Gelaagd Geld: Van goud en dollars naar bitcoin en Central Bank Digital Currencies

By Nik Bhatia

Het is verre van eenvoudig een tijdloos bitcoinboek te schrijven, zeker nu de technologie is doorgebroken bij het brede publiek. Toch doet Nik Bhatia exact dat.

Ondanks de honderden bitcoinboeken die vandaag de revue passeren, brengt "Gelaagd Geld" een originele inkijk in de bestaansreden van deze monetaire revolutie. Terwijl de meeste analyses blijven steken in een zoveelste herhaling van de inflatieproblematiek, het opsommen van verschillende cryptovaluta of het bepleiten van de "FIRE-methode", gaat "Gelaagd Geld" verder.

Het boek onderzoekt stapsgewijs hoe onze financiële markten door de eeuwen heen tot stand kwamen en welke essentiële boekhoudkundige ingrediënten nodig waren om onze hedendaagse, hypercomplexe maatschappij mogelijk te maken. Van de familie Medici in Italië, langs de Antwerpse beurs en de avonturen van de Nederlandse VOC, bespreekt het boek hoe de eerste centrale banken en ons huidig geldsysteem tot stand kwamen. Bhatia ontleedt beknopt maar volledig hoe de dollar de status van wereldreservemunt overnam van het Britse pond en waarom de moderne dollarpiramide zijn houdbaarheidsdatum nadert.

Nik Bhatia beseft maar al te goed dat een aandachtige studie van onze geschiedenis, die bol staat van de monetaire en financiële experimenten, essentieel is om te peilen naar de gezondheid en wenselijkheid van ons huidig globaal geldsysteem. Gewapend met deze diepe historische context komt Nik uiteindelijk, zoals zovelen voor hem, tot één duidelijke conclusie: Bitcoin fixes this!

• Language: Nederlands
• Publisher: Konsensus Network
• Release date: Jul 6, 2022
• ISBN: 9789916974025

Book preview

Woord van de vertalers

Het is verre van eenvoudig een tijdloos bitcoinboek te schrijven, zeker nu de technologie is doorgebroken bij het brede publiek. Toch doet Nik Bhatia exact dat.

Ondanks de honderden bitcoinboeken die vandaag de revue passeren, brengt Gelaagd Geld een originele inkijk in de bestaansreden van deze monetaire revolutie. Terwijl de meeste analyses blijven steken in een zoveelste herhaling van de inflatieproblematiek, het opsommen van verschillende cryptovaluta of het bepleiten van de FIRE-methode, gaat Gelaagd Geld verder.

Het boek onderzoekt stapsgewijs hoe financiële markten door de eeuwen heen tot stand kwamen en welke essentiële boekhoudkundige ingrediënten nodig waren om onze hedendaagse, hyper-complexe maatschappij mogelijk te maken. Van de familie Medici in Italië, langs de Antwerpse beurs en de avonturen van de Nederlandse VOC, bespreekt het boek hoe de eerste centrale banken en ons huidig geldsysteem tot stand kwamen. Bhatia ontleedt beknopt maar volledig hoe de dollar de status van wereldreservemunt overnam van het Britse pond en waarom de moderne dollarpiramide zijn houdbaarheidsdatum nadert.

Nik Bhatia beseft maar al te goed dat een aandachtige studie van onze geschiedenis, die bol staat van de monetaire en financiële experimenten, essentieel is om te peilen naar de gezondheid en wenselijkheid van onze huidig globaal geldsysteem. Gewapend met deze diepe historische context komt Nik uiteindelijk, zoals zovelen voor hem, tot één duidelijke conclusie: Bitcoin fixes this!

Als vertalers zijn we bijzonder fier te hebben mogen bijgedragen tot de Nederlandse versie van dit tijdloos document.

Bitcoinkenners halen The Bitcoin Standard wel eens aan als het ultieme bitcoin naslagwerk (een boek uit 2018 dat trouwens ook heel sterk focust op geschiedenis). Evenwel durven wij trots stellen dat Gelaagd Geld van Nik Bhatia zeker niet moet onderdoen. De twee boeken vullen elkaar eigenlijk ook perfect aan. Waar de klassieker uit 2018 het monetaire en economische aspect van bitcoin in kaart brengt, ontleedt Gelaagd Geld op meesterlijke wijze de financiële en boekhoudkundige implicaties.

Dit boek is een pareltje voor eenieder die op zoek is naar een diepere en historisch gestoelde uiteenzetting over de technologie die de 21ste eeuw op zijn kop zal zetten. We wensen jullie enorm veel leesplezier toe!

Willem Van den Bergh

Thibaut Van Weehaeghe

Voorwoord

We staan aan de vooravond van een volledige herziening van het internationaal monetair systeem. Het is iets wat maar zelden voorkomt. De tekst die voor u ligt, is geschreven om een topografisch overzicht van geld te geven in onzekere tijden. Kaarten helpen ons om het terrein te navigeren, maar werden tot nu toe nooit in verband gebracht met geld. Dit boek geeft ons een kaart van ons financiële systeem doorheen de geschiedenis en een voorproefje van hoe digitaal geld er in de toekomst uit kan zien. Het voorziet de lezer van een nieuw denkkader — gelaagd geld. Dit denkkader beschrijft ons evoluerend monetair systeem, helpt ons te navigeren door het veranderend landschap van geld en legt uit hoe verschillende vormen van geld zich tot elkaar verhouden.

