Pariza vivo la XIXan jarcenton

By André Morio

Traduction en Espéranto - Récits parisiens - Scènes de la vie parisienne - Œuvres de Guy de Maupassant publiés aux éditions « France Loisirs ».

Altraduko Esperanton - Morio Andre, tradukisto de francaj literaj verkoj, cele de disvastigi ilin mondskale.
Rakontoj parizaj - Scenoj de la pariza vivo - verko de Guy de Maupassant publigitaj ce « France Loisirs ».

Guy de Maupassant

Naskinginta dum 1850 en la kastelo Miromesnil (normandio), Guy de Maupassant post felica kaj libera infaneco, igis Statoficisto en Parizo.
Samtempe lian sportan kaj senzorgan vivon, li lernis literaturon sub la gvidado de sia onklo Flaubert kaj la publikado de « Grasegulo », dum 1880 per la kolektiva verko « Vesperoj de Medan » determinas sian talenton de rakontisto.
Dum 1882,1883,1884 li prezentis - « Normandaj rakontoj » kaj dum 1882, 1886 li verkis - « Parizaj Rakontoj » - kiu temas pri la pariza vivo dum la IIIa republiko - Parizo de la klaso aristokrata kaj monduma de la burguloj pripensemaj kaj avidaj, de la burokratoj igintaj kiel onikso pro sendanta laboro kaj ekzisto malambicia.
Travivanta de nun, per siaj libroj, li publikigas kelkaj 300 novelojn en dek jaroj publikigitaj kiel verkaro. Post 1883, kvin aliajn romanojn.
Granda vojagisto, li vojagisto per sia jakto al anglio, al italio, al nordafriko. Sed lia sano baldau difektigos. Turmentata de halucinaj deliroj li mortis en Parizo dum 1893 post dek monatoj de internigado. Li esti kvardek tri jaraj.

• Language: Esperanto
• Publisher: Les Éditions du Net
• Release date: Feb 11, 2013
• ISBN: 9782312008028

Book preview

cover.jpg

Pariza vivo

la XIXan jarcenton

André Morio

Pariza vivo

la XIXan jarcenton

LES ÉDITIONS DU NET

70, quai de Dion Bouton 92800 Puteaux

© Les Éditions du Net, 2013

ISBN : 978-2-312-00802-8

Glicirizakvo…, freŝa

Mi jam aŭdis pri la forpaso de mia onklo Ollivier.

Mi eksciis, en la momento kiam li estis lante mortanta kviete en la ombro de sia granda dormoĉambro, kies sultrojn estis fermintaj, pro terura julia suno. Meze de sufoka silento de tiu arda somera posttagmezo, oni aŭdis sur la strato etan argentinan tintilon. Kaj poste, klara voĉo transpasis la pezegan varmon : " gliciriza akvo freŝa, sensoifiĝu, gesinjoroj, gliciriza akvo, gliciriza akvo, kiu deziras glicirizan akvon ? ". mia onklo moviĝis, io ajn kiel tuŝeto de rideto movigis lian lipon, lasta gajeco briligis liajn okulojn kiuj, iom poste por eterne estingiĝis.

Mi ĉeestis la malfermon de la testamento. Mia kuzo Ĵako, nature, heredis la bienojn de sia patro ; je mi, por memoraĵoj estis postlasitaj kelkaj mebloj. La unua klaŭzo koncernis min.

Jen :  je mia nevo, mi postlasas manuskripton je kelkaj folietoj, kiujn li trovos en la dekstra tirkesto de mia letermeblo  ; Krome, kvin cent frankojn por aĉeti ĉas-pafilon, kaj cent frankojn kiujn li bonvolos, mianome, donaci al unua trinkaĵovendisto, kiun li renkontos ! Okazis generala stuporo. La manuskripto, kiun oni atribuis al mi, klarigis tiun surprizan heredaĵon.

