Ramani ya Fasihi: Fasihi Simulizi na Fasihi Andishi

By Kelvin Munene

Ramani ya Fasihi ni kitabu ambacho kimeshughulikia mambo yote kuhusu fasihi simulizi na fasihi andishi. Kimepambanua vipera vya fasihi simulizi na fasihi andishi kwa mapana na marefu.

• Language: Kiswahili
• Publisher: Kelvin Munene
• Release date: Oct 17, 2022
• ISBN: 9798215519066

Book preview

Copyright

Ramani Ya Fasihi: Fasihi Andishi, Fasihi Simulizi na Ushairi

Published by Kelvin Munene

Email: [e-mail]

Copyright © 2022 Kelvin Munene

All rights reserved. No part of this book may be published in any manner whatsoever, or stored in any information storage system, without the prior written consent of the author, except in the case of brief quotations with proper reference, embodied in critical articles and reviews. 

Interior designs by Kelvin Munene: Copyright © 2022

Tabaruku

Kwa wasomi wote wa Kiswahili na fasihi kwa jumla.

Yaliyomo

Copyright

Tabaruku

Yaliyomo

FASIHI

Maana ya fasihi

Sifa za fasihi

Tanzu za fasihi

Umuhimu wa fasihi

Vipera vya tanzu za fasihi simulizi

1. Hadithi

2. Mazungumzo

3. Semi

4. Maigizo

5. Ngomezi

6. Nudhuma / ushairi

Vipera vya fasihi andishi

a. Riwaya

b. Tamthilia

c. Hadithi fupi

A. Fasihi simulizi

Maana ya fasihi simulizi

Sifa za fasihi simulizi

Umuhimu wa fasihi simulizi

Changamoto za fasihi simulizi

Zoezi la ziada

A. SEMI

i. METHALI

Dhima za methali katika jamii

Sifa bainifu za methali

Sifa za kisanaa katika methali

Zoezi la ziada

ii. MISEMO

Aina za misemo

Sifa za misemo

Dhima /umuhimu / kazi ya misemo katika jamii

Zoezi la ziada

iii. MAFUMBO

Sifa za mafumbo

Dhima/ majukumu/ umuhimu wa mafumbo katika jamii

Zoezi la ziada

iv. LAKABU

Sifa za lakabu

Umuhimu wa lakabu

Zoezi la ziada

v. MISIMU / SIMO

Sifa za misimu

Umuhimu/ matumizi ya misimu

Zoezi la ziada

vi. VITENDAWILI

Makundi /aina ya vitendawili

Umuhimu wa vitendawili

Zoezi la ziada

vii. NAHAU

Zoezi la ziada

viii. VITANZANDIMI

Umuhimu wa vitanzandimi

Zoezi la ziada

ix. CHEMSHA BONGO

Umuhimu wa chemsha bongo

Zoezi la ziada

x. TANAKALI ZA SAUTI

Sifa za tanakali za sauti

Miundo ya tanakali za sauti

Zoezi la ziada

j) HADITHI

Fomula ya utangulizi wa hadithi

i. NGANO

Sifa za ngano

Umuhimu/kazi/dhima/majukumu/matumizi ya mianzo katika ngano

Umuhimu wa miishio katika ngano

Umuhimu wa ngano

Sifa za fanani / mtambaji bora

Aina za ngano

Zoezi la ziada

ii. MIVIGA

Aina za miviga

Majukumu/ umuhimu wa miviga katika jamii

Hasara za miviga

Zoezi la ziada

iii. MIGHANI/ MIGANI/ VISAKALE

Sifa za mighani

Umuhimu wa mighani

Zoezi la ziada

iv. VISASILI

Umuhimu wa visasili

Zoezi la ziada

v. NGANO ZA WANYAMA (KHURAFA / HURAFA)

Zoezi la ziada

vi. HEKAYA (NGANO ZA AYARI)

Sifa za hekaya

Umuhimu wa hekaya

Zoezi la ziada

vii. NGANO ZA MAZIMWI (MAJITU)

