Isikhokelo Esisebenzisekayo Solawulo Olufanelekileyo
()
About this ebook
Le ncwadana iqulethe ulwazi malunga nolawulo. Oku kuquka ukuchaza ukuba yintoni ulawulo, yintoni umlawuli (manager) nokuba ngawaphi amanqanaba okulawula. Ikwachaza ngokubanzi imisebenzi yolawulo, kuquka ukucwangcisa (Planning), ukulungelelanisa (Organizing), ukukhokela (Leading) nokuthelekisa (Controlling). Yongeza nangokuchaza izinto ezimelwe ukwenziwa ngumaneja ukuze akwazi ukuqinisekisa ukuba umbutho (organisation) alawula kuwo uyenza ngokufanelekileyo imisebenzi yolawulo.
Monwabisi Mgulwa
My graduate studying of Psychology, Sociology, Socio- Cultural Anthropology and Philosophy contributed strongly to the choice of my writings.Applied research directed the unveiling of facts and truths regarding AmaHlubi Culture and in the attempt to destroy the religious organization Church of God and Saints of Christ which was established by Prophet Enoch Mgijima. Philosophy questioning and reasoning serves as background for the book Umongo Womphefumlo (The Gist of the Soul).Study of Human Resources and Business Management and Labour law influenced Isikhokhelo Esisebenzisekayo Solawulo Olufanelekileyo (Practical Guide of Effective Management) which is the latest eBook published.The rest of my writings stem from the love of literature.
Read more from Monwabisi Mgulwa
Amaqhalo neZaci zesiXhosa: Awamandulo nakule mihla Rating: 4 out of 5 stars4/5Amasiko nezithethe zamaHlubi Rating: 4 out of 5 stars4/5Intsika Rating: 0 out of 5 stars0 ratingsUmongo womphefumlo Rating: 0 out of 5 stars0 ratingsMasiphakameni Bafazi Rating: 0 out of 5 stars0 ratingsBavumeleni abantwana beze kum Rating: 0 out of 5 stars0 ratings
Related to Isikhokelo Esisebenzisekayo Solawulo Olufanelekileyo
Reviews for Isikhokelo Esisebenzisekayo Solawulo Olufanelekileyo
0 ratings0 reviews
Book preview
Isikhokelo Esisebenzisekayo Solawulo Olufanelekileyo - Monwabisi Mgulwa
i. Intshayelelo
Mawethu!
Ingaba usandul’ ukwenyuselelwa kwisikhundla sokumaneja? Ukuba kunjalo, ndiyazi ukuba unemibuzo emininzi ozibuza yona. Awazi ukuba uzakuqala ngaphi ukwenza umsebenzi wakho wokumaneja. Okanye unexhala lokuba yaz’ba uzakukwazi na ukungena ezihlangwini zikamaneja obekho phambi kwakho?
Ingaba ungusomashishini okhasayo, ongaqinisekanga ukuba ungenza njani na ukumaneja ishishinana lakho?
Akukho mfuneko yokuba uxhalabe ngoba ngoku usendleleni yokwazi ukumaneja ngokufanelekileyo nangokukuko. Ngoko ke uzakukwazi ukumaneja ngokuzimeleyo, ungaxhomekeki ekufuneni ukulinganisa ubani othile.
Le ncwadana yakhelwe ukuba ibesisikhokhelo ekuphuculeni indlela omaneja ngayo. Kulula ukukuzuza oko ngokuthi ulandele ezi zikhokhelo ziqulathwe yile ncwadana kwaye uzisebenzise.
Kanti ke nokuba sewunguthambodala kamaneja akukhonto imbi ekuphoseni iliso kweli bathwana, hleze kuthi kanti kukho inqaku onokulichola.
Oyena ndoqo kukukubonisa imigaqo esisiseko yolawulo olufanelekileyo nolululo (Basic Principles of Effective and Efficient Management).
Siqala ngokukucela ukuba uvavanye ulwazi lwakho ngolawulo (Management) ngokuphendula imibuzo elapha ekuqaleni. Ungayenza bucala uwedwa kuba yimibuzo eqinisekisa ngolwazi lwakho uwedwa njengomaneja.
