Sahi İnternet Beynimize Ne Yapıyor?

By Nihat Halici

Akla gelebilecek her alanda şiddetli bir değişimin kaydedildiği bir evreden geçiyoruz.
Dijital dünyadaki gelişmeler, gündelik hayatımıza yansıyor.
On yıllardır kanıksanan alışkanlıklar, bir çırpıda bir kenara itiliyor.
Bilgi teknolojileri hayatımızı kolaylaştırmakla kalmıyor, toplumlara yeniden çehre kazandıran
faktörler arasına katılıyor.
Bu kitap, teknolojiye bu açıdan yaklaşıyor.
“Bardağın yarısı dolu”, iyimserliğini elden bırakmıyor.
Diğer yandan okuru/kullanıcıyı sanal alemde yol-yordam sunacak küçük ipuçlarından da
mahrum bırakmıyor.
Kitap, bu yönüyle değişimi yansıtmakla kalmıyor, içerdiği “rehber”lerle aynı zamanda
değişimin de bir parçası oluyor.

• Language: Türkçe
• Publisher: Nihat Halici
• Release date: May 20, 2012
• ISBN: 9781476359052

Nihat Halici

Istanbul 1967 doğumlu, Istanbul Üniversitesi Iletisim Fakültesi’ni bitirdi. Aralarında Cumhuriyet, Sabah ve InterStar TV’nin de bulunduğu medya kuruluslarında çalıstı. Habercilik mesleğine polis-adliye muhabiri olarak basladı. Dıs haberler bölümünde görev yaptı. 2001-2003 tarihleri arasında Bağımsız Iletisim Ağı’nın web sitesi Bianet’in Internet yayınını yönetti. 2003’ten bu yana Almanya’nın en büyük kamu yayıncılığı kurulusu Deutsche Welle Türkçe servisinde editörlük görevini sürdürüyor. Burada multimedya ve online editörlük görevlerinin yanı sıra haftalık radyo programı Bilim-Teknik'i hazırlayıp sunuyor.

Book preview

MEDYA

En İyi 10 e-kitap Okuyucu

Elektronik posta kavramıyla henüz tanışmadığımız devirlerde, mektup yazılacağı zaman bakkalın yolu tutulurdu.

Hangi sınıftan olursa olsun, mektup yazılırken her evde belli bir özen, bir merasim havası yaşanırdı. Bakkal amcanın çizgili mi, çizgisiz mi sorusuna genelde çizgili yanıtı verilir, dosya kağıdı ve zarfla birlikte, kafada karalanacak cümleler uçuşurken evin yolu tutulurdu. Tıpkı çıtır ekmek gibi ille mektup kağıdımız da kırışıksız, apak ve taptaze olmalıydı!

Ya kitaplar? Her biri sanki bir kişiliğe sahipmişcesine ayrı kokusu, çağrışımlarla yüklü lekeleri, kurutulmuş kır çiçekleri barındıran kitaplar ne zaman hayal meyâl hatırladığımız anılar arasına katılacak?

Kitaplar da gün gelecek, yalnızca belli kuşakların bildiği ya da yaşlılarca bambaşka algılanan, farklı anlamlar yüklenen nesneler olacak. Yine kitaplar basılacak, bu kesin. Ama kitap, bildiğimiz yaygınlık ve nitelikte bir kavram olmaktan çıkacak, dijital diyarların bir parçasına dönüşecek.

Piyasalarda satılan e-kitap okuyucular, hem bu alanda yolun nereye uzandığı hakkında ip uçları veriyor, hem de işin henüz daha başında olduğumuzu ortaya koyuyor.

Okuyucu cihazlar ebat, ağırlık, ekran ve internete erişim özellikleriyle birbirinden ayrılıyor. Fiyatları 200 - 700 Euro arası oldukça geniş bir yelpazede değişebiliyor. Hesaplı görünen okuyucular işlemci ve hafıza kapasitelerinden, batarya ömründen kısıyor.

