We zijn vrij en de aarde is gratis

By Barend Lambertus

We beschouwen het als normaal om een enorm bedrag te betalen
voor onze plek op aarde. We zien een overheid die zich op allerlei
manieren met ons bemoeit als een noodzakelijk kwaad. Moeten we
werkelijk 30 jaar krom liggen om een hypotheek af te lossen, enkel
om over ons deel van de aarde te kunnen beschikken? Gaat het
werkelijk mis als de overheid ons onze gang laat gaan? In dit boek
verkent Barend Lambertus of het ook anders kan.

Zou het niet beter zijn als onze plek op aarde gratis was?

Eerlijk delen gaat vaak gepaard met een omvangrijke en
bemoeizuchtige overheid. Dat is niet alleen slecht voor de
economie, maar het maakt ons leven ook minder leuk. Niet voor
niets zijn sommige mensen huiverig voor de ideeën van Picketty.

Het is mogelijk om gratis over je plek op aarde te beschikken zonder
bemoeizuchtige overheid. Je mag kiezen voor een geweldig bestaan
op een leuk oud schip of in een tiny house. Maar ook wie gewoon
in een rijtjeshuis wil wonen kan veel rustiger leven als de aarde
geen beleggingsobject meer is. Dit boek legt je uit waarom.

• Language: Nederlands
• Publisher: Barend Lambertus
• Release date: Apr 8, 2021
• ISBN: 9781005209377

Book preview

Inhoud

Inhoud

Inleiding

Hoofdstuk 1 Liever gelukkig dan ongelukkig

Hoofdstuk 2 Vrijheid

Hoofdstuk 3 Vrijheid en de aarde delen

Hoofdstuk 4 Vrijheid en gelijkheid

Hoofdstuk 5 Een blik op de redelijke samenleving

Meer lezen

Voorwoord

Een flink aantal jaren van mijn leven heb ik veel tijd besteed aan oude schepen. In mijn ogen is een gammele steiger met daaraan een paar roestige schepen het mooiste wat er is. Mijn ideale wereld is vol van plekken waar wie dat wil kan wonen op een oud schip.

Er bestaan meer liefhebbers van oude schepen en er bestaat ook een vereniging voor het behoud van oude schepen. De mogelijkheid om te leven op een oud schip aan een gammele steiger is niet vanzelfsprekend. Sommige mensen zien de schoonheid van oude schepen niet in en willen liever dat de boel wordt opgeruimd. Het aantal plekken waar leuke oude schepen mogen liggen, is zeer beperkt. Het wonen op een schip wordt door de overheid vaak slechts gedoogd. Het behouden van je adres vergt een continue strijd. De overheid verzint allerlei regels waardoor het in de vaart houden van een oud schip steeds ingewikkelder wordt. Certificeringen en vaarbewijzen zorgen ervoor dat varen met een wat groter schip enkel nog mogelijk is voor mensen met veel geld.

Het zou voor de hand hebben gelegen om mijn tijd te besteden aan de strijd tegen alles wat het beeldschone leven op een oud schip bedreigt. Daar ben ik ooit ook mee begonnen. Samen met een paar vrienden heb ik een stichting opgericht. Dankzij deze stichting konden we over een oude loods beschikken om onderdelen van schepen te repareren. Als we beter ons best hadden gedaan, hadden we meer voor elkaar kunnen krijgen, bijvoorbeeld een aantal betaalbare ligplaatsen in een bepaald deel van het land. Met een mooi verhaal kun je bij politici wel eens iets regelen. Politici houden niet van woonboten, maar staan welwillend tegenover varend erfgoed en ambachten in stand houden en zo. Waarom heb ik niet gekozen voor die weg?

Mijn overtuiging is dat de bedreigingen voor oude schepen slechts symptomen zijn van een groter probleem. Mijn uiteindelijke wens is niet een steiger met een paar mooie oude schepen, ik verlang naar een redelijke samenleving. Een wereld waarin mensen elkaar zoveel mogelijk hun ding laten doen, in plaats van elkaar te hinderen met allerlei misschien goedbedoelde regels. Een wereld waarin mensen over hun plek op aarde kunnen beschikken om te doen wat ze willen doen, zolang ze er anderen niet mee beschadigen. Een wereld waarin we tijd en energie over hebben om elkaar te helpen. Ik wil niet dat mijn kinderen op moeten groeien in een wereld waarin anderen je voorschrijven hoe je dient te wonen. Ik wil niet dat ze bijna geen leuke dingen meer mogen doen omdat een overheid steeds meer regels verzint. En ik wil niet dat het een zware strijd voor ze is om over hun plek op aarde te beschikken. Ook als ze totaal geen interesse hebben in oude schepen vind ik dat belangrijk. Dat is enkel mogelijk als voldoende mensen streven naar een redelijke samenleving en bovendien de vraag wat redelijk is op ongeveer de juiste manier beantwoorden.