Sidlula ngokuchaza ukuba yintoni ulawulo (Management) nokuba yintoni umphathi (Manager). Silandelisa ngokuchaza imisebenzi yolawulo. Ekugqibeleni sikunika ithuba lokuzivavanya kwakhona ukuziqinisekisa ngolwazi olufumene ngokufunda le ncwadana.
Mandithembe ukuba le ndinyana ndiyenzayo iyakuwenza umahluko. Mna ndenze konke endinako ukukukhokhela, kodwa kuxhomekeke kuwe wedwa ukuba umamele kwaye ulandele ezi zikhokhelo.
La 10 uphaya kwisihloko ndimfaka kuba le iyincwadi yam yeshumi ukushicilelwa, nakubeni iyeyesibhozo ukupapashwa.
Manditsho ndingen’ emxholweni.
Owenu ozithobileyo.
Mgulwa MD
Kamastone Location
Komani (Queenstown)
Eyomqungu (isiXhosa) 2021
Umvubelo (isiHlubi) 2021
January 2021.
ii. Umbulelo
Ndiziphakamisela kuMdali wam izandla zam, apho uhlangulo lwam lugcinwe khona. Ngonobumba ngamnye endimbhalileyo ndibuphiwe nguYe ubuchule bokumnamathelisa kula makhasi ale ncwadana.
KuMawushe, uMjoli, uGodla, uMaphalala, ngenkxaso engenamlinganiselo wokuphuhlisa esi sakhono sokubhala. Andibashiyi ngemva nabantwana kunye nabazukulwana.
Bhele, Langa, uKhuboni, into kaKentane ngokundilamlela eminye imingeni endigileka kuyo.
Mandingayishiyi ngemva eyokuba ndililungu le-Chris Hani District Writer’s Association.
Makubechosi kubehele.
Vavanya ulwazi lwakho
Ndicela ukhe uthathe ithuba lokuzivavanya ulwazi lwakho lolawulo ngale mibuzo imbalwa ilandelayo (ungaphendula nangesiNgesi):
IIMPENDULO ZAKHO ZIBHALE EPHEPHENI ULIGCINE DE UFIKE EKUPHELENI KWALE NGXOXO.
1. Ulawulo yi…/Management is………………………………………………
............................................................................................................................
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
2. Umaneja yi/ngu…/ A Manager is…………………………………………...
.............................................................................................................................
………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………….
3. Imisebenzi yolawulo kuku…/Management functions are…………………...
………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………….
4. Dwelisa iindawo apho ulawulo lwenzeka khona/List the environments in which management operates……………………………………………………...........
…………………………………………………………………………………..
5. Umsebenzi wokuqala wolawulo kuku…/Primary Management function is. ...
…………………………………………………………………………………...
6. Ucwangciso kuku…/Planning means. ………………………………………..
7. Amanyathelo okuseka iqela ngala…/Steps of Team Building are……………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
8. Abasebenzi ndibakhuthaza ngoku. ../I motivate my subordinates by…………
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………
LOLA IZEMBE LAKHO
Mawethu. Ngaphambi kokuba siqale ndicela ukhe ufunde eli balana:
Umfo othile wayeneshishini lokwenza amaplanga. Wayenendoda enye eyayimsebenzela, imgawulela imithi ze yena ayisike ngomatshini ukwenza amaplanga. Lomfo wayeselenethuba esebenza kweli ziko. Wayehlawulwa imali eqingqiweyo ngomthi ngamnye awugawulileyo.
Lakhula ishishini kwadingeka ukuba makafune umntu wesibini ukuncedisa umgawuli. Naye lo mfo ufikayo wathenjiswa ngokunikwa umvuzo oqingqiweyo ngomthi ngamnye awugawulileyo. Imivuzo yabo babeyihlawulwa qho ngeveki ngoLwesihlanu.
Ziqengqelekile iiveki lo mfo kudala ekho waqaphel’ ukuba umafik’ izolo lo ufumana umvuzo othe kratya kunowakhe. Wagqiba kwelokuba makakhe ayokuyiqonda kumphathi lento kuba yena yayingamphathanga kamnandi. Esakube embuzile umphathi ukuba kungani ugxa wakhe athi efika kodwa amodlule ngomvuzo? Umphathi wamkhumbuza ngesivumelwano sokuhlawulwa ixabiso elithile ngomthi ngamnye. Watsho echaza ukuba nalo mfo uphantsi kweso sivumelwano. Wamcebisa ukuba akhe ayokumbuza ukuba wenza njani ukuba yena agawule imithi emininzi.
