Η Αττική Εταιρεία

By Κωνσταντίνος Σάθας

Ο Κωνσταντίνος Σάθας υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ιστορικούς του νέου ελληνισμού, θέτοντας τις βάσεις για την ανάπτυξη των Βυζαντινών και Μεσαιωνικών σπουδών στη χώρα μας. Οι έρευνές του έφεραν στο φως αρκετές αφανείς και συνάμα “αποκλίνουσες” όψεις της ελληνικής ιστορίας, όπως για παράδειγμα την ύπαρξη μιας αδελφότητας μυημένων «εθνικών» στον Μυστρά του 15ου αιώνα, καθοδηγούμενη από τον φιλόσοφο Γεώργιο Γεμιστό – Πλήθωνα, τον ρόλο που διαδραμάτισαν λόγιοι αρχαιολάτρες stratioti (ή Στρατιώτες) στη Δύση στα χρόνια μετά την Άλωση, καθώς επίσης και τη δράση μιας μυστηριώδους “Εταιρείας”, που έως και τις παραμονές της Επανάστασης κρατούσε άσβεστη τη φλόγα των αρχαίων μυστηρίων και του ελληνισμού.

Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας αποτελεί μία συλλογή επιλεγμένων αποσπασμάτων από τα έργα του Σάθα, “Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη” και “Βιογραφίαι των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Ελλήνων”, διανθισμένη με έναν ιδιαίτερα διαφωτιστικό πρόλογο του δημοσιογράφου Στέφανου Μυτιληναίου, που δίνει νέες διαστάσεις στην υπόθεση που εξετάζουμε.

Κύρια επιδίωξη του παρόντος τόμου δεν αποτελεί σε καμία των περιπτώσεων η προσπάθεια δημιουργίας μιας ακόμα θεωρίας συνωμοσίας, όπως νομίζουν οι επιρρεπείς σε τέτοιες ασχολίες, αλλά το ελάχιστο καθήκον να αποκατασταθεί η ιστορική προσφορά των Ελλήνων λογίων στην Αναγέννηση και τον σύγχρονο δυτικό πολιτισμό, μέχρι και τον Διαφωτισμό και να τους αποδοθούν οι τιμές που τους πρέπουν από τις εταιρείες του λεγόμενου «εσωτερισμού».

• Language: Ελληνικά
• Publisher: iWrite - Pigi - Daidaleos
• Release date: Sep 25, 2023
• ISBN: 9789606273285

Book preview

attiki-etaireiacover.jpg

τίτλος συγγράματος: Η Αττική Εταιρία

συγγραφέας: Κωνσταντίνος Σάθας

έκδοση ebook: Μάρτιος 2022

isbn: 978-960-627-328-5

διεύθυνση έκδοσης: Μηνάς Παπαγεωργίου

atelier: Αντώνης Καραναύτης, Γιάνννης Ερμείδης, Λυδία Χατζήμαρκου

φιλολογική επιμέλεια: Μυρτώ Μαραγκού

Εκδόσεις iWrite

Θεσσαλονίκη-Αθήνα

Απαγορεύεται η δημοσίευση μέρους ή του συνόλου του βιβλίου αυτού, η αναπαραγωγή ή η μετάδοσή του με οποιοδήποτε οπτικοακουστικό μέσο, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.

Βιογραφικό

Ο Κωνσταντίνος Σάθας (ψευδώνυμο του Κωνσταντίνου Σαθόπουλου) γεννήθηκε στην Αθήνα το 1842 με καταγωγή από το Γαλαξίδι. Στην Αθήνα ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του και παρακολούθησε μαθήματα στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου. Διέκοψε τις σπουδές του για να ασχοληθεί με τη φιλολογική επεξεργασία και κριτική έκδοση του χειρογράφου του Χρονικού του Γαλαξιδίου το 1865. Σε νεαρή ηλικία ασχολήθηκε, επίσης, με τη λογοτεχνία και τη μετάφραση.

Η ενασχόληση του Σάθα με το Χρονικό του Γαλαξιδίου εγκαινίασε τη στροφή του στην παλαιογραφική και βιβλιογραφική μελέτη, με έμφαση στη μεσαιωνική και μεταβυζαντινή ελληνική ιστορία. Ιδιαίτερα ανθηρή για τον Σάθα περίοδος στάθηκαν τα χρόνια 1870-1895, οπότε με κρατική και ιδιωτική οικονομική ενίσχυση πραγματοποίησε έρευνες στα αρχεία της Βενετίας, της Κωνσταντινούπολης και του Παρισιού.

