Düşünceler Senfonisi

By Cengiz Aytmatov

Aytmatov’un yazılı ve görsel basında yayınlanan makale, demeç, röportaj ve bazı kitaplarından alıntılar, Kırgızistan Millî İlimler Akademisi (KMİA) tarafından derlenip 2016 yılında ‘Aytmatovdun Asıl Oy Bermetteri’ (Aytmatov'un Kıymetli Özlü Sözleri ve Düşünceleri) adıyla kitaplaştırıldı. Kitabın Kırgızca bölümünü Türkçeye çevrilmiş ve iki dilli olarak ‘Kün Sayın Adam Boluu’ (Her Gün İnsan Olmak) ismiyle, yazarın 90. doğum yıldönümünde Bişkek’te kitap haline getirilmiştir.

Şu an elinizde bulunan kitap ise KMİA tarafından hazırlanan kitabın Rusça bölümünün Türkçeye tercümesidir. Yazarın doğum yıldönümüne, Kırgızistan’da her yıl kutlanmakta olan Edebiyat Gününe ve Isık Göl Kasım Tınıstanov Devlet Üniversitesinin 80. kuruluş yıldönümüne ithafen hazırlanmıştır.

• Language: Türkçe
• Publisher: Crab Publishing
• Release date: Dec 11, 2020
• ISBN: 9781005690472

Cengiz Aytmatov

Sovyetler Birliğini oluşturan ülkelerden biri olan Kırgızistan’da 12 Aralık 1928’de dünyaya gelmiştir. Babası Törökul Aytmatov ‘halk düşmanı’ ilan edilerek idam edilmiştir. Kendisine ait olmayan bu suç yıllarca Cengiz Aytmatov’u takip etmiştir. Buna ve baskı dolu yıllara rağmen halkının sesini dünyaya duyurmayı başaran yazarlardan biridir. Eserleri 150 civarında dile çevrilmiş, 1970’li yıllardan itibaren Türkiye’ye sık sık gidip-gelen ender yazarlardan biridir. Bu eser, farklı ortamlarda dile getirdiği düşüncelerle, bazı kitaplarından alınan düşüncelerinden oluşturularak Rusça yayınlanan kitaptan tercüme edilerek ilk kez Türkçe olarak yayınlanmaktadır. Yazara saygı göstergesi olarak 12 Aralık Kırgızistan’da Edebiyat Günü olarak kutlanmaktadır.

Book preview

ÖNSÖZ

Kırgız edebiyatının en büyük yazarlarından biri olan Cengiz Aytmatov, eserleriyle sadece Kırgız halkının değil, tüm Türk dünyasının edebiyattaki en çok bilinen temsilcisi olarak tanınmaktadır. O, ‘demir perde’ engeline takılmasına rağmen, eserleri 150 civarında dile çevrilerek, duygu ve düşüncelerini özgür dünyanın dört bir yanına ulaştırabilen ender SSCB yazarlarından biridir.

Onun eserleri sadece kendi iç dünyasına ait değil, aynı zamanda tüm Kırgız halkının ruhî zenginliğini ve millî değerlerini de kapsamakta olan etnografik özellikler taşıyan yapıtlar arasındadır. Dünyanın birçok ülkesindeki okuyucu, onun kitabını eline aldığı zaman, sadece edebî bir esere değil, o kitap ve kahramanları vasıtasıyla önce Aytmatov'un âlemine, onun vasıtasıyla da Kırgız halkının manevî dünyasının eşiğine adım atmış olur.

İnsanoğlunun, sınırsız olan hayallerinin bir kısmını kıyısından köşesinden resmetmesinin mümkün olduğu hepimizin malumu. Ama, o resmi yaparken, onu her yönüyle insanların beğeneceği tarzda süslemenin her yazar ve şairin elinden gelmeyeceği de gerçektir. Dünya klasiklerini kaleme alan birçok yazar gibi Aytmatov da bunu başarmıştır.

Bu yönüyle bakıldığında, Aytmatov, Kırgız halkına ait olmasına rağmen, gerçekte tüm insanoğlunun hissesine düşecek şekilde yaratılmıştır diyebiliriz. Aytmatov gibi yazabilmek için onun gibi düşünmek ve onunkine benzer bir iç âleme sahip olmak gerekir.

