Απόηχοι των λόγων του γέροντος Σωφρονίου: Τὸ Αἰώνιο «Σήμερον»

By Αρχιμανδρίτης Ζαχαρίας Ζάχαρου

Το παρόν βιβλίο είναι ένα ταξίδι στο λειτουργικό τοπίο που εκτείνεται από τη γιορτή των Χριστουγέννων μέχρι την Πεντηκοστή. Αρχίζει με την Ενσάρκωση του Υιού του Θεού, το θείο έργο της σωτηρίας του κόσμου και συνεχίζει με τις επόμενες λαμπρές εορτές των Αγίων Θεοφανείων και της Υπαπαντής, φθάνοντας στην πλούσια λειτουργική περίοδο του κατανυκτικού Τριωδίου. Εξέχουσα κορυφή στη διαδρομή μας αποτελεί το Πάσχα, κατά το οποίο γινόμαστε μέτοχοι της χάριτος της σωτηρίου Αναστάσεως του Χριστού. Στο σημείο αυτό ανοίγει μπροστά μας μια καινούργια πορεία προσμονής και πόθου, που οδηγεί στην τελευταία και μεγάλη εορτή της Πεντηκοστής. Το ταξίδι μας φθάνει στο τέλος του με την Κυριακή των Αγίων Πάντων. Ο μεγαλύτερος καρπός που έδωσε το Άγιο Πνεύμα, όταν επεδήμησε στην Εκκλησία, είναι οι Άγιοι. Κύριο έργο της Εκκλησίας είναι να παράγει εικόνες Χριστού.

• Language: Ελληνικά
• Publisher: Stavropegic Monastery of St. John the Baptist
• Release date: Mar 14, 2021
• ISBN: 9791220277303

Book preview

«σήμερον».

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Τὸ παρὸν βιβλίο εἶναι ἕνα ταξίδι στὸ λειτουργικὸ τοπίο ποὺ ἐκτείνεται ἀπὸ τὴ γιορτὴ τῶν Χριστουγέννων ὣς τὴν Πεντηκοστή. Ἀρχίζει μὲ τὴ Σάρκωση τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, τὸ θεῖο ἔργο τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου, καὶ συνεχίζει μὲ τὶς ἑπόμενες λαμπρὲς ἑορτὲς τῶν Ἁγίων Θεοφανείων καὶ τῆς Ὑπαπαντῆς, φθάνοντας στὴν πλούσια λειτουργικὴ περίοδο τοῦ κατανυκτικοῦ Τριωδίου. Ἐξέχουσα κορυφὴ στὴ διαδρομή μας ἀποτελεῖ τὸ Πάσχα, κατὰ τὸ ὁποῖο γινόμαστε μέτοχοι τῆς χάριτος τῆς σωτηρίου Ἀναστάσεως τοῦ Χριστοῦ. Στὸ σημεῖο αὐτὸ ἀνοίγει μπροστά μας μία καινούργια πορεία προσμονῆς καὶ πόθου, ποὺ ὁδηγεῖ στὴν τελευταία καὶ μεγάλη ἑορτὴ τῆς Πεντηκοστῆς.