Γύρω στο 1895, η έλλειψη οικονομικών πόρων και η προσβολή του από ασθένεια της όρασης, τον ανάγκασαν να διακόψει τις μελέτες του. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε στο Παρίσι, όπου και πέθανε στα 1914. Το σύνολο του έργου του τον κατέστησε έναν από τους προδρόμους της νεοελληνικής φιλολογικής και ιστορικής επιστήμης.

Lux Orbis

Πορευόμαστε σε εποχές όπου τα σκοτάδια απλώνουν και πάλι απειλητικά τη σκιά τους πάνω από την ανθρωπότητα, σε κάθε πτυχή του βίου μας: πολιτική, κοινωνική, θρησκευτική... Στη χώρα μας τα φαινόμενα αυτά εμφανίζονται μεγεθυμένα, γεγονός που έχει καταφανέστατα επηρεάσει μία σειρά από παράγοντες που επιδρούν αρνητικά στην ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία και κουλτούρα μας.

Η νέα σειρά βιβλίων των εκδόσεων iWrite, με την επωνυμία Lux Orbis (Το φως του κόσμου), αποπειράται να αναδείξει προοδευτικές ιδέες σύγχρονων στοχαστών, μα και λαμπρά, λησμονημένα έργα από την εποχή της νεωτερικότητας (17ος-20ός αιώνας). Απώτερος στόχος της φρέσκιας αυτής εκδοτικής προσπάθειας είναι να θέσει στο προσκήνιο της Δημόσιας Σφαίρας την ανάγκη για τον ερχομό ενός Νέου Διαφωτισμού, ο οποίος με τη σειρά του θα μπολιάσει την κοινωνία με πληροφορίες και ριζοσπαστικές θέσεις που θα βοηθήσουν να σηκωθεί και πάλι ο Ήλιος πάνω απ’ την Ελλάδα.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το γεγονός της συμπλήρωσης 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση που έπληξε τη χώρα μας κατά την τελευταία δεκαετία, ήταν αναμενόμενο να ανοίξει μία μεγάλη συζήτηση αναφορικά με τη φύση της ελληνικής ταυτότητας, την επαναξιολόγηση σημαντικών πτυχών της ιστορίας μας, αλλά και την αμφισβήτηση του ρόλου παραδοσιακών κοινωνικών θεσμών. Ποιος, άλλωστε, δεν κοιτάει τον εαυτό του στον καθρέπτη τις δύσκολες στιγμές, αναλογιζόμενος τι έπραξε σωστά και τι λάθος;

Ο Κωνσταντίνος Σάθας υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ιστορικούς του νέου ελληνισμού, θέτοντας τις βάσεις για την ανάπτυξη των Βυζαντινών και Μεσαιωνικών σπουδών στη χώρα μας. Στις μέρες μας είναι ελάχιστα γνωστός, ακριβώς επειδή αντιτάχθηκε στο κυρίαρχο ιδεολογικά, από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα και εξής, εθνικό αφήγημα του ελληνοχριστιανισμού των Ζαμπέλιου και Παπαρηγόπουλου. Αμφισβήτησε την ελληνικότητα του Βυζαντίου, έκανε λόγο για μη… ομαλή ένταξη του χριστιανισμού στις συνειδήσεις των ελληνικών πληθυσμών –αναφερόμενος μάλιστα σε περιοχές που εκχριστιανίστηκαν μόλις κατά τον 15ο αιώνα–, ενώ υποστήριξε ότι η φιλοσοφία και οι πρακτικές άσκησης της ελληνικής κοσμοθέασης δεν εξαφανίστηκαν μέσα στους αιώνες, παρά την έλευση του Βυζαντίου και της Τουρκοκρατίας. Είναι χαρακτηριστική η αντίδραση του Παπαρηγόπουλου, που στα 1899 σημειώνει για τον Σάθα¹ στο έργο του Τα διδακτικώτερα πορίσματα της ιστορίας του Ελληνικού Έθνους: Ο μεσαιωνοδίφης εκείνος... παρεποίησε την σεμνήν του Θουκυδίδου επιστήμην, μεταβαλών αυτήν εις ιλαροτραγωδίαν, όπως οι ημέτεροι πρόγονοι εκάλουν πάσαν της τραγωδίας διακωμώδησιν.