E-kitap okuyucusu alacakların iki özelliğe dikkat etmesini salık veririm:

Bunlardan biri format sorunu: E-kitaplarda format olarak bir standardın oturmamış olması, okuyucu cihazların da ayrı tellerden çalmasına neden oluyor. Ancak yine de ePUB formatının giderek kabul gördüğü gözleniyor. iPad’den Sony Reader’e ePUB’a çok sayıda cihaz destek veriyor. Ancak önerim, ePUB’ın yanı sıra PDF, rtf ve HTML gibi yaygın formatlara desteğin de aranması...

Ekran, e-okuyucularda henüz oturmamış bir başka özellik. E-ink, yani elektronik mürekkep, giderek ağır basıyor. Gözü yormayan bu teknoloji, güneşin altında da çok daha net bir görüntü sunuyor. E-ink ile basılı kâğıda yakın kalitede bir görüntü elde ediliyor. Gözü yormamasının sebebi bu.

Hemen her okuyucu cihazda e-ink teknolojisine geçerken iPad’in yanı sıra Jetbook da LCD ekran kullanıyor. Sayfa geçişlerinde LCD ekranın kararmadığını savunan LCD cephesi ekran arka aydınlatmasına ihtiyaç duyulmadığından daha az elektrik tüketimiyle daha uzun kullanım süresi sağlandığı gerekçesini öne sürüyor.

Belli başlı e-kitap okuyucuları ve öne çıkan özelliklerine kısaca göz atıyoruz:

Apple iPad: iPad, birçok elektronik cihaz için bir yol ayrımını ifade ediyor. Tablet bilgisayar sınıfına da girse, e-kitap okuyucular açısından iPad’den önce, iPad’den sonra diye bir ayrım yapmak yanlış olmayacaktır. iPad belki diğer e-okuyuculara kıyasla daha az yetersiz teknik özelliklerle geliyor olabilir. Yine de bu cihazda ihtiyaçların doğru kavranmış olduğunu görüyoruz: Teknoloji tutkunu her şeyi aynı anda istiyor: Video izleyip internette dolaştığı cihazla e-kitap da okumak istiyor. iPad bizi çağın okuruyla, multimedyal okur ile tanıştırıyor.

Sony Reader Touch Edition PRS 600: E-kitap okuyucularının kıdemli üreticisi Sony’den yeni bir cihaz: Sony Reader Touch Edition PRS 600, serinin bir önceki halkası PRS 505’e oranla dokunmatik ekranıyla öne çıkıyor. 300 Euro seviyesinden satılan PRS 600, inceliği ve 286 gram ağırlığıyla da dikkat çekiyor. E-kitaplarda arama yapılabiliyor, dijital notlar alınıyor.

Amazon Kindle 2: Alanın duayenlerinden Amazon da okuyucu cihazı Kindle’ı yeniledi. Kindle2, ilk cihaza oranla yepyeni özelliklerle geliyor. 285 gram ağırlık ve görünümüyle daha bir güzelleşmiş ama asıl güzellikler „cihazın içinde". 3G ile internete erişen Amazon Kindle2, USB girişi ve metni konuşmaya çevirme (Text-to-Speech) özellikleriyle dikkat topluyor.

Cybook Gen3: Fransız üretici Bookeen’in imzasını taşıyan bu cihaz, 269 Euro ile düşük fiyatla bir okuyucu edinmek isteyenlere sesleniyor. 174 gram ağırlığıyla bir hafif siklet olan Cybook Gen3, başta Amazon Kindle ve Sony PRS 505 olmak üzere önde gelen birçok cihaza güç veren e-ink teknolojisini kullanıyor. Maalesef ekranı hâlâ dokunmatik değil.

Txtr: E-kitap okuyucu cihazlarında hep Asya ve ABD’li firmaları görecek değiliz ya. Txtr, Berlin merkezli Wizpac tarafından geliştirilmiş. İnternete 3G ile erişiyor, e-ink teknolojisini kullanıyor. Cihaz, hız ve uzun batarya ömrüyle dikkat çekiyor. txtr.com adresinde hizmet veren site ise cihazın kullanıcıları arasında PDF’ten ePUB’a çeşitli formatlarda e-kitap alışverişine imkân sağlıyor.