Mi kopias ĝin laŭtekste : Sub la jugo de la superstico, ĉiam vivis la homoj. Oni antaŭe kredis, ke stelo lumiĝis samtempe kiel infano naskiĝis, kaj sekvis la ŝanĝigojn de lia vivo, montrante la feliĉon per la brileco kaj la mizeron per mallumigo. Oni kredas pri la influo de la kometoj, de la superjaroj, de la vendredoj, de la nombro 13. Oni imagas al si ke iaj personoj ĵetas sortojn kaj malbonan okulon, oni ofte diras :  Renkonton kun ĝi, malbonŝanĉigis min. "

Ĉio-ĉi veras Mi kredas pri ĝi.- mi klarigas : " Mi ne kredas la okultan influon de aĵoj aŭ de estaĵoj ; sed mi kredas la hazardon bone ordigitan. Certas, ke la hazardo plenumigis gravajn eventojn dum kometoj estis okupantaj nian ĉielon ; ke ĝi enmetis ion en la superjaroj ; ke certaj rimarkindaj malfeliĉoj okazis dum la vendredoj, aŭ koincidis kun la 13 nombro ; ke renkonto kun iaj personoj konkordis kun la reveno de iaj faktoj. Pro tiuj faktoj, naskiĝas la supertiĉioj. Ili formiĝas de nekompleta observado, supraĵa, kiu atribuas la kauzon al la koincido kaj ne serĉas plu.

Nu, mia stelo, mia kometo, mia vendredo, mia 13 nombro, mia sort-ĵetantulo, estas ja certe glicirizakva vendisto - la tagon de mia naskiĝo, laŭ diroj, estis tie unu, kiu kriis dum la tuta tago, sub niaj fenestroj.

Kiam mi estis okjara mi, kun mia servistino promenis sur Kampoj Elizeaj* kaj kiam ni trapasis la grandan avenuon, unu el tiuj industriistoj subite skuis sian sonorilon malantaŭ mia dorso. Mia servistino jam rigardadis regimenton kiu fore pasis ; mi turnis min por vidi la glicirizakvan vendiston. Ducevala veturilo, brilega kaj rapida kiel la fulmo jam alvenis nin. La koĉero kriis. Mia servistino ne aŭdis : mi ankaŭ ne. Mi sentis min puŝpelata, volvata, kontuzata kaj mi troviĝis, kiel ? mi ne scias…, ĉe la brakoj de la trinkaĵ-vendisto, kiu por komforti min metis mian buŝon sub unu el la kranoj, malfermis ĝin kaj akvumis min, tio kio kuracis min. Mia servistino havis la nazon rompita. Kaj ŝi daure rigardadis la regimentojn sed la regimentoj ne plu rigardis ŝin.

Kiam mi estis deksesjara, mi aĉetis mian unuan pafilon kaj, la hieraŭon de la ĉas-malfermo, mi aliris la oficejon de la diliĝenco ĉe brako de mia patrino, kiu lantege paŝis pro siaj reŭmatismoj. Subite, malantaŭ al mi, mi aŭdis iun, kiu kriis : " Glicirizakvo, glicirizakvo, trinkaĵo freŝa.! "

La voĉo alproksimiĝis nin, sekvis nin, turmentis min. Ŝajnis al mi, ke ĝi alparolis min, ĝi estis altranga persono, insulto.

Mi opinias, ke iu rigardadis min ridante : kaj la viro ĉiam kriis : " glicirizakvo freŝa ! " kvazaŭ li fajfus pri mia brila pafilo, pri mia nova ĉas-sako, pri mia tutnova ĉas-kostumo el bruna veluro. En la veturilo, mi ankoraŭ aŭdis lin. La morgaŭon, mi pafis nenian ĉas- bestaĵon, sed mi mortigis kuran ĉashundon, kiun mi konfuzis kun leporo ; juna kokino, kiun mi konfuzis kun perdriko. Birdeto sin metis sur la heĝo ; mi pafis, ĝi forflugis ; sed terura bovbleko ŝtonigis min surloke. ĝi daŭris ĝis la nokto… mia patro devis repagi la bovinon de la malbonŝanca farmisto.

Kiam mi estis dudekvinjara, iun matenon, mi vidis maljunan trinkaĵ-vendiston, tre sulkita, tre kurba kiu pene paŝis apogita sur bastono kaj kvazaŭ premita de sia akvofonto. Li aspektis kiel speco de dieco, kiel la patriarko, la praulo, la ĉefa estro el ĉiuj glicirizakvaj vendistoj de la mondo. Mi trinkis glason da glicirizakvo kaj mi pagis ĝin per dudek soldoj Profunda voĉo, kiu ŝajnis eliri blankferan skatolon prefere ol viro, kiu ĝin portis, ĝemis.