Για τη συγγραφή των μελετών του ο Σάθας δεν περιορίστηκε μόνον στις εν Ελλάδι υπάρχουσες ιστορικές πηγές. Επιφανείς ιστοριοδίφες της εποχής του, χρηματοδότησαν τα ταξίδια του σε πόλεις με έντονο το ελληνικό στοιχείο, όπως για παράδειγμα στην Κωνσταντινούπολη, τη Φλωρεντία, τη Βενετία κ.ά. Τα προηγούμενα είχαν ως αποτέλεσμα να έρθουν στο φως αρκετές αφανείς και συνάμα αποκλίνουσες όψεις της ελληνικής ιστορίας, όπως για παράδειγμα η ύπαρξη μιας αδελφότητας μυημένων «εθνικών» στον Μυστρά του 15ου αιώνα, καθοδηγούμενη από τον φιλόσοφο Γεώργιο Γεμιστό – Πλήθωνα, ο ρόλος που διαδραμάτισαν λόγιοι αρχαιολάτρες stratioti (ή Στρατιώτες) στη Δύση στα χρόνια μετά την Άλωση, καθώς επίσης και η δράση μιας μυστηριώδους Εταιρείας, που έως και τις παραμονές της Επανάστασης κρατούσε άσβεστη τη φλόγα των αρχαίων μυστηρίων και του ελληνισμού.

Το παράδοξο αναφορικά με την περιβόητη Εταιρεία στην οποία αναφέρεται ο Κωνσταντίνος Σάθας, είναι ότι η ύπαρξή της δεν επιβεβαιώνεται από κανένα άλλο επίσημο ιστορικό έγγραφο. Αναλύοντας κανείς εντελώς κυνικά το παραπάνω γεγονός, καταλήγει στο συμπέρασμα πως είτε πρόκειται για μία υπόθεση που για άγνωστους σε εμάς λόγους αποφάσισε να επινοήσει ο Έλληνας ιστορικός είτε κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του πέτυχε να αποκτήσει πρόσβαση σε ιδιωτικά αρχεία παλαιών ελληνικών οικογενειών (πιθανότατα της Ιταλίας), που εμπλούτισαν περαιτέρω τις γνώσεις του επάνω στο συγκεκριμένο πεδίο έρευνας.

Επιπλέον ενδιαφέρον στην όλη υπόθεση, έδωσε το 2017 ο αείμνηστος συγγραφέας και ιστορικός ερευνητής Βλάσης Ρασσιάς, με την έκδοση του ιστορικού αφηγήματός του ... το μεγαλείο και την απελπισία σου (εκδ. Ανοιχτή Πόλη). Ο Ρασσιάς, ένας από τους σοβαρότερους εκπροσώπους του ρεύματος για την επαναφορά της ελληνικής κοσμοθέασης, των αρχαίων ελληνικών αρετών και αξιών στον σύγχρονο κόσμο κατά τις τελευταίες δεκαετίες, υποστήριξε ότι το 1994 συναντήθηκε στην Αθήνα με έναν άνδρα ονόματι Αγαθία, που του συστήθηκε ως εκπρόσωπος της Ολυμπίας Αδελφότητας, μιας συλλογικότητας που ταύτισε με την Εταιρεία του Σάθα.

Η έκδοση του τόμου που κρατάτε στα χέρια σας από τη σειρά Lux Orbis των εκδόσεων iWrite, χαρακτηρίζεται από μία διττή στόχευση. Αφενός να ανανεώσει το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού για το έργο και τις απόψεις του Κωνσταντίνου Σάθα αναφορικά με τη φύση της ελληνικότητας και τις διαμάχες για την ελληνική ταυτότητα κατά τον 19ο αιώνα και αφετέρου να συγκεντρώσει σε ένα βιβλίο όλες τις αναφορές που υπάρχουν στα έργα του σχετικά με την Αττική Εταρεία και τις προσωπικότητες που εμπλέκει σε αυτήν.

