει διανοητικά κατά την παραμονή του στη Γερμανία. Τουλάχιστον πολύ περισσότερο από τον Χριστόφορο, ο οποίος αρεσκόταν στο να χαριεντίζεται ακόμα και σήμερα με διάφορες ωραίες υπάρξεις και σπορ αυτοκίνητα. Σε αντίθεση με τη φλεγματική σταθερότητα του χαρακτήρα του Ιουλιανού, ο Χριστόφορος έχανε γρήγορα το ενδιαφέρον του για τις υλικές απολαύσεις αναζητώντας αμέσως μετά και πάλι κάτι καινούργιο, φρέσκο, μια νέα περιπέτεια, ένα νέο παιχνίδι. 

Τις πρώτες μεγάλες επιτυχίες του στον τομέα των κατακτήσεων στο γυναικείο φύλο, τις επέδειξε ο Χριστόφορος στο σχολείο. Δεν συνετέλεσε μόνο το αρρενωπό όμορφο παρουσιαστικό του σε αυτό. Πέρα από ψηλός, εύσωμος, αθλητικός με όμορφα χαρακτηριστικά, ήταν και αρχηγός της ομάδας μπάσκετ του σχολείου, αλλά και αρκετά έξυπνος. Οι επιδόσεις του στα μαθήματα ήταν αντίστοιχες των αθλητικών του επιδόσεων. Αυτές τον οδήγησαν άλλωστε και στο Πολυτεχνείο της Αθήνας, όπου γνώρισε τον Ιουλιανό. Και οι δύο είχαν γεννηθεί και μεγαλώσει στην Αθήνα, σε μεσοαστικές, αλλά διαφορετικές γειτονιές. Μιας και κανένας από τους δύο δεν είχε αδέλφια, έδεσαν πολύ καλά μαζί από το πρώτο κιόλας έτος σπουδών και έγιναν αχώριστοι φίλοι. Ο πατέρας του Χριστόφορου είχε χωρίσει με τη μητέρα του και ζούσε εδώ και αρκετά χρόνια στο εξωτερικό, στη Μαδαγασκάρη. Διατηρούσε μόνο μια τυπική σχέση μαζί του, λόγω της απόστασης, αλλά και επειδή είχε πλέον αποκτήσει μια νέα και μεγάλη οικογένεια, στην οποία είχε αφοσιωθεί ολοκληρωτικά. Γι’ αυτόν τον λόγο ο Χριστόφορος είχε δεθεί τα τελευταία χρόνια πολύ με τη μητέρα του, σε σημείο που αρκετές φορές ένιωθε ότι τον έπνιγε ο υπερπροστατευτισμός της, o οποίος είχε να κάνει βέβαια περισσότερο με τις δικές της ανασφάλειες.

Ο Ιουλιανός, από την άλλη, προερχόταν από Γερμανό πατέρα, έναν ήσυχο άνθρωπο χαμηλών τόνων, ο οποίος εργαζόταν στη Γερμανική Πρεσβεία των Αθηνών, στο μεταφραστικό τμήμα. Η μητέρα του ήταν ένας εντελώς διαφορετικός χαρακτήρας, μια δυναμική και φλογερή Ελληνίδα.  Κατά συνέπεια, οι δύο προσωπικότητες των γονιών του, οι οποίες φώλιαζαν μέσα στον Ιουλιανό ανέκαθεν, έβραζαν και αντιμάχονταν μέσα στο ίδιο κορμί. Κατέβαλλε μεγάλη προσπάθεια να τις συμβιβάσει, οδηγούμενος συχνά πυκνά σε ακραίες συναισθηματικές συμπεριφορές, οι οποίες σχετίζονταν ακριβώς με αυτούς τους δύο διαμετρικά αντίθετους χαρακτήρες που κουβαλούσε μέσα του. Αντιδρούσε πολλές φορές εντελώς συναισθηματικά και άλλες φορές με άκρατη λογική, αυτήν που είχε υιοθετήσει από τον πατέρα του. Κατά το τέλος των σπουδών τους, ο Ιουλιανός έκανε μεγάλη προσπάθεια, με τη βοήθεια ορισμένων πρακτικών γιόγκα και εσωτερικής αναζήτησης, να καταλαγιάσει και να συμβιβάσει μέσα του με σχετική επιτυχία τις διαφορετικές αυτές προσωπικότητες.

Ο Ιουλιανός ήταν εντελώς διαφορετικός χαρακτήρας από τον Χριστόφορο.  Ασχολείτο μεν και αυτός με τα σπορ, έπαιζαν μαζί τένις αραιά και πού, αλλά προσπαθούσε να διατηρεί μακρόχρονες σχέσεις με τις κοπέλες. Κάτι που θεωρούσε εντελώς βαρετό ο Χριστόφορος, ο οποίος διάλεγε πάντα τη σύντροφό του παρατηρώντας προσεκτικά τις αναλογίες του σώματός της. Στήθος, πόδια, περιφέρεια. «Εάν διέθεταν και λίγο μυαλό, δεν θα έβλαπτε», σχολίαζε πάντα ο Ιουλιανός όταν γνώριζε τη νέα του κατάκτηση. Ο Χριστόφορος είχε προβληματιστεί με τις καλοπροαίρετες παρατηρήσεις του καλού του φίλου, οπότε οδηγήθηκε στο να ψάξει αυτό το θέμα στον δικό του εσωτερικό κόσμο. Αντιλήφθηκε γρήγορα ότι ήταν όντως παραδοσιακός Ανατολίτης σε αυτόν τον τομέα και έτσι προτιμούσε να έχει πάντα δίπλα του μία ή και περισσότερες, πειθαρχημένες και όμορφες υπάρξεις. Τον ενοχλούσε αν η κοπελιά του ήταν το ίδιο έξυπνη με αυτόν. «Για αυτήν τη δουλειά, για τις σοβαρές συζητήσεις, διαθέτουμε τους φίλους, οι γυναίκες αποτελούν μόνο το αλατοπίπερο της ζωής, τα ευχάριστα παιχνίδια που μας δώρισε η φύση». Με αυτό το επιχείρημα αντέκρουε πάντα τις παρατηρήσεις του Ιουλιανού. Από την άλλη, αναλογίστηκε ότι ίσως αυτός ακριβώς ήταν και ο λόγος που βαριόταν γρήγορα τις φιλενάδες του. Δεν είχε και πολλά να συζητήσει, να μοιραστεί μαζί τους. Είχε καταλήξει όμως στο συμπέρασμα ότι, όταν θα έφτανε σε ηλικία γάμου, ίσως θα έπρεπε να αναθεωρήσει μερικές από τις απόψεις του για το συγκεκριμένο θέμα. Αλλά αυτήν η στιγμή βρισκόταν ακόμα μακριά. Ήθελε να απολαύσει τη ζωή του πρώτα. Με αυτήν τη σκέψη θυμήθηκε και πάλι τα λόγια του Ιουλιανού, τον οποίο πολλές φορές αντιμετώπιζε σαν τον προσωπικό του σοφό σύμβουλο. Με την ιδιότητα που του είχε αποδώσει, ο Ιουλιανός πεταγόταν συχνά πυκνά νοερά μπροστά του, προκειμένου να τον συμβουλεύσει. Θεωρούσε ότι ο Ιουλιανός ήταν λίγο παράξενος, γιατί δεν μετρούσε την απόλαυση στη ζωή με τους δικούς του προσωπικούς δείκτες. Τα πάρτι, τα ποτά, τις γυναίκες, τη διασκέδαση γενικά. Ο Ιουλιανός τα αποκαλούσε όλα αυτά χρήσιμα και αναγκαία μεν, αλλά μόνο σε περιορισμένο βαθμό. Η μεγάλη ενασχόληση με τη διασκέδαση ήταν για αυτόν ένα είδος décadence. Έτσι αποκαλούσε όσους αφιερώνονταν στον ελεύθερό τους χρόνο αποκλειστικά σε διασκεδάσεις τέτοιου είδους. 

Όταν ο Χριστόφορος είχε ρωτήσει τον φίλο του πώς θα συνέχιζε τη ζωή του αν κέρδιζε πολλά χρήματα στο Lotto, αυτός του είχε απαντήσει ότι, σύμφωνα με τις στατιστικές, οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν κερδίσει με παρόμοιο τρόπο πάρα πολλά χρήματα, όταν ξεπερνούσαν την αρχική χαρά τους κατέληγαν ακόμα λιγότερο ευτυχισμένοι. Και ότι η ευτυχία δεν ήταν συνάρτηση των χρημάτων, αλλά εσωτερική υπόθεση του καθενός. Ο Ιουλιανός τού ξεγλιστρούσε πάντα σαν το χέλι με κάποιες θεωρίες τις οποίες ο Χριστόφορος δεν προλάβαινε να μελετήσει και να κρίνει ο ίδιος. Το πιθανότερο σενάριο για τον Ιουλιανό, στην περίπτωση που θα κέρδιζε έτσι απότομα πολλά χρήματα, ήταν να γυρνούσε τον κόσμο με ένα σακίδιο στην πλάτη και να γνώριζε νέους πολιτισμούς. Επίσης, ήθελε οπωσδήποτε να βοηθήσει ανθρώπους που βρίσκονταν σε ανάγκη. Ο Ιουλιανός πίστευε ότι όταν προσφέρεις κάτι στους συνανθρώπους σου, λαμβάνεις πολύ μεγαλύτερη χαρά από ό,τι όταν σου προσφέρουν εσένα κάτι οι άλλοι. Ο Χριστόφορος δεν μπορούσε να το καταλάβει αυτό, γιατί ήταν οπαδός του «win-win». Για παράδειγμα, μόλις πριν λίγο είχε προσφέρει τα ωραία του χρήματα στην εταιρεία ενοικίασης αυτοκινήτων και αυτοί του είχαν προσφέρει σε αντάλλαγμα ένα πολύ κλασάτο γρήγορο όχημα. Αυτό το κατανοούσε πολύ καλύτερα από τις θεωρίες του φίλου του. Θεωρούσε ότι ο ίδιος ήταν πρακτικός άνθρωπος, υλιστής και προσγειωμένος. Ωστόσο, πίστευε ότι υπήρχε μέσα του και ένα κομμάτι το οποίο συντονιζόταν με την πνευματικότητα του Ιουλιανού. Για αυτό άλλωστε αισθανόταν μεγάλη χαρά όταν περνούσε κάποιες ώρες συζητώντας μαζί του περί Θεού και κόσμου, περί πολιτικής, φιλοσοφίας, ιστορίας.