Tiun tagon, mi konatiĝis de mia edzino, kiu ankoraŭ nun, feliĉigas min - Fine, jen kiel trinkaĵ-vendisto malhelpis min iĝi prefekto. Revolucio tiam estis okazinta. Mi sentis bezonon iĝi viro, altrangulo. Mi estis riĉa, estimata, mi konatis de ministroj ; Aŭdiencon mi petis, klarigante la celon de mia vizito. ĝi estis konsentita al mi per afabla maniero. La tagon antaŭviditan (estis somere, terure varmigis) mi vestis min per hela pantalono, helaj gantoj, botetoj el hela drapo kun ekstremaĵoj vernisitaj. La stratoj estis varmegaj. Oni enprofundiĝis la trotuaron, kiu jam fandis ; kaj la dikaj akvadaj bareloj igis la soseon kotoplena. De lok’al loko la balaistoj amasis tiun varman koton, kaj se tiel diri, nevera, kaj pelis ĝin al la kloako. Mi pensis nur pri mia aŭdienco kaj mi rapidis, kiam mi renkontis tiun kotan fluon ; mi elanis,… unu, du,… terura akuta krio trapikis al mi la orelojn : " Glicirizakvo, glicirizakvo, kiu de ĝi volas ?  Mi nevole faris movon antaŭ personoj surprizataj : kaj mi glitis… … estis mem priplorindaĵo, terura. Mi sidis en la koto. Mia pantolono malheliĝis, mia blanka ĉemizo punktita per makuloj el koto ; mia ĉapelo naĝis apud mi. La furioza voĉo, raŭka dank’al persistaj krioj, ĉiam kriis : glicirizakvo, glicirizakvo ! " Kaj antaŭ mi, dudeko da personoj, kiujn skuis sensacia rido, grimacis rigardante min. Mi rapide rehejmen iris. Mi ŝanĝis miajn vestojn.

– Fine, la aŭdienc-horo pasis…

La manuskripto tiel finiĝis :" Estu amiko de trinkaĵ-vendistoj, mia Pecjo. Koncerne min, mi forpasus kontentiga el tiu-ĉi tero, se en la momento morti, mi aŭdus unu el ili kiu krius "

La Morgaŭon, mi renkontis sur Kampoj Elizeaj*, maljunan vendiston, tre maljunan vendiston kiu aspektis tiel mizeregulo. Mi donacis al li la centfrankan bileton de mia onklo ; li ektremis stupore, poste diris al mi :

" Grandan dankon vireto, tio bonŝancigos vin. "

* - grava kaj belega fama avenuo en Parizo

La publika opinio

Tiam ke sonoris la dekunua horo, Sinjoroj la oficistoj, timante la alvenon de la estro, tuj servemis reiri siajn skribejo. Ĉiu, rapide ekrigardis la aferpaperojn, metitaj dum sia foresto Post esti interŝanĝinta la jakon aŭ la surtuton kontraŭ malnova laborvestaĵo, ili vizitis la apudan skribejo.

Baldaŭ, kvin ili estis en la oficejo, kie laboris Sro Bonnenfant, ĉefa komizo, kaj laŭkutime, la taga konversacio komenciĝis. Sro Perdrix, ordon-komizo serĉis la mislokitajn paperojn, dum la aspiranto subestro Sro Piston, akademia oficiro, fumigis sian cigaredon varmigante al si la femurojn. La maljuna ekspedisto, ulĉjo Grappe proponis ronde la tradician ŝnufon, kaj Sro Rade burokrato, ĵurnalisto, skeptika ironiemulo kaj ribelulo, per akrida voĉo, ruza okulo kaj sekaj gestoj amuziĝis skandaligi sian ĉirkaŭularon.

" Kio nova, tiun matenon ? demandis Sro Bonnenfant.

Tute nenion, respondis Sro Piston ; La ĵurnaloj estas ĉiam detalplena pri Rusio kaj pri la murdo de la caro. Sro Perdrix, la ordon-komizo relevis la kapon, kaj artikulaciis per konvinkata tono : Mi deziras multe da plezuro al lia posteulo, sed mi ne interŝanĝos mian postenon kontraŭ lia Sro Rade ekridetis : Li ankaŭ ne!… … diris li.

La ulĉjo Grappe ekparolis kaj demandis per trista tono : Kiel ĉio-ĉi finiĝos ?  Sro Rade interompis lin : " Tio neniam finiĝos, ulĉjo Grappe. Nur