Για τον λόγο αυτό πραγματοποιήθηκε η μεταγραφή επιλεγμένων αποσπασμάτων από την Εισαγωγή του έβδομου τόμου του έργου του, Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη (1872-1894), καθώς επίσης και βιογραφίες στοχευμένα επιλεγμένων λογίων από το βιβλίο του Βιογραφίαι των εν τοις γράμμασι διαλαμψάντων Ελλήνων (1868). Ο πρόλογος του παρόντος έργου υπογράφεται από τον δημοσιογράφο Στέφανο Μυτιληναίο, έναν από τους ανθρώπους που ασχολείται επισταμένα εδώ και πολλά χρόνια με το ζήτημα που εξετάζεται εδώ, δίνοντας μάλιστα μέσα από τις σελίδες που ακολουθούν ορισμένες πολύ ενδιαφέρουσες νέες διαστάσεις και ερευνητικές προοπτικές στην όλη υπόθεση. Σε μορφή παραρτήματος αναδημοσιεύεται το σχετικό άρθρο του Στ. Μυτιληναίου που είχε πρωτοπαρουσιαστεί σε περιοδικό έρευνας το καλοκαίρι του 2004. Στο τέλος του βιβλίου παρουσιάζονται οι λιγοστές –πλην όμως άκρως βοηθητικές– βιβλιογραφικές προτάσεις που θα μπορούσαν να συνοδεύσουν τη μελέτη του παρόντος έργου.

Μηνάς Παπαγεωργίου,

διευθυντής σειράς Lux Orbis

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Οι Άγγλοι βρέθηκαν για πρώτη φορά αντιμέτωποι με τους Στρατιώτες το 1513 στην πολιορκία του Θερουάν (Καλαί). Στη μάχη του Σπερς, μία πολεμική σύγκρουση της πολιορκίας στις 16 Αυγούστου 1513, το ελαφρύ ιππικό των Στρατιωτών, που μαχόταν στο πλευρό των Γάλλων, συνεπλάκη με τα στρατεύματα του Ερρίκου του Η΄. Εντυπωσίασαν τόσο τον χρονικογράφο Έντουαρτ Χολ με τις ανορθόδοξες πολεμικές τακτικές τους, που τους συμπεριέλαβε στη διήγησή του περιγράφοντάς τους ως ελαφρείς ιππείς που φόραγαν ημίψηλα καστόρινα καπέλα και ήταν οπλισμένοι με μικρά δόρατα και τουρκικά ξίφη. Πράγματι, οι Στρατιώτες ήταν ελαφρά οπλισμένοι σε σχέση με τα ευρωπαϊκά ιππικά της εποχής. Όπως και οι Ακρίτες, έφεραν ελαφρά λόγχη, κυρτή σπάθη, κεφαλοθραύστη και ενίοτε ασπίδα, αλυσιδωτό θώρακα, βαλίστρα και κράνος ή ένα ψηλό καπέλο (πίλο). Οι περίεργοι στην εμφάνιση και στη μάχη Έλληνες καβαλάρηδες φαίνεται ότι εντυπωσίασαν και τον Άγγλο βασιλιά, που φρόντισε άμεσα να τους προσλάβει ως μισθοφόρους στον στρατό του και να τους στείλει ένα χρόνο μετά, το 1514, να αντιμετωπίσουν τους επίσης «ανορθόδοξους» στη μάχη Σκωτσέζους.

Οι Στρατιώτες εγκαταστάθηκαν για τα καλά στο Λονδίνο, στις υπηρεσίες του Ερρίκου του Η΄, ο οποίος 26 χρόνια μετά, το 1540, τους έστειλε ξανά να πολεμήσουν στη Σκωτία. Το 1545 και ενώ συνεχιζόταν η αγγλική εκστρατεία ενάντια στους Σκωτσέζους, ο Κερκυραίος χρονικογράφος Ανδρόνικος Νούκιος βρέθηκε στο μέτωπο, στον ποταμό Τουίντ, και παρακολούθησε τις επιχειρήσεις που διεξήγαγαν οι Στρατιώτες υπό τη διοίκηση του καπετάνιου Θωμά Αργείτη, του «Θωμά εξ Άργους» όπως τον αναφέρει, τον οποίο επαινεί στο δεύτερο βιβλίο των περιηγήσεών του για το «κουράγιο, τη σύνεση και την πολεμική του εμπειρία».