Το τελευταίο διήμερο που είχε μόλις περάσει και πάλι μαζί του στη Φρανκφούρτη, είχε μάθει ξανά κάτι καινούργιο. Σε κάποια συζήτησή τους, όταν ο Χριστόφορος παρομοίασε αρκετές φορές την Ελλάδα με τις νότιες ευρωπαϊκές χώρες, Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία, ο Ιουλιανός του εξήγησε ότι η χώρα μας δεν είχε καμία σχέση με τους Νότιους Ευρωπαίους, εκτός ελαχίστων κοινών συνηθειών, οι οποίες αφορούσαν κυρίως στη διασκέδαση. Τον είχε παραπέμψει μάλιστα σε ένα βιβλίο, το οποίο χώριζε τους μεγάλους πολιτισμούς της γης σε εννέα κατηγορίες[3]: Δυτικό πολιτισμό, Μουσουλμανικό, Ορθόδοξο, Λατινοαμερικανικό, Ασιατικό-Κινεζικό, Ασιατικό-Βουδιστικό, Αφρικανικό, Ιαπωνικό, Ινδουιστικό. Σύμφωνα με αυτό το βιβλίο, η Ελλάδα ανήκε στον πολιτισμό που ονομαζόταν «ορθόδοξο τόξο». Αυτός ο συγκεκριμένος πολιτισμός απαρτιζόταν από τη Ρωσία και μερικές ακόμα βαλκανικές χώρες. Χωρίς να έχει ακόμα διαβάσει το βιβλίο αυτό, ο Χριστόφορος ασπάστηκε με θέρμη αυτήν τη νέα ιδέα, γιατί του έλυνε τις απορίες που είχε από την εποχή της θητείας του στη Ρωσία. Από τα χρόνια της παραμονής του εκεί στην πολυεθνική εταιρεία για την οποία εργαζόταν, είχε καταλάβει ότι οι Ρώσοι είναι πιο συγκροτημένοι από τους Έλληνες. Αυτό το απέδιδε στο γεγονός ότι οι Ρώσοι είναι βόρειος λαός, με αντίξοες κλιματικές συνθήκες. Οπότε έπρεπε, εξ ανάγκης, να καταβάλουν μεγαλύτερη προσπάθεια αναφορικά με τον προγραμματισμό και την οργάνωση της κοινωνίας, προκειμένου να επιβιώσουν, ενώ οι Έλληνες συμπολίτες του όχι. Από την άλλη όμως, έβλεπε ότι οι Ρώσοι βρίσκονταν πολύ πιο κοντά στους Έλληνες και τους Βαλκάνιους, όσον αφορά σε αρκετές άλλες νοοτροπίες, και όχι στους υπόλοιπους Βόρειους Ευρωπαίους. Όπως τα θέματα προλήψεων, η απέχθεια για τη Δύση, το οδήγημα στον δρόμο, η διαφθορά, η παρεοκρατία γνωστών και φίλων, αλλά ακόμα και θέματα του συναισθηματικού τους κόσμου. Θυμήθηκε επίσης από τις επαγγελματικές συναντήσεις του στη Ρωσία ότι σπάνια υπήρχε η έννοια της τήρησης κάποιας προσυμφωνημένης ατζέντας. Στόχος ήταν συνήθως η σύναψη φιλικών σχέσεων και η ανάπτυξη αμοιβαίας συμπάθειας. Η συζήτηση περιστρεφόταν γύρω από θέματα ποδοσφαίρου, περί ανέμων και υδάτων. Λίγο πριν τελειώσει η κάθε τέτοια συνάντηση συζητείτο σχετικά επιδερμικά και το θέμα της ημέρας. Ακριβώς όπως και με τους πελάτες του στην Ελλάδα. Καμία σχέση με τις αντίστοιχες δυτικοευρωπαϊκές του εμπειρίες, όπου το κάθε λεπτό της συνάντησης ήταν προκαθορισμένο όσον αφορούσε στο κυρίως θέμα και στις σχετικές συζητήσεις γύρω από αυτό. Αυτή η διαφορά νοοτροπίας και ο «αντιδυτικισμός» των Ρώσων ως προς τους υπόλοιπους Βόρειους Ευρωπαίους φάνηκε άλλωστε και με την εισβολή στην Ουκρανία. Επίσης επιβεβαιώθηκαν οι θεωρίες του βιβλίου, αφού διαπίστωσε και πάλι ότι η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα της ΕΕ με τόσο μεγάλες φιλορωσικές συμπάθειες σε αυτήν τη νέα σύγκρουση πολιτισμών, ενώ αν γνώριζε κανείς τα ιστορικά γεγονότα, η Ρωσία ποτέ δεν είχε σταθεί όσο η Δύση στο πλευρό της πατρίδας του με πράξεις.

Επίσης, σχετικά με τις Ρωσίδες, στις οποίες έδωσε ιδιαίτερη σημασία στον ελεύθερό του χρόνο, ο Χριστόφορος είχε καταλάβει ότι μεγαλώνουν και εκπαιδεύονται εντελώς διαφορετικά όσον αφορά στον ρόλο τους στην κοινωνία. Σε πλήρη αντίθεση με τις γυναίκες του δυτικού πολιτισμού. Τα πρότυπά τους βρίσκονταν πολύ πιο κοντά σε αυτά των Ελληνίδων. Για παράδειγμα, οι Ρωσίδες έδιναν αρκετή έμφαση στο να διαθέτουν τους κατάλληλους τρόπους, ώστε να προσεγγίσουν επιτυχημένα τον κατάλληλο γαμπρό. Πράγμα αδιανόητο για Βορειοευρωπαίες γυναίκες. Ένιωσε επίσης πολλές φορές να προσελκύει τη ματιά Ρωσίδων, οι οποίες πραγματοποιούσαν ένα λεπτομερές scanning επάνω του, από την κορυφή ως τα νύχια. Όχι με τον σκοπό της εξακρίβωσης της ακριβούς σωματικής διάπλασής του, κάτι που ήταν δευτερεύον θέμα για αυτές, αλλά για να αποτιμήσουν την αξία των ενδυμάτων του, καθώς και του ακριβού ρολογιού χειρός του. Ανάλογα με τα στάνταρντ τους, μετά από αυτό το scanning, του χάριζαν ένα χαμόγελο και τον γλυκοκοίταζαν ή τραβούσαν το βλέμμα τους και πάλι μακριά από αυτόν χωρίς να δώσουν συνέχεια. Η σχέση τους με την εκκλησία πάλι. Όσες Ρωσίδες δήλωναν πιστές και είχε την ευκαιρία να αντικρίσει ο Χριστόφορος από κοντά, ήταν ακόμα πιο οπισθοδρομικές στη συμπεριφορά από τις αντίστοιχες Ελληνίδες. Οι γυναίκες έπρεπε να φορούν μαντίλα και να έχουν καλυμμένο το κεφάλι τους όταν βρίσκονταν στην εκκλησία, όπως παλαιότερα η γενιά της γιαγιάς του Χριστόφορου. Από τα πολλά ταξίδια του και την επαφή του με διαφορετικούς πολιτισμούς ο Χριστόφορος γνώριζε ότι οι Δυτικοί θεωρούσαν ανέκαθεν την Ορθοδοξία μια οπισθοδρομική αναχρονιστική αίρεση[4]. Όλοι γνώριζαν ότι οι Αμερικανοί, όταν αναφέρονται σήμερα στο θρήσκευμα και στους Χριστιανούς, εννοούν τους Προτεστάντες και όλα τα σύγχρονα παρακλάδια τους. Αναφερόμενοι σε Καθολικούς και Ορθόδοξους, ξεχωρίζουν στις ΗΠΑ δύο εντελώς διαφορετικές κατηγορίες θρησκείας. Όταν ο Χριστόφορος ρώτησε τον φίλο του πώς γίνεται μια θρησκεία, όπως η Ορθοδοξία, να επηρεάζει τόσο τη νοοτροπία ενός λαού, ο Ιουλιανός του διευκρίνισε ότι η κοινή νοοτροπία των λαών που βρίσκονται στο ορθόδοξο τόξο δεν οφείλεται τόσο στη θρησκεία. Αλλά στο γεγονός ότι αυτοί οι ορθόδοξοι λαοί διαθέτουν συνάφεια με το Βυζάντιο, ενώ το βασικότερο κοινό τους πολιτισμικό χαρακτηριστικό είναι ότι δεν έχουν έρθει σχεδόν καθόλου σε επαφή με τις ιδέες του Διαφωτισμού και της Αναγέννησης, όπως οι Δυτικοί. «Οι Ρώσοι δεν είχαν άλλωστε ποτέ τους πραγματική δημοκρατία και κυβερνώνται ακόμα και σήμερα από ολιγαρχίες», συμπλήρωσε ο Ιουλιανός.

Ο Χριστόφορος πλησίασε με αυτές τις σκέψεις στο αεροδρόμιο της Στουτγάρδης. Έψαξε να βρει την κατάλληλη έξοδο, έτσι ώστε να παραδώσει το ενοικιαζόμενο αυτοκίνητο και μετά κατευθύνθηκε προς το check-in και τον έλεγχο αποσκευών. Όλα είχαν πάει ρολόι, σύμφωνα με τον προγραμματισμό  του. Μετά από λίγο έπινε την δεύτερη Weißbier στο executive Lounge της Lufthansa καθαρίζοντας ταυτόχρονα το mailbox του. Τον πλησίασε μια καλλίγραμμη σερβιτόρα ασιατικής καταγωγής κρατώντας έναν δίσκο με τάπας.  Σήκωσε το βλέμμα του, πήρε δύο τάπας με γαρίδες και λαχανικά και την ευχαρίστησε. Θυμήθηκε ότι ο Edward, ο συνάδελφός του από το cluster του Αsia Pacific, τον είχε ενημερώσει ότι οι Ασιάτισσες είναι πολύ περιποιητικές και αφοσιωμένες σύζυγοι. Ο Χριστόφορος είχε κρατήσει από τότε σε μια άκρη του μυαλού του ότι ίσως θα έπρεπε να ψάξει και αυτός στην Ασία για μια κατάλληλη γυναίκα όταν θα ερχόταν η ώρα να παντρευτεί.

