Discover millions of ebooks, audiobooks, and so much more with a free trial

Only $11.99/month after trial. Cancel anytime.

A Reader's Greek New Testament: Third Edition
A Reader's Greek New Testament: Third Edition
A Reader's Greek New Testament: Third Edition
Ebook1,773 pages240 hours

A Reader's Greek New Testament: Third Edition

Rating: 4 out of 5 stars

4/5

()

Read preview

About this ebook

A Reader’s Greek New Testament: Third Edition saves time and effort in studying the Greek New Testament. If a Greek word appears in the New Testament fewer than 30 times, then a definition is provided. This serves as an aid when you encounter less common vocabulary, allowing you to focus on reading, comprehension, parsing, and grammatical issues. You no longer have to interrupt your reading, searching through a lexicon! Featuring a handsome Italian Duo-Tone binding, A Reader’s Greek New Testament: Third Edition is a practical, attractive, and surprisingly affordable resource.

Features of this third edition include: footnoted definitions of all words occurring 30 times or less; mini-lexicon of all words occurring more than 30 times; Greek text underlying the New International Version; footnotes comparing the Greek text with the critical text of UBS5/NA28; 4 pages of full-color maps; marker ribbon; and easy-to-read Greek fonts.

 

LanguageEnglish
PublisherZondervan
Release dateDec 1, 2015
ISBN9780310521471
A Reader's Greek New Testament: Third Edition
Author

Richard J. Goodrich

Richard J. Goodrich (Ph.D., University of St. Andrews) is lecturer in the department of history at Gonzaga University in Spokane, Washington.

Related to A Reader's Greek New Testament

Related ebooks

Christianity For You

View More

Related articles

Related categories

Reviews for A Reader's Greek New Testament

Rating: 4.236111111111111 out of 5 stars
4/5

36 ratings2 reviews

What did you think?

Tap to rate

Review must be at least 10 words

  • Rating: 4 out of 5 stars
    4/5
    I found this edition really helpful for my first read-through of the New Testament in Greek after I finished my studies. The footnoting of words that occur fewer than thirty times means that the reader can read the text without the need to refer continually to a lexicon. I still use my reader's Edition for reading and find that having the vocabulary available to me enables me to focus on parsing and concentrating on the meaning of the text. A very useful asset for anyone wanting to retain their Koine Greek after putting in all that effort, and wanting to benefit from reading the text in the original language.
  • Rating: 4 out of 5 stars
    4/5
    A great Greek Bible. And it looks nice too...now if I could only read it.

Book preview

A Reader's Greek New Testament - Richard J. Goodrich

Introduction

In the first edition of the Reader’s Greek New Testament, (published in 2003), we noted a growing interest in Koine Greek. Over the past twelve years, the demand for Greek resources has continued to expand: publishers of biblical Greek teaching materials enjoy strong sales, and every year we see additional resources introduced to support Greek learners. Seminaries and Bible colleges have found their Greek courses attracting more students. Beyond the walls of the academy, countless numbers of small groups of independent learners meet in homes and churches to learn the language of the New Testament. The pool of Greek readers in the early twenty-first century is flourishing.

This renaissance is especially amazing considering the difficulty of the task. For most, the acquisition of a second language requires a significant investment of time and effort. Moreover, Koine Greek is not one of the easier languages to learn. It may take years of study before a student is able to simply sit in an armchair and read the Greek New Testament. We are always inspired when we reflect upon all of the students who are dedicating themselves to this challenge.

One of the great barriers to reading is the problem of vocabulary acquisition. The student who enrolls in a seminary Greek course will spend a significant amount of time learning how Greek words change form depending on their role in a sentence (inflection) as well as how those words are arranged to express an idea (syntax). Vocabulary acquisition often emerges a distinct third among course objectives. The textbook and the emphasis placed on memorization by the instructor will determine the number of words a student will learn in a Greek course. A typical textbook, William Mounce’s Basics of Biblical Greek, teaches all of the vocabulary words that occur fifty times or more in the Greek New Testament.¹ There are approximately 5,437 different words found in the Greek New Testament, 313 of which occur fifty times or more. If we add up the total number of occurrences of these most common words, we discover that they account for 110,425 of the total words in a text that is approximately 138,162 words long.² The student who memorizes Mounce’s selection of 319 words will know 79.92% of the words found in the Greek New Testament. In other words, the student will recognize 4 out of every 5 words.

Unfortunately, this is not as great an advantage as it might seem at first sight. Of the 110,425 memorized words, 29,023 are the Greek words for the (ὁ) and and (καὶ). More than 26% of the words a student will recognize in the text are the two most common words. In fact, by learning the words that occur fifty times or more, the student will have only learned six percent of all the lexical forms found in the Greek New Testament (319 out of 5,437). This leaves 5,118 words that the student will not know. These unfamiliar words occur 27,737 times in the New Testamant text.

Although the odds still seem to be tilted in the student’s favor, the advantage is dispelled when we consider the impact of these 27,737 words on someone who might want to read through the Greek New Testament. Simply dividing the number of unrecognized words by total verses (27,737 / 9,942) reveals that on average, each verse will contain 3.5 words that the reader will not recognize.

Let us assume that a student has decided to read through the Greek New Testament over the course of a year. In order to achieve this goal, the student will have to read about 22 verses each day. If each verse contains 3.5 unfamiliar words, then the student will have to consult a lexicon, on average, 77 times per day. If we assume this reader is very quick with a lexicon, and can look up each word in 30 seconds (much faster than most people could), the reader will still spend more than 38 minutes every day looking up words. If we add this time to the time spent puzzling over verb forms or wrestling with the syntax of sentences, it quickly becomes evident that a daily reading of the Greek New Testament is going to require a significant investment of time. The simple joy of sitting and reading the Greek New Testament (as one would read an English translation) requires a much larger vocabulary base than the words that occur fifty times or more in the text.

How does one acquire this vocabulary base? The traditional approach is to press on learning vocabulary until all or nearly all of the vocabulary words that occur in the Greek New Testament have been memorized. A student who can memorize (and retain) 10 words per day should be able to master all of the vocabulary in slightly less than two years. For those who have the time and discipline to devote to this task, this is certainly the best path. Unfortunately it requires a commitment that most people will not have the time or energy to make.

