Το σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο της περιφερειακής ανάπτυξης στην Ελλάδα

By Χρίστος Λαδιάς

Σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο στη χώρα μας οι φορείς της αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθμού καταρτίζουν τα προγράμματα περιφερειακής ανάπτυξης, πάντοτε όμως μέσα στα όρια, που προσδιορίζονται από το πλαίσιο των οδηγιών και των στόχων της κεντρικής διοίκησης και των κατευθύνσεων που θεσμοθετούνται από τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για κάθε προγραμματική περίοδο.
Από τις επισημάνσεις, που προηγήθηκαν προκύπτει η ιδιαίτερη σημασία που έχει η συστηματική γνώση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου της Περιφερειακής Ανάπτυξης στην Ελλάδα. Η καταγραφή και η αξιολόγηση του πλαισίου αυτού αποτελεί δύσκολο εγχείρημα και προϋποθέτει τόσο τις αναγκαίες θεωρητικές γνώσεις του γνωστικού αντικειμένου της Περιφερειακής Επιστήμης όσο και την πρακτική εμπειρία...

• Language: Ελληνικά
• Publisher: Papazisis Publishers
• Release date: Aug 1, 2023
• ISBN: 9789600229721

Book preview

ladias_FCV.jpg

ISBN 978-960-02-2972-1

Copyright © 2013. Eκδόσεις Παπαζήση A.E.B.E.

Nικηταρά 2 & Εμμ. Μπενάκη, 106 78 Aθήνα

Tηλ.: 210-38.22.496, 210-38.38.020

Fax: [phone]

site: www.papazisi.gr

e-mail: [e-mail]

ΓPAΦIKEΣ TEXNEΣ «ΓPAMMA»

Δακτυλογράφηση, Σελιδοποίηση

Ψηφιοποίηση βιβλίων, Ηλεκτρονικές Υπηρεσίες

Zωοδόχου Πηγής 31, 106 81 Aθήνα

Tηλ.: 210 38.07.703

ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ Π. BEPBATHΣ & ΣIA E.E.

Aγ. Παντελεήμονος 15, 122 41 Aιγάλεω

Tηλ.: 210 57.44.374, Fax: [phone]

ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΠ. ΛΑΔΙΑΣ

ΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

«ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ»

Ο ΝΕΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΝΟΜΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ

ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΡΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΤΟ ΕΣΠΑ 2007-2013 ΚΑΙ Η ΝΕΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2014-2020

Ο ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

3655.png ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ

ΑΘΗΝΑ 2013

Αφιερώνεται

Στους Γονείς μου Απόστολο και Χρυσούλα

και στον Αδελφό μου Ηλία

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η νέα τάση της αναπτυξιακής δυναμικής, που συνδυάζει την κυρίαρχη στρατηγική της παγκοσμιοποίησης με τη στρατηγική της ενδογενούς ανάπτυξης, κατά την οργανωτική δομή των φορέων άσκησης της Περιφερειακής Πολιτικής και γενικότερα το θεσμικό πλαίσιο, που διέπει τη δραστηριότητα των φορέων του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, αποτελούν βασικές συνιστώσες της αναπτυξιακής διαδικασίας στο χώρο. Το θεσμικό πλαίσιο οργάνωσης του κράτους, το οποίο εκφράζεται με το συνδυασμό του συγκεντρωτικού και του αποκεντρωτικού συστήματος, είναι δυνατόν να προκαλέσει επιτάχυνση ή επιβράδυνση της ανάπτυξης, ανάλογα με την επίδρασή του στην διαδικασία λήψης των αποφάσεων για την επίλυση των τοπικών και των περιφερειακών προβλημάτων. Η διεθνής πρακτική έχει αποδείξει ότι η εγγύτητα των φορέων εξουσίας με τη χωρική ενότητα την οποία διοικούν, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την ταχύτερη και ορθολογικότερη αντιμετώπιση των προβλημάτων.

Η διοικητική αποκέντρωση και η τοπική αυτοδιοίκηση είναι διαδικασίες πραγμάτωσης της περιφερειακής ανάπτυξης και γι’ αυτό τα όργανα, που τις εκφράζουν, εξοπλίζονται με μεγαλύτερες εξουσίες οικονομικών επιλογών και κατανομής πόρων. Οι εξουσίες αυτές προκαλούν την ενεργοποίηση του ενδογενούς δυναμικού και συμβάλλουν αποφασιστικά στο σχεδιασμό των περιφερειακών προγραμμάτων (bottom-up approach). Παράλληλα όμως, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι οι αποφάσεις από τους φορείς της κεντρικής διοίκησης, που επιβάλλονται στο σύνολο της χώρας, συμβάλλουν στην πραγματοποίηση των στόχων της εθνικής πολιτικής αναδιανομής των αποτελεσμάτων της αναπτυξιακής διαδικασίας (top-down approach).

Σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο στη χώρα μας οι φορείς της αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθμού καταρτίζουν τα προγράμματα περιφερειακής ανάπτυξης, πάντοτε όμως μέσα στα όρια, που προσδιορίζονται από το πλαίσιο των οδηγιών και των στόχων της κεντρικής διοίκησης και των κατευθύνσεων, που θεσμοθετούνται από τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για κάθε προγραμματική περίοδο.

Από τις επισημάνσεις, που προηγήθηκαν προκύπτει η ιδιαίτερη σημασία που έχει η συστηματική γνώση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου της Περιφερειακής Ανάπτυξης στην Ελλάδα. Η καταγραφή και η αξιολόγηση του πλαισίου αυτού αποτελεί δύσκολο εγχείρημα και προϋποθέτει τόσο τις αναγκαίες θεωρητικές γνώσεις του γνωστικού αντικειμένου της Περιφερειακής Επιστήμης όσο και την πρακτική εμπειρία στην περιφερειακή διοίκηση. Αμφότερα τα ανωτέρω σημαντικά εφόδια διαθέτει ο συγγραφέας του βιβλίου, αγαπητός συνάδελφος, συνεργάτης και μεταπτυχιακός φοιτητής μου. Ο κύριος Χρίστος Λαδιάς με το πλούσιο συγγραφικό του έργο, την επιτυχημένη θητεία του ως Νομάρχης, τη διδακτική του εμπειρία και την πολύχρονη ηγετική του θέση στο Σύνδεσμο Ελλήνων Περιφερειολόγων είναι ο κατάλληλος για να συγγράψει και να παραδώσει στην επιστημονική κοινότητα το σύγγραμμα με τον τίτλο: «Το Σύγχρονο Θεσμικό Πλαίσιο της Περιφερειακής Ανάπτυξης στην Ελλάδα».

Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερα μέρη και κάθε μέρος εξειδικεύεται σε κεφάλαια. Στο πρώτο μέρος αναλύεται η οργάνωση και οι αρμοδιότητες των Δήμων και των Περιφερειών, με ιδιαίτερη μνεία στο Πρόγραμμα «Καλλικράτης» και στις αρμοδιότητες των Δήμων, των Αυτοδιοικητικών Περιφερειών και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης.

Ο αναπτυξιακός νόμος και το καθεστώς των κινήτρων για την Περιφερειακή Ανάπτυξη εξετάζονται στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, με ειδική αναφορά στις δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις και στην αξιολόγηση των επενδυτικών σχεδίων.

Αντικείμενο του τρίτου μέρους είναι το θεσμικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Περιφερειακή Ανάπτυξη και η επίδραση του στην Ελληνική Περιφερειακή Πολιτική. Η διεξοδική ανάλυση των αρμοδιοτήτων των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Περιφερειακή Ανάπτυξη λαμβάνει χώρα σ’ αυτό το μέρος.

Το τέταρτο και τελευταίο μέρος του βιβλίου αφιερώνεται στο ρόλο του Χωροταξικού Σχεδιασμού στη διαμόρφωση των πλαισίων για την Περιφερειακή Ανάπτυξη.

Το βιβλίο αυτό διακρίνεται για την πληρότητά του όσον αφορά τα αντικείμενα, τα οποία αναλύει με μεθοδικότητα και επάρκεια. Η άριστη συγκρότηση του έργου, η εύληπτη διατύπωση και η βιβλιογραφική τεκμηρίωση καθιστούν το έργο του κυρίου Λαδιά χρήσιμο βοήθημα για τους φοιτητές και αξιόλογη πηγή στοιχείων και δεδομένων για το ισχύον θεσμικό πλαίσιο της περιφερειακής και τοπικής ανάπτυξης.

