Isık Göl Seni Sevdim

By Alıkul Osmonov

Кээ бир адамдар, узак жашаган менен оозго алынарлык иш аткарбай дүйнөгө кош айтат. Ал эми кээ бир адамдар болсо, өмүрлөрү кыска болгон менен, ошол кыска аралыкта кылымдар өтсө да унутулгус иш аткарып өтүшөт. Кыргыз адабиятынын классик акындарынын бири Алыкул Осмонов да ошол адамдардын бири. Ал, 35 жылдык өмүрүндө, Ата-журтту, Ысык-Көлдү, отуз жашты даңазалаган ырлары менен ар бир Кыргыз атуулунун көңүлүндө орчундуу орун ээлөөгө үлгүрдү. Анын ырлары, Кыргыз элинин оозуна гана алынбастан, Ч. Айтматовдун чыгармалары сымал, дүйнөнүн көптөгөн тилдерине которулууга тийиш. Ушул китеп, бул максат менен даярдалган, Түрк тилиндеги экинчи китеби. Ылайым дагы көп тилдерге которулсун деген тилек менен, окурмандарга сунушталды.
Bazı insanlar, uzun yıllar yaşasalar da, dikkate değer bir iş yapmadan hayata veda ederler. Bazı insanlar ise, kısa süreli yaşasalar bile, o kısa süre içinde asırlar geçse bile unutulmayacak işlere imza atarak giderler. Kırgız Edebiyatının klasik şairlerinden Alıkul Osmonov da bu ikinci gruptaki insanların biri. O, 35 yıllık ömründe Atayurt, Isık Göl, otuz yaş gibi konulara en yüksek seviyede yer verdiği şiirleriyle her bir Kırgız vatandaşın gönlünde yer edinmeyi başarmıştır. Onun şiirleri, sadece Kırgızlar için değil, C. Aytmatov'un eserleri gibi, dünyanın birçok diline tercüme edilmeyi hak ediyor. Bu kitap, bu amaca matuf olarak hazırlanmış olan, şairin Türkçeye çevrilmiş ikinci kitabı olup, daha birçok dile çevrilmesi dileğiyle okurlarla buluşmuş bulunmaktadır.

• Language: Türkçe
• Publisher: Crab Publishing
• Release date: Aug 23, 2020
• ISBN: 9781005274108

Alıkul Osmonov

Кыргыз адабиятынын, 20-кылымын биринчи жарымында түптөлүп, өркүндөй баштаган жылдарында жашап, 35 жаш курагында көзү өткөн атактуу акыны. Анын, Кыргыз адабиятында да, Кыргыз жарандарынын жүрөгүндө да өзгөчө орду бар. Анын бир нече ырларын жатка билбеген Кыргыз издесеңиз таппай калышыңыз ыктымал. Акындын ырлары кийинки жылдары Түрк тилине да которула баштады.Modern Kırgız Edebiyatının, 20. yüzyılın ilk yarısında temeli atılıp, gelişmeye başlayan yıllarında yaşamış olan ve 35 yaşındayken vefat eden ünlü şairi. Onun Kırgız Edebiyatında da her bir Kırgız vatandaşın kalbinde de ayrı bir yeri var. Şairin en azından birkaç şiirini bilmeyen bir Kırgız arayacak olsanız, bulamayabilirsiniz. Şiirleri son yıllarda Türkçeye de çevrilmeye başladı.