This text, A Reader’s Greek New Testament, offers a second path to vocabulary acquisition. We have designed it to open the Greek New Testament to those readers who possess a limited vocabulary. This is achieved by defining (in footnotes) every word that occurs less than 30 times in the text (words occuring more than 30 times are listed in a short lexicon at the end of this volume). When the reader encounters an unfamiliar word in a verse, a simple consultation of the definitions at the bottom of the page will stand in for a trip to the lexicon. The reader with a limited vocabulary can now focus on understanding and reading the text, rather than spending valuable reading time looking up words.

It is also hoped that the use of A Reader’s Greek New Testament will foster an inductive approach to vocabulary acquisition. The brute memorization of flashcard words is replaced by a more natural form of learning. By reading large sections of text, the student will be immersed in the language and absorb words as they unfold in the context of sentences.

The Text

The Greek text presented in A Reader’s Greek New Testament is the eclectic text that underpins the New International Version. The Greek text for its predecessor, the New International Version, was compiled by Edward Goodrick and John Kohlenberger III.³ Since this eclectic text does differ from the UBS text,⁴ a few words to clarify these differences are in order.

As any student of the New Testament will know, our evidence for the initial text of the Greek New Testament is found scattered among a great number of manuscripts, manuscript fragments, and pieces of papyri that have survived from antiquity. Employing these diverse witnesses, textual scholars have reconstructed the source texts that became the New Testament as we know it.

There are some points, however, where the manuscript traditions favor different readings. When these divergences were encountered, the UBS editorial committee decided which variant reading to include in the text. This selection of the correct variant did not always have the support of the entire committee, and at best represents a compromise solution.⁵ The critical apparatus included with modern versions of the Greek New Testament alerts the reader to the possibility of other readings.

One of the preliminary tasks of any translator is to review the variants found in a source text. The Committee on Bible Translation (the body responsible for the translation of the NIV) reviewed the UBS text, and, somewhat unsurprisingly, their independent scholarship led them to favor different readings in the case of selected variants. The NIV was based on the variant readings selected by the Committee for Biblical Translation from the possibilities offered in the UBS text.

Since no accessible records were kept of these decisions, in the mid-eighties, Edward Goodrick and John Kohlenberger III decided to compile the Hebrew and Greek texts that underlie the NIV translation. They created a text that deviates from the UBS text only at the points where the NIV translators favored a different variant. The eclectic text created by this process represents an alternate view of the original text of the New Testament, the consensus of a different team of New Testament scholars.

When the Committee on Bible Translation worked on the NIV in the 1990s, one of the members was Professor Gordon Fee, an expert on textual criticism. He carefully examined the text initially created by Goodrick and Kohlenberger and adjusted and authenticated the Greek textual decisions made by the NIV committee. This is the text used in A Reader’s Greek New Testament. It should be noted that the translators of the New International Version adopted many of the UBS variants, and as a consequence of these decisions, this edition of the Reader’s Greek New Testament has fewer points that vary from that text.

Since the publication of the Second Edition of the Reader’s Greek New Testament, the Institute for New Testament Research has issued new editions of the UBS and Nestle-Aland text (UBS5 and NA28). This new edition of the Reader’s Greek New Testament has been carefully revised to incorporate all of the changes found in these two critial editions. Those differences that remain are noted in the textual apparatus (see discussion pg. 12).⁶ Consequently, this volume reflects the decisions of two streams of biblical scholarship (the Institute for New Testament Research and the Committee on Bible Translation). Comparison of the points where the two differ will deepen the appreciation for the complex issues facing modern textual critics.

Definitions

The definitions used in the text were based on the word lists found in Warren Trenchard’s, Complete Vocabulary Guide to the Greek New Testament. These definitions were checked in loco to ensure that they provided accurate possibilities for the translation of any given word. In a number of cases we felt that a revision of a definition was in order, and this process of emendation was carried out in consultation with the standard New Testament lexicons.

The definitions are presented in three basic patterns:

Nouns — Lexical form, Genitive Ending, Article, Definition

Adjectives — Lexical Form, Alternate Nominative Endings, Definition

All other forms — Lexical Form, Definition

Lexical Form Genitive Ending Article Definition

ὑπόδημα, ατος, τό, sandal, footwear.

A handful of words do not fall easily into these neat patterns. They are signaled by the following special tags (ACC:, GEN:, and ALT:). We see this, for instance, in the definition for Zeus:

Ζεύς, Διός, ὁ, ACC: Δία, Zeus.

Since Ζεύς does not follow a regular declension pattern, the ACC: tag is employed to indicate the irregular accusative form.

The GEN: tag is used to indicate the genitive endings for adjectives that do not follow a regular pattern. An example of this may be seen in the definition for male:

ἄρσην, εν, GEN: ενος, male.

Since the genitive ending for this adjective is irregular, the GEN: tag is used to supply additional information.

The ALT: tag is used with words that have alternate forms. The lexical form for the word for zeal (ζῆλος) has both a masculine and a neuter form. This is marked in the following manner:

ζῆλος, ου, ὁ, ALT: ους, τό, zeal, ardor, jealousy.

In addition to the lexical variations discussed above, some words change their meaning depending on their syntactic function. Verbs are the classic example of this; the definitions for the active and passive voice of a verb can be quite different. These shifts in meaning extend beyond verbs, however, and in order to express the complete range of possible nuances, we have incorporated a series of tags in the definitions that are designed to alert the reader to the possibility of definitions that shift based on word usage.

The definition for the word κύκλῳ offers an excellent illustration of the use of tags to provide a greater range of meaning:

κύκλῳ, ADJ: nearby, ADV: around, all around, IMP. PREP: around.

This definition indicates that κύκλῳ could be translated three different ways depending on the usage of the word in a verse. If κύκλῳ is serving as an adverb, then it should be rendered around or all around; likewise, if it is acting as an adjective, it could be translated nearby; and finally, if it is an improper preposition, then the use of around would be appropriate. A full list of the tags used to qualify definitions may be found in Table 1 (pg. 16).

While checking the definitions in the text, we encountered a number of cases where the standard definition failed to capture the sense conveyed by the sentence. In these cases we chose to add another series of tags that are designed to offer alternate translation possibilities: (HERE:, POSS:, and NIV:).

The HERE: and POSS: tags are used to indicate our own editorial judgments about the meaning of the word in its immediate context. The HERE: tag is intended to suggest an alternative that should be strongly considered; the POSS: is a less dogmatic possibility, one that should be considered by the reader.

The NIV: tag is used to include the definition that was employed by the translators of the NIV text. It should be noted that A Reader’s Greek New Testament does not attempt to mark every point where the NIV translators selected a word that is not found in the standard definition; rather, we have only marked those places where the NIV selection offers a further interesting nuance, one that ought to be considered by the reader.