Νίκος Ι. Κόνσολας

Ομότιμος Καθηγητής Περιφερειακής Ανάπτυξης και Πολιτικής

του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών

Αθήνα, Οκτώβριος 2013

Μέρος Α΄ -

Η οργάνωση και οι Αρμοδιότητες των Δήμων και των Περιφερειών

Κεφάλαιο 1 -

Eισαγωγή

1.1. Η συνταγματική επιταγή της λειτουργίας των δύο βαθμών αυτοδιοίκησης

Η Νέα Αρχιτεκτονική Δομή της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης-Πρόγραμμα Καλλικράτης θεσμοθετήθηκε με την ψήφιση του νόμου 3852/2010 που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ υπ. αρ.87/7-6-2010 και ισχύει έως σήμερα και από 1ης Ιανουαρίου του 2011. Προηγουμένως, είχαν τεθεί σε εφαρμογή μερικές διατάξεις αυτού, όπως για παράδειγμα εκείνες που όριζαν τον τρόπο διεξαγωγής των εκλογών στην Αυτοδιοίκηση εν όψει της πλήρους εφαρμογής του προαναφερθέντος νόμου. Πέραν όμως των άλλων γενικών θεσμικών ρυθμίσεων το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» εκσυγχρόνισε και το θεσμικό πλαίσιο για την περιφερειακή ανάπτυξη με έμφαση σε εκείνο το πλαίσιο, που αναφέρεται στις αρμοδιότητες των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης και στις αρμοδιοτήτες της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, στις πρωτοβουλίες τους για την ενδογενή ανάπτυξη των χωρικών διαστάσεων, που αναφέρονται ή στις υποχρεώσεις τους για την εφαρμογή Δράσεων ή άλλων αναπτυξιακών προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Κράτους εντός των χωρικών αρμοδιοτήτων τους ή και εκτός όταν οι δράσεις απαιτούν διαπεριφερειακή συνεργασία.

Το πρώτο βασικό θεμέλιο του νέου θεσμικού πλαισίου εδράζεται στη συνταγματική επιταγή της ύπαρξης δύο λειτουργικών βαθμίδων στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Το μέγεθος και οι σχέσεις εξάρτησης και συνεργασίας των ανωτέρω δύο βαθμίδων να καθίστανται απόλυτα λειτουργικές. Έτσι, καθιερώθηκε οριστικά σε αντίθεση με την προηγουμένη κατάσταση του Προγράμματος «Ι. Καποδίστριας», η ύπαρξη των δύο επιπέδων αυτοδιοίκησης στην Χώρα. Αυτά ταυτόχρονα αποτελούν και τα επίπεδα τοπικής ανάπτυξης εντός των πλαισίων, που καθορίζονται είτε με τον νόμο είτε ακόμη σε αρκετές των περιπτώσεων από την αυτοδιοικητική Οντότητα σύμφωνα με τον ίδιο νόμο, που καθιέρωσε το Πρόγραμμα «Καλλικράτης». Ακόμη, το προαναφερθέν βασικό θεμέλιο καθιέρωσε την δυνατότητα της αναδιάρθρωσης των δύο επιπέδων, κυρίως του πρώτου βαθμού, ούτως ώστε να καταστούν αυτά λειτουργικά, με επιχειρησιακές ικανότητες τόσο για την ανάπτυξή τους όσο και για την διοίκησή τους με την εκπροσώπηση όλων των κατοίκων της Χώρας.

Το δεύτερο βασικό θεμέλιο του θεσμικού πλαισίου αποτελεί η ανασυγκρότηση του Κράτους τόσο των Δημοσίων όσο και των αυτοδιοικητικών επιπέδων του, συστηματικώς, παραλλήλως, σε συνάρτηση και καθολικώς. Δηλαδή, καθιερώθηκε η ολοκληρωμένη αναδιοργάνωση των ανωτέρω επιπέδων, η οποία παράλληλα καθιέρωσε και τα χωρικά πλαίσια ανάπτυξης αυτών των ενοτήτων.

Το τρίτο βασικό θεμέλιο, απόλυτα συνταγματικό, αποτελεί η αναμόρφωση του θεσμού της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, η οποία περιλαμβάνει πλέον όλες τις αποκεντρωμένες κρατικές Υπηρεσίες της χωρικής της Ενότητας. Αυτή διοικείται από τον Εκπρόσωπο του Κράτους, τον Γενικό Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης με πολλές αρμοδιότητες για τα τοπικά αναπτυξιακά προγράμματα.

Το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» δύναται να θεωρηθεί σε γενικές γραμμές συνδυασμένη νομοθετική καθιέρωση πλαισίων συνεργασίας Κράτους και Αυτοδιοίκησης, η οποία με την σειρά της δημιουργεί μελλοντικές προοπτικές για τον ανάλογο σταδιακό λειτουργικό εκσυγχρονισμό αυτών βάσει των επερχόμενων κάθε φορά καινοτομικών πρωτοβουλιών σε αυτές τις δύο Δημόσιες Οντότητες. Ειδικώτερα, για την υποστήριξη των ανωτέρω στόχων καθιερώθηκε και το Επιχειρησιακό Σχέδιο Ελληνική Αρχιτεκτονική Διοίκηση και Αυτοδιοίκηση, πρόγραμμα «Ελλάδα».