Μία νέα γνωριμία

ΟΧριστόφορος βρέθηκε την άνοιξη του ιδίου έτους και πάλι στο αεροδρόμιο της Φρανκφούρτης. Το αεροδρόμιο αυτής της πόλης αποτελούσε για αυτόν, την τελευταία περίοδο, έναν από τους πιο συνήθεις σταθμούς στα ταξίδια του. Έτσι αποφάσισε να εκμεταλλευτεί και πάλι την ευκαιρία που του δόθηκε και να επισκεφθεί για ακόμα μια φορά τον καλό του φίλο, ο οποίος διέμενε σε ένα από τα παλιά κτίρια στο κέντρο της πόλης. Είχαν αποφασίσει να μείνουν το απόγευμα στο σπίτι του. Κάθισαν στο σαλόνι δίπλα από το μπαλκόνι με θέα τους ψηλούς ουρανοξύστες της πόλης και ο Ιουλιανός πρότεινε να τους σερβίρει το αγαπημένο τους Single Malt Whiskey. Επειδή στην Ελλάδα είχαν εισέλθει ήδη στην προεκλογική περίοδο, έπιασαν και τη σχετική κουβέντα. Ο Ιουλιανός δεν ζούσε πια σε αυτή τη χώρα αλλά παρακολουθούσε όλα τα δρώμενα από μακριά. Ο Χριστόφορος είδε έτσι εκείνο το απόγευμα να του παρουσιάζεται η ευκαιρία να πάρει τη γνώμη ενός τρίτου και ουδέτερου παρατηρητή που ζούσε στο εξωτερικό. Κάτι τέτοιο τον ενδιέφερε ιδιαίτερα, γιατί στη χώρα του είχε την εντύπωση ότι ανακυκλώνονταν οι ίδιες και οι ίδιες ατελέσφορες απόψεις. Σε αντίθεση με τους συμπολίτες του στην Ελλάδα, ο Ιουλιανός είχε πάντα κάποιες νέες, φρέσκες και παραστατικές ιδέες να μοιραστεί μαζί του.

Ο Ιουλιανός εμφανίστηκε στο σαλόνι ερχόμενος από την κουζίνα, κρατώντας έναν δίσκο με τα απαραίτητα. Δυο ποτήρια με ουίσκι και λίγο junk food, πατατάκια και αλατισμένους ξηρούς καρπούς. Μόλις άφησε τον δίσκο στο τραπέζι τους, συνέχισε την κουβέντα που είχαν ξεκινήσει πριν λίγο:

«Χριστόφορε, δεν μπορώ να ακούω όλο τις ίδιες ανοησίες, ότι φταίνε δηλαδή πάντα κάποιοι άλλοι, αλλά όχι εμείς οι ίδιοι οι Έλληνες πολίτες. Δεν είχαμε δα και κάποια δικτατορία να μας κυβερνά τις τελευταίες δεκαετίες στη χώρα. Οπότε είναι γελοίο να ρίχνουμε την ευθύνη για τα κακώς κείμενα στους ξένους και όχι σε εμάς που ψηφίζαμε αλλά δεν ελέγχαμε τους πολιτικούς μας».

Ο Χριστόφορος συμφώνησε αρχικά, αλλά στη συνέχεια διατύπωσε κάποιες ενστάσεις:

«Σίγουρα έχουμε και εμείς ευθύνες, συμφωνώ. Όταν η Λάρισα, για παράδειγμα, ήταν στατιστικά κάποτε η πρώτη πόλη στην Ευρώπη σε αναλογία Porsche ανά κάτοικο, κανείς δεν διερωτήθηκε ποιες είναι οι αιτίες για αυτό το επίπεδο ευμάρειας. Ούτε αναρωτήθηκε ο μέσος ψηφοφόρος γιατί δεν είχε περισσότερες Porsche  ανά κάτοικο μια γερμανική, βελγική, αγγλική ή γαλλική πόλη. Δεν είμαστε άμοιροι ευθυνών, αλλά από την άλλη, και οι εταίροι δεν μας φέρθηκαν ως ισότιμο μέλος όταν χρεοκοπήσαμε. Άσε που μερικοί από δαύτους ωφελήθηκαν μάλιστα, όπως εδώ η Γερμανία. Πήρε την κατιούσα η αξία του υπερτιμημένου Euro και με αυτόν τον τρόπο αυξήθηκαν οι εξαγωγές της. Με αυτά και με αυτά παρασύρθηκαν πολλοί ψηφοφόροι το 2015 σε εμάς και ψήφισαν λαϊκιστές στη Βουλή».

«Το ότι η Γερμανία αύξησε τις εξαγωγές της, χωρίς να κάνει απολύτως τίποτα, από τη μια ημέρα στην άλλη, εγώ προσωπικά δεν το θεωρώ, Χριστόφορε, ένα θετικό γεγονός κατ’ αρχάς. Γιατί με αυτόν τον τρόπο η Γερμανία επαναπαύτηκε και δεν έπραξε τα δέοντα για τον εκσυγχρονισμό της χώρας σε τομείς όπως η ψηφιοποίηση των επιχειρήσεων ή η τεχνητή νοημοσύνη, με αποτέλεσμα να τρέχει τώρα και να μην φτάνει τους Ασιάτες αλλά και άλλους λαούς, οι οποίοι την ξεπέρασαν. Ό,τι σου δίνεται τζάμπα, χωρίς κόπο, συνήθως προξενεί κακό και όχι καλό.

Ας αφήσουμε όμως αυτά στην άκρη, για την Ελλάδα μιλάμε τώρα. Να σου περιγράψω κάτι σχετικό με τη συζήτησή μας, που έπεσε στην αντίληψή μου στη Γερμανία και πιθανώς να μην γνωρίζεις. Το 2007 η τότε γερμανική κυβέρνηση αντιμετώπιζε το πρόβλημα στασιμότητας στην οικονομία λόγω του ακριβού Euro. Οι υψηλοί σχετικά μισθοί, το κοινωνικό κράτος, ο παγκόσμιος ανταγωνισμός αποτελούσαν κάποια από τα μεγάλα προβλήματα. Σε ένα κυβερνητικό συμβούλιο εμφανίστηκε τότε ένας υπουργός με μια λύση στο τραπέζι, η οποία έτυχε ευρείας αποδοχής. Αυτή υιοθετήθηκε άμεσα και ψηφίστηκε και από τη Γερμανική Βουλή. Έλυσε τα περισσότερα προβλήματα και έτσι η οικονομία τους πήρε και πάλι την ανηφόρα».

«Δεν το ήξερα αυτό, ενδιαφέρον. Τι πρότεινε λοιπόν ο συγκεκριμένος υπουργός;», ρώτησε ο Χριστόφορος.

«Τους ανέλυσε ότι η λύση σχετικά με την απαγκίστρωση από το ακριβό Euro θα είναι αυτό που ανέφερες εσύ, Χριστόφορε, πριν λίγο. Να ρίξουν την τιμή του στις αγορές. Αυτό θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί εάν οδηγούσαν, τεχνητά και με μεθοδευμένο τρόπο, μια χώρα της ΕΕ σε χρεοκοπία. Το αποτέλεσμα θα ήταν να δημιουργηθεί αναστάτωση και να πέσει το Euro στις αγορές. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν επίσης να βάλουν χέρι στα ασημικά αυτής της χρεοκοπημένης χώρας, να τη δεσμεύσουν μελλοντικά με μνημόνια χρέους και να την κρατούν στο χέρι εφεξής σαν υποχείριο και προτεκτοράτο τους».

«Ρε συ, Ιουλιανέ, και πώς ψηφίστηκαν όλα αυτά από τη Γερμανική Βουλή χωρίς να μάθει κανείς τίποτα; Εδώ εσύ μου έλεγες την προηγούμενη φορά ότι είχε αναγκαστεί σε παραίτηση πρόσφατα  ολόκληρος πρόεδρος της Γερμανίας για ένα αστείο σκάνδαλο 400 €[5], για το οποίο δικάστηκε μάλιστα και αθωώθηκε στη συνέχεια. Και εσύ μου μιλάς τώρα για ένα σκάνδαλο μεγατόνων ευρωπαϊκής κλίμακας, το οποίο δεν έμαθε κανείς από την αντιπολίτευση και το γνωρίζεις μόνο εσύ και ίσως δυο άλλοι μονάχα;»

«Μπράβο, Χριστόφορε, δεν είχα καμία αμφιβολία ότι δεν θα πίστευες ποτέ μια τέτοια ανοησία. Έλα όμως που αυτήν ακριβώς την ανοησία την πιστεύουν ακόμα πάρα πολλοί ψηφοφόροι στη χώρα μας. Εδώ είναι το πρόβλημα. Η πλειονότητα των ψηφοφόρων σε εμάς είναι το πρόβλημα, όχι μόνο οι κυβερνήσεις μας. Δεν μπορούν να κατανοήσουν ότι ένας τέτοιος διάλογος και μία τέτοια ιστορία, όπως αυτή που σου ανέφερα μόλις τώρα, δεν είναι δυνατόν να λάβει χώρα σε υπουργικό συμβούλιο ή στη Βουλή οποιασδήποτε δημοκρατικής χώρας».

«Ωραία λοιπόν, κατανοητό αυτό, το δέχομαι. Οι ψηφοφόροι δεν κατανοούν στη χώρα μας αρκετά πράγματα που αφορούν έναν κοινό νου μέσου πολίτη στην ΕΕ και έτσι άγονται και φέρονται από λαϊκιστές. Πώς μπορεί να λυθεί αυτό το πρόβλημα όμως και ποια είναι τα αίτια που μας κάνουν να διαφέρουμε από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, τη Δανία, τη Φινλανδία, την Πορτογαλία, την Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, την Ελβετία;»

«Απλούστατα, η παιδεία μας είναι τέτοια που δεν βοηθάει να ωριμάσουμε. Να σε ρωτήσω κάτι, Χριστόφορε; Πότε συμπεριφέρεται κάποιος σαν μικρό ανώριμο παιδί;»

«Όταν είναι διακοπές, όταν θέλει να διασκεδάσει.»

«Συμφωνώ μαζί σου. Πότε συνεχίζει όμως να συμπεριφέρεται ανώριμα, ενώ θα έπρεπε να μην το πράττει; Όταν κάποιος, ενώ θα έπρεπε να ασχοληθεί με το να ταΐσει την οικογένειά του, να προγραμματίσει το μέλλον του, να αποφασίσει τι θέλει στη ζωή του, συνεχίζει να συμπεριφέρεται ανώριμα, γιατί λες ότι συμβαίνει αυτό;»

«Γιατί είναι κακομαθημένος, απαίδευτος και του τα έχουν προσφέρει ανέκαθεν όλα στο πιάτο. Οπότε δεν έχει μάθει να παίρνει μόνος του αποφάσεις, δεν γνωρίζει πώς να το κάνει αυτό.»