Apparatus

A second set of notes is reserved for an abbreviated textual apparatus. This apparatus is used to list variants and provide source citations for Old Testament and Apocryphal quotations. All variant notes are indicated by a dagger (†) in the Greek text.

Textual notes are presented using the following patterns:

Verse Number RGNT Text :: Variant Text (Variant Key).

28 τῆς διαθήκης :: τῆς καινῆς διαθήκης (Some Mss)

– or in the case of omitted verses –

Verse Number (Variant Key) Omitted Verse Number

Omitted Text.

33 Some Mss Add: 34 ἔδοξε δὲ τῷ Σιλᾷ ἐπιμεῖναι αὐτοῦ.

In addition to marking the points where A Reader’s Greek New Testament varies from the UBS5/NA28 (see discussion above, pg. 10), we have also included the selection of variants presented in the footnotes of the NIV. An example of this may be found in Matthew 5.22: the NIV notes that some manuscripts add the phrase without cause to this verse. We have marked this variant at the appropriate point in the Greek Text, and, in the variant notes, have supplied the Greek text that underlies the NIV variant note:

22 αὐτοῦ ἔνοχος :: αὐτοῦ εἰκῇ ἔνοχος (Some Mss)

It should be noted that our apparatus does not extend beyond marking variations from the UBS5/NA28 and supplying the variants cited in the NIV. This work was designed to facilitate reading; it is not a critical edition of the Greek New Testament. Those readers interested in the manuscript tradition behind the textual variants should consult the critical apparati found in the UBS5 or the NA28.

Single brackets ([...]) are used to set off words or phrases that were deemed doubtful by the editors of the UBS5/NA28 and included in the Goodrick-Kohlenberger text.

Quotations of the Old Testament and Apocrypha are presented in a boldface type in A Reader’s Greek New Testament.

Acknowledgments

Quae enim pagina aut

qui sermo divinae auctoritatis

veteris ac novi testamenti

non est rectissima norma vitae humanae?

For what page,

what divinely-inspired utterance

of the Old and New Testament.

is not the truest of rules for human life?

The Rule of Saint Benedict, LXXIII.2

The previous two editions of A Reader’s Greek New Testament far surpassed our expectations by enabling thousands of readers worldwide to study the New Testament in Greek. For this we are profoundly thankful.

For this third edition, we continue to remain thankful to Zondervan for believing in this work. Particularly noteworthy was the support and guidance of our editor, Verlyn Verbrugge. Thanks are also due to John Kohlenberger III, without whose assistance this project would not have been possible. We would also like to thank the rest of our team at Zondervan: Stan Gundry, Nancy Erickson, Joyce Ondersma, Jackie Aldridge, Jesse Hillman, Josh Kessler, Beth Shagene, and Nancy Wilson, who have each made important contributions to this work.

Richard would like to thank the two teachers who taught him Greek: David Diewert and Brad Eastman. He would also like to single out those who made the greatest sacrifice for this project: his wife, Mary, and daughters, Ann and Grace.

Albert would like to thank Donald Hagner and Paul Danove, two professors who exemplify a scholarly love and reverence for the text. He is particularly grateful to his wife, Michelle, and to his sons, Cyrus and Jacob, for their sacrifice and support of his work on this volume.

Now we once again leave this text with you, the reader, with the hope that you will benefit from our labors. May God richly bless your study of the Scriptures.

Richard J. Goodrich

Albert L. Lukaszewski

May 5, 2015

Bibliography

Aland, Kurt, and Barbara Aland. 1987. The Text of the New Testament: An Introduction to the Critical Editions and to the Theory and Practice of Modern Textual Criticism. Translated by Erroll F. Rhodes. Grand Rapids, Michigan & Leiden: William B. Eerdmans & Brill.

Bauer, Walter, Frederick Danker, W. Arndt, and F. Gingrich. 2000. A Greek-English Lexicon of the New Testament and other Early Christian Literature. Third Edition. Chicago: University of Chicago Press.

Liddell, Henry, Robert Scott, and Henry Jones. 1996. A Greek-English Lexicon. Ninth Edition with Supplement. Oxford: Clarendon Press.

Louw, Johannes, and Eugene Nida. 1989. A Greek-English Lexicon of the New Testament Based on Semantic Domains. Two Volumes. New York: United Bible Societies.

Metzger, Bruce. 1975. A Textual Commentary on the Greek New Testament: A Companion Volume to the United Bible Societies’ Greek New Testament. London & New York: United Bible Societies.

Mounce, William. 1993. Basics of Biblical Greek. Grand Rapids, Michigan: Zondervan.

Newman, Barclay. 1971. A Concise Greek–English Dictionary of the New Testament. London: United Bible Societies.

Schmoller, Alfred. 1994. Handkonkordanz zum griechischen Neuen Testament. Münster: Deutsche Bibelgesellschaft.

Trenchard, Warren. 1998. Complete Vocabulary Guide to the New Testament. Grand Rapids, Michigan: Zondervan.

¹ Basics of Biblical Greek includes the core 313 words plus an additional six words that occur less than fifty times but were important enough to be added to student’s vocabulary list (see Mounce 1993, 17).

² Mounce 1993, 17. The number of words will vary depending on which variants are selected.

³ An electronic version of the Goodrick–Kohlenberger text has been available since the mid-nineties as one of the modules in Zondervan’s The NIV Study Bible: Complete Library.

⁴ The text presented in the various editions of Nestle-Aland’s Novum Testamentum Graece and the United Bible Societies’ The Greek New Testament. Aland and Aland 1987, 30–36, offers an excellent overview of the work that went into creating the Standard Text.

⁵ Aland and Aland 1987, 34. Metzger 1975 discusses each major variant in the UBS text, and explains the rationale behind the editorial committee’s choices.

A Reader’s Greek New Testament offers a different reading from the UBS5/NA28 text at 588 places. The vast majority of these differences (about 86%) occur because the UBS5/NA28 has placed a word or phrase in brackets [...], that the Committee on Bible Translation has accepted as part of the text.

⁷ Primarily Bauer, Danker, Arndt, and Gingrich 2000. We also consulted Louw and Nida 1989; Newman 1971; and Liddell, Scott, and Jones 1996. A complete list of consulted works may be found in the bibliography at the end of this introduction.

Table I: Definition Tags

ΚΑΤΑ ΜΑΘΘΑΙΟΝ

1 Βίβλος

¹ γενέσεως² Ἰησοῦ Χριστοῦ υἱοῦ Δαυὶδ υἱοῦ Ἀβραάμ.

