Alfred Adler i psychologia indywidualna w nowym tysiącleciu: Strategie, zasady i modele operacyjne u podstaw myśli twórcy psychologii indywidualnej

By Stefano Calicchio

Kim był Alfred Adler i dlaczego jego badania miały fundamentalne znaczenie dla psychologii głębi? Jak psychologia indywidualna, którą stworzył, zmieniła na zawsze historię myśli ludzkiej? Jaki był wpływ Adlera na świat?
Książka ta jest podróżą w głąb spuścizny teorii adlerowskiej i psychologii głębi. Przez cały czas bada znaczenie psychologii indywidualnej w przeszłym i obecnym społeczeństwie. 
Dogłębna podróż rozpoczyna się od życia Adlera i roli, jaką odegrał w ruchu psychoanalitycznym, a następnie kontynuowana jest przez zasady działania adlerowskiej teorii psychologicznej. Poznamy zatem wpływ i znaczenie Adlera w rozwoju psychodynamiki oraz zasady działania teorii adlerowskiej poprzez kluczowe pojęcia, takie jak poczucie niższości, nerwica, styl życia i rozwój uczuć społecznych.
Książka będzie również zajmować się podkreślaniem praktycznych implikacji teorii adlerowskich we współczesnym społeczeństwie, od pedagogiki po socjologię i kulturę ogólną. Na koniec przejdzie ścieżką odkryć do organizacji i instytucji, które podjęły dziedzictwo adlerowskie, działając na całym świecie i szerząc zasady psychologii indywidualnej.
 

• Language: Język polski
• Publisher: Stefano Calicchio
• Release date: Feb 24, 2021
• ISBN: 9791220269087

Book preview

zastrzeżone.

WPROWADZENIE

Alfred Adler jest kluczową postacią nie tylko dla psychologii indywidualnej (której jest ojcem założycielem), ale dla całej psychologii głębi. Jego przesłanie, przekazane potomnym, jest nadal bardzo aktualne.

To założenie jest podstawą pracy, która zostanie przeprowadzona i rozwinięta w tej książce. Z jednej strony ma ona na celu jasne określenie zasad nakreślonych przez Adlera oraz mechanizmów analizy i funkcjonowania Psychologii Indywidualnej. Z drugiej strony, celem jest ponowne odkrycie jego spuścizny, zarówno z teoretycznego, jak i pragmatyczno-klinicznego punktu widzenia.

Z drugiej strony, orientacja adlerowska posiada w swoim DNA wiele metod, które dziś są oczywiste w badaniach naukowych: od multidyscyplinarności, poprzez podejście wieloprzyczynowe, aż do uznania i badania człowieka w jego całości i jako elementu zdolnego do działania w ramach szerszego systemu społecznego.

Aby osiągnąć te podstawowe cele, musimy zadać sobie pewne konkretne pytania: nie chodzi tu po prostu o zarysowanie koncepcji i rozwoju idei leżących u podstaw psychologii indywidualnej. Należy raczej zrozumieć przede wszystkim, dlaczego się rozwijały (i w jakim kontekście), a następnie, jaki wpływ miały nie tylko na specyficzną dziedzinę psychologii, ale także na sektory, które są dziś nierozerwalnie z nią związane, takie jak socjologia, pedagogika i, bardziej ogólnie, nauki społeczne.

To właśnie wychodząc od tych podstaw, możliwe staje się rozpoznanie (a tym samym wzmocnienie) ogromnej teoretycznej i praktycznej spuścizny pozostawionej nam przez Alfreda Adlera, a tym samym ponowne odkrycie jej operacyjnej ważności w dziedzinie klinicznej. Aby zrozumieć aktualność spuścizny Adlera, nie wystarczy dostrzec, jak bardzo jego teorie weszły do języka potocznego (wystarczy pomyśleć o codziennym użyciu takich terminów jak styl życia czy poczucie niższości).

Co więcej, aktualność hipotez psychologii adlerowskiej dotyczących funkcjonowania psychicznego jest widoczna także dzisiaj, nie tylko w identyfikacji problemów leżących u podstaw nerwic i indywidualnych mechanizmów złego funkcjonowania.