1.2. Η νέα αναδιοργάνωση του Κράτους και η πολυμερής μεταρρυθμιστική συμμαχία

Πριν αναφερθούμε στις επερχόμενες μεταβολές του αναπτυξιακού σχεδιασμού βάσει του νέου πλαισίου, που αναδομεί τους αυτοδιοικητικούς Οργανισμούς σε σχέση με την οργάνωση του Κράτους, είναι χρήσιμο να κατανοήσουμε τίς αιτίες που το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» θεωρήθηκε επιτακτική ανάγκη για την σύγχρονη λειτουργία αυτού.

Έχουν διατυπωθεί οι παρακάτω αιτίες:

α) Αναγνωρίζεται ότι έπρεπε να εκσυγχρονισθούν τα επίπεδα διοίκησης, που βρίσκονται κοντύτερα προς τους πολίτες και αυτά είναι πρώτα εκείνα της τοπικής αυτοδιοίκησης

β) Τα ίδια αυτά αυτοδιοικητικά επίπεδα θεωρήθηκε ότι έπρεπε να λειτουργήσουν σε νέες βάσεις, διότι αποτελούν υπηρεσίες εντάσεως Κοινού και η σύγχρονη λειτουργία τους θα συμβάλει στην αποκατάσταση των σχέσεων του πολίτη και του Κράτους

γ) Η αναγκαιότητα των θεσμικών αλλαγών, που διαπιστώθηκε μετά από πολλές διαβουλεύσεις μετά πολλών φορέων καθώς και άλλων τμημάτων της Κοινωνίας

δ) Η αποτυχημένη προηγούμενη πολιτική της απορρόφησης των χρηματοδοτήσεων-κονδυλίων βάσει του Πλαισίου του Ε.Σ.Π.Α 2007-2013 κυρίως για την τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη δημιούργησε πάλι την αδήριτη ανάγκη εκσυγχρονισμού των θεσμών, που έχουν αρμοδιότητα γι’ αυτήν

Είναι δε χρήσιμο να τονίσουμε ότι η αναδιοργάνωση του Κράτους ήταν επιβεβλημένη, διότι ήταν απόλυτα αποδείξιμη η αποτυχημένη πολιτική του συγκεντρωτικού Κράτους, το οποίο παρά τις σοβαρές προσπάθειες αναδιοργάνωσής του με το προηγούμενο Πρόγραμμα «Ι. Καποδίστριας» δεν κατάφερε να αποφύγει την αναπτυξιακή δυσανεξία κυρίως δε, δεν κατάφερε ούτε την ισόρροπη ανάπτυξη των περιφερειών του, αλλά και την ουσιαστική ανάπτυξη αυτών. Τοιουτοτρόπως, αυτή τη φορά το Νέο Πρόγραμμα, που αναδιοργανώνει το Κράτος, καθιστά το τελευταίο κυρίως επιτελικού χαρακτήρα στο Κέντρο, ενώ στις Περιφέρειες της Χώρας λειτουργεί με αποκεντρωμένα Όργανα πότε αρωγά της Αυτοδιοικητικής Πολιτείας και πότε ασκούντα τον νόμιμο προβλεπόμενο έλεγχο. Είναι πάλι αξιοσημείωτο ότι, σύμφωνα με το νέο Πρόγραμμα, το Κράτος χορηγεί στα αυτοδιοικητικά επίπεδα τις δυνατότητες για τη δημιουργία προοπτικών περιφερειακής ανάπτυξης τους και κατευθύνει αυτή και προς τον χαρακτήρα της πράσινης ανάπτυξης. Επιπλέον, διακρίνεται στον «Καλλικράτη» η εκχώρηση, υπό του Κράτους, των δυνατοτήτων της αναζήτησης και αξιοποίησης όλων των συγκριτικών πλεονεκτημάτων τοπικού χαρακτήρα από τους τοπικούς φορείς προκειμένου να ενισχύεται η ενδογενής ανάπτυξη που θα συμβάλλει ουσιαστικά στην περιφερειακή ανάπτυξη. Έτσι μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι το θεσμικό πλαίσιο του Προγράμματος «Καλλικράτη» σε αυτό το σημείο ενισχύει τις αρμοδιότητες των τοπικών φορέων για την τοπική ανάπτυξη.