² Ἀβραὰμ ἐγέννησεν τὸν Ἰσαάκ,³ Ἰσαὰκ³ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰακώβ,⁴ Ἰακὼβ⁴ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰούδαν καὶ τοὺς ἀδελφοὺς αὐτοῦ, ³ Ἰούδας δὲ ἐγέννησεν τὸν Φάρες⁵ καὶ τὸν Ζάρα⁶ ἐκ τῆς Θαμάρ,⁷ Φάρες⁵ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἑσρώμ,⁸ Ἑσρὼμ⁸ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἀράμ,⁹ Ἀρὰμ⁹ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἀμιναδάβ,¹⁰ Ἀμιναδὰβ¹⁰ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ναασσών,¹¹ Ναασσὼν¹¹ δὲ ἐγέννησεν τὸν Σαλμών,¹² Σαλμὼν¹² δὲ ἐγέννησεν τὸν Βόες¹³ ἐκ τῆς Ῥαχάβ,¹⁴ Βόες¹³ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰωβὴδ¹⁵ ἐκ τῆς Ῥούθ,¹⁶ Ἰωβὴδ¹⁵ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰεσσαί,¹⁷ Ἰεσσαὶ¹⁷ δὲ ἐγέννησεν τὸν Δαυὶδ τὸν βασιλέα.

Δαυὶδ δὲ ἐγέννησεν τὸν Σολομῶνα¹⁸ ἐκ τῆς τοῦ Οὐρίου,¹⁹ Σολομὼν¹⁸ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ῥοβοάμ,²⁰ Ῥοβοὰμ²⁰ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἀβιά,²¹ Ἀβιὰ²¹ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἀσάφ,²² Ἀσὰφ²² δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰωσαφάτ,²³ Ἰωσαφὰτ²³ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰωράμ,²⁴ Ἰωρὰμ²⁴ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ὀζίαν,²⁵ Ὀζίας²⁵ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰωαθάμ,²⁶ Ἰωαθὰμ²⁶ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἀχάζ,²⁷ Ἀχὰζ²⁷ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἑζεκίαν,²⁸ ¹⁰ Ἑζεκίας²⁸ δὲ ἐγέννησεν τὸν Μανασσῆ,²⁹ Μανασσῆς²⁹ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἀμώς,³⁰ Ἀμὼς³⁰ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰωσίαν,³¹ ¹¹ Ἰωσίας³¹ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰεχονίαν³² καὶ τοὺς ἀδελφοὺς αὐτοῦ ἐπὶ τῆς μετοικεσίας³³ Βαβυλῶνος.³⁴

¹² Μετὰ δὲ τὴν μετοικεσίαν³³ Βαβυλῶνος³⁴ Ἰεχονίας³² ἐγέννησεν τὸν Σαλαθιήλ,³⁵ Σαλαθιὴλ³⁵ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ζοροβαβέλ,³⁶ ¹³ Ζοροβαβὲλ³⁶ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἀβιούδ,³⁷ Ἀβιοὺδ³⁷ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἐλιακίμ,³⁸ Ἐλιακὶμ³⁸ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἀζώρ,³⁹ ¹⁴ Ἀζὼρ³⁹ δὲ ἐγέννησεν τὸν Σαδώκ,⁴⁰ Σαδὼκ⁴⁰ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἀχίμ,⁴¹ Ἀχὶμ⁴¹ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἐλιούδ,⁴² ¹⁵ Ἐλιοὺδ⁴² δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἐλεάζαρ,⁴³ Ἐλεάζαρ⁴³ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ματθάν,⁴⁴ Ματθὰν⁴⁴ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰακώβ,⁴ ¹⁶ Ἰακὼβ⁴ δὲ ἐγέννησεν τὸν Ἰωσὴφ τὸν ἄνδρα Μαρίας,⁴⁵ ἐξ ἧς ἐγεννήθη Ἰησοῦς ὁ λεγόμενος Χριστός.

¹⁷ Πᾶσαι οὖν αἱ γενεαὶ ἀπὸ Ἀβραὰμ ἕως Δαυὶδ γενεαὶ δεκατέσσαρες,⁴⁶ καὶ ἀπὸ Δαυὶδ ἕως τῆς μετοικεσίας³³ Βαβυλῶνος³⁴ γενεαὶ δεκατέσσαρες,⁴⁶ καὶ ἀπὸ τῆς μετοικεσίας³³ Βαβυλῶνος³⁴ ἕως τοῦ Χριστοῦ γενεαὶ δεκατέσσαρες.⁴⁶

¹⁸ Τοῦ δὲ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἡ γένεσις⁴⁷ οὕτως ἦν. μνηστευθείσης⁴⁸ τῆς μητρὸς αὐτοῦ Μαρίας⁴⁵ τῷ Ἰωσήφ, πρὶν⁴⁹ ἢ συνελθεῖν⁵⁰ αὐτοὺς εὑρέθη ἐν γαστρὶ⁵¹ ἔχουσα ἐκ πνεύματος ἁγίου. ¹⁹ Ἰωσὴφ δὲ ὁ ἀνὴρ αὐτῆς, δίκαιος ὢν καὶ μὴ θέλων αὐτὴν δειγματίσαι,⁵² ἐβουλήθη λάθρᾳ⁵³ ἀπολῦσαι αὐτήν. ²⁰ ταῦτα δὲ αὐτοῦ ἐνθυμηθέντος⁵⁴ ἰδοὺ ἄγγελος κυρίου κατ’ ὄναρ⁵⁵ ἐφάνη αὐτῷ λέγων, Ἰωσὴφ υἱὸς Δαυίδ, μὴ φοβηθῇς παραλαβεῖν Μαριὰμ⁵⁶ τὴν γυναῖκά σου· τὸ γὰρ ἐν αὐτῇ γεννηθὲν ἐκ πνεύματός ἐστιν ἁγίου. ²¹ τέξεται⁵⁷ δὲ υἱόν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν· αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν. ²² Τοῦτο δὲ ὅλον γέγονεν ἵνα πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν ὑπὸ κυρίου διὰ τοῦ προφήτου λέγοντος, ²³ Ἰδοὺ ἡ παρθένος⁵⁸ ἐν γαστρὶ⁵¹ ἕξει καὶ τέξεται⁵⁷ υἱόν, καὶ καλέσουσιν τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ,⁵⁹ ὅ ἐστιν μεθερμηνευόμενον⁶⁰ Μεθ’ ἡμῶν ὁ θεός. ²⁴ ἐγερθεὶς δὲ ὁ Ἰωσὴφ ἀπὸ τοῦ ὕπνου⁶¹ ἐποίησεν ὡς προσέταξεν⁶² αὐτῷ ὁ ἄγγελος κυρίου καὶ παρέλαβεν τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, ²⁵ καὶ οὐκ ἐγίνωσκεν αὐτὴν ἕως οὗ ἔτεκεν⁵⁷ υἱόν· καὶ ἐκάλεσεν τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν.