Ο Νούκιος ακολούθησε το ελληνικό τάγμα, που αποτελούνταν από 550 ιππείς και στην επόμενη εκστρατεία του, στη Γαλλία, στην πολιορκία της Βουλώνης το 1546. Οι 550 Έλληνες ελαφρείς ιππείς κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν 1000 βαριά θωρακισμένους Γάλλους ιππότες. Πριν τη μάχη, στην οποία θριάμβευσε η ελληνική τακτική, και ενώ το οχυρό του αγγλικού σώματος πολιορκείτο από υπέρτερο αριθμό Γάλλων, ο Θωμάς τόνωσε το ηθικό των πολεμιστών του με τον ακόλουθο λόγο που κατέγραψε ο επί τόπου ευρισκόμενος Ανδρόνικος Νούκιος:

«Άνδρες συστρατιώται, ημείς μεν ως οράτε, εν εσχάτοις της οικουμένης τανύν οικούμεν μέρεσι. … Διό, προς τους πολεμούντες ημάς γενναίως αντιπαραταξόμεθα, … Έλλήνων γαρ εσμέν παίδες, και βαρβάρων σμήνος ου πτοούμεθα. … ανδρείως και συντεταγμένως τοις εχθροίς επιβάλωμεν, … και την πάλαι θρυλλουμένην Ελλήνων ανδρίαν, έργοις αυτοίς, φανεράν ποιήσωμεν».

Νωρίς την αυγή οι Στρατιώτες έστησαν ενέδρα στους δυσκίνητους Γάλλους ιππότες και με τους ευέλικτους ελιγμούς τους προκάλεσαν μεγάλη καταστροφή στον εχθρό. Σκοτώθηκαν μόλις 35 Έλληνες και από την άλλη 360 Γάλλοι, επρόκειτο για μια πραγματική σφαγή, που ενίσχυσε ακόμα περισσότερο τη φήμη των «τρομερών Στρατιωτών». Ο καπετάνιος Θωμάς Αργείτης τραυματίστηκε στη μάχη, ο ηρωισμός του όμως αναγνωρίστηκε από τον Ερρίκο τον Η΄ που όχι μόνο τον εξύμνησε αλλά και τον αντάμειψε με το ποσό μισθών ενός έτους. Μετά τη Βουλώνη ο Θωμάς και οι άνδρες του επέστρεψαν στην Αγγλία, ο Νούκιος αναχώρησε για την Ιταλία.

Ο Θωμάς Αργείτης ταυτίζεται από ορισμένους ιστορικούς με τον Θωμά Μπούα, της γνωστής Στρατιωτικής οικογένειας των Μπούα, οι οποίοι ξέρουμε ότι ανήκαν στην αδελφότητα των Πλατωνικών που ίδρυσε ο Πλήθων Γεμιστός στον Μυστρά, στην οποία δεν συμμετείχαν μόνο λόγιοι αλλά και στρατιωτικοί. Οι Μπούα λέγεται ότι έπαιξαν μαζί με άλλους Στρατιώτες καθοριστικό ρόλο στην ίδρυση της Ελληνικής Αδελφότητας Βενετίας (1498) και στην ανέγερση της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων (1539-1573). Ο Άγιος Γεώργιος είναι προστάτης των Στρατιωτών και των Ιπποτών, είναι ο Αήττητος Ήλιος, ο Απόλλων και ο Μίθρας. Είναι ο Άγιος προστάτης του Ελληνικού Στρατού έως και σήμερα. Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στη Βενετία είναι ένας Στρατιωτικός ναός, δεν προοριζόταν δηλαδή μόνο για τις θρησκευτικές ανάγκες της ελληνικής παροικίας αλλά και του Τάγματος των Στρατιωτών και της μυστικής Αττικής Εταιρείας τους, όπως μετονομάστηκε η εταιρεία των «Αδελφών εν Πλατώνι» του Μυστρά. Να προστεθεί εδώ ότι οι Στρατιώτες που ακολουθούσαν τον Μερκούριο Μπούα έγιναν γνωστοί στη Δύση και ως Αργουλέτοι από τον τόπο καταγωγής τους, την Αργολίδα.

