Bidlisiw

By Edilberto Manacpo Hinay Jr.

Kining sugilanon usa ka epiko nga naglungkob sa gugma ug pakigbisog sa duha ka mga bayani nga mao si Indanan ug Banaki. Ang pagtukib sa matag pulong gepa-haum sa usa ka balaknon nga pamaagi.

Duha ka mga batang lalaki nga nagagikan sa managlahing ang-ang sa katilingban. Usa ka Maharlika ug usa ka Ulipon. Apan luyo sa tanan, namugma ang panaghigalang sandurot tali kanilang duha. Latas sa katuigan, managsama nilang gi-angkon ang katakos, kaisog ug kinadman sa natad sa pakigsangka. Apan ang gugma sa usa ka babaye ug ang gugmang walay sukod alang sa yutang natawhan mao ang nagsi-ak sa ilang pagka-managhigala. Busa namugna ang bugno maiunong sa pagtuo ug baruganan. Kabanay batok sa ilang kabanay, katribo batok sa ilang katribo. Walay puas ang madug-anong panagsangka aron lamang mupatigbabaw ang baruganan nga gitohuan nilang matarong.

Mapalgan sa matag anib niining sugilanon ang sining sa pakig-away, pagpanglingla, pagpaniktik, pagpanglupig ug ang balaanong tinguha aron makab-ot ang gibahanding kagawasan.

Kini nga sugilanon atong kapanalaminan sa kasamtangang nahitabo karon sa atong nasud. Atong palamboon ang panitikang Pilipinhon! Atong higugmaon ang kulturang Bisaya!

• Language: English
• Publisher: Xlibris US
• Release date: Apr 16, 2012
• ISBN: 9781469121604

Edilberto Manacpo Hinay Jr.

Edilberto Manacpo Hinay Jr. is a native of Salvacion, Dulag, Leyte. He spent his elementary years in Salvacion Elementary School, completed his secondary Education in Dulag National High School, and fi nished the degree of Bachelor of Science in Development Communication, Major in Community Broadcasting from Visayas State University. In December 2003, the author was enlisted in the Philippine Army and was later assigned in the 14th IB, 8th ID, PA. During his military service, he was designated in CMO (Civilian-Military Operations) and PsyOps (Psychological Operations). He was the man behind the voice of “Sangkay Edil” in “Bantay han Bungto”, a hard-hitting commentary program on anti-insurgency campaign aired every Saturday on DYES “Radyo ng Bayan” Borongan, Eastern Samar. In 2006, after his short-term military service, the author worked in TeleTech Corporation as a call center agent for more than four years across four different accounts such as BestBuy.com, United Airlines, Hewlett-Packard CSR, and Hewlett Packard HHO. In the beginning of 2011, the author ventured a different fi eld of endeavor in which he worked as a publishing and marketing consultant. Since 1997, the author composed more than 300 songs and jingles, wrote three fi ctions, and two non-fi ction novels. He is also a freelance ghostwriter on technical papers such as Undergraduate and Master’s thesis. The author is currently residing in Danao City, Cebu, Philippines and is happily married to Caroline Magallano, a teacher in a public elementary school. The couple is blessed with three children namely: Xi, Io and Yv.

Book preview

Copyright © 2012 by Edilberto Manacpo Hinay Jr.

ISBN:          Softcover                                 978-1-4691-9283-3

                   Ebook                                      978-1-4691-2160-4

All rights reserved. No part of this book may be reproduced or transmitted in

any form or by any means, electronic or mechanical, including photocopying,

recording, or by any information storage and retrieval system, without

permission in writing from the copyright owner.

This is a work of fiction. Names, characters, places and incidents either are the

product of the author’s imagination or are used fictitiously, and any resemblance

to any actual persons, living or dead, events, or locales is entirely coincidental.

To order additional copies of this book, contact:

Xlibris Corporation

1-888-795-4274

www.Xlibris.com

[e-mail]

114382

CONTENTS

Acknowledgement

Acknowledgement

I am ever grateful to the Big Boss above for the gift of life, the resources, the loving family, the people around me, and the talents and skills that He lent me. Thank you Lord!

To Nanay Salud and Tatay Eddie, for raising me as a strong individual; I owe you so much! To my brothers and sisters Kuya Ely, Ate Ludil, Dedith, Dondon and Desay, for their love and support.

I am happy to say that there is only one person in the universe who influenced me in writing a Cebuano-Visayan piece of literature, that would be no less than my very own Tatay, Edilberto Hinay Sr. He is the only Visayan poet and Balak artist that I’ve ever known.

This Epic story would have not come into reality without the constant support of my wife, Caroline. Her daily questions on the status of my story were strong tailwinds that constantly pushed my sails to keep on moving forward toward completion.

A million thanks to Xlibris for giving me the chance to publish my book. Thanks to Marian Montalbo, Dona Gruet, and Arnel Saligumba, for helping me in making the big step for the publication process. I would like also to acknowledge John Leneb Signe, Janine Abrenilla, Edna Mercado, and Sheila Mae Arevalo, for all the help that they gave me during the time when I was on the verge of not achieving my goal to become a published author.