2 Τοῦ δὲ Ἰησοῦ γεννηθέντος ἐν Βηθλέεμ¹ τῆς Ἰουδαίας ἐν ἡμέραις Ἡρῴδου τοῦ βασιλέως, ἰδοὺ μάγοι² ἀπὸ ἀνατολῶν³ παρεγένοντο εἰς Ἱεροσόλυμα ² λέγοντες, Ποῦ ἐστιν ὁ τεχθεὶς⁴ βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων; εἴδομεν γὰρ αὐτοῦ τὸν ἀστέρα⁵ ἐν τῇ ἀνατολῇ³ καὶ ἤλθομεν προσκυνῆσαι αὐτῷ. ³ ἀκούσας δὲ ὁ βασιλεὺς Ἡρῴδης ἐταράχθη⁶ καὶ πᾶσα Ἱεροσόλυμα μετ’ αὐτοῦ, καὶ συναγαγὼν πάντας τοὺς ἀρχιερεῖς καὶ γραμματεῖς τοῦ λαοῦ ἐπυνθάνετο⁷ παρ’ αὐτῶν ποῦ ὁ Χριστὸς γεννᾶται. οἱ δὲ εἶπαν αὐτῷ, Ἐν Βηθλέεμ¹ τῆς Ἰουδαίας· οὕτως γὰρ γέγραπται διὰ τοῦ προφήτου·

⁶ Καὶ σὺ Βηθλέεμ,¹ γῆ Ἰούδα,

οὐδαμῶςἐλαχίστηεἶ ἐν τοῖς ἡγεμόσιν¹⁰ Ἰούδα·

ἐκ σοῦ γὰρ ἐξελεύσεται ἡγούμενος,¹¹

ὅστις ποιμανεῖ¹² τὸν λαόν μου τὸν Ἰσραήλ.

Τότε Ἡρῴδης λάθρᾳ¹³ καλέσας τοὺς μάγους² ἠκρίβωσεν¹⁴ παρ’ αὐτῶν τὸν χρόνον τοῦ φαινομένου ἀστέρος,⁵ καὶ πέμψας αὐτοὺς εἰς Βηθλέεμ¹ εἶπεν, Πορευθέντες ἐξετάσατε¹⁵ ἀκριβῶς¹⁶ περὶ τοῦ παιδίου· ἐπὰν¹⁷ δὲ εὕρητε, ἀπαγγείλατέ μοι, ὅπως κἀγὼ ἐλθὼν προσκυνήσω αὐτῷ. οἱ δὲ ἀκούσαντες τοῦ βασιλέως ἐπορεύθησαν καὶ ἰδοὺ ὁ ἀστήρ,⁵ ὃν εἶδον ἐν τῇ ἀνατολῇ,³ προῆγεν¹⁸ αὐτούς, ἕως ἐλθὼν ἐστάθη ἐπάνω¹⁹ οὗ²⁰ ἦν τὸ παιδίον. ¹⁰ ἰδόντες δὲ τὸν ἀστέρα⁵ ἐχάρησαν χαρὰν μεγάλην σφόδρα.²¹ ¹¹ καὶ ἐλθόντες εἰς τὴν οἰκίαν εἶδον τὸ παιδίον μετὰ Μαρίας²² τῆς μητρὸς αὐτοῦ, καὶ πεσόντες προσεκύνησαν αὐτῷ καὶ ἀνοίξαντες τοὺς θησαυροὺς²³ αὐτῶν προσήνεγκαν αὐτῷ δῶρα,²⁴ χρυσὸν²⁵ καὶ λίβανον²⁶ καὶ σμύρναν.²⁷ ¹² καὶ χρηματισθέντες²⁸ κατ’ ὄναρ²⁹ μὴ ἀνακάμψαι³⁰ πρὸς Ἡρῴδην, δι’ ἄλλης ὁδοῦ ἀνεχώρησαν³¹ εἰς τὴν χώραν³² αὐτῶν.

¹³ Ἀναχωρησάντων³¹ δὲ αὐτῶν ἰδοὺ ἄγγελος κυρίου φαίνεται κατ’ ὄναρ²⁹ τῷ Ἰωσὴφ λέγων, Ἐγερθεὶς παράλαβε τὸ παιδίον καὶ τὴν μητέρα αὐτοῦ καὶ φεῦγε³³ εἰς Αἴγυπτον³⁴ καὶ ἴσθι ἐκεῖ ἕως ἂν εἴπω σοι· μέλλει γὰρ Ἡρῴδης ζητεῖν τὸ παιδίον τοῦ ἀπολέσαι αὐτό. ¹⁴ ὁ δὲ ἐγερθεὶς παρέλαβεν τὸ παιδίον καὶ τὴν μητέρα αὐτοῦ νυκτὸς καὶ ἀνεχώρησεν³¹ εἰς Αἴγυπτον,³⁴ ¹⁵ καὶ ἦν ἐκεῖ ἕως τῆς τελευτῆς³⁵ Ἡρῴδου· ἵνα πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν ὑπὸ κυρίου διὰ τοῦ προφήτου λέγοντος, Ἐξ Αἰγύπτου³⁴ ἐκάλεσα τὸν υἱόν μου.

¹⁶ Τότε Ἡρῴδης ἰδὼν ὅτι ἐνεπαίχθη³⁶ ὑπὸ τῶν μάγων² ἐθυμώθη³⁷ λίαν,³⁸ καὶ ἀποστείλας ἀνεῖλεν³⁹ πάντας τοὺς παῖδας⁴⁰ τοὺς ἐν Βηθλέεμ¹ καὶ ἐν πᾶσι τοῖς ὁρίοις⁴¹ αὐτῆς ἀπὸ διετοῦς⁴² καὶ κατωτέρω,⁴³ κατὰ τὸν χρόνον ὃν ἠκρίβωσεν¹⁴ παρὰ τῶν μάγων.² ¹⁷ τότε ἐπληρώθη τὸ ῥηθὲν διὰ Ἰερεμίου⁴⁴ τοῦ προφήτου λέγοντος,

¹⁸ Φωνὴ ἐν Ῥαμὰ⁴⁵ ἠκούσθη,

κλαυθμὸς⁴⁶ καὶ ὀδυρμὸς⁴⁷ πολύς·

Ῥαχὴλ⁴⁸ κλαίουσα τὰ τέκνα αὐτῆς,

καὶ οὐκ ἤθελεν παρακληθῆναι,

ὅτι οὐκ εἰσίν.