Δεν έχει όμως νόημα να σταθώ περισσότερο στη δράση των στρατιωτών στην Ιταλία της Αναγέννησης, αυτά και άλλα πολλά τα αναφέρει ο Σάθας στην ανά χείρας έκδοση, ενώ για το ίδιο θέμα που το γνώριζαν εξαιρετικά έγραψαν ο Βασίλης Μισύρης και ο Βλάσης Ρασσιάς, δύο αγαπητοί μου φίλοι που δυστυχώς δεν βρίσκονται πλέον ανάμεσά μας. Θέλω να επιμείνω στην Αγγλία.

Ο Ερρίκος Η΄ πέθανε στις 28 Ιανουαρίου 1547. Τον διαδέχτηκε ο γιος του Εδουάρδος ΣΤ΄, που αν και πολλά υποσχόμενος πέθανε πριν προλάβει να ενηλικιωθεί το 1553. Μέχρι το 1558 η Αγγλία κυβερνήθηκε από τη φανατική ρωμαιοκαθολική Μαρία Α΄, πρωτότοκη κόρη του Ερρίκου, η οποία έμεινε γνωστή ως Αιμοσταγής Μαρία (Bloody Mary) επειδή έκαψε στην πυρά εκατοντάδες αντιφρονούντες και προτεστάντες. Η Μαρία Α΄ πέθανε από γρίπη και τον Νοέμβριο του 1558 τη διαδέχτηκε η ετεροθαλής αδελφή της Ελισάβετ Α΄ της Αγγλίας, η οποία βασίλεψε επί 45 χρόνια μέχρι τον θάνατό της στις 24 Μαρτίου 1603. Είναι ίσως η δημοφιλέστερη και διασημότερη από τις γυναίκες μονάρχες του Αγγλικού Θρόνου.

Η Ελισάβετ μιλούσε και διάβαζε σε έξι γλώσσες: αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, ισπανικά, ελληνικά και λατινικά. Περνούσε ώρες μελετώντας ελληνική φιλοσοφία και λατινική γραμματεία. Κυβέρνησε ως μια «Παρθένος Βασίλισσα» και ως Ανώτατος Κυβερνήτης της Αγγλικανικής Εκκλησίας. Όλα αυτά είναι εξαιρετικά προχωρημένα για την εποχή της και η έμπνευσή τους προφανώς δεν εκπορευόταν από τον συντηρητικό προτεσταντισμό που ασπαζόταν και υπερασπιζόταν ως θρησκεία του βασιλείου της. Οι πράξεις της και η συμπεριφορά της φαίνεται να «καθοδηγούνται» μέσα από μια βαθιά γνώση του ελληνορωμαϊκού προχριστιανικού κόσμου. Ήταν όμως μόνο εγκυκλοπαιδική η έμπνευσή της; Θεωρώ πως όχι.

Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι εκατοντάδες Έλληνες Στρατιώτες υπηρετούσαν στον στρατό του πατέρα της επί δεκαετίες και αυτοί οι άνδρες είχαν εγκατασταθεί μόνιμα στην Αγγλία. Έφτιαξαν οικογένειες με ντόπιες γυναίκες, απέκτησαν παιδιά και ενσωματώθηκαν στην αγγλική κοινωνία. Οι ίδιοι αυτοί Στρατιώτες, όπως προκύπτει και από τον λόγο του καπετάνιου τους πριν τη μάχη στη Βουλώνη, δεν είχαν ρωμαίικη συνείδηση, δηλαδή ελληνορθόδοξη βυζαντινή, αλλά ελληνική. Ο Θωμάς τους αποκαλεί Έλληνες, όχι «Ρωμαίους», «Ρωμηούς» ή «Γραικούς» και αυτό οι φιλίστορες γνωρίζουν ότι εκείνη την εποχή σημαίνει όχι μόνο εθνοτική καταγωγή αλλά και ιδεολογική ταυτότητα. Οι Στρατιώτες αυτοί, θα τα διαβάσετε παρακάτω στον Σάθα, ήταν μυημένοι ηλιολάτρες, οργανωμένοι σε «εταιρεία» και σε «τάγμα» και δεν ήταν μόνο πολεμιστές, όπως για παράδειγμα οι Ναΐτες, ούτε μετεξελίχθηκαν αργότερα μόνο σε τραπεζίτες και παίκτες του χρηματοπιστωτικού τομέα, όπως για παράδειγμα οι Ναΐτες, αλλά ήταν πάντα παράλληλα και βαθιά πεπαιδευμένοι και φιλοσοφημένοι. Έχουμε γραπτές ιστορικές αποδείξεις που μαρτυρούν εκτός από την πολεμική τους αρετή και τη βαθιά μόρφωση πολλών εκ αυτών των Στρατιωτών. Ήταν ποιητές φιλόσοφοι πολεμιστές, σε αντίθεση με τα άλλα ιπποτικά και στρατιωτικά τάγματα της εποχής τους που δεν διέφεραν και πολύ από τις σημερινές ιδιωτικές εταιρείες μισθοφόρων, δηλαδή από εταιρείες έμμισθων φονιάδων. Πολύ σημαντικό να επίσης τονίσουμε ότι οι Στρατιώτες ήταν πλατωνικοί και στενά συνδεδεμένοι με το κίνημα του ριζοσπαστικού πλατωνισμού.