Men zou dit boekje misschien kunnen beschouwen als een handleiding om mij te leren begrijpen. Waarom maak ik mij zo boos over sommige dingen, waarom heb ik een hekel aan allerlei instanties? Waarom is de naam van mijn Wifi-netwerk Poepoverheid? Zelf beschouw ik het liever als een handleiding waarin ik uitleg wat een mens moet doen en laten om zichzelf redelijk te kunnen noemen.

Inleiding

Kun je een ongelofelijke afkeer hebben van overheidsbemoeizucht en toch streven naar gelijke, of tenminste voldoende kansen voor iedereen? Is het mogelijk om een samenleving waarin iedereen altijd haast heeft om te vormen naar een waarin mensen ervoor kunnen kiezen om lekker rustig aan te doen, zonder de hardwerkende burger hiervoor te belasten? Velen denken van niet en laten daarom een van beide idealen vallen: of men kiest voor een overheid die niet bemoeizuchtig is, of voor een samenleving met gelijkere kansen. In dit boekje wil ik onderzoeken of het mogelijk is om problemen zoals ongelijke kansen, onbetaalbare huizen en banken die de baas over ons spelen op te lossen zonder hiervoor een deel van onze vrijheid op te offeren.

Sinds de Verlichting proberen veel mensen om niet enkel te doen wat anderen zeggen of hun dierlijke instinct te volgen, maar ze proberen zelf na te denken over wat redelijk is. De meesten zijn het erover eens dat een mens in principe de baas is over zichzelf en slavernij dus onredelijk is. Slavernij is inmiddels zelfs verboden. Toch beschouwen bijzonder velen het als normaal dat een overheid zich in sterke mate met ons bemoeit, ook als daar geen zeer zwaarwegende argumenten voor zijn. Mensen worden op die manier gedwongen om de dromen van politici waar te maken: we moeten zo veel mogelijk belasting betalen en mogen niet zomaar op een boot wonen. We zijn dus nog niet werkelijk vrij.

Om in vrijheid te kunnen leven, heeft een mens naast vrijheid ook land nodig en een beetje lucht. Mensen beschouwen het als normaal dat ieder mens moet betalen voor zijn plek op aarde. Het idee dat we zouden moeten betalen voor het inademen van lucht beschouwen we als bizar. Waarom morgen we gratis ademhalen, maar moeten we een hoog bedrag betalen voor onze plek op aarde? De aarde en de lucht zijn immers niet door iemand gemaakt, ze zijn een soort geschenk aan de mensheid.

Wie een of meerdere huizen bezit, ziet mogelijk de lol wel in van stijgende huizenprijzen. Beleggen in onroerend goed kan een prima manier zijn om je pensioen veilig te stellen. De aarde als beleggingsobject beschouwen heeft echter ook een keerzijde. Wie geen onroerend goed bezit, moeten een enorm bedrag ophoesten om een huis te kunnen kopen. Mensen moeten jarenlang harder werken dan ze eigenlijk zouden willen om hun hypotheek af te lossen. Verder zijn er velen die geen huis kunnen kopen en daarom hun hele leven lang een hoge huur betalen zonder ooit eigenaar van hun woning te worden. Zij profiteren slechts in beperkte mate van de afschaffing van de slavernij. Ze zijn immers niet werkelijk vrij maar verplicht om een aanzienlijk deel van hun leven te werken voor hun plek op aarde.

Hoe kunnen we dit probleem oplossen? Waarschijnlijk gaan politici extra regels verzinnen. Maximale prijzen voor huizen die gebouwd worden, een verbod om te beleggen in woningen, toeslagen om mensen te helpen om hun huur te betalen enzovoort. Wie houdt van vrijheid, heeft er waarschijnlijk weinig vertrouwen in dat deze oplossingen een bevredigend resultaat zullen geven. Is een bemoeizuchtige overheid werkelijk de enige oplossing?

Het huidige debat zou men als volgt kunnen schetsen. Aan de ene zijde van het spectrum bevinden zich de libertariërs. Dit zijn mensen die vrijheid serieus nemen op de manier waarop dit beschreven wordt in The ethics of liberty van Murray Rothbard. Vrijheid beschouwen libertariërs als de gelegenheid om te beschikken over jezelf en de vruchten van je arbeid. Iemand zomaar ergens toe dwingen, of zomaar iets van iemand afpakken, beschouwen ze als verkeerd. Een sterk punt van deze ethiek is dat ze relatief eenvoudig consequent kan worden doorgevoerd. Het is goed mogelijk om je een wereld voor te stellen waarin mensen baas zijn over zichzelf en over wat ze maken. Verder zijn de ervaringen met de vrije markt doorgaans positief: het systeem werkt meestal prima. Vrijheid is echter niet alleen van belang omdat het goed is voor de economie, maar ook omdat het leven leuker is als je over jezelf mag beschikken. Vrijheid is hard nodig om een plezierig leven te kunnen leiden. Een ander zijn vrijheid niet gunnen is wreed. Libertariërs benadrukken dat we niet over elkaar moeten willen heersen: mensen zouden samen moeten werken op basis van wederzijdse instemming en niet door middel van dwang. Omdat herverdeling inhoudt dat een overheid bepaalde personen geld geeft waarvoor een ander heeft gewerkt, hebben de meeste libertariërs bezwaar tegen herverdeling. Dit betekent dat hun filosofie lastig te combineren lijkt met het ideaal van gelijkheid.

