پروژه تاریخ شفاهی ایران کریم سنجابی (زاده ۱۲۸۳ – درگذشته ۱۳ تیر ۱۳۷۴) سیاستمدار ایرانی، نماینده مجلس شورای ملی، استاد دانشکده حقوق دانشگاه تهران و از رهبران جبهه ملی ایران و حزب ایران، وزیر فرهنگ دولت محمد مصدق و وزیر خارجه ایران در دولت مهدی بازرگان بود.تولد و تحصیل[ویرایش]کریم سنجابی درسال ۱۲۸۳ در کرمانشاه متولد شد. پدرش قاسم‌خان سردار ناصر رئیس ایل سنجابی بود. در بحران جنگ جهانی اول و مهاجرت خانواده‌اش، حساب و هندسه را نزد سلیمان‌میرزا اسکندری و علوم دیگر را نزد آقا میرزا طاهر تنکابنی و سهراب زاده فرا گرفت. سیزده ساله بود که ایل سنجابی مورد حمله و تاراج انگلیسی‌ها قرار گرفت. پدرش را اسیر کرده و به بغداد فرستادند و ایل سنجابی نیز به کرمانشاه کوچ داده شد. در این زمان سنجابی دوره اول متوسطه را به پایان رسانده بود. در سال ۱۳۰۰ به تهران آمد و در مدرسه عالی علوم سیاسی ثبت نام کرد. پس از دریافت دیپلم عالی، به مدرسه عالی حقوق رفت و در سال ۱۳۰۷ با نخستین گروه محصلان اعزامی به اروپا، راهی پاریس شد. در پاریس با ارائه پایان‌نامه خود تحت عنوان «اصلاحات کشاورزی و کشاورزان در ایران» موفق به دریافت دکترای دولتی حقوق عمومی از دانشگاه پاریس شد.[۴][۵]سنجابی پس از بازگشت به ایران در سال ۱۳۱۳ به سمت دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی و اقتصادی دانشگاه تهران منصوب شد و حقوق ادراری را درس می‌داد. او پس از ۵ سال که به درجه استاد تمام رسید، به استخدام وزارت فرهنگ درآمد و سپس در فاصله سال‌های ۱۳۲۳ تا ۱۳۲۵ (ش) رئیس دانشکده حقوق شد.خانواده[ویرایش]در سال ۱۳۱۵ با فخرالملوک اردلان (خواهر علی اردلان) ازدواج کرد که حاصل این ازدواج سه پسر و یک دختر بود.[۶] فرزند بزرگ او خسرو (سام) (۲۰۱۳-۱۹۳۷) در سالهای دهه ۳۰ خورشیدی به امریکا رفت و در آنچا با یک دختر امریکایی ازدواج کرد. خسرو یک کارآفرین موفق بود از جمله برند هایی که او ایجاد کرد رستورانهای صبحانه گرند اسلم ، رستوران‌های Joby's، مزرعه های بادام، گردو و برنج در اطراف چیکو و برند Trophy Ammo که در زمینه مهمات شکار شهرت جهانی دارد.[۷] پسر دوم او دکتر پرویز سنجابی یک جراح در امریکاست و پسر سوم او سعید سنجابی است.فعالیت سیاسی[ویرایش]سنجابی از بنیانگذاران حزب میهن بود و بعدها به حزب ایران پیوست و در سال ۱۳۲۵ حزب ایران با حزب توده ائتلاف کرد. در تحصن دربار بر سر انتخابات مجلس شانزدهم با مصدق همراه بوده و از آن پس به عضویت جبهه ملی ایران درآمد. مدت کوتاهی به سمت وزارت فرهنگ در دولت مصدق رسید. سنجابی برای اینکه مجلس در دست طرفداران مصدق باقی بماند از وزارت استعفا کرد و به نمایندگی مردم کرمانشاه در مجلس رسید. در خرداد ۱۳۳۱ در دعوای میان ایران و انگلستان در بحران شرکت نفت انگلیس و ایران، ایران سنجابی را به عنوان قاضی اختصاصی خود در این پرونده به دیوان دادگستری بین‌المللی معرفی کرد. (در پرونده‌های دیوان بین‌المللی هر یک از دو کشور حق معرفی یک قاضی اختصاصی را دارند. یکی از قضات دیوان به نام آرنولد مک نایر تبعه انگلستان بود)[۸][۹] سنجابی (نفر اول از چپ) در کابینه دولت مصدقسنجابی، قاضی اختصاصی ایران در دیوان بین‌المللی دادگستری در پرونده نفت ایران و انگلیس پس از کودتای ۲۸ مرداد حدود ۱۹ ماه مخفی بود و در نهایت باتوجه به موقعیت بین‌المللی و با شفاعت حشمت‌الدوله والاتبار آزاد شده[۱۰][۱۱] و به دانشگاه بازگشت و تا سال ۱۳۳۸ فعالیت سیاسی نداشت. با تشکیل جبهه ملی دوم در سال ۱۳۴۰ سنجابی وارد فعالیت شد ولی در نهایت با بروز اختلافاتی میان علی امینی و جبهه ملی و سرکوب دانشجویان دانشگاه، در نهایت امینی کنار گذاشته شد.[۴]سنجابی نیز به زندان افتاد.سنجابی و انقلاب ۱۳۵۷[ویرایش]سفر به امریکا[ویرایش]سنجابی پس از آزاد شدن از زندان درخواست بازنشستگی کرد و به آمریکا عزیمت کرد و در سال ۱۳۵۰ به ایران مراجعت کرد و فعالیت‌های محدودی به همراه یارانش آغاز کرد تا آنکه در سال ۱۳۵۵ با به وجود آمدن فضای مناسب شروع به فعالیت کردند.نامه سه امضایی[ویرایش]در خرداد ۵۶ او به همراه داریوش فروهر و شاپور بختیار نامه سرگشاده معروف را به شاه نوشته و او را از ادامه سیاست‌هایش بر حذر داشتند.[۸]خلاصه متن نامه سه امضایی ۲۲ خرداد ۱۳۵۶ به شاهپیشگاه اعلیحضرت همایونی، شاهنشاهافزایندگی تنگناها و نابسامانیهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور چنان دورنمای خطرناکی را در برابر دیدگان هر ایرانی قرار داده که امضاء کنندگان زیر بنابر وظیفه ملی و دینی در برابر خدا و خلق خدا با توجه به اینکه در مقامات پارلمانی و قضایی و دولتی کشور کسی را که صاحب تشخیص و تصمیم بوده، مسئولیت و مأموریتی غیر از پیروی از «منویات ملوکانه» داشته باشد نمی‌شناسیم و در حالی که تمام امور