Book preview

СУНУШ

КЫРГЫЗ ПОЭЗИЯСЫН АЛЫКУЛСУЗ ЭЛЕСТЕТҮҮ МҮМКҮН ЭМЕС

Поэзиянын даамын, өңүн, түсүн, жытын кыргыздын жеткинчек балдары Алыкулдун ырлары аркылуу таанып баштайт. Калк ичинен адабияттан таптакыр оолак, тааныштыгы жок делген кимден сураба, Манасты, Айтматовду, анан Алыкулду сөзсүз билет. Билгенден да баарыбыз бешигин терметкенсип аны атынан айтып алганбыз. Кичинекей 5 жашар бөбөк да Алыкул дейт. Бул эмне? Бул – акынды жүрөгүнө ашыкча жакын сезүүнүн белгиси. Акындын жок дегенде төрт сабын жатка айтпаган кыргыз жок. Ошол сыяктуу эле Манастын жок эле дегенде эки сабын, баатырлардын аты-жөнүн, Айтматовдун каармандарынын ысымын билбеген дагы кыргыз жок. Бул эмнени айтат? Алардын кыргыздын кан-жаны менен кошо бүткөн бөлүнгүс дүйнөлөр экендигин. Бул үч ысым кыргыз бар кезде сөзсүз жашайт.

Көп мезгилге чейин Алыкулду Көлдүк го деп ойлочумун. Ырларында Ысык-Көлдүн бардык көрүнүшү, турпаты, керемети, кооздугу, сулуулугу, ырахаты бар. Көрсө ден соолуктун айынан акын Көл жээктеп көп жүрүптүр. Түп районундагы Маяк деген айылга барып көлдүн жээгинде отурсаң, ошол булуңдагы Көлдүн аркы өйүзүнөн Койсары жакшы көрүнөт. Эли, кыймылы аз, маал-маалы менен кемелер узаган, маал-маалы менен кемелер кайткан табияттын ошол ыйык бурчун мекендептир акын.

Ысык-Көл кээде тынч да, кээде толкун,

Толкуса толкунуна тең ортокмун.

Турмушта канча жолдош күтсөм дагы,

Бир сырдуу мындай жолдош күткөн жокмун

- деп анан Көлдүн даңазасын арттырып, адамдын акыл-оюнда орноп калаар бир укмуш ырларды жазыптыр.

Акындын ырларынын диапазону кенен. Өмүр-өлүм, жакшылык-жамандык, мезгил, доор, убакыт, эл, адам, Ысык-Көл, ата-журт ж.б. Ар бир ырын жасабай, жашап жазган акын эмнени сезсе, анын баары чындык – акындын чындыгы, анан барып окурмандарынын чындыгы. Анткени окурмандары Алыкулга абдан ишенет. А акын үчүн окурмандарынын ишениминен ашкан бакыт жок.

Жашап жазган дегеним, томолой жетимдик, алгачкы сүйүүсү Айдайга жетпей калгандагы арман, кызы Жыпардын чарчап калганы, жан кейиткен оору, жакындап келаткан ажал – мунун бардыгы акындын ырларында сезилип турат. Бирок ага карабай батышта кан күйгөн согуш маалда эч нерсе болбогондой махабатты даңазалап, окшош аталыштагы китебин чыгарып, адамдык эрктин, кайраттын болуп көрбөгөндөй үлгүсүн көргөзгөн.

"Менин күнүм өлбөсүнө түңүлбөйт,

Толкун урса тайызына сүрүлбөйт.

Тирүүлүктө жоктугуна жол бербей,

Жер түбүндө чирисе да бир гүлдөйт"

"Өлсөм дагы жара тээп мүрзөмдү

Буудан болуп таскак салып өтөрмүн"

"Кылым бүтүп, дүйнөдөн жок болсок да

Кайра кайтып жолугушчу жолдор бар"

деген саптардагы акындык максималисттик, Алыкул жашаган доор канчалык узаган сайын өз чындыгын ошончолук айкындап келатат. Ушундан улам, бизден кийинки муун Алыкулду бизден да мыкты билээрине ишенем.

Акынга ишенгендей эле, акындын ырларын түрк тилине которуп келген Ибрагим Түркханга дагы абдан ишенем. Анткени ал кыргыз окурмандарынын ишенимине татыган, түрк, кыргыз – эки элге бирдей уул. Буга чейин Манасын баш кылып кыргыз поэзиясынын көптөгөн үлгүлөрүн которгон. Элдин ыраазычылыгына татыган. Ылайым ушул китептин окурмандары көп болуп, эки маданияттын ортосунда көпүрө болсо экен.