«Ακριβώς, Χριστόφορε. Έτσι όπως ενεργούμε και εμείς σήμερα ως χώρα.»

«Ναι, αλλά έχω την αίσθηση ότι πριν την έλευση του Ανδρέα Παπανδρέου στην εξουσία δεν ήμασταν έτσι, χάρχαλοι.»

«Δεν θα διαφωνήσω μαζί σου, Χριστόφορε. Ας μην το πάμε προσωπικά όμως, άσε τον Ανδρέα Παπανδρέου στην άκρη για λίγο. Πριν από αυτόν δεν ήμασταν χάρχαλοι, όπως καλά το λες. Γιατί όμως; Γιατί ο καθημερινός αγώνας επιβίωσης για τον βιοπορισμό μας επέβαλλε μια στοιχειώδη ωρίμανση μυαλού. Δεν υπήρχε τότε διαφορετική ηθική και παιδεία, τα ίδια μαθαίναμε και τότε στο σχολείο. Ήμασταν όμως μια φτωχή χώρα. Τα πράγματα είναι απλά. Εργάζεσαι, είσαι συνεπής, έχεις να φας. Είσαι τεμπέλης, ράθυμος, απροσάρμοστος, θα υποστείς τις συνέπειες. Η ανάγκη μάς οδηγούσε να είμαστε συνεπείς, εργατικοί, να μπορούμε να διαχωρίζουμε στοιχειώδη θέματα, όσον αφορά στα απλά καθημερινά πράγματα. Μετά τον Παπανδρέου και το περίφημο Τσοβόλα, δώσ’ τα όλα, τον υπέρογκο δανεισμό της χώρας που ακολούθησε και τον οποίο συνέχισαν βέβαια και όλες οι υπόλοιπες κυβερνήσεις, τα πακέτα Ντελόρ της ΕΕ, βρεθήκαμε σαν ένα ανώριμο παιδί, το οποίο πρωτύτερα αναγκαζόταν να βιοπορισθεί σκληρά ως εργαζόμενος, ξαφνικά σε ένα μεγάλο δωμάτιο με παιχνίδια και γλυκά. Τα οποία δεν κατανοούσαμε πώς βρέθηκαν στον δρόμο μας, οπότε φερθήκαμε και ανάλογα. Φάγαμε όλα τα γλυκά, βαρυστομαχιάσαμε, νομίσαμε μάλιστα ότι θα εξακολουθήσουμε να παίζουμε και να τρώμε γλυκά για όλη την υπόλοιπη ζωή μας με τον ίδιο τρόπο, χωρίς πολύ κόπο. Λαμβάνοντας διακοποδάνεια και δάνεια για Porsche,  λες και ήταν εξασφαλισμένο το μέλλον μας στον παιδότοπο για όλη μας τη ζωή. Οδηγηθήκαμε σε αυτήν την κατάσταση, γιατί δεν μάθαμε ποτέ να λειτουργούμε όπως ένας διανοητικά και συναισθηματικά ώριμος  άνθρωπος. Δεν μάθαμε να συνδέουμε το αίτιο με το αποτέλεσμα, το αιτιατό. Εκείνη την εποχή των χρυσών αγελάδων λάβαμε υπέρογκα δάνεια ως χώρα, όχι για να τα αξιοποιήσουμε σε επενδύσεις εκσυγχρονισμού, που θα μας εξασφάλιζαν και το αύριο, αλλά προκειμένου να διορίσουν τα κόμματα αργόσχολους στο Δημόσιο και να αγοράσουμε Porsche, να πάμε στη Μύκονο. Πού μπορεί άραγε να οδηγήσει κάτι τέτοιο; Απορείς ακόμα με το αποτέλεσμα; Με τη χρεοκοπία μας;»

Ο Χριστόφορος καταλάβαινε την επιχειρηματολογία του φίλου του, ήθελε όμως να φτάσει στην καρδιά του προβλήματος και έτσι συνέχισε:

«Και πώς μαθαίνεις να βλέπεις καθαρά, να ξεχωρίζεις τις σχέσεις αιτίου με αποτέλεσμα; Με τη φιλοσοφία που μελετάς εσύ;»

«Χριστόφορε, εδώ που βρίσκεσαι τώρα, όπου λειτουργούν όλα κάπως καλύτερα, σε σχέση με τη δική μας χώρα τέλος πάντων, έχεις την εντύπωση ότι η Γερμανία είναι χώρα φιλοσόφων; Όχι φυσικά! Για τους απλούς πολίτες μιλάμε τώρα. Δύο πράγματα βλέπω εγώ σαν ουσιαστικές διαφορές, απαντώντας στο ερώτημά σου. Και τα δύο έχουν να κάνουν με τη διαφορετική παιδεία των νέων στην κάθε χώρα. Η παιδεία είναι συνάρτηση του σχολείου κατά πρώτον και της οικογένειας κατά δεύτερον. Το σχολείο εδώ στη χώρα όπου ζω φροντίζει πρώτιστα να μαθαίνουν οι μαθητές να σκέφτονται. Η βαρύτητα στο σχολείο δεν δίνεται στον άχρηστο όγκο γνώσης, ο οποίος μάλιστα δεν χρειάζεται καν στην καθημερινότητα του πολίτη, αλλά στο να μάθει να χρησιμοποιεί τη λογική του, το μυαλό του, ώστε αύριο να είναι σε θέση να επιλύνει προβλήματα και όχι να παπαγαλίζει ημερομηνίες και γεγονότα, τα οποία θα τα έχει ξεχάσει πολύ σύντομα μετά την αποφοίτησή του από το σχολείο. Το να μάθει να σκέφτεται όμως, δεν θα το ξεχάσει ποτέ ένας μαθητής. Το να διδαχτεί το θεώρημα του de L’Hospital[6] ή να αποστηθίσει την ημερομηνία που βασίλεψε ο Ναβουχοδονόσωρ, σε τι ωφελεί στην καθημερινότητά σου εσένα ή έναν λιμενεργάτη, έναν φιλόλογο; Γι’ αυτό δεν υπάρχουν εδώ, βλέπεις, ιδιωτικά φροντιστήρια και ιδιαίτερα μαθήματα στον βαθμό που υπάρχουν σε εμάς και αποτελούν τον κανόνα. Εδώ στα Πανεπιστήμια εισέρχονται 100 άτομα και αποφοιτούν 75[7]. Για την Ελλάδα δεν διαθέτω ακριβείς στατιστικές, αλλά θυμάμαι από εμάς τους ίδιους τότε ότι εισαχθήκαμε 100 άτομα στη σχολή και αποφοιτήσαμε 250. Η αποφοίτηση από ένα Πανεπιστήμιο αντιμετωπίζεται στην Ελλάδα εντελώς διαφορετικά. Αφορά στην απόκτηση ενός χαρτιού, το οποίο θεωρητικά εξασφαλίζει κάποια προνόμια, κάποιον διορισμό. Και όχι απαραίτητα την απόκτηση γνώσεων, ενός τρόπου σκέψης, κατανόηση πραγμάτων τα οποία κάπου θα μας χρησιμεύσουν αύριο στην καθημερινότητά μας, στον εργασιακό μας ή κοινωνικό χώρο, ώστε να λύσουμε προβλήματα, να οδηγήσουμε την κοινωνία όλοι μαζί ένα βήμα μπροστά.»

«Ιουλιανέ, εσύ θεωρείς δηλαδή ότι η απότομη αύξηση της ευμάρειας στη χώρα μας δεν μας ωφέλησε, γιατί δεν γνωρίζαμε πώς να τη διαχειριστούμε; Επειδή ήμασταν ανώριμοι, σαν το παιδί στο δωμάτιο με τις σοκολάτες και τα παιχνίδια;»

«Μα φυσικά. Οι Ευρωπαίοι, οι ΗΠΑ, άλλες χώρες, προέβησαν βήμα βήμα σε αλλαγές τέτοιου είδους. Οπότε τις χώνεψαν καλύτερα και ωρίμασαν μαζί τους. Έτρωγαν μία σοκολάτα την εβδομάδα, όχι όλες μαζί μέσα σε δύο ώρες. Εξάλλου η πρόοδός τους γινόταν με μικρά βήματα, οπότε ο κάθε πολίτης, η κάθε γενιά είχε την ευκαιρία να κατανοήσει και να χωνέψει το αποτέλεσμα που έφερνε το κάθε βήμα.»

Ο Ιουλιανός έψαξε στο Smartphone του για λίγο. Όταν βρήκε αυτό που αναζητούσε, το έδειξε στον Χριστόφορο. «Κοίτα εδώ, Χριστόφορε, σε αυτό το διάγραμμα, την εξέλιξη του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος της χώρας μας ανά κάτοικο.[8] Παρατηρείς μια συνεχόμενη και γραμμική σχεδόν αύξηση μέχρι σήμερα, αν εξαιρέσεις την περίοδο 2001-2015.»

«Τι σημαίνει αυτή η χρονική περίοδος των 15 ετών, την οποία εξαιρείς, Ιουλιανέ;»

«Φαίνεται από μόνη της. Αυτή η απότομη αύξηση της καμπύλης και η απότομη πτώση της μετά, μέσα σε αυτά τα 15 χρόνια αποτελεί εξαίρεση στην κανονικότητα της χώρας. Απότομη άνοδος του βιοτικού επιπέδου λόγω δανείων και απότομη πτώση με την επακόλουθη χρεοκοπία. Και έτσι προσγειωθήκαμε και πάλι στην κανονικότητα. Με την είσοδό μας στην Ευρωζώνη το 2002, ο δείκτης ΑΕΠ ανά κάτοικο τα πήγε εξαιρετικά παίρνοντας την ανιούσα, αλλά αυτό δεν συνέβη επειδή γίναμε ξαφνικά Σιγκαπούρη, Εμιράτα, ή βρήκαμε πετρέλαιο, ανακαλύψαμε το αεικίνητο ή κάτι καινοτόμο σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες. Απλά μας δάνειζαν όλοι με χαμηλά επιτόκια, γιατί πίστεψαν ότι γίναμε Λουξεμβούργο, Γαλλία, Ολλανδία ή Γερμανία. Εμείς δεν κατανοήσαμε ποτέ τι συμβαίνει, απλά χαρήκαμε φυσικά σαν τα μικρά παιδιά, καταναλώνοντας με μανία τις άφθονες σοκολάτες και τα παιχνίδια που παρουσιάστηκαν ξαφνικά μπροστά μας. Χωρίς να αναρωτηθούμε πού οφειλόταν αυτή η τόσο θετική εξέλιξη. Θεωρούσαμε, εσφαλμένα μάλιστα, ότι αυτό θα είναι από εδώ και πέρα το   "the new normal", η νέα κανονικότητά μας.