Ἡ ἑορτὴ τῆς Πεντηκοστῆς εἶναι ἡ συμπλήρωση τῆς οἰκονομίας τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ κόσμου. Τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο ἔρχεται στὸν κόσμο νὰ ἐπιτελέσει ἕνα μεγάλο ἔργο, νὰ σφραγίσει μὲ τελειότητα τὴν ἀλήθεια τοῦ Κυρίου, νὰ μαρτυρήσει ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ ἀληθινὸς Θεὸς καὶ Σωτήρας τοῦ κόσμου καὶ νὰ ὁδηγήσει τὸν ἄνθρωπο στὸ πλήρωμα τῆς ἀγάπης Του. Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα διανοίγει τὰ μάτια τῆς ψυχῆς, γιὰ νὰ βλέπουμε τὰ ἴχνη τῆς ὁδοῦ τοῦ Κυρίου καὶ νὰ Τὸν ἀκολουθοῦμε πιστά. Φωτίζει τὸν νοῦ, νὰ ἐννοήσει τοὺς πεπυρωμένους λόγους Του καὶ δυναμώνει τὴν καρδιά, ὥστε νὰ μπορεῖ νὰ ἐπικαλεῖται θεοπρεπῶς τὸ Ἅγιο Ὄνομά Του· σὲ αυτὸ ἄλλωστε ἔγκειται καὶ ἡ κλήση τοῦ Χριστιανοῦ. Ὅταν βαστάζουμε τὸ Ἅγιο Ὄνομα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ, τότε Αὐτὸ θὰ ἀνοίξει ὄχι μόνο ὅλους τοὺς δρόμους στὴ ζωῆς μας, ἀλλὰ ἀκόμη καὶ τὴν πύλη τοῦ Οὐρανοῦ, γιὰ νὰ εἰσέλθουμε στὸ πανηγύρι τοῦ Θεοῦ.

Τὸ ταξίδι μας φθάνει στὸ τέλος του μὲ τὴν Κυριακὴ τῶν Ἁγίων Πάντων. Ὁ μεγαλύτερος καρπὸς ποὺ ἔδωσε τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, ὅταν ἐπεδήμησε στὴν Ἐκκλησία, εἶναι οἱ Ἅγιοι. Κύριο ἔργο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νὰ παράγει εἰκόνες Χριστοῦ. Ποιός εἶναι ὅμως ὁ Χριστός; Εἶναι ὁ Νέος Ἀδάμ, ποὺ ἦλθε, ἔπαθε καὶ ἀνέβηκε στὸν Σταυρὸ ἔχοντας μόνο μία σκέψη καὶ ἕναν πόθο, νὰ σωθεῖ ὅλος ὁ κόσμος. Ὅταν νίκησε τὸν θάνατο, ἀναστήθηκε καὶ ἀναλήφθηκε στὸν Οὐρανό, τότε δοξάσθηκε μαζὶ μὲ ὅλο τὸ περιεχόμενο τῆς καρδιᾶς Του. Αὐτὸ εἶναι τὸ μεγαλεῖο τῆς θυσίας τοῦ Κυρίου, τοῦ Νέου Ἀδάμ, καὶ ἀπὸ Αὐτὸν προέρχονται ὅλοι οἱ ἁγιασμένοι Χριστιανοί, ὅλος ὁ περιούσιος καὶ ἐκλεκτὸς λαὸς τοῦ Θεοῦ, ποὺ θὰ κατοικήσει αἰώνια τὸν Οὐρανό.

Ὁ Κύριος ἔφερε μέσα Του ὅλα τὰ ἔθνη. Πέθανε, δείχνοντας τὴν ἀγάπη Του μέχρι τέλους, γιὰ νὰ σώσει ὅλους τοὺς ἀνθρώπους. Ἔτσι καὶ οἱ Ἅγιοι, ποὺ εἶναι μιμητὲς τοῦ Χριστοῦ, ἔχουν τὸν ἴδιο πλατυσμό. Ἀγκαλιάζουν μὲ τὴν προσευχή τους ὃλους τοὺς λαοὺς τῆς γῆς, ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῆς δημιουργίας μέχρι τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος. Αὐτὴ ἡ χάρη τῶν Ἁγίων πηγάζει ἀπὸ τὸν πλατυσμὸ τῆς θυσίας τοῦ Σαρκωμένου καὶ Φιλανθρώπου Θεοῦ.

Ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Εὐαγγελιστής, δὲν μποροῦμε νὰ ποῦμε ὅτι ἀγαπᾶμε τὸν Θεό, ἂν δὲν ἀγαπᾶμε τοὺς συνανθρώπους μας. Ἂν Τὸν ἀγαπᾶμε, Ἐκεῖνος θὰ πλατύνει τὴν καρδιά μας, ὥστε μὲ ἀγάπη νὰ χωρέσει ὅλους τοὺς ἀνθρώπους. Ἡ Ἐκκλησία διδάσκει ὅτι ὁ χρόνος δὲν εἶναι οὔτε μία γραμμικὴ ἀκολουθία γεγονότων οὔτε ἀνακύκλωση, ἀλλὰ μιὰ ἑλικοειδὴς καὶ γραμμικὴ κίνηση πρὸς τὴν αἰωνιότητα. Ὑπὸ τὴν προοπτικὴ τῆς ἱστορίας τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου ὁ χρόνος ἀποτελεῖ πολύτιμη δωρεὰ τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν ἄνθρωπο. Εἶναι ὁ τόπος συναντήσεως τοῦ Δημιουργοῦ μὲ τὸ πλάσμα Του, προκειμένου νὰ ἀναπτυχθεῖ ἡ προσωπικὴ καὶ δυναμικὴ σχέση μεταξύ τους, ἡ ὁποία ἀρχίζει στὴν παρούσα ζωὴ καὶ ἐκτείνεται στὴν ἀτέρμονη αἰωνιότητα.

Ὁ Θεὸς γιὰ νὰ μᾶς σώσει κατέβηκε στὴ γῆ καὶ στὰ κατώτατα μέρη τῆς γῆς, καὶ ἀπὸ ἐκεῖ ἀνέβηκε στοὺς οὐρανούς· καὶ ἐμεῖς ὡς Χριστιανοὶ ἔχουμε τὴν τιμὴ καὶ ἀπολαμβάνουμε τὸ προνόμιο νὰ ἀκολουθοῦμε τὸν Χριστὸ πρῶτα στὴν ὁδὸ της καταβάσεώς Του, ὥστε ἔπειτα νὰ εἰσέλθουμε στὴ δόξα τῆς Δευτέρας Παρουσίας Του. Κατὰ τὸν Γέροντα Σωφρόνιο: «Καὶ σὲ μᾶς, ἂν πράγματι τηροῦμε τὸν λόγο τοῦ Χριστοῦ, θὰ ἐπαναληφθοῦν ὅλα ὅσα Αὐτὸς πέρασε, ἔστω καὶ μὲ μικρότερη δύναμη»¹.

Ἡ Ἐκκλησία μνημονεύει τὸ σωτηριῶδες ἔργο τοῦ Χριστοῦ, τὸ ὁποῖο ἐπιτελέστηκε «ἅπαξ» καὶ ἐνεργεῖ σὲ ὅλους τοὺς αἰῶνες. Ὅταν μετέχουμε στὶς ἑορτές, δὲν ταξιδεύουμε μόνο διανοητικὰ στὸν χρόνο, ἀλλὰ λαμβάνουμε ὄντως γεύση τῆς αἰωνιότητας, ἐνῶ βρισκόμαστε ἀκόμη σὲ συγκεκριμένο τόπο καὶ χρόνο.

Σὲ κάθε ἑορτὴ τῆς Ἐκκλησίας γινόμαστε ἱκανοὶ μὲ τὴ χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος νὰ συναντήσουμε τὸν Χριστὸ ἤδη ἀπὸ τὴν παρούσα ζωὴ καὶ βιώνουμε συγχρόνως παρελθόν, παρὸν καὶ μέλλον. Κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο ἡ ἔννοια τοῦ χρόνου λαμβάνει νέα διάσταση, ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ χαρακτηρισθεῖ ὡς ἕνα αἰώνιο παρόν, χρόνος ἐπισκιασμένος ἀπὸ τὴν αἰωνιότητα, ποὺ ἀποτελεῖ δωρεὰ τῆς Ἐκκλησίας στὰ φωτόμορφα τέκνα Της.

---

1 Ἀρχιμ. Σωφρονίου, Περὶ Προσευχῆς, Ἱ. Μ. Τιμίου Προδρόμου, Ἔσσεξ Ἀγγλίας, ³2009, σ. 204.