Аида Эгембердиева,

акын, филология илимдеринин доктору,

Ишеналы Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик Университетинини профессору

TAKDİM

KIRGIZ ŞİİRİNİ ALIKUL'SUZ DÜŞÜNMEK MÜMKÜN DEĞİLDİR

Kırgız halkının çocukları, şiirin tadını, rengini, kokusunu Alıkul Osmonov'un şiirleri vasıtasıyla tanımaya başlarlar. Edebiyattan uzak olan ve en ufak bir ilgisi olmayan sıradan bir Kırgız'a soracak olsanız, mutlak türde Manas'ı, C. Aytmatov'u ve Alıkul'u bildiğini söyleyecektir. Bilmek bir yana, bir de sanki onun beşiğini sallamışız gibi, sadece ismini söyleyerek bahsederiz! Beş yaşındaki ufacık bir çocuk bile Alıkul diye hitap eder. Bu, ne anlama gelmektedir? Bu, insanların şairi kendine çok yakın hissetmesinin işaretidir. Her bir Kırgız insanı, şairin en azından bir dörtlüğünü ezbere bilir. Aynen onun gibi, Manas Destanından da en azından birkaç satırı, orada geçen kahramanların isimlerini, Aytmatov'un kahramanlarının isimlerini bilmeyen Kırgız da yok denecek kadar azdır. Bu, ne anlama gelmektedir? Bu, o kahramanları Kırgız halkından ayrı düşünmenin mümkün olmadığının delilidir. Bu üç isim Kırgız halkı dünyada olduğu sürece halkın bilinçaltında yaşamaya devam edecektir...

Ben, uzun yıllar boyu Alıkul'u Isık Göllü diye bilmekteydim. Onun şiirlerinde Isık Göl'ün her türlü manzarası, güzelliği, esrarı, kutsallığı, kıyısında gezinmenin keyfi kendine geniş bir şekilde yer bulur. Şairin hayat hikâyesiyle tanıştıktan sonra öğrendim ki, müzmin hastalığından dolayı Isık Göl'de yaşamak durumunda kalmış. Isık Göl'ün doğu ucunda yer alan Tüp ilçesine bağlı Mayak Köyü sahiline varıp, kıyıda oturduğunuzda, kuzey kıyısında yer alan Koysarı sahili net bir şekilde görülür. Alıkul, işte Isık Göl'e geldiği zaman insanların az olduğu, arada bir doğu-batı istikametinde yol alan gemilerin görüldüğü o güzel kıyılarda vakit geçirirmiş ve

Isık Göl bazen hırçın, bazen durgun,

Coşunca dalgasına ortak oldum.

Hayatta türlü yoldaş bulsam bile,

Böylesi sır dolu dost bulamadım...

şeklinde, Isık Göl'ün kıymetine vurgu yapan, insanların aklında kalıcı yer edinecek olan o güzel şiirlerini yazarmış.

Şairin şiirlerinin konu yelpazesi oldukça geniştir. Ömür-ölüm, iyilik-kötülük, zaman, vakit, devir, halk, insan, Isık Göl, memleket vb. konular, şiirlerinde geniş bir şekilde yer almıştır. Şair, her bir konuyu yapaylıktan uzak olarak, yaşayarak-hissederek yazmıştır. Onun yazarken hissettiği her bir dize gerçeklere dayanmaktadır. O, neleri hissettiyse, onların her birisi gerçektir. Şaire has olan o gerçekler, vara vara okurlarının gerçeği olarak da karşımıza çıkar. Çünkü her bir okur Alıkul'a en ufak bir şüphe duymadan inanır. Zaten bir şair için okurlarının güvenini kazanmaktan büyük bir talih ve mutluluk da yoktur.