»Πρόσεξε όμως, φίλε μου, δεν είμαι ένας υπεράνω κριτής εγώ να κρίνω τι είναι το σωστό και το λάθος. Εγώ απλά παρατηρώ και βγάζω συμπεράσματα. Διακρίνω κάποιες αιτίες και τα αποτελέσματά τους.  Κανένα πρόβλημα για μένα η οποιαδήποτε συμπεριφορά. Απλώς επιστήνω την προσοχή ότι θα λάβεις και τα αντίστοιχα αποτελέσματα στην κάθε περίπτωση. Οι περισσότεροι στην Ελλάδα θα σου πουν ότι δεν θέλουν να αλλάξουν τρόπο ζωής και ότι έτσι περνάνε καλά και ότι οι Βόρειοι είναι τάχα μου φυτά και δεν γνωρίζουν να διασκεδάζουν. Κανένα πρόβλημα. Ο καθένας όπως νομίζει. Όταν όμως, σε τελική ανάλυση, εσύ δεν τα καταφέρνεις μόνος σου με τον τρόπο ζωής που ακολουθείς και την κοινωνία μπάχαλο την οποία συντηρείς και ζητάς μετά δανεικά από τα φυτά, εκεί ενοχλούμαι όταν σε ακούω να τους βρίζεις και από πάνω».

«Ιουλιανέ, οι χώρες δεν καταρρέουν, δεν παύουν να υπάρχουν. Μπορεί προσωρινά να χρεοκοπούν, αλλά συνεχίζουν ακάθεκτες την πορεία τους στον χρόνο.»

Ο Ιουλιανός κούνησε το κεφάλι του απογοητευμένος και σχολίασε:

«Δεν ισχύει αυτό που είπες ιστορικά, Χριστόφορε, ότι οι χώρες συνεχίζουν ακάθεκτες την πορεία τους. Πού είναι λοιπόν τώρα, φίλε μου, η άλλοτε κραταιά και άτρωτη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία; Τα ελληνιστικά βασίλεια του Μ. Αλεξάνδρου; Η μεγάλη Μογγολία, το κράτος του Τζένκινς Χαν, το μεγαλύτερο σε έκταση κράτος που γνώρισε ποτέ αυτός ο πλανήτης; Η πρώτη μεγάλη αυτοκρατορία στη γη, αυτή των Ασσυρίων; Των Χετταίων; Το λαμπρά οργανωμένο κράτος των Ίνκας, των Αζτέκων, των Μάγια, οι Ινδιάνοι της Β. Αμερικής, οι Αβορίγινες που κατοικούσαν ελεύθεροι και ωραίοι στη χώρα τους, την Αυστραλία; Οι περισσότεροι από αυτούς όχι μονάχα καταστράφηκαν και αφανίστηκαν, έγιναν δούλοι, δεν υπάρχουν πλέον. Πολιτισμικά τουλάχιστον».

«Ήρθαν άλλοι λαοί, πιο έξυπνοι, και τους καθυπόταξαν όλους αυτούς, Ιουλιανέ. Άλλες εποχές όμως τότε.»

«Χριστόφορε, σύμφωνα με επιστημονικές αναλύσεις πάνω σε αυτό το θέμα, δεν ήταν η εξυπνάδα το συστατικό που οδήγησε σε αυτήν την εξέλιξη. Η πορεία κάθε λαού οφείλεται σε πολλούς, διαφορετικούς και πολύπλοκους παράγοντες. Η γεωγραφία και το κλίμα έπαιξαν τον σημαντικότερο ρόλο, οι μεταδοτικές ασθένειες, οι λάθος εκτιμήσεις και ενέργειες των ηγετών τους, κ.λπ. Ο γεωγράφος, ιστορικός και ανθρωπολόγος J. Diamond στο  Steel, germs and guns [9], υποστηρίζει μάλιστα ότι οι ιθαγενείς λαοί είναι κατά πάσα πιθανότητα, σύμφωνα με τις μελέτες του, πιο έξυπνοι από τους Ευρωπαίους ή άλλους πολίτες του δυτικού πολιτισμού. Η ρατσιστική άποψη της υπεροχής του λευκού ανθρώπου μάς γυρίζει πίσω σε παλαιές, αποικιοκρατικές πεποιθήσεις και έχει ξεπεραστεί σήμερα επιστημονικά».

Ο Χριστόφορος επέμενε να είναι αισιόδοξος και σχολίασε: «Νομίζω ότι τα τραγικοποιείς τα πράγματα, Ιουλιανέ. Οι κάτοικοι της χώρας μας πάντα μετανάστευαν, δες τις αποικίες σε όλη τη Μεσόγειο επί αρχαίας Ελλάδας, αργότερα με την Τουρκοκρατία, τον εμφύλιο πόλεμο πιο  πρόσφατα».

«Η περίπτωση της μετανάστευσης αυτήν τη φορά, Χριστόφορε, δεν έχει καμία σχέση με τις προηγούμενες. Μέχρι και τo 1980 η χώρα, στις περιόδους μετανάστευσης στις οποίες αναφέρεσαι, είχε δημογραφικά ικανοποιητικό αριθμό γεννήσεων. Μετά έπεσε όμως αυτός δραματικά και στις ημέρες μας βρίσκεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Την εποχή της γιαγιάς μου η οικογένεια έκανε ως και 12 παιδιά, το 12ο το βάφτιζε μάλιστα ο βασιλιάς ο ίδιος. Καταλαβαίνεις ότι μιλάμε για δραματικές καταστάσεις, αν βάλεις και στον λογαριασμό ότι από αυτά τα λίγα παιδιά που γεννιούνται σήμερα στη χώρα, τα περισσότερα καταλήγουν άνεργα, κακοπληρωμένα ή μετανάστες. Υπάρχουν και ιστορικά παραδείγματα σχετικά με αυτό που σου αναφέρω. Στη χώρα μας, μάλιστα. Η αρχαία Σπάρτη έχασε την αίγλη της στο παρελθόν επειδή δεν εκσυγχρονίστηκε. Λόγω λειψανδρίας[10]! Η κλασική Ελλάδα υποδουλώθηκε στη Ρώμη τον 2ο αιώνα π.Χ., την εποχή που ο ιστορικός Πολύβιος[11] μας ανέφερε ότι υπήρχε πάλι λειψανδρία. Τον 8ο αιώνα μ.Χ., μετά από μία ακόμα επιδημία πανούκλας εκείνη την εποχή, όταν μειώθηκε αντίστοιχα ο πληθυσμός, πραγματοποιήθηκε, άνευ πολεμικής συρράξεως μάλιστα, η κάθοδος των Σλάβων. Μερικοί ιστορικοί αναφέρουν μάλιστα ότι τότε εσλαυώθη όλη η [12]χώρα, κάτι που χωράει βέβαια πολλή συζήτηση, και αυτό δεν ισχύει έτσι τοις μετρητοίς[13] και καταγράφηκε εκείνη την εποχή με αυτόν τον όρο λόγω πολιτικής σκοπιμότητας. Η μοίρα του λαού με υπογεννητικότητα είναι να υποδουλωθεί, να αλλοιωθεί, Χριστόφορε. Κανείς δεν θα σεβαστεί τα υποτιθέμενα σύνορά σου, τα οποία ίσχυαν με διαφορετικές συνθήκες στο παρελθόν. Απλά θέλω να σου καταδείξω ότι δεν είναι έτσι απλά τα πράγματα όπως νομίζεις, σχετικά με το η Ελλάς ποτέ δεν πεθαίνει. Η ιστορία ακόμα και αυτού του τόπου αποδεικνύει ακριβώς το αντίθετο.»

Ο Ιουλιανός γύρισε από την κουζίνα φέρνοντας δύο αχνιστές πίτσες, τις οποίες ετοίμασε λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα. Είχε συνηθίσει να γευματίζει νωρίς το βράδυ. Τα πολύχρωμα φώτα της πόλης ξεκίνησαν να τη στολίζουν σαν χριστουγεννιάτικο δέντρο. Η κουβέντα των δύο φίλων συνεχίστηκε αναφορικά με τα θεμελιώδη και άλυτα προβλήματα της χώρας, όπως οι θεσμοί. Οι οποίοι, σύμφωνα με τελευταίες μελέτες, αποτελούσαν ένα από τα σημαντικότερα κλειδιά της επιτυχίας χωρών, οι οποίες τα κατάφερναν περίφημα[14] στο διεθνές προσκήνιο. Συμφώνησαν και οι δυο τους ότι οι ανεξάρτητοι θεσμοί στην Ελλάδα υπολειτουργούσαν και αυτό αποτελούσε άλλον έναν αρνητικό παράγοντα στην εξέλιξη της χώρας. O Ιουλιανός υποστήριξε ότι εφόσον οι δικαστικές υποθέσεις εκδικάζονται τελεσίδικα μετά από πολλά χρόνια, πρακτικά δεν υφίσταται κράτος δικαίου. Δεν μπορείς πρακτικά να βρεις το δίκιο σου μέσω της δικαιοσύνης. Χώρια από τη διαπλοκή και τη διαφθορά, η οποία ταλανίζει επίσης τους θεσμούς στην Ελλάδα και αυτό το γνωρίζουν όλοι. Συμπλήρωσε ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα σε αυτόν τον τομέα δεν είναι η ίδια η διαφθορά και διαπλοκή τόσο, όσο είναι ή αίσθηση του πολίτη ότι δεν υπάρχει κράτος δικαίου, κάτι που μειώνει την πίστη του στο κράτος και τη συμμετοχή του στα κοινά. 

Η συζήτηση συνεχίστηκε αργότερα στο πάρκο της γειτονιάς. Ο Ιουλιανός συνήθιζε, ανεξάρτητα από τον καιρό που επικρατούσε, να πραγματοποιεί πάντοτε μια νυχτερινή βόλτα για να χωνέψει. Μόνο σε περιπτώσεις δυνατής βροχής ανέβαλλε αυτά τα σχέδιά του. Ο Χριστόφορος θαύμασε για ακόμα μια φορά το κτίριο της παλιάς όπερας της Φρανκφούρτης και στάθηκε μπροστά του.