Proponowana przez Adlera formuła rozwoju osobistego, zarówno jednostki, jak i całego społeczeństwa (szczegółowo omówiona w trzeciej części książki), jest nadal niezwykle aktualna, podobnie jak problemy, które należy rozwiązać, aby dogłębnie zrozumieć podejście do egzystencji określone w Sensie życia [¹] . Z miłości, z poczucia przyjaźni i z potrzeby niesienia pomocy innym (poprzez własną pracę) wywodzi się w istocie możliwość rozwoju społeczeństwa, które opiera swoje funkcjonowanie na uczuciu społecznym, a nie na instynkcie dominacji i woli mocy.

Na kilku następnych stronach rozwiniemy zatem te kierunki badań, zarówno poprzez zgłębianie teoretycznych i praktycznych podstaw psychologii adlerowskiej, jak i poprzez identyfikację jej bezpośredniego dziedzictwa (poprzez późniejsze prace autorów i badaczy w tej dziedzinie) oraz dziedzictwa pośredniego (poprzez rozpoczęcie szeroko zakrojonych badań instytutów i organizacji, które dziś kontynuują podejście adlerowskie). Aby osiągnąć te cele, zapoznamy się z życiem Alfreda Adlera, zasadami psychologii indywidualnej oraz wpływem teorii adlerowskich na psychologię, natomiast ostatnia część tej książki jest przedmiotem szeroko zakrojonych badań mających na celu zebranie informacji i stworzenie statystycznej bazy danych organizacji adlerowskich działających obecnie na całym świecie (podzielonych i uporządkowanych według kryterium geograficznego).

ŻYCIE ALFREDA ADLERA I JEGO ROLA W RUCHU PSYCHOANALITYCZNYM

Odkrywanie na nowo Alfreda Adlera: biograficzne świadectwo dzieciństwa

Książka ta jest dedykowana rodzinie ludzkiej, w nadziei, że jej członkowie mogą nauczyć się z jej stron lepiej rozumieć samych siebie [²] .

Alfred Adler

Ponowne odkrycie wartości tez Adlera może rozpocząć się jedynie od historii jego biografii i od implikacji, jakie wydarzenia życiowe wywarły na jego teoretyczne i praktyczne sformułowania. W rzeczywistości sam Adler kładł nacisk na znaczenie wczesnych doświadczeń życiowych jako fundamentalnego elementu rozwoju własnego stylu dynamicznego, zasady, która następnie będzie stanowiła dla każdej jednostki warunek wstępny przezwyciężenia naturalnego stanu nieadekwatności, wynikającego z niekorzystnych fizycznych i poznawczych porównań z dorosłymi w ogóle i z niezbadanym jeszcze środowiskiem wokół niej [³] .

Alfred Adler przyszedł na świat w Penzing (koło Wiednia) 7 lutego 1870 r. w żydowskiej rodzinie pochodzenia węgierskiego. Urodził się jako syn Leopolda Adlera i Pauline Beer Adler (mąż Raissy Timofiejewny Adler, ojciec Dr. Valentine Diny Adler-Sas; Dr. Alexandry Adler; Kurta Alfreda Adlera i Cornelii Nelly Sternberg [⁴] ). Był drugim z siedmiorga synów (brat Sigmunda Adlera, Hermine Ratz, Rudolfa Adlera, Irmy Fried, Dr. Phil. Max Adler; i Richard Adler): szczegół, który został podkreślony przez tego samego psychoanalityka, kiedy znalazł się analizując wpływ kolejności narodzin w rodzinie na psychikę, wskazując, że często drugorodni stają się ambitnymi ludźmi, ponieważ od dzieciństwa starają się dorównać dzieciom starszym od nich [⁵] .

Kontekstem historycznym jest Cesarstwo Austro-Węgierskie w procesie głębokich przemian. Kilka lat wcześniej (w 1867 r.) Franciszek Józef podpisał Ausgleich, historyczny kompromis pomiędzy Cesarstwem Habsburgów a Królestwem Węgier, natomiast niecałe piętnaście lat później arcyksiążę Franciszek Ferdynand został zamordowany w Sarajewie (w 1914 r.) i rozpoczęła się I wojna światowa.

Te historyczne odniesienia pomagają kontekstualizować główne ruchy zmian, które charakteryzowały społeczeństwo, w którym Adler się urodził i wychował.