I am deeply indebt with these following people who helped me out on the production of this book project. Their world-class expertise and technical know-how contributed a lot.

There are so many people behind the curtain that helped, inspired, and motivated me from conceptualizing, writing, publishing, and marketing the book. To those people who I failed to mention, this book speaks louder than just merely saying Thank you!

This piece of endeavor is inspired by Caroline, Xi, Io, and Yv

1.

Latas sa katuigan

Nonot sa panahon

Gipaambit sa kaliwat

Bulawanong sugilanon

2.

Kini ang kaagi

Sa bayaning tabunon

Ang kadaugan ug kapukan

Sa gugma ug pakigbisog

3.

Oh maanyag nga kalikupan

Sa gingharian sa Buhara

Mga lumulopyo nagpuyo

Sa kalinaw ug kasadya

4.

Walay dapit ang gutom

Kasakit ug kasina

Ang tanan nag-ambahan

Sa Diyos nga si Bathala

5.

Dagat sa sidlakan

Puno sa bahandi

Hoyohoy sa amihan

Sa panit matam-is

6.

Bukid nga matahum

Sa habagatan nagpahiyum

Kinaiyahang gipuy-an

Sa kahayupan ug mga tanum

7.

Sa tiilan sa bukid Iwa-iw

Diin matin-aw ang sapa

Malipayong naligo

Ang usa ka lalaking bata

8.

Indanan, ayaw pagpalayo!

Pahimangno ni Amulan

Magbalantay nga gipiyalan

Sa Maharlikang Indanan

9.

Apan ang batang si Indanan

Sa layong dapit napadpad

Sa iyang paglakaw

Sa kalasangan nasaag

10.

Dakong katingala

Sa batang Maharlika

Dili na niya makita

Ang dalan pabalik sa sapa

11.

Si Amulan, ang gipiyalan

Dako usab ang kalisang

Maong siya nisiyagit

Indanan! Indanan!

12.

Apan nahilayo gayud

Ang batang adunahan

Hangtod nga napadpad

Sa daplin sa pangpang

13.

Gikan sa mabaga

Ug mangitngit nga libon

Nigawas ang mabangis

Ug makalilisang nga leon

14.

Nitotok ang mangtas

Sa mga mata ni Indanan

Mga tangong nag-gilakgilak

Mga kukung kaintapan

15.

Ang mga mata sa leon

Daw nagtangag ug kasilag

Ang gibati nga kagutom

Hapit nang matubag

16.

Ang batang si Indanan

Nahisama sa tood

Wala siya makalihok

Daw ningtig-a ang mga tuhod

17.

Leon nga makalilisang

Sa akong atubangan

Halawum nga pangpang

Ang anaa sa likuran

18.

Maloloy-ong Bathala,

Tabangi intawun ako

Panalipdi ki’ng binuhat

Nga maalagarun kanimo

19.

Apan sa kalit miasdang

Ang mangtas na leon

Daw sama sa hinagiban

Sa diyos sa kamatayon

20.

Siyagit ni Indanan

Sa kalasangan mi-uwang

Sa nagpadoul nga kamatayon

Hingpit ang kalisang

21.

Gikan sa usa ka suok

Usa ka pana ang miasdang

Sama sa usa ka lipak

Mitabas sa kahanginan

22.

Dala ang kamatayon

Sa pana nga hinagiban

Ang kinabuhi luwason

Sa usa ka nanginahanglan

23.

Ug ang udyong mitaroy

Sa lawas sa mangtas

Apan samad nga naangkun

Dili igo arun makaugtas

24.

Apan sa ngabil sa kamatayon

Ang leon padayung nikamang

Paingun sa batang Indanan

Nga anaa daplin sa pangpang

25.

Kung malunod man ki’ng bangka

Nga akong ginasakyan

Sa lawud ikaw akong dal-on

Arun saw-an ta ang lubnganan

26.

Apan sa wala pa nidapat

Ang mga kukong mahait

Bangkaw nga upat ug sima

Ang nihiwa sa panit

27.

Pagsud-ong sa leon

Sa sinugdan sa sakit

Usa ka maisog nga bata

Ang kaniya nihagit

28.

Atubanga ako leon

Ang kabangis mo ipakita

Ako ang mupapha kanimo

Dinhi sa ibabaw sa yuta

29.

Gidala sa imung bangkaw

Ang kasakit ug kahapdos

Tagamtama ang akong kamlos

Kini ang malala kong balos

30.

Milubong ang kuku sa mangtas

Sa agtang sa manluluwas

Ug ang tubig sa kinabuhi

Makusog nga ni-agas

31.

Dili man kalibutanon

Ang imung bangis ug kusog

Apan nagbukal sulod kanako

Ang katakos ug ang kaisog

32.

Bangkaw ko nga upat ug sima

Nga kabilin sa akong amahan

Kanimu mauy mutapos

Itusok ko sa imung dughan

33.