«Ιουλιανέ, αυτό το άγαλμα που δεσπόζει επάνω από την είσοδο, ποιο ακριβώς είναι;»

«Η Μούσα Ερατώ στο άρμα της», απάντησε ο Ιουλιανός και συνέχισε, με διάθεση να πειράξει τον φίλο του, σχολιάζοντας περαιτέρω:

«Εδώ στη Γερμανία, αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη θα βρεις πολύ περισσότερη Ελλάδα, φίλε μου, από ό,τι σε εσάς εκεί στα Βαλκάνια. Και όποιο μεγαλοπρεπές νεοκλασικό βρεις και υπάρχει στην Ελλάδα, το σχεδίασαν και το έκτισαν οι φιλέλληνες Βαυαροί επί βασιλείας Όθωνα».

«Εμείς όμως, Ιουλιανέ, διαθέτουμε τα γνήσια.»

«Όσα τραγικά λίγα μόνο σας απέμειναν. Σκόρπια και γκρεμισμένα. Πολλά μάλιστα παρατημένα σε χώρους, οι οποίοι δεν είναι καν επισκέψιμοι. Γιατί οι χιλιάδες δημόσιοι υπάλληλοι που διορίστηκαν προεκλογικά από τους πολιτικούς σε αυτούς τους χώρους δεν βρίσκουν κανέναν λόγο να παραστούν και να υπηρετήσουν τη θέση για την οποία πληρώνονται κάθε μήνα και να ανοίξουν τους αρχαιολογικούς χώρους για το κοινό. Συνεχίζουν να λαμβάνουν ξεδιάντροπα τον μισθό από το κράτος, τον οποίο πληρώνεις εσύ με τους φόρους σου, αλλά προτιμούν να ασχολούνται με άλλα προσοδοφόρα πράγματα. Και φυσικά κανείς δεν τους ελέγχει. Ποιος να τους ελέγξει; Αυτοί που τους διόρισαν; Άλλωστε, τα ωραιότερα κομμάτια της κλασικής μας Ελλάδας βρίσκονται στο Βατικανό, στο Παρίσι, στο Λονδίνο, στην Αγία Πετρούπολη, στο Μόναχο και σε άλλα μεγάλα μουσεία. Εκτός Ελλάδας».

«Με προγκίζεις τώρα, αλλά έχεις και πάλι δίκιο δυστυχώς. Χάνουμε και πολλά έσοδα από αυτήν την κατάσταση, Ιουλιανέ.»

«Χριστόφορε, εγώ δεν μίλησα για έσοδα και έξοδα. Μιλάω για την αδιαφορία των πολιτών για αυτόν τον τεράστιο πολιτισμό της κλασικής Ελλάδας. Γιατί νομίζεις ότι τα τιμούν αυτά εδώ; Ακόμα μεγαλύτερος πολιτισμός ήταν η Αίγυπτος. Γιατί βρίθει ο δυτικός πολιτισμός από νεοκλασικά και όχι από νεο-αιγυπτιακά κτίσματα; Γιατί γνωρίζουν ότι ο σημερινός τους πολιτισμός, η φιλοσοφία, οι τέχνες, η δημοκρατία, οι επιστήμες, η ελεύθερη σκέψη και διακίνηση ιδεών ξεκίνησε από την κλασική Ελλάδα. Ακόμα και ο Διαφωτισμός με την Αναγέννηση που αποτέλεσαν το εργαλείο ενηλικίωσης των κοινωνιών ξεκίνησε με βάση την Κλασική Ελλάδα. Αναγνωρίζουν και αποδίδουν τα εύσημα σε αυτόν τον τρόπο σκέψης και πολιτισμό που τους βοήθησε στο πέρασμά τους σε μία κοινωνία ενηλικιωμένων, σκεπτόμενων, ελεύθερων πολιτών. Αυτό ακριβώς το συστατικό το οποίο μας λείπει εμάς και έχουμε παραμείνει ανώριμοι έφηβοι.»

«Θεωρείς, Ιουλιανέ, ότι το εργαλείο το οποίο μας λείπει και θα μας πάει μπροστά είναι ο Διαφωτισμός;»

«Εσύ, Χριστόφορε, βλέπεις να έχουμε καμία άλλη διαφορά με τους Ευρωπαίους, με τον δυτικό πολιτισμό; Η τεχνολογία, οι επιστήμες προέκυψαν ακριβώς μετά τον Διαφωτισμό. Την εποχή της ιστορικής μας επανάστασης του 1821 έπαιζε σε όλη την Ευρώπη και τις ΗΠΑ αυτό το σενάριο, το πλαίσιο των ιδεών του Διαφωτισμού. Αυτό δημιούργησε τα σύγχρονα εθνικά κοσμικά κράτη στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ και αλλού.»

«Ωραία λοιπόν, Ιουλιανέ. Τότε είμαστε και εμείς απόλυτα συντονισμένοι με το πλαίσιο ιδεών του Διαφωτισμού, αφού η επανάστασή μας πραγματοποιήθηκε εκείνη την εποχή.»

«Καθόλου, μα καθόλου, Χριστόφορε. Ο Αδαμάντιος Κοραής πίστευε  μάλιστα ότι δεν έπρεπε να γίνει η επανάσταση το 1821. Ακριβώς γιατί τα νοήματά της, αυτά του Διαφωτισμού και της δημοκρατίας, όχι μόνο δεν είχαν ωριμάσει στη χώρα μας, αλλά αποτελούσαν και ξένες έννοιες, ξένο σώμα. Την επανάσταση την προώθησαν και την έθεσαν σε λειτουργία η αστική τάξη, μορφωμένοι Έλληνες του εξωτερικού, όπως αυτοί της Φιλικής Εταιρείας, πλούσιοι έμποροι, οι οποίοι είχαν έρθει σε επαφή με τις ιδέες του Διαφωτισμού επί σειρά δεκαετιών, αφού ζούσαν στην Ευρώπη ή είχαν πολύ στενές και τακτικές επαφές μαζί της.[15] Στην Ελλάδα όμως επικρατούσε εκείνη την εποχή, επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αμορφωσιά και δεισιδαιμονία. Αντίθετα, οι Ευρωπαίοι πολίτες είχαν επαφή με τις ιδέες της δημοκρατίας και της ισότητας, της ελευθερίας διακίνησης ιδεών, επί δεκαετίες. Έτσι είχαν ψηθεί και είχαν ωριμάσει. Εμείς βρεθήκαμε λοιπόν τότε αντιμέτωποι με πρωτόγνωρες, ξένες αντιλήψεις, τις οποίες αντιμετωπίσαμε με δυσπιστία.

»Και αυτό που σου αναφέρω τώρα φάνηκε και μετά την επανάσταση, όπου αφορίστηκαν και κυνηγήθηκαν οι Έλληνες διαφωτιστές. Με αποτέλεσμα να παραμείνουμε στα σκοτάδια. Αντί για σουλτάνους είχαμε πλέον ξενόφερτους κυβερνήτες, τους Βαυαρούς. Το μόνο θετικό της υπόθεσης, το οποίο έκανε μια μικρή διαφορά, ήταν ότι οι Ευρωπαίοι κυβερνήτες διέφεραν πολιτισμικά από τους Οθωμανούς. Και οι δυο τους όμως, Βαυαροί-ξένες δυνάμεις  και Οθωμανοί, απέφυγαν να συγκρουστούν με τα ντόπια συμφέροντα των κοτζαμπάσηδων, των ολιγαρχών και των σκοταδιστικών κύκλων της εκκλησίας και έτσι συνεχίσαμε να βρισκόμαστε και πάλι κάτω από τον ζυγό όλων αυτών των οπισθοδρομικών κύκλων ακόμα και μετά το 1821. Παραμείναμε το ανώριμο μικρό παιδί, το οποίο δεν είναι αυτόνομο και επιζητεί να έχει προστάτες προκειμένου να νιώσει ασφάλεια. Είτε ξένους είτε ντόπιους. Κατά προτίμηση λαϊκιστές, που να του διηγούνται ωραία παραμύθια, τα οποία δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα. Μας κάνουν όμως να αισθανθούμε προσωρινά καλύτερα. Μέχρι κάποια στιγμή να έρθει ο λογαριασμός από αυτήν την αφελή μας προσέγγιση και εμπιστοσύνη στα λάθος πρόσωπα».

«Έτσι όπως τα λες, Ιουλιανέ, δεν φταίμε εμείς ο απλός λαός, θύμα είμαστε.»

Ο Ιουλιανός, πριν απαντήσει στον φίλο του, κοίταξε πρώτα τη νέα Σελήνη. Το μισοφέγγαρό της ξεπρόβαλε μέσα από τα σύννεφα για λίγο και φώτισε τον ουρανό. Μετά κοίταξε τον Χριστόφορο ξανά στα μάτια και του αποκρίθηκε:

«Έτσι έλεγαν, Χριστόφορε, και οι εγκληματίες πολέμου εδώ στη Γερμανία όταν δικάζονταν μετά το πέρας του Δεύτερου Παγκοσμίου πολέμου. Δεν φταίγαμε εμείς, εντολές ακολουθούσαμε, εμείς δεν γνωρίζαμε. Η δημοκρατία, βλέπεις, φίλε μου, δεν προσφέρει μόνο καλοπέραση και διασκέδαση, έχει και ευθύνες. Είμαστε υπεύθυνοι για τις πράξεις μας και θα λουστούμε το αποτέλεσμά τους ούτως ή άλλως. Ακόμα και αυτό των ΜΗ πράξεών μας, των παραλείψεών μας. Όταν στην Ελλάδα γινόταν το πάρτυ με τα δανεικά τα τελευταία χρόνια, χωρίς να μας ενδιαφέρει πού βρήκαν οι πολιτικοί μας τα χρήματα και τι ακριβώς έπραξαν με αυτά για το καλό της κοινωνίας, όταν διόριζαν τον φίλο μας, τα παιδιά μας, τα ξαδέλφια μας σε θέσεις αργομισθίας, όλοι χαιρόμασταν τότε. Οι ΜΗ πράξεις μας αφορούν στο ότι δεν αναρωτηθήκαμε πού οδηγεί όλη αυτή η παράλογη συμπεριφορά. Κατόπιν ήρθε όμως ο λογαριασμός για όλα αυτά. Αυτόν δεν τον αποφεύγεις, θα πληρώσεις τις συνέπειες. Ακόμα και για την αδιαφορία που επέδειξες ως υπεύθυνος πολίτης.»