Cool-er: Piyasanın yenilerinden, ABD’li Interead’in ürünü. Yalnızca 178 gram ağırlığıyla değil, 225 Euroluk fiyatıyla da dikkat çekiyor. iPod’u çağrıştıran görünümüyle özellikle gençlerin gönlünü fethetmeyi umuyor. İnternet bağlantısından yoksun cihaza kitaplar USB kablosu aracılığıyla aktarılıyor.

iRex 1000s Digital Reader: Cihaz, oldukça başarılı iLiad eBook Reader serisini üreten Hollandalı iRex Technologies’in imzasını taşıyor. Artırılan teknik özellikler ve kapasiteyle çıta bu cihazda belirgin şekilde yükseltiliyor. İşadamı ve üst düzey yöneticilere hitap eden cihaz, 1,2 cm’le en ince e-kitap okuyucuları arasında başı çekiyor.

iLiad 2nd Edition: iLiad, fiyat ve teknik yönleriyle öğrencileri cezbedebilecek özellikte bir cihaz. Liad 2nd edition, dipnotlar düşüp yorumlar karalamaya uygun 8,1 inçlik oldukça büyük bir ekrana sahip. iRex Technologies’in bu alanda geliştirdiği bir başka cihaz ise iLiad Book Edition.

BeBook: Hollandalılar bu e-kitap işini çok sevmiş olacak ki BeBook da yine bu ülkede merkezi bulunan Endless Ideas firması tarafından geliştirilmiş. Neo, One ve Mini olmak üzere 3 ayrı modeli bulunuyor.

Jetbook: New York merkezli ECTACO tarafından üretiliyor. Diğer cihazlar yanlızca siyah, beyaz ve gri tonlarda gelirken Jetbook’u kırmızı renkte edinmek de mümkün. E-kitap okuyucularında artık neredeyse standart haline gelen e-ink teknolojisi yerine Apple iPad’de olduğu gibi LCD ekran tercih edilmiş.

Ücretsiz e-kitap için 10 adres

Türkçe e-kitap denince listenin başına Altkitap’ı yazmak gerekiyor. Altkitap, 10 yıldır yayın hayatına devam ediyor. Yayın Kurulu’nda Murat Gülsoy, Yekta Kopan ve Adnan Kurt yer alıyor. Editörlüğünü Cem Uçan’ın yaptığı Altkitap.com’un yayınladığı e-kitapların tasarımı ise Faruk Ulay’a ait. Temiz ve estetik web sayfaları ise Sercan Şengün ile Onur Yıldırım’ın elinden çıkmış.

Birkaç saniye süren bir işlemle ücretsiz üye olabileceğiniz Altkitap.com, her yıl bir öykü yarışması düzenliyor. Pdf formatındaki kitapları sıkıştırılmış zip dosyası olarak indiriyor, Adobe Acrobat Reader programıyla okuyabiliyorsunuz.

Altkitap yılların birikimi, belli ki ince eleyip sık dokunuyor. Ama yine de siteyi „hareketlendirecek" bir takım özelliklerin eksikliğini duyuyorsunuz. Örneğin insan ister istemez toplam kaç kitap var, hemen giriş sayfasında görmek istiyor. En çok indirilen kitap hangisi? Öykü, roman, şiir vs. hangi kategoride, ne kadar eser var? Oysa 2000’lerin başında belki mazur görülebilecek bu eksiklikler, artık benzer sitelerde olmazsa olmaz olarak görülüyor.