¹⁹ Τελευτήσαντος⁴⁹ δὲ τοῦ Ἡρῴδου ἰδοὺ ἄγγελος κυρίου φαίνεται κατ’ ὄναρ²⁹ τῷ Ἰωσὴφ ἐν Αἰγύπτῳ³⁴ ²⁰ λέγων, Ἐγερθεὶς παράλαβε τὸ παιδίον καὶ τὴν μητέρα αὐτοῦ καὶ πορεύου εἰς γῆν Ἰσραήλ· τεθνήκασιν⁵⁰ γὰρ οἱ ζητοῦντες τὴν ψυχὴν τοῦ παιδίου. ²¹ ὁ δὲ ἐγερθεὶς παρέλαβεν τὸ παιδίον καὶ τὴν μητέρα αὐτοῦ καὶ εἰσῆλθεν εἰς γῆν Ἰσραήλ. ²² ἀκούσας δὲ ὅτι Ἀρχέλαος⁵¹ βασιλεύει⁵² τῆς Ἰουδαίας ἀντὶ⁵³ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ Ἡρῴδου ἐφοβήθη ἐκεῖ ἀπελθεῖν· χρηματισθεὶς²⁸ δὲ κατ’ ὄναρ²⁹ ἀνεχώρησεν³¹ εἰς τὰ μέρη τῆς Γαλιλαίας, ²³ καὶ ἐλθὼν κατῴκησεν εἰς πόλιν λεγομένην Ναζαρέτ·⁵⁴ ὅπως πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν διὰ τῶν προφητῶν ὅτι Ναζωραῖος⁵⁵ κληθήσεται.

3 Ἐν δὲ ταῖς ἡμέραις ἐκείναις παραγίνεται Ἰωάννης ὁ βαπτιστὴς¹ κηρύσσων ἐν τῇ ἐρήμῳ τῆς Ἰουδαίας ² καὶ† λέγων, Μετανοεῖτε· ἤγγικεν γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν. ³ οὗτος γάρ ἐστιν ὁ ῥηθεὶς διὰ Ἠσαΐου² τοῦ προφήτου λέγοντος,

Φωνὴ βοῶντος³ ἐν τῇ ἐρήμῳ·

Ἑτοιμάσατε τὴν ὁδὸν κυρίου,

εὐθείαςποιεῖτε τὰς τρίβους⁵ αὐτοῦ.

Αὐτὸς δὲ ὁ Ἰωάννης εἶχεν τὸ ἔνδυμα⁶ αὐτοῦ ἀπὸ τριχῶν⁷ καμήλου⁸ καὶ ζώνην⁹ δερματίνην¹⁰ περὶ τὴν ὀσφὺν¹¹ αὐτοῦ, ἡ δὲ τροφὴ¹² ἦν αὐτοῦ ἀκρίδες¹³ καὶ μέλι¹⁴ ἄγριον.¹⁵ τότε ἐξεπορεύετο πρὸς αὐτὸν Ἱεροσόλυμα καὶ πᾶσα ἡ Ἰουδαία καὶ πᾶσα ἡ περίχωρος¹⁶ τοῦ Ἰορδάνου,¹⁷ καὶ ἐβαπτίζοντο ἐν τῷ Ἰορδάνῃ¹⁷ ποταμῷ¹⁸ ὑπ’ αὐτοῦ ἐξομολογούμενοι¹⁹ τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν.

Ἰδὼν δὲ πολλοὺς τῶν Φαρισαίων καὶ Σαδδουκαίων²⁰ ἐρχομένους ἐπὶ τὸ βάπτισμα²¹ αὐτοῦ εἶπεν αὐτοῖς, Γεννήματα²² ἐχιδνῶν,²³ τίς ὑπέδειξεν²⁴ ὑμῖν φυγεῖν²⁵ ἀπὸ τῆς μελλούσης ὀργῆς; ποιήσατε οὖν καρπὸν ἄξιον τῆς μετανοίας²⁶ καὶ μὴ δόξητε λέγειν ἐν ἑαυτοῖς, Πατέρα ἔχομεν τὸν Ἀβραάμ. λέγω γὰρ ὑμῖν ὅτι δύναται ὁ θεὸς ἐκ τῶν λίθων τούτων ἐγεῖραι τέκνα τῷ Ἀβραάμ. ¹⁰ ἤδη δὲ ἡ ἀξίνη²⁷ πρὸς τὴν ῥίζαν²⁸ τῶν δένδρων²⁹ κεῖται·³⁰ πᾶν οὖν δένδρον²⁹ μὴ ποιοῦν καρπὸν καλὸν ἐκκόπτεται³¹ καὶ εἰς πῦρ βάλλεται. ¹¹ ἐγὼ μὲν ὑμᾶς βαπτίζω ἐν ὕδατι εἰς μετάνοιαν,²⁶ ὁ δὲ ὀπίσω μου ἐρχόμενος ἰσχυρότερός³² μού ἐστιν, οὗ οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς τὰ ὑποδήματα³³ βαστάσαι·³⁴ αὐτὸς ὑμᾶς βαπτίσει ἐν πνεύματι ἁγίῳ καὶ πυρί· ¹² οὗ τὸ πτύον³⁵ ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ καὶ διακαθαριεῖ³⁶ τὴν ἅλωνα³⁷ αὐτοῦ καὶ συνάξει τὸν σῖτον³⁸ αὐτοῦ εἰς τὴν ἀποθήκην,³⁹ τὸ δὲ ἄχυρον⁴⁰ κατακαύσει⁴¹ πυρὶ ἀσβέστῳ.⁴²