Είναι ακόμη χρήσιμο να επισημάνουμε ότι το Κράτος πάλι καθιστά διακριτές της εξουσίες του, προσδιορίζει πότε συνεργεί και πότε συναρθρώνεται με τους Ο.Τ.Α. και διασαφηνίζει τις σχέσεις αλληλεξάρτησης αυτού ως επιτελικού ή αποκεντρωμένου και των δύο βαθμών της αυτοδιοίκησης. Είναι σημαντικό για την ιστορία να αναφερθεί ότι η κατάρτιση και η κατάθεση προς ψήφιση του νέου αυτού νόμου για πρώτη φορά συγκέντρωσε μια ευρύτερη συμμαχία, λόγω της αναγκαιότητάς του, του Κράτους και όλων των φορέων που εκπροσωπούν την Τοπική Αυτοδιοίκηση στη Χώρα. Έτσι οδήγησε το Νομοθετικό Σώμα στην ιστορική απόφαση της θέσπισης του ιδιαίτερα φιλόδοξου «Προγράμματος Καλλικράτη».

Η νέα αναδιοργάνωση του Κράτους μετεξελίσσεται πλέον σε ευρωπαϊκού χαρακτήρα αφού εναρμονίζεται πλήρως με εκείνη των Κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των Κρατών και των Περιφερειών, που έχουν ως αρχή για την τοπική ανάπτυξη ότι «...για την ικανοποίηση και τη διευθέτηση των τοπικών αναγκών δεν μπορεί παρά να επιλαμβάνονται κυρίως για αυτές Όργανα και Θεσμοί τοπικού χαρακτήρα, που έχουν άμεση γνώση και σχέση για τα προβλήματα…».

1.3. Ο Επανασχεδιασμός της διακυβέρνησης

Είναι χρήσιμο να αναπτύξουμε πλέον των αναφορών μας επί του θεσμικού πλαισίου για την κατανόηση του ρόλου του Καλλικράτη για την περιφερειακή ανάπτυξη και τι επέρχεται σε ό,τι αφορά τον επανασχεδιασμό της διακυβέρνησης της Χώρας. Ειδικότερα, θα αναλύσουμε τις μεταβολές στις σχέσεις των επιπέδων διακυβέρνησης προκειμένου να γίνει περισσότερο αντιληπτή η σημασία αυτού του επανασχεδιασμού για την περιφερειακή ανάπτυξη. Είναι ακόμη σημαντικό να διακρίνουμε και τις αρχές αυτού του επανασχεδιασμού για να συμπεράνουμε την μεγάλη σημασία του για την σημερινή μας εποχή. Πιο συγκεκριμένα, μεταβαίνουμε από το συγκεντρωτικό κράτος στο αποκεντρωτικό και το ίδιο ακόμα, σε ό,τι αφορά τη δημόσια διοίκηση, αποκεντρώνεται στις Αποκεντρωμένες Περιφέρειες πλησίστιες των Αυτοδιοικητικών Περιφερειών. Μπορούμε δε, να ισχυρισθούμε ότι ο επανασχεδιασμός, που αφορά τις τελευταίες είναι αποτελεσματικός, διότι δεν προέβλεψε αυτοδιοικητικές οντότητες εκ του μηδενός, αλλά διατήρησε τις πρώην κρατικές Περιφέρειες στις ίδιες χωρικές διαστάσεις τους με τη διαφορά ότι με το νέο πλαίσιο αυτές θα είναι αυτοδιοικητικές, δηλαδή θα αποτελούν το δεύτερο βαθμό αυτοδιοίκησης της Χώρας. Τούτο υπήρξε άριστη επιλογή δεδομένου ότι είχαν λειτουργήσει επί εικοσαετία, είχαν δημιουργήσει πλέγμα μηχανισμών διοίκησης και υπηρεσιών, που πολλές εξ αυτών σήμερα παρέμειναν στις λειτουργούσες ήδη παραπάνω Περιφέρειες.

Ο επανασχεδιασμός επιπρόσθετα στηρίχθηκε στο πνεύμα της κοινωνίας των πολιτών, στο πνεύμα του εθελοντισμού και στο πνεύμα της ανάδειξης του ρόλου των κοινωνικών οργανώσεων, τα οποία είναι απαραίτητα στοιχεία για την άσκηση της εξουσίας σε τοπικό επίπεδο, διότι προβλέπεται στα λειτουργικά πλαίσια των αποκεντρωμένων οργάνων η συμμετοχή των ανωτέρω.