Ngenene wazipha ithuba lokumndwendwela kwakhe, wafika exakekile elola izembe lakhe. Wambuza ukuba yintoni imfihlo yakhe eyenza ukuba agawule imithi emininzi kunaye?
Lo mfo wamphendula ngelithi qho emva komsebenzi uyalilola izembe lakhe khon’ ukuze limelane nomsebenzi wosuku olulandelayo.
Ukusuka kwakhe apho wafika wenza njengoko ecetyisiwe.
Ukusukela loo mini lenyuka inani lemithi ayigawula ngosuku, watsho wenyuka nomvuzo wakhe.
Nawe maneja phakama ulole izembe lakho. Mna ngezants’ apha ndikuxhobisa ngelitye lokulola.
Masitsho sisiya.
1. Ulawulo (Management)
Yintoni ulawulo?
Ulawulo yinkqubo yokunika umkhombandlela kumbutho (organization) ukuze ukwazi ukufezekisa imigomo neenjongo zawo ngokusebenzisa izixhobo onazo ngokufanelekileyo nangokukuko kwindawo osebenza kuyo.
Ngenxa yokuba izinto zingatolikeki ngokufanayo nangokuthe twatse ukusuka kolunye ulwimi ukuya kolunye, ndithanda ukuyikhumsha le nkcazelo ingentl’ apha ngolu hlobo:
Management is the process of directing an organization towards achievement of its goals and objectives through use of available resources effectively and efficiently in the environment in which it operates.
Ngxatsho ke ntwakuthi! Ukuba ubunenye inkcazelo yolawulo engasondelanga kule ndiyinikeze ngentl’ apha ndikucela ngesihle ukuba uyithathe uyifake kwingxowa yeplastiki uyiqhinele elityeni uyokuyiphosa elwandle, wakugqiba ukuyiphosa ungajongi ngemva xa ubuyela ekhaya.
Inkcazelo nengqiqo yolawulo enxamnye nale ndiyinikezileyo yile yenza ukuba abaphathi bangakwazi ukuphatha. Loo nto yenza ukuba umbutho ungakwazi ukufezekisa iinjongo zawo ngokufanelekileyo nangokukuko. Anditsho ukuba azilunganga ezo nkcazelo ngaphezu kokuba ndisithi azicacisi ngokuphandle ukuba yintoni ulawulo nokuba yintoni umaneja.
Kuqeqesho ebendilwenza loo maneja, abanye bebesithi ulawulo kukunika imiyalelo kubasebenzi, abanye bathi kukuqinisekisa ukuba abasebenzi benza lento kufuneka beyenzile kanti ke abanye bebengabhali kwampendulo kulo mbuzo. Le mibuzo ibiyile ingentla nawe uzivavanye kuyo.
Ngaphambi kokuba ndiqhube ndicela ukunika inkcazelo yomphathi.
Yintoni okanye ngubani umphathi/umaneja?
Umphathi ngumntu oqeshelwe ukukhomba indlela kumbutho aqeshwe kuwo ukuze ukwazi ukufezekisa imigomo neenjongo zawo ngokusebenzisa izixhobo onazo ngokufezekileyo nangokukuko kwindawo osebenza kuyo.
Nalapha ke uyakubona ukuba umphathi akaqeshelwanga ukuphatha abasebenzi njengoko uninzi lwabantu lucinga kwaye lubona njalo, kuquka nabaphathi abo. Abanye bade bayenze loo nto yokuphatha abasebenzi. Ukuba nawe ubunaloo ngcinga kwaye wenza lonto yokuphatha abasebenzi, ndicela usel’ uyidibanisa kulaa ngxowa iya elwandle.
Makhe ke ngoku ndizame ukucazulula le nkcazelo ngolu hlobo:
Inkqubo (Process)
Apha sithetha ngento eqhubekekayo. Ulawulo lombutho alungomcimbi (event) apho kuthiwa kugqityiwe ukulawula okanye ukuphatha. Ngalo lonke ixesha asemsebenzini ngalo umphathi kulindeleke ukuba anike umkhombandlela kumbutho.
Ukukhomba indlela
Andisakhumbuli kakuhle nokuba yayinguYesu Kristu na lo wakhe wathi akukho mfama