¹³ Τότε παραγίνεται ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ τῆς Γαλιλαίας ἐπὶ τὸν Ἰορδάνην¹⁷ πρὸς τὸν Ἰωάννην τοῦ βαπτισθῆναι ὑπ’ αὐτοῦ. ¹⁴ ὁ δὲ Ἰωάννης διεκώλυεν⁴³ αὐτὸν λέγων, Ἐγὼ χρείαν ἔχω ὑπὸ σοῦ βαπτισθῆναι, καὶ σὺ ἔρχῃ πρός με; ¹⁵ ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Ἰησοῦς εἶπεν πρὸς αὐτόν, Ἄφες ἄρτι, οὕτως γὰρ πρέπον⁴⁴ ἐστὶν ἡμῖν πληρῶσαι πᾶσαν δικαιοσύνην. τότε ἀφίησιν αὐτόν. ¹⁶ βαπτισθεὶς δὲ ὁ Ἰησοῦς εὐθὺς ἀνέβη ἀπὸ τοῦ ὕδατος· καὶ ἰδοὺ ἠνεῴχθησαν οἱ οὐρανοί, καὶ εἶδεν πνεῦμα θεοῦ καταβαῖνον ὡσεὶ⁴⁵ περιστερὰν⁴⁶ καὶ ἐρχόμενον† ἐπ’ αὐτόν· ¹⁷ καὶ ἰδοὺ φωνὴ ἐκ τῶν οὐρανῶν λέγουσα, Οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα.⁴⁷

4 Τότε ὁ Ἰησοῦς ἀνήχθη¹ εἰς τὴν ἔρημον ὑπὸ τοῦ πνεύματος πειρασθῆναι ὑπὸ τοῦ διαβόλου. ² καὶ νηστεύσας² ἡμέρας τεσσεράκοντα³ καὶ νύκτας τεσσεράκοντα,³ ὕστερον⁴ ἐπείνασεν.⁵ ³ Καὶ προσελθὼν ὁ πειράζων εἶπεν αὐτῷ, Εἰ υἱὸς εἶ τοῦ θεοῦ, εἰπὲ ἵνα οἱ λίθοι οὗτοι ἄρτοι γένωνται. ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν, Γέγραπται, Οὐκ ἐπ’ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ὁ ἄνθρωπος, ἀλλ’ ἐπὶ παντὶ ῥήματι ἐκπορευομένῳ διὰ στόματος θεοῦ. ⁵ Τότε παραλαμβάνει αὐτὸν ὁ διάβολος εἰς τὴν ἁγίαν πόλιν καὶ ἔστησεν αὐτὸν ἐπὶ τὸ πτερύγιον⁶ τοῦ ἱεροῦ καὶ λέγει αὐτῷ, Εἰ υἱὸς εἶ τοῦ θεοῦ, βάλε σεαυτὸν κάτω·⁷ γέγραπται γὰρ ὅτι

Τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ ἐντελεῖταιπερὶ σοῦ

καὶ ἐπὶ χειρῶν ἀροῦσίν σε,

μήποτεπροσκόψῃς¹⁰ πρὸς λίθον τὸν πόδα σου.

⁷ ἔφη αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς, Πάλιν γέγραπται, Οὐκ ἐκπειράσεις¹¹ κύριον τὸν θεόν σου. ⁸ Πάλιν παραλαμβάνει αὐτὸν ὁ διάβολος εἰς ὄρος ὑψηλὸν¹² λίαν¹³ καὶ δείκνυσιν αὐτῷ πάσας τὰς βασιλείας τοῦ κόσμου καὶ τὴν δόξαν αὐτῶν ⁹ καὶ εἶπεν αὐτῷ, Ταῦτά σοι πάντα δώσω, ἐὰν πεσὼν προσκυνήσῃς μοι. ¹⁰ τότε λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς, Ὕπαγε, Σατανᾶ· γέγραπται γάρ, Κύριον τὸν θεόν σου προσκυνήσεις καὶ αὐτῷ μόνῳ λατρεύσεις.¹⁴ ¹¹ Τότε ἀφίησιν αὐτὸν ὁ διάβολος, καὶ ἰδοὺ ἄγγελοι προσῆλθον καὶ διηκόνουν αὐτῷ.

¹² Ἀκούσας δὲ ὅτι Ἰωάννης παρεδόθη ἀνεχώρησεν¹⁵ εἰς τὴν Γαλιλαίαν. ¹³ καὶ καταλιπὼν¹⁶ τὴν Ναζαρὰ¹⁷ ἐλθὼν κατῴκησεν εἰς Καφαρναοὺμ¹⁸ τὴν παραθαλασσίαν¹⁹ ἐν ὁρίοις²⁰ Ζαβουλὼν²¹ καὶ Νεφθαλίμ·²² ¹⁴ ἵνα πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν διὰ Ἠσαΐου²³ τοῦ προφήτου λέγοντος,

¹⁵ Γῆ Ζαβουλὼν²¹ καὶ γῆ Νεφθαλίμ,²²

ὁδὸν θαλάσσης, πέραν²⁴ τοῦ Ἰορδάνου,²⁵

Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν,

¹⁶ ὁ λαὸς ὁ καθήμενος ἐν σκότει φῶς εἶδεν μέγα,

καὶ τοῖς καθημένοις ἐν χώρᾳ²⁶ καὶ σκιᾷ²⁷ θανάτου

φῶς ἀνέτειλεν²⁸ αὐτοῖς.

¹⁷ Ἀπὸ τότε ἤρξατο ὁ Ἰησοῦς κηρύσσειν καὶ λέγειν, Μετανοεῖτε· ἤγγικεν γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν.

¹⁸ Περιπατῶν δὲ παρὰ τὴν θάλασσαν τῆς Γαλιλαίας εἶδεν δύο ἀδελφούς, Σίμωνα τὸν λεγόμενον Πέτρον καὶ Ἀνδρέαν²⁹ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ, βάλλοντας ἀμφίβληστρον³⁰ εἰς τὴν θάλασσαν· ἦσαν γὰρ ἁλιεῖς.³¹ ¹⁹ καὶ λέγει αὐτοῖς, Δεῦτε.³² ὀπίσω μου, καὶ ποιήσω ὑμᾶς ἁλιεῖς³¹ ἀνθρώπων. ²⁰ οἱ δὲ εὐθέως ἀφέντες τὰ δίκτυα³³ ἠκολούθησαν αὐτῷ. ²¹ Καὶ προβὰς³⁴ ἐκεῖθεν³⁵ εἶδεν ἄλλους δύο ἀδελφούς, Ἰάκωβον τὸν τοῦ Ζεβεδαίου³⁶ καὶ Ἰωάννην τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ, ἐν τῷ πλοίῳ μετὰ Ζεβεδαίου³⁶ τοῦ πατρὸς αὐτῶν καταρτίζοντας³⁷ τὰ δίκτυα³³ αὐτῶν, καὶ ἐκάλεσεν αὐτούς. ²² οἱ δὲ εὐθέως ἀφέντες τὸ πλοῖον καὶ τὸν πατέρα αὐτῶν ἠκολούθησαν αὐτῷ.