Kasingkasing mo man malig-on

Sa bangkaw dili magmadaugon

Bugtong paagi aron pugngan ka

Kinabuhi mo akong tapuson

34.

Ug ang leon nga mangtas

Nahubsan sa kinabuhi

Hari man sa kalasangan

Apan karun hingpit natipi

35.

Ug ang batang si Indanan

Nagbitay sa balagon sa pangpang

Adunay kamot nga nitunol

Manluluwas, mananabang

36.

Gunit kanako higala

Wala kay angay kahadlukan

Kinabuhi nga ako gisugal

Dili ko gayud igsapayan

37.

Dili ko man ikaw kaila

Apan giluwas mo ako

Tuguting akong pahiran

Ang agtang mong dunay dugo

38.

Anak ako ni Datu Bantilis

Ako si Indanan

Ikaw nga akong manluluwas

Kinsa ang imung ngalan?

39.

Halangdung agalon

Ako ang imung ubos nga ulipon

Malipayung nag-alagad kanimo

Banaki kung ilang tawagon

40.

Ug sa unang higayon

Ang duha nagka-ila

Si Banaki nga ulipon

Si Indanan nga Maharlika

41.

Amahan kong Datu Bantilis

Halangdon namong hari

Kini ang akong manluluwas

Siya mao si Banaki

42.

Boot kong sukli-an

Ang iyang kabayani

Kamaaayo nga gipugas

Kaayuhan ang maani

43.

Sa mabangis nga leon

Iya akong giluwas

Tungod sa iyang kaisog

Wala akoy bisag gamayng garas

44.

Sanglit angayan lamang

Nga siya atong pasidunggan

Aron sa ubang katawhan

Siya mamahimung sumbanan

45.

Ang iyang kamaayo

Angayan nga mahibaw-an

Ug angay ipasigarbo

Sa tibuok kalibutan

46.

Ug sa usa ka sook

Sa panan-aw sa hari

Ang ulipong si Banaki

Mauwawong nagpahipi

47.

Kini unang higayon

Naka-uban niya ang Datu

Sa dakong hawanan

Sa lawud sa mga tawo

48.

Batang Buharanon

Paduol ngari kanako

Nahimuot ako kanimo

Sa gipakita mong kaisog

49.

Kini ang akong ganti

Sa imong pagkabayani

Diri sa Kamalig-bato

Mamahimo kang magsilbi

50.

Sa imong pagkaulipon

Hapit wala ka nay makaon

Dinhi sa akong panimalay

Dili kana magutom

51.

Apan Amahang hari

Angayan lamang nga si Banaki

Mudawat ug labaw pa

Nianang imong ganti

52.

Kung dili tungod kaniya

Sa iyang pagkabayani

Ako karun wala na

Ug hagbay nang natipi

53.

Paghilum ikaw Indanan!

Wala ka sa katarungan!

Isil-sil sa huna-huna

Ako ang imong amahan

54.

Balaud ang akong pulong

Ako ang katarungan

Ako ang inyong hari

Ang bugtong may kaalam

55.

Si Banaki usa ka ulipon

Busa siya angayan lamang

Nga mag-alagad kanimo

Bisan hangtud sa iyang lubnganan

56.

Angay kang pagaludhan

Tungod kay ikaw ang agalon

Bisan ang iyang kinabuhi

Mahimu nimung pangayuon

57.

Kay ang tanang butang

Ubos ug ibabaw sa panganod

Ikaw ang tagdumala

Ang tanan kanimo muluhod

58.

Tinuod giluwas niya

Ang imong kinabuhi

Apan wala nagpasabot

Makadawat siya ug bugti

59.

Mao kini ang latid

Sa matag tagsa ka kapalaran

Magpuyo sa kalibutan

Sa managlahi nga ang-ang.

60.

Sanglit ikaw Indanan

Ayaw palupig sa kahuyang

Sa panahong umaabot

Ang tanan imo rang masayran

61.

Talahuron ug bantugan

Nga Datu Bantilis

Kining ubos mo nga sakop

Kung tawagon Banaki

62.

Kung imung ikahimoot

Nga ako kanimo magsilbi

Makanunayong andam ako

Sa walay pagdumili

63.

Kung sugo sa imong kaalam

Ako takos ug angayan

Ako sa hingpit mag-alagad

Sa imung gingharian

64.

Ipamulong mo lamang

Ug mutuman dayun ako

Akong dakong garbo

Ang mag-alagad kanimo

65.

Tungod sa nabati

Ang hari ningkatawa

Daw bawud nga ningtug-ab

Ang nigawas sa iyang ginhawa

66.

Masignugtanong binuhat

Nahimuot ako kanimo

Sa imong kama-alagaron

Dawata ki’ng gasa ko

67.

Usa ka higayong

Dili ma-angkon sa ulipon

Ikaw tugutang magbaton

Sa kasinatian pagabusgon

68.

Tungod kay dili tanang ulipon

Ang makasuwat ug