Επιπλέον, περιλαμβάνεται το στοιχείο της ευελιξίας. Αυτό, είναι δυνατό να αναφέρουμε ότι το συμπεριλαμβάνει ο επανασχεδιασμός της Νέας Αρχιτεκτονικής, δεδομένου ότι η Αποκεντρωμένη Διοίκηση ενεργεί στην δική της Χωρική Ενότητα άμεσα και η διοίκηση αυτή προβλέπεται να συλλειτουργεί διοικητικά με τους Ο.Τ.Α. Δυνάμεθα πάλι να ισχυρισθούμε ότι ο επανασχεδιασμός του «Καλλικράτη» είναι πιο σύγχρονος του Καποδίστρια δεδομένου ότι, με το πρώτο πρόγραμμα περιορίσθηκε αισθητά ο αριθμός των υφισταμένων ΟΤΑ πρώτου βαθμού και δόθηκαν στην αυτοδιοίκηση οι δυνατότητες της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης βάσει νέων μεθόδων για την αποτελεσματική συνεργασία των υπηρεσιών της με εκείνες του Κράτους.

Είναι ακόμη χρήσιμο να υπογραμμισθεί ότι και το προηγούμενο Πρόγραμμα «Ι. Καποδίστριας» υπήρξε αποτελεσματικό σε ό,τι αφορά την συνένωση των Δήμων και των Κοινοτήτων, στην καθιέρωση των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων κ.α. Αλλά δεν προέβλεψε, ίσως γιατί ήταν ανεπίκαιρο, την εναρμόνιση με τις υπηρεσίες της Πολιτείας που διαμορφώνεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η θεμελίωση όμως της Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, που συντελείται βάσει του Προγράμματος «Καλλικράτη» είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την διοικητική μεταρρύθμιση, που επιφέρει αυτό και με την συστηματική διαχείριση των δημοσίων οικονομικών. Η ανωτέρω είναι κυρίως άμεσα συνδεδεμένη με την λειτουργικότητα των περιφερειακών αναπτυξιακών επιλογών.

Ειδικότερα, η διακυβέρνηση προβλέπεται να υλοποιηθεί, με την αυτοματοποίηση των λειτουργιών που παρέχουν υπηρεσίες στα φυσικά και στα νομικά πρόσωπα, με την καθιέρωση της συμμετοχής των πολιτών είτε για την διεκπεραίωση υποθέσεων είτε για τη συμμετοχή τους στα κοινά, μέσω των συστημάτων ηλεκτρονικής συμμετοχής. Επιπρόσθετα θα περιλαμβάνει ακόμη και τις τεχνικές επιχειρησιακής νοημοσύνης και παρακολούθησης και διαχείρισης των έργων και των καταρτιζομένων Οικονομικών Προϋπολογισμών.

Το ανωτέρω προβλεπόμενο σύστημα θα εφαρμοσθεί βάσει των επερχόμενων αλλαγών τόσο σε οργανωτικό όσο και σε τεχνικό επίπεδο, διότι έχει συντελεσθεί ο καταμερισμός των σχετικών αρμοδιοτήτων, όπως είναι η ανάληψη της παροχής των υπηρεσιών προς τα φυσικά πρόσωπα και τις επιχειρήσεις από την πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση. Όμως όσον αφορά την δευτεροβάθμια αυτοδιοίκηση έχει αναληφθεί ο σχεδιασμός και η υλοποίηση των αναπτυξιακών έργων και ο συντονισμός σε περιφερειακό επίπεδο των πολιτικών της πρωτοβαθμίου.

Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση, βάσει της προβλεπόμενης πολιτικής, ορίζεται ότι πρέπει να διέπεται από αρχές προκειμένου να αποκτούν κάθε φορά κοινωνική αξία οι δράσεις της, ώστε:

α) Να συντελεί στην ανάδειξη της Διαφάνειας των έργων των Ο.Τ.Α. και του Κράτους. Αυτή θα συντελείται με την ηλεκτρονική παροχή των υπηρεσιών, που θα παρέχονται, αλλά επιπλέον και με άλλα μέσα όπως π.χ. η οργάνωση και η παρακολούθηση των αναπτυξιακών έργων με αρκετά χρήσιμα διαχειριστικά στοιχεία ή δείκτες.

β) Να συντελεί αποτελεσματικά στη συμμετοχική δημοκρατία και να εξυπηρετεί τον πολίτη σε όλες τις εκφάνσεις των απαιτουμένων δικαιωμάτων του ή και υποχρεώσεών του, που πρέπει να ασκήσει ή να επιτελέσει αντιστοίχως

γ) Να συντελεί στην αριστοποίηση της συνεργασίας μεταξύ των Ο.Τ.Α. και του αποκεντρωμένου Κράτους προκειμένου να επέρχεται η αυξανόμενη αποτελεσματικότητα στη διαχείριση όλων των αναπτυξιακών δράσεων ή των υπηρεσιακών λειτουργιών