Zoezi la ziada

viii. HADITHI ZA MITANZIKO

Zoezi la ziada

e) MAZUNGUMZO

i. ULUMBI

Sifa za ulumbi

Dhima za ulumbi

Sifa za mlumbi mwema

ii. SOGA / POROJO

Sifa za soga

Dhima / majukumu ya soga

iii. MALUMBANO YA UTANI

Sifa za malumbano ya utani

Dhima/umuhimu/majukumu ya malumbano ya utani

Mifano ya malumbano ya utani

iv. MAWAIDHA

Sifa za mawaidha

Umuhimu wa mawaidha

Muundo wa mawaidha

Zoezi la ziada

f) MAIGIZO

Dhima/ majukumu ya maigizo

Vipengele vinavyotambulisha maigizo

Sifa za mwigizaji bora

Mifano ya maigizo

Sifa za maigizo

Tanzu za maigizo

Zoezi la ziada

e) NGOMEZI

Sifa za ngomezi

Majukumu / dhima/ umuhimu wa ngomezi

Udhaifu wa ngomezi

Zoezi la ziada

f) NUDHUMA /USHAIRI

i. NYIMBO

Umuhimu wa nyimbo

Sifa za nyimbo

Aina za nyimbo

Zoezi la ziada

ii. MAGHANI

Aina za maghani

Maghani ya kawaida

Maghani simulizi

Majukumu ya maghani

Zoezi la ziada

iii. USHAIRI SIMULIZI

Sifa za ushairi simulizi

Aina za tungo za ushairi simulizi

Malengo ya ushairi simulizi

Zoezi la ziada

Utafiti katika fasihi simulizi

Awamu tatu zinazopitiwa wakati wa kukusanya data wakati wa utafiti

Njia za kukusanya data inayotarajiwa kutumiwa katika utafiti

Umuhimu / sababu za kukusanya data kuhusiana na fasihi simulizi

Njia za kuhifadhi data iliyokusanywa

Matatizo yanayokabili ukusanyaji wa data ya fasihi simulizi

Namna ya kuboresha ukusanyaji wa data katika fasihi simulizi

Umuhimu wa kufanya utafiti katika fasihi simulizi

Njia zinazotumiwa kuwasilisha data

Uchanganuzi (njia za kuchanganua data ili kuwasilisha maana au matokeo)

Manufaa ya utafiti katika fasihi simulizi

Njia za kisasa ambazo huendeleza fasihi simulizi

Linganisha fasihi simulizi na fasihi andishi

Tofauti baina ya fasihi simulizi na fasihi andishi

Maswali ya ziada

FASIHI ANDISHI

i. MASHAIRI / USHAIRI

Ushairi andishi

Maana ya ushairi

Mambo ya kuangazia kabla ya utunzi wa mashairi

Istilahi/misamiati/vipengele vinavyotambulisha mashairi

Nyanja / aina za maswali ya ushairi

Idhini /uhuru wa mtunzi wa mashairi

Mbinu/ namna / njia za kubananga au kuboronga lugha

Bahari za mashairi (aina)

Aina ya maswali ya ushairi

MASHAIRI HURU

Sifa za mashairi huru

Sababu za kuchipuka kwa ushairi huru

Zoezi la ziada

ii. RIWAYA

Sifa za riwaya

iii. TAMTHILIA

Sifa za tamthilia

Uchambuzi wa kazi ya fasihi

1) Ploti ya tamthilia

2) Migogoro

3) Aina za wahusika

a) Wahusika kutegemea mchango na nafasi zao

b) Aina za wahusika kwa msingi wa kubadilika au kutobadilika kwa mienendo, tabia na misimamo yao.

b) Wahusika kulingana na maadili

4) Dhamira

5) Maudhui

6) Tasnifu

iv. HADITHI FUPI

Sifa za hadithi fupi

Zoezi la ziada

TAMATHALI ZA USEMI

MBINU ZA KIMTINDO AU MBINU ZA KISANII

MBINU ZA LUGHA

MBINU ZA SANAA

FASIHI

Maana ya fasihi

Fasihi ni somo linalofungamana na tungo za kisanaa kama riwaya, tenzi, mashairi, tamthilia, tenzi, vitendawili, hadithi na ngano.

Fasihi imegawanyika katika aina mbili kuu: fasihi andishi na fasihi simulizi. Fasihi andishi ni aina ya fasihi inayowasilishwa kwa njia ya maandishi. Fasihi simulizi ni fasihi ambayo huwasilishwa kwa njia ya masimulizi au mdomo. Fasihi andishi huwa na vitanzu kama vile riwaya, tamthilia na hadithi fupi ilhali fasihi simulizi huwa na vitanzu kama vile mazungumzo, hadithi,semi, maigizo,ngomezi na nudhuma. Hata hivyo, hadithi hupatikana katika fasihi