Door de evolutie van gelaagd geld vanaf het prille begin te volgen, krijgen we een fascinerende inkijk in hoe en waarom mensen omgaan met de door hen gekozen valuta. We onderzoeken het ontstaan, de evolutie en de toekomst van geld. Velen zullen zeggen dat de toekomst van geld digitaal is, maar voor de meesten van ons lijkt geld al lang digitaal. We gebruiken smartphones om onze financiën te beheren en contactloos te betalen en geven ons steeds meer over aan een samenleving zonder contant geld. Nu bitcoin tot onze monetaire verbeelding spreekt krijgt digitaal geld een nieuwe betekenis.

Een deel van de reden voor deze tegenstrijdigheid is dat de monetaire wetenschap, of de studie van geld, niet over de juiste woordenschat en theoretische kaders beschikt om bitcoin te kunnen integreren. De geldende monetaire theorie heeft dringend behoefte aan een update om deze nieuwe vorm van geld op te nemen. Herzieningen van de monetaire wetenschap zijn uiterst zeldzaam en om deze nieuwste update te verklaren, moeten we teruggaan naar het verleden om de impact van bitcoin op de toekomst van geld in zijn juiste context te kunnen plaatsen. En die update is zeker de moeite waard. Bitcoin luidt een nieuw tijdperk in van transparantie en keuzevrijheid.

Dit boek is een poging om te begrijpen en uit te leggen hoe de integratie van bitcoin zal gebeuren en hoe dit het lot van ons monetaire systeem zal bepalen. Daarvoor hebben we een toegankelijkere manier nodig om de monetaire wetenschap, van oudsher gehuld in academisch vakjargon, te verduidelijken. Slechts weinigen begrijpen waar geld vandaan komt, of wat een monetair systeem zelfs is. Met dit boek plaatsen we ons monetaire systeem in een nieuw daglicht voor niet-ingewijden en leggen we het uit vanaf het prille begin.

Het belangrijkste is dat de lezers begrijpen dat geld een gelaagd systeem is. Aan de hand van originele gelaagde terminologie zal dit boek uitleggen waarom we munten inruilden voor monetaire systemen, hoe deze systemen zich hebben ontwikkeld en hoe ingewikkeld en gelaagd ze vandaag de dag zijn. Lezers kunnen dit boek dan ook gebruiken om te achterhalen op welke geldlaag hun activa zich bevinden en hoe ze kunnen navigeren tussen de verschillende lagen. In een toekomstige wereld met vrije keuze van geld, zal iedereen die de monetaire landkaart kan navigeren een enorme voorsprong hebben.

Gelaagd geld gedemonstreerd

Alvorens de geschiedenis van gelaagd geld te bespreken, schetsen we met een klein voorbeeld de contouren van dit nieuwe denkkader. We demonstreren de nieuwe terminologie aan de hand van de relatie tussen een gouden munt en een goudcertificaat uit 1928 in de Verenigde Staten van Amerika. In dit voorbeeld staat op het goudcertificaat het volgende geschreven:

Hiermede wordt verklaard dat in de staatskas van de Verenigde Staten van Amerika tien dollar in gouden munten is gedeponeerd, betaalbaar aan de toonder op eerste verzoek.

Laten we deze verklaring interpreteren aan de hand van de gelaagde terminologie. Een gouden munt is geld van de eerste laag en wordt bewaard in een kluis. Geld van de tweede laag, een goudcertificaat, wordt gedrukt en in omloop gebracht in plaats van de gouden munt. Het papier heeft waarde voor wie het zelf in handen heeft, de toonder genoemd. Zowel de munt als het certificaat zijn vormen van geld, maar zijn kwalitatief verschillend van elkaar. Deze verhouding tussen twee geldlagen (Figuur 2) is een andere manier om een balans van activa en passiva (Figuur 1) te beschrijven.

Figuur 1: Balans van de Staatskas van de Vernigde Staten.

Figuur 1: Balans van de Staatskas van de Vernigde Staten.

Figuur 2: Weergave van de balans in lagen.

Figuur 2: Weergave van de balans in lagen.

Als we dit nieuwe denkkader toepassen op onze huidige monetaire wetenschap en teruggaan tot het begin, ontvouwt zich een uitgebreide geschiedenis van geld. Nu de belangrijkste spelers in het huidige internationale monetaire systeem hun eigen digitale munten aankondigen, hebben we dringend behoefte aan een heldere manier om de komende veranderingen te analyseren. Dit is echter zo goed als onmogelijk binnen het kader van de huidige, mainstream financiële terminologie. Dit boek ziet geld als een gelaagd systeem, omdat het een intuïtieve manier is om de veranderingen die op ons financiële systeem afkomen, te conceptualiseren. Het systeem dat om de paar jaar tijdelijk in chaos uitbarst en slechts door toenemende interventies van overheden en centrale banken tot rust kan worden gebracht, zal grondig veranderen.