Ὅτι παιδίον ἐγεννήθη ἡμῖν

υἱὸς καὶ ἐδόθη ἡμῖν

Ἠσ. 9, 5

Ἐκάλυψεν οὐρανοὺς

ἡ ἀρετή Σου Χριστέ

Τὸ γεγονὸς τῶν Χριστουγέννων εἶναι θαυμαστὸ καὶ τέλεια ἡ χάρη τῆς ἑορτῆς ποὺ σκέπασε τὴ γῆ. Ἡ ἀρετὴ τοῦ Χριστοῦ κάλυψε τοὺς οὐρανοὺς καὶ ἡ Ἁγία Ἐκκλησία λαμπρύνεται ἀπὸ τὴ χαρὰ τοῦ ἐρχομοῦ τοῦ Ὑψίστου πάνω στὴ γῆ. Πανηγυρίζει φαιδρῶς τὴ φανέρωση τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, ποὺ τόσο πολὺ ἀγάπησε τὸν κόσμο, ὥστε ἔδωσε τὸν Μονογενῆ Του Υἱό, γιὰ νὰ μὴ χάνεται στὸ σκοτάδι τῆς ἀνυπαρξίας ὅποιος πιστεύει, ἀλλὰ νὰ ἔχει ζωὴ αἰώνια ¹.

Ὁ Θεὸς ἔγινε Ἄνθρωπος, ὅπως λένε οἱ Πατέρες, γιὰ νὰ γίνει ὁ ἄνθρωπος θεός. Κατέβηκε ὁ Ὕψιστος ἀπὸ τὸν Οὐρανό, γιὰ νὰ ἀνεβεῖ ὁ ἄνθρωπος ἀπὸ τὴν πτώση του. Πτώχευσε ὁ Θεός, γιὰ νὰ πλουτίσει ὁ ἐνδεὴς ἄνθρωπος. Τὰ Χριστούγεννα γιορτάζουμε τὴν καινὴ δημιουργία, τὴν «παλιγγενεσία»², τὴν ἀναδημιουργία τοῦ ἀνθρώπου. Ἀπὸ τότε ποὺ ὁ Θεὸς γεννήθηκε καὶ ἔφερε τὴ χάρη πάνω στὴ γῆ, ἡ Ἐκκλησία, ὡς μητέρα τίκτουσα, ὠδινᾶται καὶ πάσχει μὲ τὸν πόθο νὰ γεννηθεῖ ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ στὴν καρδιὰ κάθε πιστοῦ. Τὴν ἡμέρα τῶν Χριστουγέννων ἑορτάζουμε τὸ γεγονός τῆς Γεννήσεως τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Αὐτὸ εἶναι τὸ μεγαλύτερο μυστήριο τῆς εὐσεβείας, ὅπως λέει ὁ Ἀπόστολος· «Θεὸς ἐφανερώθη ἐν σαρκί».³ Συγχρόνως, ἐπίσης, πανηγυρίζουμε καὶ ἀκόμη ἕνα γεγονός, τὸ ὅτι δόθηκε στοὺς ἀνθρώπους «χάρις ἀντὶ χάριτος»⁴. Δηλαδή, οἱ ἄνθρωποι ἔχουν πλέον τὴ δυνατότητα νὰ γεννηθοῦν ἐν Πνεύματι μαζὶ μὲ τὸν Χριστὸ καὶ νὰ ἀναγεννηθοῦν διὰ τῆς χάριτός Του.

Αὐτὸ εἶναι τὸ ἐλπιδοφόρο μήνυμα τῆς ἑορτῆς τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ, τοῦ Ἀμνοῦ καὶ Ποιμένος⁵, ὅπως τὸν ὀνομάζει ὁ Ἀκάθιστος Ὕμνος. Τοῦ Ἀμνοῦ, ποὺ ποιμαίνει τοὺς ποιμένες, καὶ τοῦ Ποιμένος, ποὺ μέλλει νὰ συνάξει στὴ Βασιλεία Του ὅλη τὴν ποίμνη Του.