Türkçe e-kitap indirebileceğiniz bir başka site, kitap-indir.blogspot.com. 2007’de yayın hayatına başladıktan sonra 328 e-kitabın linkini vermiş. Bu yıl içinde verdiği link sayısı ise 81. Kitaplar bilgisayardan hobiye, İngilizce dil eğitiminden klasiklere ayrıntılı şekilde kategorilere ayrılmış. Altkitap’ta eksikliğini duyduğunuz burada var: Ayrıntılı arama imkânı, „en çok sevilenler ve „önerilenler köşeleri… E-posta adresinizi bırakırsanız sizi her yeni e-kitapta otomatik olarak haberdar eden bir listeye ekleniveriyorsunuz. Hatta sitede o anda sizinle birlikte kaç kişi var, neler indiriyorlar, dünyanın nerelerinden geliyorlar, bunu bile görmeniz mümkün. Hangi e-kitaplar indiriliyordu, merak edip baktım: Dostoyevski—Kumarbaz, Uğur Mumcu Kitapları, Karagöz ve Hacivat Fıkraları, Adobe Actionscript 3.0 (programlama ve bileşenlerini kullanma)…

Buraya kadar iyi hoş, ancak kitap-indir.blogspot.com’a düzgün, kaliteli, yasal e-kitaplar okumak üzere gelenlerin ilk yarım saat içinde hayal kırıklığına uğrayacaklarını peşin peşin söyleyelim. Bir kitabı alıp, sayfa sayfa tarayıp, herhangi bir OCR (Optical Character Recognition - Optik Karakter Tanıma) programından geçirip, buradan çıkan metni, misal, „Orhan Pamuk Sessiz Ev başlığını verdiğiniz bir Word belgesine yapıştırırsanız, okurlara saç baş yoldurursunuz. Ama sonunda bu site de belki „neyin nasıl olması ve olmaması gerektiği konusunda size bir fikir verecektir.

Kitap, Google’ın sayısız projesinden biri. Google, 2006 yılında yayıncıları, kitaplarının para karşılığında online olarak okunması için davet etti. ABD ve Avrupa’da köklü üniversitelerin yönetimleriyle pazarlık masasına oturdu; kütüphanelerinde yüz binlerce kitap bulunduran birçok üniversiteyi projesine katılmaya ikna etti. Sorunlar, davalar, şikayetler olmadı mı? Hâlâ devam eden davalar bile var. Ama Google elindeki teknik imkânlarla muazzam bir mekanizma kurdu. Bunları dijital ortama aktardı. Ve sonunda beklenen an geldi çattı: books.google.com.tr adresinden ulaşabileceğiniz servis, kullanıcılara kitapların özetlerini, nereden, hangi sitelerden temin edilebileceğini gösteriyor. Varsa, kitabı daha önce edinmiş kullanıcıların yorumlarını da okuyabiliyorsunuz.

Google kitapları hemen her platformda okunabilecek. Kindle okuyucularının yanı sıra çok yaygın şekilde kullanılan EPUB açık standart formatını destekleyecek. Farklı işletim sistemleriyle çalışan akıllı telefonlar tarafından da okunabilecek.

İnternet ve kitap denince değinmeden geçemeyeceğimiz bir başka adres ise Open Library. Burası kitap dünyasının Wikipedia’sı. Pek çaktırmıyor ama, aslında yıllardır interneti arşivleyen Internet Archive projesinin bir parçası. 2007’de yola çıkmış, günümüzde sitede 30 milyondan fazla kayıt var. Bizi ilgilendiren tarafı, bunun 1 milyondan fazlasının tam metin, ücretsiz, e-kitaplardan oluşuyor olması. Open Library’e dileyen herkes katkıda bulunabiliyor. Open Library’ciler, katılımı artırmak için elerinden geleni yapmışlar. Bunun için muhtelif sayıda API’ler, harici hizmet ve uygulamalar üretilmiş. Örneğin blog altyapısı olarak yaygın şekilde kullanılan WordPress için geliştirilen eklenti, sitenizde Open Library arşivine bir pencere açılmasını sağlıyor. Yine FireFox eklentisi de aynı şekilde projenin veritabanını doğrudan tarayıcı arayüzünüz üzerinden aramanıza imkân veriyor.

Biraz ayrıntılı yazmak istediğim adreslerden sonra sıra geldi