Η ανωτέρω πολιτική προβλέπει ακόμη, όσον αφορά μεν τους Δήμους, την ομαδοποίηση των υπηρεσιών τους με την χρήση της ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης ως εξής: Σε Υπηρεσίες που συνεργάζονται με Δημόσιους Φορείς, όπως π.χ. ΑΣΕΠ, τα Υπουργεία κ.λπ., σε Υπηρεσίες των ηλεκτρονικών συναλλαγών, όπως π.χ. οι Υπηρεσίες των αυτομάτων ηλεκτρονικών συναλλαγών και τέλος σε Υπηρεσίες των Κοινωνικών Υπηρεσιών αρμοδιότητας της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Όσον αφορά δε την Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση προβλέπεται η ομαδοποίηση των Υπηρεσιών της, βάσει της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, σε Υπηρεσίες, που οργανώνουν και παρακολουθούν την εκτέλεση των αναπτυξιακών έργων ή υποστηρίζουν τις υποδομές της ηλεκτρονικής επικοινωνίας μεταξύ των Δήμων και των Κρατικών Υπηρεσιών και σε Υπηρεσίες, που οργανώνουν τις ηλεκτρονικές προμήθειες σε επίπεδο Περιφέρειας.

Εξ όλων των ανωτέρω συμπεραίνεται ότι τόσο ο Ψηφιακός Δήμος όσο και η Ψηφιακή Περιφέρεια συντελούν στην οικονομική ανάπτυξη των Περιφερειών, διότι εξοικονομούν πόρους και καθιστούν αποτελεσματικές τις παρεμβάσεις επί των περιφερειακών αναπτυξιακών πολιτικών. Επίσης, υποστηρίζουν αποτελεσματικότερα την αναβάθμιση του φυσικού και αστικού περιβάλλοντος και βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής.

1.4. Η αναδιοργάνωση του αναπτυξιακού σχεδιασμού των Περιφερειών και των Δήμων

Στη χώρα μας, κατά την τελευταία επταετία συντελέσθηκαν δια των θεσμοθετηθέντων Σχεδιασμών όπως του Γενικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (Γ.Π.Χ.Σ.Α.Α.) και των Ειδικών Πλαισίων (Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.) σημαντικότατες μεταβολές, τόσο στην φιλοσοφία και τις εφαρμογές της αναδιοργάνωσης του αναπτυξιακού σχεδιασμού όσο και σε ό,τι αφορά στον χωροταξικό σχεδιασμό και στην αειφόρο ανάπτυξη των χωρικών ενοτήτων, οι οποίες προηγήθηκαν της εφαρμογής του Προγράμματος «Καλλικράτης». Επιπλέον δε, επίκειται η αναθεώρηση κάποιων Ειδικών Πλαισίων. Επίσης αναμένεται η έναρξη της εφαρμογής της νέας προγραμματικής περιόδου 2014-2020 που αποτελεί και την κύρια διάδοχο δράση του ΕΣΠΑ 2007-2013.

Συνεπώς, το θεσμικό πλαίσιο της Νέας Αρχιτεκτονικής δυνάμεθα να ισχυρισθούμε ότι μεταρρύθμισε ή αναδιοργάνωσε ορθά τον αναπτυξιακό σχεδιασμό των αυτοδιοικητικών Οργανισμών και των Οργανισμών αποκεντρωμένου Κράτους σύμφωνα τόσο με τις γενικές κατευθύνσεις του χωροταξικού σχεδιασμού της Χώρας, όσο και με τις απαιτήσεις του σχεδιασμού της οικονομικής ανάπτυξης της Ελλάδας αλλά και κατά τις απαιτήσεις της Περιφερειακής Πολιτικής, που υπαγορεύονται από τα αρμόδια Όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επιπρόσθετα θα υπογραμμίσουμε άλλη μία φορά ότι οι μεταρρυθμίσεις αυτές είναι και εναρμονισμένες αφενός μεν με τις συνταγματικές επιταγές της Χώρας αφετέρου δε με τις επιταγές των κανονισμών των διαρθρωτικών ταμείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο αριθμός των αυτοδιοικούμενων Περιφερειών, σύμφωνα με το Πρόγραμμα Καλλικράτης, παρέμεινε 13, όσες ήταν και οι Περιφέρειες του Κράτους, αν και είχαν επικρατήσει οι απόψεις ότι οι πρώτες ήσαν πολλές κατά τον αριθμό και έπρεπε να περιορισθούν. Όμως οι αυτοδιοικητικές Περιφέρειες συστάθηκαν επί των χωρικών ενοτήτων των Κρατικών για βασικούς και ευνόητους λόγους, όπως επί αυτών εφαρμόζονταν δράσεις και εκτελούνταν έργα, που είχαν σχέση με την χωρική ενότητά τους. Αλλιώς θα διαταράσσονταν οι εκτελέσεις τους, εάν επέρχονταν μεταβολές στο χώρο. Επιπλέον οι υπηρεσίες των Κρατικών Περιφερειών είχαν σημαντικότατες εμπειρίες, που ήταν απόλυτα χρήσιμες για τον ανασχεδιασμό της οικονομικής ανάπτυξης των νέων αυτοδιοικητικών Περιφερειών. Παράλληλα, επί των ήδη 13 χωρικών ενοτήτων εκτελούνται μόνο έργα κυρίως της βασικής δράσης του ΕΣΠΑ 2007-2013, γεγονός που καθιστούσε αδύνατη την διακοπή τους λόγω αλλαγών των αρμοδιοτήτων των χωρικών ενοτήτων για τα οποία εφαρμόζονταν.