Ο Χριστόφορος, όταν επέστρεψαν στο σπίτι και την ώρα του τελευταίου επιδόρπιου Marillenschnaps[16], ανέφερε στον Ιουλιανό ότι είχε προχωρήσει σε μία νέα γνωριμία. Μία νέα κοπέλα στην Αθήνα, η οποία όμως έδειχνε να είναι εντελώς διαφορετική από όσες είχε γνωρίσει μέχρι στιγμής.

Ο Ιουλιανός αστειεύτηκε:

«Μάλιστα! Πώς να τη φανταστώ τώρα, ακούγοντας εσένα να μου λες ότι είναι εντελώς διαφορετική; Μήπως με μικρό στήθος, ατημέλητη και χοντρά γυαλιά σπασίκλα;»

Ο Χριστόφορος παράκαμψε το αστείο του φίλου του και προσποιήθηκε ότι παράκουσε. Τον ενημέρωσε ότι η Αριάδνη, εκτός από πολύ όμορφη, φαινόταν να διαθέτει και κάτι επιπλέον, που ο ίδιος απέφευγε συστηματικά να εκτιμήσει στο παρελθόν στο γυναικείο φύλο. Η νέα του γνωριμία χαρακτηριζόταν από μυστήριο, εξυπνάδα, μόρφωση και ισχυρή προσωπικότητα. Τελειώνοντας, καληνύχτισε τον φίλο του, συμπληρώνοντας:

«Θα μπορέσω να σου αποκαλύψω περισσότερες πληροφορίες, Ιουλιανέ, όταν τη γνωρίσω καλύτερα. Σε καληνυχτίζω όμως τώρα, γιατί έχω πρωινό ξύπνημα πάλι αύριο. Σε ευχαριστώ και πάλι για την παρέα. Θα τα ξαναπούμε σύντομα, μάλλον σε μερικές εβδομάδες. Αύριο πετάω για Κουβέιτ, έχω κάποιες αρκετά σημαντικές συναντήσεις τις επόμενες ημέρες σε αυτήν τη χώρα».

Κουβέιτ

OΧριστόφορος πήρε θέση στην αναπαυτική πολυθρόνα της πρώτης θέσης του αεροπλάνου της  Lufthansa  και ξεκίνησε να αναζητεί στην οθόνη του καθίσματος τις ταινίες κινηματογράφου. Μέχρι να επιβιβαστούν και οι υπόλοιποι επιβάτες, η αεροσυνοδός του είχε φέρει και το συνηθισμένο του Campari  με τους ξηρούς καρπούς. Το έντονο κόκκινο χρώμα αυτού του ποτού τού θύμιζε τα φοιτητικά χρόνια, τότε που έτρεχαν μαζί με τον Ιουλιανό από τη μία διαδήλωση στην επόμενη αριστερή συγκέντρωση. Η ζωή τον είχε όμως προσγειώσει πλέον όσον αφορούσε τον ουτοπικό ρομαντισμό που τον διέκρινε εκείνη την εποχή. Παρ’ όλα αυτά, είχε κρατήσει αρκετά θετικά στοιχεία, όπως τη συνέχιση της στήριξης όσων αγωνίζονταν υπέρ των ασθενέστερων τάξεων και του κοινωνικού κράτους. Το μόνο που δεν μπορούσε να κατανοήσει ακόμα και αποτελούσε παραφωνία στο μυαλό του, ήταν ο λόγος που αυτός ο ίδιος, σε αντίθεση με άλλους Ευρωπαίους συναδέλφους του, έπρεπε να πληρώνει πολύ υψηλούς φόρους στην Ελλάδα. Φόρους αντίστοιχους σε ύψος με αυτούς της Σουηδίας, για να απολαμβάνει αυτός και οι συμπολίτες του τις υπηρεσίες κράτους Αφρικής. Δεν μπορούσε να πράξει κάτι διαφορετικό σε αυτό το θέμα προς το παρόν, πέραν του να μεταναστεύσει και αυτός σε μια άλλη χώρα. Σε αυτήν την περίπτωση όμως, θα στερείτο το ωραίο κλίμα, τις ευχάριστες ανέμελες παρέες, τα πάρτυ, τις αιθέριες υπάρξεις με τις οποίες επικοινωνούσε στη μητρική του γλώσσα. Αυτό το τελευταίο του εξιτάριζε τον νου και θα το στερείτο σε μια ξένη χώρα. Όλα αυτά τα παιχνίδια του νου με τις σπαζοκεφαλιές και τα υπονοούμενα ήταν εντελώς άχαρα σε ξένη γλώσσα από ό,τι είχε καταλάβει συζητώντας με ξένους συναδέλφους και φίλους. Το βλέμμα της κοπέλας που του έλεγε «όχι», αλλά ο ίδιος πίστευε μέσα του ότι ήταν «ναι», του έβαζε βόμβα στη φαντασία και ήταν όλα τα λεφτά. Και όταν ερχόταν αυτό το «ναι» κάποια στιγμή, διέθετε πολύ πιο γλυκιά γεύση από ό,τι το «ναι της πρώτης βραδιάς». Θεωρούσε ότι ήταν παλιομοδίτης σε αυτά τα θέματα, αλλά γνώριζε παράλληλα ότι και στη δουλειά του η απόλαυση από το επιτυχές δύσκολο deal ήταν πολλαπλάσια μεγαλύτερη από ό,τι το εύκολο « day2day businessasusual» . Ίσως αυτό οφειλόταν σε μερικά γονίδια που κουβαλούσε ακόμα από τον «άνθρωπο κυνηγό».  Ήπιε την πρώτη γουλιά του βαθιά ερυθρού «επαναστατικού» ποτού του και ξεκίνησε να βλέπει μια ταινία χολιγουντιανής παραγωγής. Μετά την απογείωση του αεροπλάνου όμως άρχισε να νυστάζει. Φόρεσε τη μαύρη μάσκα ύπνου για τα μάτια, τα ακουστικά του και αποκοιμήθηκε γρήγορα με τον ήχο της ενάτης συμφωνίας του Μπετόβεν να τον συνοδεύει για τα επόμενα λεπτά της ώρας. 

Το τράνταγμα από την προσγείωση του αεροπλάνου τον ξύπνησε. Προσγειωνόταν για τρίτη  φορά στο Κουβέιτ. Μόλις αποβιβάστηκε εκμεταλλεύτηκε τη σχετική τεχνογνωσία που είχε αποκτήσει από τα δύο προηγούμενα ταξίδια του και έβγαλε μέσα σε πέντε λεπτά τη βίζα που απαιτείτο για τους Ευρωπαίους πολίτες. Βοήθησε και δύο ακόμα συνεπιβάτες του οι οποίοι γυρόφερναν απεγνωσμένοι για την έκδοση της δικιάς τους βίζας. Όπως άλλωστε ήταν και αυτός ο ίδιος την πρώτη φορά σε αυτήν τη χώρα με το περίπλοκο σύστημα έκδοσης βίζας σε αυτό το αεροδρόμιο. Όταν είχε θίξει το θέμα της ραθυμίας των Κουβεϊτιανών δημόσιων υπαλλήλων στον Ιουλιανό, σε αντίθεση με την πρακτική αντιμετώπιση των ίδιων θεμάτων από τους αντίστοιχους Ευρωπαίους συναδέλφους τους, ο φίλος του είχε απαντήσει ότι αυτή ακριβώς η διαφορά αποτελεί ενδεικτική περίπτωση μερικών χωρών που βρίσκονται στα υψηλότερα επίπεδα πλούτου. Κάποιες χώρες σκαρφάλωσαν σε αυτά τα υψηλά επίπεδα γιατί αναπτύχθηκαν ως κοινωνίες μέσα από μια επίπονη διαδικασία, ενώ άλλες απλά και μόνο γιατί ανακάλυψαν μια ημέρα ότι η χώρα τους «κάθεται» επάνω σε ένα τεραστίων διαστάσεων βαρέλι με πετρέλαιο. Μετά από αυτήν τη διαπίστωση οι τελευταίοι αποφάσισαν ότι δεν χρειάζεται να ζοριστούν πλέον και πολύ, προκειμένου να βιοποριστούν.

Ο Χριστόφορος, παραλαμβάνοντας τη βαλίτσα του και αφού πέρασε από έναν ακόμα έλεγχο της αποσκευής του για κάποιο τυχόν αλκοολούχο ποτό, το οποίο πιθανόν κάποιος άτυχος επιβάτης να είχε κουβαλήσει απερίσκεπτα μαζί του για προσωπική χρήση, βρέθηκε κοντά στην έξοδο του κτιρίου.  Έριξε μια ματιά στο θερμόμετρο, το οποίο έδειχνε την εξωτερική θερμοκρασία εκείνη την ώρα. Παρατήρησε ότι η θερμοκρασία ήταν μεν υψηλή, αλλά όχι η υψηλότερη που είχε πετύχει. Σήμερα έδειχνε μόνο 51° C, καμία σχέση με τους 54° C του περσινού καλοκαιριού στην πρώτη του επίσκεψη. Είχε νιώσει στο πετσί του και θυμόταν ακόμα καλά τη διαφορά. Στην πρώτη περίπτωση μπορούσε κάποιος να κινηθεί το καταμεσήμερο σε έναν εξωτερικό χώρο βαδίζοντας κανονικά για λίγα μέτρα προς το ταξί του, ενώ στη δεύτερη έπρεπε να βιαστεί, γιατί διακατεχόταν από την αίσθηση ότι κάποιος με ένα γιγάντιο σεσουάρ στεγνώματος μαλλιών τον κυνηγούσε σκοπεύοντας επάνω του και έχοντας ρυθμίσει τη θερμοκρασία του αέρα στην υψηλότερη δυνατή σκάλα.

Αμέσως μετά θα τηλεφωνούσε στον συνάδελφό του τον Χασάν, προκειμένου να συνεννοηθεί λεπτομερώς για την επικείμενη συνάντησή τους με τον πελάτη στο Υπουργείο. Σήμερα ήταν η μεγάλη ημέρα της τελικής διαπραγμάτευσης για αυτόν και τον Χασάν. Είχαν όλα  κανονιστεί μέχρι την τελευταία φράση, κίνηση και τακτική, αλλά γνώριζε επίσης πολύ καλά ότι βρισκόταν σε διαφορετική ήπειρο και εδώ ίσχυαν διαφορετικοί κανόνες. Με τα υπέρ και τα κατά τους. Μπορεί, για παράδειγμα, να του ανέβαλλαν ή να του ακύρωναν τη συνάντηση την τελευταία στιγμή, ακόμα και την ώρα που θα έφτανε στα γραφεία τους.