Aan de andere kant van het spectrum bevinden zich de personen die maatschappelijke problemen graag op willen lossen en een overheid die voorschrijft hoe we moeten leven hiertoe als het juiste middel zien. Deze groep beschouwt het als onjuist dat mensen die geboren worden in een rijk land, in een rijk gezin en met een goed stel hersenen, veel meer kans hebben op een leuk leven dan anderen die dat geluk niet hebben. Iemand die het probleem van toenemende ongelijkheid benadrukt, is Thomas Picketty. Hij schetst het probleem dat een klein aantal personen een steeds groter deel van het totale vermogen bezit. Deze trend kunnen we in de landbouw al jaren duidelijk zien aan een steeds kleiner aantal steeds grotere bedrijven. Op de woningmarkt zien we hoe beleggers steeds meer woningen opkopen. Nu bezitten veel mensen nog hun eigen huis of hun eigen bedrijf, maar als de trend zich verder doorzet, bezit een kleine groep vermogenden straks bijna alle grond. Kunnen de anderen straks nog slechts bij deze groep aankloppen voor een baan in loondienst en een huurwoning? Ook dit is geen echte vrijheid.

Beide kampen hebben een goed punt. Vrijheid is belangrijk, maar het accepteren van toenemende ongelijkheid en armoede is problematisch. Het is daarom niet vreemd dat de meeste mensen positie kiezen ergens tussen deze twee kampen. Wie vooral vrijheid belangrijk vindt, zit wat meer aan de ene kant, wie vooral de strijd tegen armoede belangrijk vindt, zit wat meer aan de andere kant. Door middel van democratie wordt er een bepaalde tussenweg gevonden waarin we een zekere mate van ongelijkheid en een zekere mate van onvrijheid accepteren. Vasthouden aan beide idealen lijkt onmogelijk.

John Rawls was een politiek filosoof die nadacht over onder andere ongelijkheid. Hij zag in dat het fanatiek streven naar volledige gelijkheid zou leiden tot een weinig welvarende samenleving. Daarom stelde hij dat ongelijkheid geoorloofd is zolang dit in het belang van de minst welvarende is. Ook de allerarmste heeft immers baat bij een zekere mate van ongelijkheid. Bij deze manier van denken accepteren we echter nog steeds dat meer gelijkheid altijd samengaat met minder vrijheid en vice versa.

Dat het in theorie ook anders kan, toont Michael Otsuka aan in Libertarianism without inequality. In dit boek schets hij een methode om te komen tot gelijke kansen zonder vrijheden in te perken. Dit doet hij door een duidelijk onderscheid te maken tussen de vruchten van arbeid (dingen waarvoor mensen moeten werken) en de aarde (hulpbronnen die de mensheid cadeau krijgt). Vervolgens verdeelt hij de aarde zo, dat onze kansen op welvaart gelijk zijn. Wie slim en handig is, krijgt dus minder land dan iemand die dom of invalide is. Vervolgens kunnen we leven in volledige vrijheid en is er toch sprake van gelijke kansen.

Waarom gaan we niet direct met dit idee aan de slag? Zijn de praktische bezwaren te groot? Het zou teleurstellend zijn om te moeten accepteren dat we in een wereld leven waarin we toenemende onvrijheid of toenemende ongelijkheid moeten accepteren. Daarom is het zinvol om te onderzoeken hoe het anders en beter kan. Beschaving ontstaat misschien wel doordat veel mensen de juiste dingen normaal vinden. Sommige van mijn ideeën klinken mogelijk in eerste instantie vreemd, maar juist de situatie zoals we die nu kennen is vreemd. Het is normaal om goed je best te doen om anderen gelukkiger te maken. Het is normaal om een ander zijn vrijheid te gunnen en het idee van een bemoeizuchtige overheid te verwerpen. En het is normaal dat mensen gratis kunnen beschikken over hun deel van de aarde. Het is normaal, maar voorlopig nog niet de realiteit.

In het eerste hoofdstuk bespreek ik de vraag wat het doel van het leven is. Hoewel het een cliché is om te vermelden dat het belangrijk is dat we gelukkig kunnen zijn, kies ik dit als startpunt. Een in theorie ideale samenleving verliest immers al haar glans als de mensen en dieren er niet gelukkig zijn.

Het tweede hoofdstuk gaat over vrijheid. Velen zien in dat vrijheid een onmisbare ingrediënt is van een samenleving waarin mensen gelukkig kunnen zijn. Niemand wil leven als slaaf en gedwongen worden om de doelen van een ander te realiseren. Toch wordt het beperken van