Για όλους τους παραπάνω λόγους, το νέο θεσμικό πλαίσιο για τις αυτοδιοικητικές Περιφέρειες δεν διατάραξε τις χωρικές αρμοδιότητές τους, αλλά χορήγησε άλλες ακόμη σημαντικές αρμοδιότητες επί των σχεδιασμών και των εκτελέσεων των δράσεων και των έργων και θέσπισε επιπλέον αρμοδιότητες στις παραπάνω Περιφέρειες συντονιστικού χαρακτήρα επί των αναπτυξιακών έργων των πρωτοβαθμίων Οργανισμών. Επίσης, ανασχεδιάστηκε ο αναπτυξιακός προγραμματισμός και για το επίπεδο της αποκεντρωμένης κρατικής οντότητας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, στην οποία μεταφέρονται δέσμες από συντονιστικές αρμοδιότητες του αναπτυξιακού σχεδιασμού σε περιφερειακό επίπεδο για τους εξής λόγους. Πρώτον διότι εκπροσωπούν το Κράτος και δεύτερον διότι έχουν αρμοδιότητα σε χωρική ενότητα μεγαλύτερη του χώρου δικαιοδοσίας της αυτοδιοικητικής Περιφέρειας. Οι αρμοδιότητες αυτές περιλαμβάνονται στις αρμοδιότητες των κρατικών Περιφερειών του ν. 2503/1997 (ΦΕΚ 107, Τεύχος Α) και σε μεταγενέστερους νόμους με εξαίρεση όλες εκείνες, που περιέχονται στις αρμοδιότητες των Περιφερειακών Αυτοδιοικήσεων. Ο αναπτυξιακός σχεδιασμός των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων κυρίως αναφέρεται σε έργα Δασικών Περιοχών ή μεταλλευτικών ζωνών ή περιοχών λιμένων και άλλων, που ο νόμος κάθε φορά ορίζει.

Ο ανασχεδιασμός εστιάζει για τους ΟΤΑ του πρώτου βαθμού, σε έργα πολεοδομικής ανασυγκρότησης, σε εκτελέσεις έργων όπως συγκοινωνιακών υποδομών ή σχολικών υποδομών κ.α. Τέλος, ο αναπτυξιακός σχεδιασμός ανασχεδιάστηκε για τις περιπτώσεις της Αττικής και της Θεσσαλονίκης (ευρείας περιοχής) και ορίστηκαν οι Μητροπολιτικές Λειτουργίες που ασκούνται από τις αντίστοιχες Αυτοδιοικητικές Περιφέρειες της Αττικής και της Κεντρικής Μακεδονίας. Ο χαρακτηρισμός των ανωτέρω Περιφερειών ως «Μητροπολιτικών» αποδίδεται, διότι βάσει του νόμου για την Νέα Αρχιτεκτονική ασκούν τέσσερεις λειτουργίες μητροπολιτικού χαρακτήρα και για λογαριασμό των γύρωθεν αυτών ΟΤΑ ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα οι λειτουργίες αυτές ασκούνται από τους ίδιους τους ΟΤΑ. Οι προαναφερθείσες λειτουργίες έχουν σχεδόν όλες αναπτυξιακό χαρακτήρα και είναι οι εξής: α) τα έργα των μεταφορών και των συγκοινωνιών, β) τα έργα, που αφορούν στο περιβάλλον και στη ζωή, γ) τα έργα της προστασίας και της ασφάλειας και δ) τα έργα, που αφορούν στον χωρικό σχεδιασμό και στις αστικές αναπλάσεις. Όλες οι ανωτέρω λειτουργίες αποτελούν και το θεσμικό πλαίσιο της «Μητροπολιτικής» Περιφερειακής Ανάπτυξης στην Ελλάδα