Η Ελισάβετ στο πορτραίτο του «Πελεκάνου»

Η Ελισάβετ στο πορτραίτο του «Φοίνικα»

Υπάρχουν δύο πορτραίτα της Ελισάβετ, φιλοτεχνημένα από τον Νίκολας Χίλιαρντ, που φανερώνουν ότι η βασίλισσα γνώριζε περισσότερα από τα εγκυκλοπαιδικά. Το πρώτο, του «Πελεκάνου» όπως τιτλοφορείται, είναι του 1572 και το δεύτερο, του «Φοίνικα», είναι του 1575. Στο πρώτο η βασίλισσα είναι ντυμένη στα λευκά και φορά μενταγιόν που απεικονίζει τον πελεκάνο να αυτοτραυματίζεται για να θρέψει τα μικρά του με το αίμα του, ένα πανάρχαιο σύμβολο της μητρικής αυτοθυσίας. Στο δεύτερο η βασίλισσα είναι ντυμένη στα μαύρα και φορά μενταγιόν με ένα φοίνικα που αναγεννιέται από τις στάχτες του. Ο φοίνικας, που αναγεννιέται πλήρως μετά από τρεις ημέρες, συνδέεται με τη λατρεία του Ήλιου και το Χειμερινό Ηλιοστάσιο. Ο Ιερός Φοίνιξ είναι πλάσμα αρσενικό και αναμφισβήτητα της Φωτιάς και του Ήλιου, δηλαδή του Πυρός.

Ο Φοίνικας συμβολίζει το αρσενικό και ο πελεκάνος το θηλυκό. Από τον Πλούταρχο ξέρουμε ότι το αρσενικό είναι ο πατέρας θεός και το θηλυκό είναι η μεγάλη μητέρα θεά. Ο πατέρας θεός έχει αριθμό το 3 και συμβολίζει την ενέργεια, η μεγάλη μητέρα θεά έχει αριθμό το 2 και συμβολίζει την ύλη. Το άθροισμά τους, το 5, δηλαδή το (δελφικό) Έψιλον, είναι το θείο βρέφος, ο Κόσμος (σύμπαν) και πράγματι ο Κόσμος είναι ενέργεια και ύλη, αλλά επειδή και η ύλη είναι ενέργεια μορφοποιημένη, μπορεί να παρθενογεννά, να είναι δηλαδή μια παρθένα μεγάλη μητέρα θεά. Τον ίδιο συμβολισμό με το Έψιλον έχουν ο Γνώμονας (θηλυκό) με τον Διαβήτη (αρσενικό), ο ισοσκελής σταυρός (κάθετο σκέλος αρσενικό, οριζόντιο σκέλος θηλυκό), το Εξάγραμμο –ή αλλιώς Άστρο του Δαβίδ– που αποτελείται από δύο ισόπλευρα τρίγωνα, το ένα προς τα επάνω (αρσενικό) και το άλλο προς τα κάτω (θηλυκό) και ο δικέφαλος αετός. Σε ένα παλιό χειρόγραφο πελεκάνος και φοίνικας «ενώνονται» σε ένα πτηνό που μοιάζει με δικέφαλο αετό. Αρκετά από αυτά ίσως να θυμίζουν Ροδόσταυρους