Χρόνος πάντως υπήρχε άπλετος ακόμα μπροστά του, δεν είχε κάποιον λόγο άγχους, η συνάντηση είχε κανονιστεί για το μεσημέρι και τώρα ήταν ακόμα πρωί. Έκανε έναν γύρο στα μαγαζιά του αεροδρομίου, τα οποία όμως δεν ήταν ανάλογα με αυτά μιας από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου, όπως το Κουβέιτ. Νιώθοντας το στόμα του να στεγνώνει ήδη από τη δίψα, ζήτησε μια φιάλη με νερό.

«Κύριε, δεν έχουμε νερό. Είναι ραμαζάνι.»

Αναχωρώντας από το αεροδρόμιο, ο Χριστόφορος επιδόθηκε σε μερικές σκέψεις μέσα στο ταξί του:

«Γιατί άραγε διαθέτουμε σε μερικούς τομείς της σκέψης μας παρόμοιες νοοτροπίες, όπως αυτή του Inshallah[17], του έλα μωρέ, έχει ο Θεός, με τους Άραβες και όχι με τους Ευρωπαίους του Νότου, Ισπανούς και Πορτογάλους; Οι συγκεκριμένοι νοτιοευρωπαϊκοί λαοί πέρασαν και αυτοί από ολοκληρωτικά καθεστώτα όπως εμείς και οι Άραβες στο πρόσφατο παρελθόν τους.  Οπότε λογικά θα έπρεπε να περιμένει κανείς και σε αυτούς νοοτροπίες του τύπου κάποιος εκεί πάνω ψηλά γνωρίζει καλύτερα από μένα».

Θυμήθηκε ότι ο Ιουλιανός του είχε αναφέρει κάποτε τα πιθανά αίτια των διαφορετικών αυτών συμπεριφορών:

«Χριστόφορε, η δημοκρατία δυτικού τύπου με υπεύθυνους πολίτες που αυτενεργούν, χωρίς να τους επιβλέπει πάντα κάποιος και να τους δίνει οδηγίες, βασίζεται στο ότι οι πολίτες της κατανοούν το αίτιο και το αποτέλεσμα των πράξεών τους. Κάτι ανάλογο δεν έχει βρει δυστυχώς ακόμα τον δρόμο του στη χώρα μας. Ούτε η παιδεία από το σχολείο μάς βοηθάει και πολύ σε αυτόν τον τομέα, όπως έχει κάνει με τους υπόλοιπους νότιους λαούς της Ευρώπης, Ιταλούς, Ισπανούς, Πορτογάλους. Οι Άραβες όμως τουλάχιστον διαθέτουν αυστηρούς νόμους, οι οποίοι εφαρμόζονται, σε αντίθεση με εμάς. Γι’ αυτό η εγκληματικότητα και η παραβατικότητα βρίσκονται εδώ σε πάρα πολύ χαμηλά επίπεδα. Πώς τα καταφέρνουμε τώρα εμείς στην Ελλάδα και συνδυάζουμε μόνο τα κακά, αντί τα καλά και των δύο αυτών διαφορετικών νοοτροπιών, δεν καταλαβαίνω. Η εφαρμογή των νόμων πάσχει, η παραβατικότητα απολαμβάνει μεγαλεία στη χώρα μας, αλλά από την άλλη διαθέτουμε και χάλια παιδεία, η οποία σε τελευταία ανάλυση δεν μας επιτρέπει να ορθοποδήσουμε. Συνδυάζουμε την κακώς εννοούμενη, μεγάλη ανεκτικότητα και ελαστικότητα των νόμων των δημοκρατικών χωρών και την αντιλαμβανόμαστε ως ασυδοσία, αλλά έχουμε και το έλα μωρέ και την ανευθυνότητα συνάμα, το πέρα βρέχει, λόγω έλλειψης κατάλληλης σχολικής παιδείας η οποία θα μπορούσε να διαμορφώσει ενεργούς συνειδητούς πολίτες».

Τις σκέψεις του αυτές διέκοψε ο Χασάν, ο οποίος, γυρνώντας από την τουαλέτα του ξενοδοχείου, του υπενθύμισε ότι έπρεπε να φύγουν σε λίγο για τη συνάντηση στο Υπουργείο. Βρίσκονταν εδώ και δύο ώρες στο λόμπυ ενός πολυτελούς ξενοδοχείου, στην πόλη του Κουβέιτ. Ο Χριστόφορος, ο οποίος ποτέ δεν το έβαζε κάτω όταν ήθελε να αποκτήσει κάτι, είχε αλλάξει το σημείο της συνάντησης και το αρχικό πλάνο με τον Χασάν. Αντί να μεταβούν στο γραφείο της εταιρείας τους, συναντήθηκαν στο ξενοδοχείο στο οποίο συνήθιζε να διανυκτερεύει ο Χριστόφορος τις προηγούμενες φορές που είχε επισκεφτεί τη χώρα. Στο λόμπυ του ξενοδοχείου, στο οποίο σύχναζαν ως επί το πλείστον μόνο ξένοι, δέχτηκαν να του σερβίρουν φυσικά και καφέ και νερό. Ο Χασάν δεν εξεπλάγη, αλλά αρνήθηκε ευγενικά να σερβιριστεί και αυτός ο ίδιος οτιδήποτε, μένοντας πιστός στα έθιμα της χώρας του. Γνώριζαν και οι δυο τους καλά ότι στο Υπουργείο, κατά τη διάρκεια της συνάντησης δεν επρόκειτο φυσικά να τους προσφέρουν όχι μόνο νερό αλλά ούτε τσάι, οπότε ο Χριστόφορος, χρησιμοποιώντας αυτό το επιχείρημα, έπεισε τον καλό του συνάδελφο ότι έπρεπε, στα πλαίσια της καλής προετοιμασίας τους, να πιεί λίγο νερό και έναν καφέ.

«Να με συγχωρείς, Χασάν, που δεν είχα αντιληφθεί ότι δεν θα μπορώ  να πιώ ούτε ένα ποτήρι νερό ετούτη την ημέρα και φέρθηκα ελαφρόμυαλα αγνοώντας το πρωινό με καφέ και το νερό στο αεροπλάνο. Η συνάντηση αυτή είναι σημαντική και για τους δυο μας και καταλαβαίνεις ότι, εάν λιποθυμούσα ή έχανα τις δυνάμεις μου την ώρα της διαπραγμάτευσης, αυτό θα ήταν κάτι που δεν θα μας βοηθούσε πολύ.»

Ο Χασάν συμφώνησε απόλυτα μαζί του, αφού γι’ αυτόν τον ίδιο, η δουλειά που επρόκειτο να κλείσουν σήμερα αποτελούσε τη σημαντικότερη και πλέον προσοδοφόρα των τριών τελευταίων  ετών. Ευχαρίστησαν ευγενικά τη ρεσεψιόν του ξενοδοχείου, πληρώνοντας τον λογαριασμό και αμέσως μετά μετέβησαν στο αυτοκίνητο του Χασάν. Ο Χριστόφορος δεν είχε κλείσει δωμάτιο για διανυκτέρευση γιατί ήθελε να φύγει την ίδια ημέρα. Το Κουβέιτ δεν πρόσφερε κάποια θέλγητρα για παραμονή, όπως τα Εμιράτα ή το Μπαχρέιν και έτσι δεν είχε λόγο να ξοδέψει μια ακόμα νύχτα σε αυτό το μέρος της γης.

Στις όχθες του Ιλισού ποταμού

Το νευρικό κορνάρισμα , το οποίο προερχόταν από τα αυτοκίνητα πίσω της, αποσυντόνισε την Αριάδνη. Κοίταξε στον καθρέφτη του αυτοκινήτου της ξαφνιασμένη, μετά από λίγο όμως συνειδητοποίησε ότι είχε ανάψει πράσινο στο φανάρι και ότι εκείνη δεν το είχε δει, μένοντας ακίνητη και εμποδίζοντας με αυτόν τον τρόπο την κυκλοφορία. Έβαλε την πρώτη ταχύτητα στο μικρού κυβισμού και διαστάσεων αυτοκίνητό της και επιτάχυνε σταματώντας ακαριαία τις σκέψεις που την απασχολούσαν. Σήμερα ήταν λίγο αφηρημένη. Η κυκλοφορία στο κέντρο της Αθήνας ποτέ δεν την ενθουσίαζε, ούτε τη βοηθούσε να συνεχίσει την ονειροπόλησή της. Της θύμιζε λίγο την εποχή των λούναπαρκ, όπου οδηγούσε τα συγκρουόμενα αυτοκινητάκια μαζί με τον πατέρα της. Τώρα όμως είχε αποφασίσει ότι δεν θα αγχωθεί. Ούτε ήθελε να παρασυρθεί από το άγχος που κυριαρχούσε στη συμπεριφορά των περισσότερων οδηγών στην Αθήνα στα χρόνια της κρίσης. Αναπολούσε με ρομαντισμό τα προ της κρίσης αντρικά βλέμματα επάνω της, κάποιους μάλιστα να τη φλερτάρουν ανοικτά. Στο φανάρι, στον δρόμο, παντού. Σε μια γυναίκα, σκέφθηκε, άρεσε πάντοτε το κομπλιμέντο, το να τραβάει τα βλέμματα επάνω της, όσο και αν αυτό δεν είχε υψηλή προτεραιότητα στην καθημερινή ατζέντα της Αριάδνης. Είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι αυτά τα πράγματα λειτουργούν υποσυνείδητα μέσα της και ότι η λογική δεν μπορούσε να αναλάβει πάντα τα ηνία και να κάνει κουμάντο στον χαρακτήρα της όπως θα το επιθυμούσε. Ακόμα και αν γνώριζε με τη λογική της ότι κάποιος άντρας έριχνε το ίδιο ακριβώς βλέμμα ή ότι χρησιμοποιούσε ακριβώς την ίδια ατάκα σε περισσότερες γυναίκες την ίδια ημέρα ή ώρα, δεν έπαυε να την καλοδέχεται. Και η ίδια, αλλά και πολλές άλλες γυναίκες. Ήταν κάπως σαν να συλλέγεις «like» στα socialmedia.

Το μαύρο πυκνό μαλλί της και η μεσογειακή ομορφιά που είχε αποτυπώσει ο Δημιουργός στο πρόσωπό της σε συνδυασμό με τη γαλλική μυτούλα, τα καστανά εκφραστικά της μάτια και το καλοσχηματισμένο κορμί της, γνώριζε ότι δεν άφηναν αδιάφορους πολλούς άντρες σε αυτόν τον πλανήτη. Εκτός