Ἡ Γέννηση τοῦ μεγάλου Ἀμνοῦ καὶ Ποιμένος ἔγινε, σύμφωνα μὲ τὸ Εὐαγγέλιο, στὴ Βηθλεέμ⁶, τὴν πόλη τῶν κατὰ σάρκα προγόνων Του. Αὐτὴ ἦταν ἡ ἔνδοξη πόλη τοῦ Δαυίδ, τοῦ μεγάλου βασιλέως τοῦ Ἰσραήλ. Ἐφόσον ὁ Χριστὸς ἦταν σπέρμα Ἀβραὰμ καὶ ἀπόγονος τοῦ προφητάνακτος Δαυίδ, ἔπρεπε νὰ γεννηθεῖ στὴ Βηθλεέμ. Αὐτὸς ποὺ ἔμελλε νὰ εἶναι ὁ ἀληθινὸς Βασιλεὺς τῶν βασιλευόντων⁷, ποὺ θὰ βασίλευε «ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν» ἔφθασε ἐκεῖ κατὰ τὴ σοφὴ πρόνοια τοῦ Θεοῦ μὲ τὸ «δόγμα»⁸ τοῦ Καίσαρος. Γεννήθηκε στὴ Βηθλεὲμ Αὐτὸς ποὺ ἔμελλε νὰ εἶναι ὁ Ἡγούμενος τοῦ Ἰσραήλ⁹. Ἀλλὰ ποιός εἶναι ὁ Ἰσραήλ; Βεβαίως, ὑπάρχει, ὁ ἱστορικὸς λαὸς τοῦ Ἰσραήλ. Ὑπάρχει ὅμως καὶ ὁ πνευματικὸς Ἰσραήλ. Κατὰ τὴν Ἑβραϊκὴ γλώσσα «Ἰσραὴλ» σημαίνει, «νοῦς ὁρῶν τὸν Θεόν». Οἱ Χριστιανοὶ δηλαδὴ ποὺ προσβλέπουν στὸν ἀόρατο Θεὸ διὰ τῆς πίστεως, εἶναι τὸ «ἅγιον ἔθνος»¹⁰, ὁ ἅγιος Ἰσραὴλ τοῦ Θεοῦ.

Μέγα καὶ παράδοξο θαῦμα, ὁ «Βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων» ἦλθε στὴ Βηθλεὲμ καὶ δὲν εἶχε κατάλυμα ποῦ νὰ μείνει¹¹. Ὁ «Κύριος τῶν κυριευόντων»¹² ἦλθε στὴν προγονική Του πόλη ὡς πρόσφυγας. Οἱ πρόσφυγες μὲ τὴν οἰκτρὴ προσφυγιά τους ἔδωσαν πατριὰ σὲ Ἐκεῖνον ἀπὸ τὸν Ὁποῖον ὀνομάζεται «κάθε πατριὰ ἐν Οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς»¹³, ὅπως λέει ὁ Ἀπόστολος στοὺς Ἐφεσίους.