1990'lı yıllarda bir lise öğrencisiyken Aytmatov’un Türkçeye çevrilmiş eserlerinin tamamını okuyup, onun vasıtasıyla Kırgız halkının varlığından haberdar olmuş, özellikle de Ala-Too Dağları ve Isık Göl'ü görebilsem diye iç geçirmiştim. Akabinde o hayalimi gerçekleştirmek nasip olmuş ve 1992 yılında üniversite okumak üzere Kırgızistan'a gelmiştim. O yıllarda onunla tanışmak ve hatta tercümanlığını yapmak da nasip olmuştu.

Onun öykü ve romanlarının tamamı daha önce Türkçeye tercüme edildiği için bugüne kadar sadece birkaç makalesini ve şiirini çevirmiştim. Ama onun bir kitabını Türkçeye kazandırmak benim için kızıl elma seviyesinde bir hayaldi.

Aytmatov’un yazılı ve görsel basında yayınlanan makale, demeç, röportaj ve bazı kitaplarından alıntılar, Kırgızistan Millî İlimler Akademisi (KMİA) tarafından derlenip 2016 yılında ‘Aytmatovdun Asıl Oy Bermetteri’ (Aytmatov'un Kıymetli Özlü Sözleri ve Düşünceleri) adıyla kitaplaştırıldı. Kitabın Kırgızca bölümünü Türkçeye çevirmiş ve iki dilli olarak ‘Kün Sayın Adam Boluu’ (Her Gün İnsan Olmak) ismiyle, yazarın 90. doğum yıldönümünde Bişkek’te kitap haline getirmiştik.

Şu an elinizde bulunan kitap ise KMİA tarafından hazırlanan kitabın Rusça bölümünün Türkçeye tercümesidir. Yazarın doğum yıldönümüne, Kırgızistan’da her yıl kutlanmakta olan Edebiyat Gününe ve Isık Göl Kasım Tınıstanov Devlet Üniversitesinin 80. kuruluş yıldönümüne ithafen hazırlanmıştır.

Malumdur ki, bir yazarın kendi iç dünyasını sadece kendisi en iyi şekilde yansıtabilir. Bizim bu çalışmamız Cengiz Aytmatov'un kendine has âlemini yansıtmaya yönelik ufak bir gayret olarak kabul edilmelidir. Bundan dolayı, elinizdeki kitabın Türkçe kısımlarında karşılaşılabilecek olası eksikliklerin mütercime ait olduğunu hatırlatır, bunun için Aytmatov'un hatırasından ve okurlardan af dilediğimi bildirmek isterim.

Kırgız Millî İlimler Akademisi (KMİA) kurulduğu ilk yıllardan itibaren Kırgızistan’ın fen, sosyal ve dil bilimleri alanında birçok yeniliğe imza atmış, bağrından çok sayıda bilim adamı çıkararak, Kırgızistan’ın gelişmesine katkıda bulunmuş saygın kurumlardan biridir. Günümüzde bünyesinde yer alan farklı enstitülerle faaliyetlerine devam etmektedir. Kurumda bir de Cengiz Aytmatov Enstitüsü vardır. Adından da anlaşılacağı üzere bu enstitünün ana faaliyet alanı, Kırgızistan içinde ve başka ülkelerde Cengiz Aytmatov’la ilgili her türlü kitabın tercüme edilmesine, hazırlanmasına, basılmasına, dağıtılmasına katkıda bulunmaktır. Nitekim elinizdeki kitap da bu enstitünün hazırladığı kitabın çevirisidir.

Ayrıca 1992 yılında Kırgızistan’a ilk geldiğimde adını Kırgız edebiyat ve eğitim tarihinin en başında duran aydınlardan biri olan ünlü dilci Kasım Tınıstanov’dan alan Isık Göl Devlet Üniversitesinde okudum. O yıllarda dilci Kasım Tınıstanov ve Hüseyin Karasayev, şair Aalı Tokombayev ve Alıkul Osmonov, yazar Coomart Bökönbayev ve Tügölbay Sıdıkbekov’la birlikte birçok şair ve yazarın yanısıra elbette Cengiz Aytmatov gibi Kırgız edebiyatının klasik temsilcilerinin eserleriyle tanışma fırsatım oldu. Bugüne dek 130 civarında Kırgız şair ve yazarın eserlerinden Türk diline tercümeler kazandırmama şu an bünyesinde doktora yaptığım üniversitem vesile oldu. Kırgızistan’ın köklü üniversitelerinden biri olan Kasım Tınıstanov Devlet Üniversitesi bu yıl 80. kuruluş yıldönümünü kutlamaktadır.