Er is een weg naar een stabielere toekomst. Dit boek schrijft een oplossing voor die leunt op technologische innovaties die monetaire wetenschap hebben samengevoegd met een voorheen ongerelateerde wetenschap — cryptografie. Met zijn onstuitbare verspreiding in ons gedachtegoed en wereldwijde financiële markten sinds 2009, dwingt de wetenschap van de cryptografie, de financiële wereld om achterhaalde systemen in te ruilen voor hele nieuwe, net zoals het internet dat deed met talloze industrieën sinds de eeuwwisseling. Deze nieuwe systemen moeten zorgvuldig worden uitgedacht. Wij zullen dit nieuwe, gelaagde denkkader gebruiken om uit te leggen hoe alles kan ontvouwen. Wat is de rol van niet-overheidsvaluta in onze toekomst? Zal bitcoin naast overheidsvaluta bestaan of ze vervangen? Om een antwoord te formuleren op deze vragen moeten we de gelaagdheid van geld bestuderen. We beginnen met een gouden munt die in 1252 het levenslicht zag.

Fiorino d’oro

Ik en mijn metgezellen lijden aan een hartziekte... een hartziekte die alleen genezen kan worden met goud.

— Hernán Cortés

Vóór gelaagd geld was er simpelweg geld. Geld is een hulpmiddel dat ons in staat stelt om wederkerig altruïsme te overstijgen.¹ Sommigen noemen geld een gedeelde illusie, maar het woord illusie impliceert dat geen enkele vorm van geld een basis in de werkelijkheid heeft. Het is correcter om te stellen dat sommige vormen van geld gedeelde illusies zijn en dat andere na verloop van tijd kunnen bewijzen dat ze echt zijn.

De mensheid heeft tienduizenden jaren schelpen, dierentanden, juwelen, vee en ijzeren gereedschap gebruikt als ruilmiddel, maar heeft uiteindelijk in de afgelopen millennia goud en zilver uitgekozen als wereldwijd geaccepteerde valuta. Deze twee chemische elementen straalden op één of andere manier kostbaarheid uit, waardoor mensen ze uiteindelijk verkozen als het beste geld. De keuze voor edelmetalen was verantwoordelijk voor een enorme vooruitgang in de globalisering van de menselijke beschaving. Edelmetalen bezitten betere eigenschappen om rijkdom van generatie op generatie te bewaren en om de handel tussen volslagen onbekenden uit verschillende uithoeken van de wereld te vergemakkelijken.

Het was niet altijd makkelijk om te kiezen wat het best als geld kon dienen. Schelpen waren misschien perfect om handel te drijven op plaatsen ver verwijderd van de oceaan, maar waren voor mensen die dicht bij de kust woonden overvloedig aanwezig en dus geen goed middel om waarde op te slaan over generaties en continenten heen. IJzeren werktuigen waren zeer waardevol voor de jacht of als wapentuig en konden eeuwenlang hun waarde behouden. Ze waren dan weer niet noodzakelijk het beste ruilmiddel omdat ze draagbaarheid en deelbaarheid misten, iets wat schelpen wel hadden. Edelmetalen werkten goed op beide vlakken en werden geleidelijk algemeen aanvaard als de beste vorm van geld.

Geld wordt niet alleen gebruikt als ruilmiddel en als opslagmiddel voor waarde. Het doet ook dienst als rekeneenheid. Het is een manier om prijzen weer te geven, inkomsten te tellen, winsten te berekenen en om alle economische activiteiten onder één boekhoudkundige noemer te brengen. De Latijnse stam van het woord denominatie is nomin of naam. Religieuze denominaties zijn een manier voor mensen om hun specifieke, religieuze overtuiging te benoemen net zoals boekhoudkundige denominaties een manier zijn voor mensen om hun inkomsten, uitgaven en winsten uit te drukken. Wanneer mensen het eens worden over een eenduidige, boekhoudkundige benaming wordt de prijsbepaling van goederen en diensten makkelijker en zit iedereen op dezelfde golflengte wat geld betreft. Wanneer iedereen zijn prijs in dezelfde termen kan uitdrukken, bloeit de economische activiteit op.

Prijzen simpelweg in goud denomineren was echter niet genoeg. Handelen met gouden sieraden, staven en klompjes vereiste een geijkte meting van gewicht en zuiverheid, waardoor een niet nader gespecificeerde denominatie van goud niet erg nuttig was. Dit hoofdstuk zal laten zien hoe munten dit probleem hebben opgelost door de introductie van gewichten, zuiverheden en betrouwbaarheid.

De eerste munten

De vader van de geschiedenis, de Griekse historicus Herodotus, traceerde het ontstaan van gouden en zilveren munten terug tot in Lydië, in het tegenwoordige Turkije, rond 700