Ἀπὸ τὴν ἀνατολὴ τῆς ζωῆς τοῦ θείου Βρέφους διακρίνουμε τὸ ἄφατο μυστήριο τῆς κενώσεως τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ. Ἀκατάληπτη καὶ ἀνεκδιήγητη ἡ μεγαλωσύνη Του, ἄπειρη καὶ ἀνεξιχνίαστη καὶ ἡ κατάβασή Του. Ἀδυνατοῦμε νὰ συλλάβουμε μὲ τὸν χοϊκό μας νοῦ τὸ μεγαλεῖο τοῦ Θεοῦ καὶ δὲν ἰσχύουμε νὰ ἀντιληφθοῦμε τὴν ταπείνωση καὶ τὴν κατάβασή Του, διότι ὁ Θεὸς τῶν Χριστιανῶν, ὁ Κύριος τοῦ Ἰσραήλ, εἶναι Ἄπειρος στὴν πλούσια Θεότητά Του καὶ Τέλειος στὴν ἄμετρη κένωσή Του. Τί συμπέρασμα, λοιπόν, μποροῦμε νὰ βγάλουμε γιὰ μᾶς ἀπὸ τὸν ἐμπερίστατο καὶ τελείως ἀφανῆ τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο γεννιέται ὁ Ἰησοῦς; Ὅσοι ἔχουν αὐτιὰ ποὺ ἀκοῦν¹⁴, μάτια ποὺ βλέπουν¹⁵ καὶ καρδιὲς ποὺ κατανοοῦν, ἀντιλαμβάνονται ὅτι ὅσο ζοῦμε σὲ αὐτὸν τὸν κόσμο, κατέχοντες αὐτόν, ἀπολαμβάνοντας αὐτόν, ἱκανοποιημένοι καὶ κορεσμένοι ἀπὸ αὐτόν, τόσο ὁ Χριστὸς δὲν θὰ μπορεῖ νὰ μορφωθεῖ στὶς καρδιές μας. Ὁ μάταιος αὐτὸς κόσμος ἀγωνίζεται νὰ ἀφήσει στὴν ψυχή μας τὶς ἐντυπώσεις του, παλεύει νὰ αἰχμαλωτίσει τὸν νοῦ μας μὲ τὰ εἴδωλά του καὶ νὰ μᾶς κρατήσει κοντά του μὲ τὶς παρερχόμενες εἰκόνες, ποὺ προσπαθεῖ νὰ ἐντυπώσει ὅσο τὸ δυνατὸ βαθύτερα μέσα μας. Ὁ κόσμος αὐτὸς ἐξάπτει τὶς ἐπιθυμίες τῶν παθῶν. Ὅταν αὐτὲς ἱκανοποιηθοῦν γεννοῦν ἄλλα μεγαλύτερα πάθη, δημιουργώντας στὴν καρδιά σύγχυση μεγάλη, τὴ Βαβυλώνα τῶν παθῶν. Ὁ Προφήτης ἔλεγε, «μακάριος ἐκεῖνος ποὺ θὰ πιάσει καὶ θὰ συντρίψει τὰ νήπια τῆς Βαβυλῶνος πάνω στὴν πέτρα»¹⁶. Μακάριος δηλαδὴ εἶναι ὁ ἄνθρωπος ποὺ συντρίβει τὶς ἀπαρχὲς τῶν λογισμῶν καὶ τῶν παθῶν πάνω στὴν πέτρα τῆς πίστεως.

Βλέποντας τὸ θαῦμα τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ, ποὺ ἔγινε μὲ τὸν πιὸ ταπεινὸ καὶ ἐμπερίστατο τρόπο, δὲν μένει παρὰ νὰ γίνουμε καὶ ἐμεῖς ξένοι γιὰ τὸν κόσμο αὐτόν. Ἔτσι μᾶς διδάσκει ἄλλωστε καὶ ὁ στίχος τοῦ Ἀκάθιστου Ὕμνου: «Ξένον τόκον ἰδόντες, ξενωθῶμεν τοῦ κόσμου, τὸν νοῦν εἰς οὐρανὸν μεταθέντες»¹⁷. Θὰ γίνουμε ξένοι στὴ ματαιότητα τοῦ πονηροῦ αὐτοῦ κόσμου, μόνο ὅταν μεταθέσουμε τὸν νοῦ μας στὸν οὐρανό, γιατὶ «τὸ πολίτευμα ἡμῶν ἐν οὐρανοῖς ὑπάρχει»¹⁸, ἐκεῖ ὅπου εἶναι ὁ Χριστός, ἐκεῖ ὅπου εἶναι κρυμμένη ἡ ζωή μας.

Ὁ μέγας Παῦλος λέει: «Ἀδελφοί, ὅταν ὁ Χριστὸς φανερωθῇ, ἡ ζωὴ ἡμῶν, τότε καὶ ὑμεῖς σὺν Αὐτῷ φανερωθήσεσθε ἐν δόξῃ».¹⁹ Μὲ ἄλλα λόγια, τώρα πρέπει νὰ κρύψουμε τὴ ζωή μας μέσα στὸν Χριστό. Μὲ τὸ σῶμα μας δηλαδή, νὰ διάγουμε μέσα στὸν πρόσκαιρο αὐτὸν κόσμο, ἀλλὰ μὲ τὸν νοῦ μας