Bu vesileyle, büyük yazar Cengiz Aytmatov’un hatırasını bir kere daha saygıyla anarak, kitabın hazırlanması sırasında değerli düşünceleriyle katkıda bulunan KMİA Cengiz Aytmatov Enstitüsü başkanı, edebiyatçı ve eleştirmen sayın Prof. Dr. Abdıldacan Akmataliyev’e, yazar Aydarbek Sarmanbet’e, Isık Göl Kasım Tınıstanov Devlet Üniversitesinden hocalarıma, tez danışmanım Doç. Dr. Keldibek Koylubayev’e teşekkür ediyorum.

Son olarak, Cengiz Aytmatov’un doğum gününe yetiştirmek üzere bu kitabı kısa sürede hazırlayan Crab Publishing yöneticilerine de teşekkür ediyorum.

İbrahim Türkhan

8 Aralık 2020

HAYAT VE ÖLÜM

Doğana kadar hayat ışığını göremezsin. Doğduktan sonraysa arzu ettiğin çoğu şeye erişemezsin.

***

İnsan hayatının muhtevasını kavramak zordur. Öyle ya da böyle, insanlar arasındaki ilişkilerin kombinasyonları, insanların karakterinin çeşitliliği o kadar komplekstir ki, en modern bilgisayar sistemleri bile onu sentezlemekten uzaktır.

***

İnsanlara ömür bir kere verilmektedir. Fiziken ve manen olgunluğa eriştiğinden itibaren, dünyayı anlaması, onun gidişatına ayak uydurması ve bu sırada üzerine düşen mesuliyetleri yerine getirmesi için her insana belirli bir süre verilmektedir.

***

Hayat, sonsuz bir mucizedir. Bizler yetişkinleriz, bize bu kutsal gerçeği anlatmaya çalışmayın. Zaten biliyoruz. Ama… Kendi öz irademizle, aynen bir çocuğun dünyanın tekrar be tekrar yaratıldığını hissedebilmesi gibi bunu hissedebiliyor muyuz? Çocuk, yeryüzünün sabah çiyinin tazeliğiyle kaplandığını gördüğündeki gibi doğduğu ilk günden itibaren onu harika bir şekilde keşfetmektedir.

***

Hayat şu şekilde düzenlenmemiştir: Mutluluk yanıbaşında sürekli olarak beklemekte… Ruha işleyen, sonsuza dek senin peşini bırakmayan bir talihsizlikse seni takip etmekte.

***

Mutluluk da mutsuzluk da aynı kökten beslenip, büyürler.

***

Beklenmedik bir anda mutlu olmak ve başkalarına da mutluluk vermek! Hayat her zaman böyle olsa keşke...

***

Gerçek mutluluk, anladığım kadarıyla, bir yaz gününde aniden sağanak başlaması gibi rastlantı sonucu insanın başına düşen bir şey değildir. Ama etrafında bağlantılı olduğu insanlarla birlikte yavaş yavaş gelir; biri bir parça ekleyip, diğeri bir parça ekleyip sonunda eksiği tamamlayarak, mutluluk dediğimiz şey ortaya çıkar.

***

Mutluluk, insanın sadece içinde olduğu anda devam eder; geçmiş ve gelecek zamanda devam devam etmez.

***

Hiç kimse mutluyken onun hakkında düşünmez.

***

Ancak, böyle bir düşünceyle ne kadar dayanılabilir. Hayır, hayır, mutluluğun arkasında acımasız trajedinin varlığı göz ardı ediliyor. Çile çekmeden mutluluk olamayacağı ortaya çıkıyor.

***

...ve belki de yeni yıldaki umutlar ne kadar olursa olsun, genel olarak herkesteki bu hesapsız ve umutlu beklentiler, Noel ağacının kendisi kadar ışıltılı değildir.

***

İnsan, ancak ölümün eşiğine geldiğinde, hayatının ne kadar kıymetli olduğunu anlar.

***

Hayatın yarısı rüyalarda geçer, bu yüzden belki de hayat bizzat tatlıdır. Belki, pahalı olduğu içindir ki, hayâl ettiğiniz her şey ama her şey gerçekleşmez.

***

Her bir dönemde insanların arzuları, sorunları ve talepleri vardır. Bu nedenle hayat hiçbir