Yaşayarak, hissederek yazmıştır dememin de sebebi var: Çocukluktan itibaren yetim kalması, yetimhanelerde büyümesi, ilk aşkı Ayday'a kavuşamaması, sonraki yıllardaki evliliğinde dünyaya gelen kızı Cıpar'ın iki aylıkken vefatı, yakasını bırakmayan müzmin hastalık, hastalığından dolayı günden güne yaklaşmakta olan ecel... Bütün bunlar şairin dizelerinde kendini hissettirmektedir. Ancak, şair bütün bu olumsuzluklara ve İkinci Dünya Savaşı sebebiyle hüküm süren sayısız zorluklara rağmen, şiirlerinde aşkı, sevgiyi el üstünde tutmuş, birbiri peşi sıra yayınlanan kitaplarıyla bir bakım insanüstü güç ve gayretin ne olduğunu göstermiştir.

"Benim günüm, ölmezliğe şaşırmaz,

Dalga vursa, sığ yerlere savrulmaz:

Hayattayken yol vermeden yokluğa,

Çürüse de toprağında gül açar."

"Ölsem bir gün, mezarımı yıkarak,

Doru at gibi koşturarak giderim."

"Asır geçip, ayrılsak da dünyadan,

Tekrar gelip buluşmaya yollar var."

dizelerindeki şairliğin yüksek derecesi, Alıkul'un yaşadığı devrin, süresi uzadıkça kendine has gerçeği o nispette ortaya koyagelmektedir. Bundan dolayı, bizden sonraki neslin Alıkul'u bize göre daha iyi anlayacağına inanıyorum.

Şaire inandığım gibi, onun şiirlerini elinizdeki kitapta olduğu gibi Türkçeye kazandırmış olan İbrahim Türkhan'a da bir o kadar inanmaktayım. Çünkü o, Kırgız ve Türk okurların güvenini kazanmış olan, Kırgız ve Türk halklarının ortak evladıdır. O, bugüne kadar Manas Destanı başta olmak üzere, Kırgız edebiyatının belli başlı şairlerinin epeycesinin çalışmalarını Türkçeye kazandırmıştır. Kırgızca şiirlerinden oluşan Alıkul'dun İzi Menen (Alıkul'un İzinden) adındaki ilk kitabıyla Kırgız okurları ve edebiyat çevrelerinden de alkış almayı başarmıştır.

Elinizdeki bu kitabın da Türkiyeli okurlar tarafından beğeni kazanacağına inandığımı belirtir, iki kardeş halkın ortasındaki köprülerden biri olmasını dilerim.

Prof. Dr. Aida Eğemberdiyeva

Şair, İşenalı Arabayev Kırgız Devlet Üniversitesi

БАШКЫ СӨЗ

КЫРГЫЗЛАРЫН АЛП АКЫНЫ - АЛЫКУЛ

19-кылымдын аягы, 20-кылымдын баштапкы жылдарында, түштүк аймактарда Кокон хандыгынын курамында, түндүк аймактарда басымдуу түрдө уруу-уруу болуп, Орустардын Ак падышачылыгына баш ийип жашаган Кыргыз эли, ССР түптөлүп, 1920-жылдарда анын курамына кошулуп жаш мамлекет болуп калгандан кийин, Орус эли аркылуу адабият тармагында да жаңылыктар менен тааныша баштаган. Мына ошол жылдарга чейин салттык оозеки адабияты өнүккөн Кыргыз адабияты, эми жазуу түрүндөгү адабиятка да өтүп, өзүнүн өкүлдөрүн чыгара баштаган. Ошол жылдарда жазуу түрүндөгү адабий булактардын басымдуу бөлүгү Орус адабиятынан алынгандыктан, Орус адабиятынын таасири менен жаңы түптөлүп, өркүндөп келе жаткан жана комунисттик идеага жараша жайыла баштаган адабий агымдын Кыргызстандагы өкүлдөрүнүн бири Алыкул Осмонов болгон.

Алыкул Осмонов, 1915-жылы төрөлүп, 1950-жылы 35 жашында көзү өткөн менен, Кыргыз адабиятындагы классик акындардын бири болууга үлгүргөн. Балким ССРдин жашыруун басмырлоосу уруксат бербегендиктен, балким акын жаш кезде көз жумгандыктан, балким 2-дүйнөлүк согуштун оор кырдаалы, адабияттын