Rodzice przyszłego założyciela psychologii indywidualnej pochodzili z Burgenlandu; dziś jest to mały austriacki kraj graniczący z Węgrami, ale w tamtych czasach było to terytorium węgierskie graniczące z Austrią. W rzeczywistości obszar ten służył jako obszar łączący oba państwa przed ich unią terytorialną.

Ojciec wraz z rodziną przeniósł się do Austrii jeszcze przed narodzinami Alfreda i tu próbował rozkręcić własny interes - był kupcem zbożowym, matka zaś pełniła rolę gospodyni domowej i zajmowała się dziećmi. Ojciec był postacią uspokajającą, optymistyczną i obecną w rodzinie. Do tego zdawał się mieć szczególnie pobłażliwy stosunek do syna, do tego stopnia, że pozwalał mu towarzyszyć w długich spacerach i udzielał mu praktycznych rad życiowych (Bosetto, 2015 s. 1).

Wydaje się więc, że Alfred Adler odziedziczył po swoim ojcu ważną wiedzę na temat interpretacji sensu życia, jak również zdolność do przeżywania czasu w pełni; zdolność, która była powszechnie uznawana za jego życia i z perspektywy czasu.

Sytuacja jego rodziny była początkowo nieco lepsza od tej, w jakiej znajdowało się wielu obywateli wyznania mojżeszowego w Cesarstwie Austriackim (dzięki szczególnej charakterystyce prawnej uznawanej na poziomie regionalnym [⁶] ), ale mimo to wkrótce musieli zmierzyć się z trudną sytuacją ekonomiczną, a następnie z bankructwem finansowym. Jak już wspomniano, ojciec założył małą firmę, ale nigdy nie udało mu się osiągnąć sukcesu ekonomicznego. Stan, który ciągnął się przez lata i który znalazł ukojenie dopiero wtedy, gdy brat Alfreda zdołał zapewnić całej rodzinie lepszy standard życia, stając się wykwalifikowanym przedsiębiorcą.

W dzieciństwie jego rodzice musieli dostosować się do trudnej sytuacji ekonomicznej, kilkakrotnie zmieniając miejsce zamieszkania. To również miało wpływ na wczesne doświadczenia młodego Alfreda, który musiał stawić czoła zmianom w swoim otoczeniu nie tylko z fizycznego punktu widzenia, ale również z punktu widzenia społecznego i kulturowego.

Tam, gdzie jest wyzwanie, jest też szansa i ten aspekt był z pewnością pomocny w rozwoju poczucia przyjaźni i integracji społecznej, które będą stanowiły czerwoną nić całej teorii adlerowskiej i które mają swoje korzenie w tym okresie życia przyszłego psychiatry i psychoterapeuty.

Kolejnym aspektem, na który należy zwrócić uwagę w tej fazie życia młodego Adlera, jest jego delikatne zdrowie. Alfred był w rzeczywistości dotknięty krzywicą, chorobą typową dla wieku dziecięcego, która charakteryzuje się zmienioną mineralizacją organicznej macierzy chrząstki i kości podczas wzrostu. Efektem są miękkie i wiotkie kości, które wykrzywiają się pod ciężarem ciała, co wiąże się z przesadną protruzją przednich wyrostków, opóźnionym zamknięciem ciemiączek i anomaliami w uzębieniu" [⁷] .

Bycie dotkniętym krzywicą pod koniec XIX i na początku XX wieku oznaczało poważne ograniczenia w możliwości poruszania się i aktywności fizycznej. Hamulec, który kontrastował z potrzebą i dziecięcym pragnieniem, jakie przejawia każde dziecko, aby biegać i bawić się na otwartej przestrzeni. Dzieje się tak pomimo faktu, że dziecięcym środowiskiem odniesienia była wieś, zważywszy, że rodzina Adlerów żyła w tamtych latach w kontekście, który można określić jako chłopski. Środowisko zamieszkiwały więc otwarte przestrzenie i zwierzęta hodowlane, takie jak kury, krowy, kozy i konie. Jest to aspekt, który nie może nie być uważnie brany pod uwagę w późniejszym rozwoju autora i w jego bardzo wczesnym powołaniu do studiowania medycyny [⁸]

Z drugiej strony, znaczenie młodzieńczych doświadczeń dla Alfreda Adlera zostało podkreślone również w procesie autoanalizy tegoż psychoanalityka, która doprowadziła do anonimowej publikacji tekstu zatytułowanego "Z doświadczeń