²³ Καὶ περιῆγεν³⁸ ἐν ὅλῃ τῇ Γαλιλαίᾳ διδάσκων ἐν ταῖς συναγωγαῖς αὐτῶν καὶ κηρύσσων τὸ εὐαγγέλιον τῆς βασιλείας καὶ θεραπεύων πᾶσαν νόσον³⁹ καὶ πᾶσαν μαλακίαν⁴⁰ ἐν τῷ λαῷ. ²⁴ καὶ ἀπῆλθεν ἡ ἀκοὴ⁴¹ αὐτοῦ εἰς ὅλην τὴν Συρίαν·⁴² καὶ προσήνεγκαν αὐτῷ πάντας τοὺς κακῶς⁴³ ἔχοντας ποικίλαις⁴⁴ νόσοις³⁹ καὶ βασάνοις⁴⁵ συνεχομένους⁴⁶ καὶ† δαιμονιζομένους⁴⁷ καὶ σεληνιαζομένους⁴⁸ καὶ παραλυτικούς,⁴⁹ καὶ ἐθεράπευσεν αὐτούς. ²⁵ καὶ ἠκολούθησαν αὐτῷ ὄχλοι πολλοὶ ἀπὸ τῆς Γαλιλαίας καὶ Δεκαπόλεως⁵⁰ καὶ Ἱεροσολύμων καὶ Ἰουδαίας καὶ πέραν²⁴ τοῦ Ἰορδάνου.²⁵

5 Ἰδὼν δὲ τοὺς ὄχλους ἀνέβη εἰς τὸ ὄρος, καὶ καθίσαντος αὐτοῦ προσῆλθαν αὐτῷ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ· ² καὶ ἀνοίξας τὸ στόμα αὐτοῦ ἐδίδασκεν αὐτοὺς λέγων

³ Μακάριοι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι,

ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν.

μακάριοι οἱ πενθοῦντες,¹

ὅτι αὐτοὶ παρακληθήσονται.

μακάριοι οἱ πραεῖς,²

ὅτι αὐτοὶ κληρονομήσουσιν³ τὴν γῆν.

μακάριοι οἱ πεινῶντες⁴ καὶ διψῶντες⁵ τὴν δικαιοσύνην,

ὅτι αὐτοὶ χορτασθήσονται.

μακάριοι οἱ ἐλεήμονες,

ὅτι αὐτοὶ ἐλεηθήσονται.

μακάριοι οἱ καθαροὶ⁸ τῇ καρδίᾳ,

ὅτι αὐτοὶ τὸν θεὸν ὄψονται.

μακάριοι οἱ εἰρηνοποιοί,

ὅτι αὐτοὶ υἱοὶ θεοῦ κληθήσονται.

¹⁰ μακάριοι οἱ δεδιωγμένοι ἕνεκεν¹⁰ δικαιοσύνης,

ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν.

¹¹ μακάριοί ἐστε ὅταν ὀνειδίσωσιν¹¹ ὑμᾶς καὶ διώξωσιν καὶ εἴπωσιν πᾶν πονηρὸν καθ’ ὑμῶν ψευδόμενοι¹²† ἕνεκεν¹⁰ ἐμοῦ. ¹² χαίρετε καὶ ἀγαλλιᾶσθε,¹³ ὅτι ὁ μισθὸς¹⁴ ὑμῶν πολὺς ἐν τοῖς οὐρανοῖς· οὕτως γὰρ ἐδίωξαν τοὺς προφήτας τοὺς πρὸ ὑμῶν.

¹³ Ὑμεῖς ἐστε τὸ ἅλας¹⁵ τῆς γῆς· ἐὰν δὲ τὸ ἅλας¹⁵ μωρανθῇ,¹⁶ ἐν τίνι ἁλισθήσεται;¹⁷ εἰς οὐδὲν ἰσχύει¹⁸ ἔτι εἰ μὴ βληθὲν ἔξω καταπατεῖσθαι¹⁹ ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων. ¹⁴ Ὑμεῖς ἐστε τὸ φῶς τοῦ κόσμου. οὐ δύναται πόλις κρυβῆναι²⁰ ἐπάνω²¹ ὄρους κειμένη·²² ¹⁵ οὐδὲ καίουσιν²³ λύχνον²⁴ καὶ τιθέασιν αὐτὸν ὑπὸ τὸν μόδιον²⁵ ἀλλ’ ἐπὶ τὴν λυχνίαν,²⁶ καὶ λάμπει²⁷ πᾶσιν τοῖς ἐν τῇ οἰκίᾳ. ¹⁶ οὕτως λαμψάτω²⁷ τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσιν τὸν πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς.

¹⁷ Μὴ νομίσητε²⁸ ὅτι ἦλθον καταλῦσαι²⁹ τὸν νόμον ἢ τοὺς προφήτας· οὐκ ἦλθον καταλῦσαι²⁹ ἀλλὰ πληρῶσαι. ¹⁸ ἀμὴν γὰρ λέγω ὑμῖν· ἕως ἂν παρέλθῃ³⁰ ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ, ἰῶτα³¹ ἓν ἢ μία κεραία³² οὐ μὴ παρέλθῃ³⁰ ἀπὸ τοῦ νόμου, ἕως ἂν πάντα γένηται. ¹⁹ ὃς ἐὰν οὖν λύσῃ μίαν τῶν ἐντολῶν τούτων τῶν ἐλαχίστων³³ καὶ διδάξῃ οὕτως τοὺς ἀνθρώπους, ἐλάχιστος³³ κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν· ὃς δ’ ἂν ποιήσῃ καὶ διδάξῃ, οὗτος μέγας κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν. ²⁰ λέγω γὰρ ὑμῖν ὅτι ἐὰν μὴ περισσεύσῃ ὑμῶν ἡ δικαιοσύνη πλεῖον τῶν γραμματέων καὶ Φαρισαίων, οὐ μὴ εἰσέλθητε εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν.

²¹ Ἠκούσατε ὅτι ἐρρέθη τοῖς ἀρχαίοις,³⁴ Οὐ φονεύσεις·³⁵ ὃς δ’ ἂν φονεύσῃ,³⁵ ἔνοχος³⁶ ἔσται τῇ κρίσει. ²² ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν ὅτι πᾶς ὁ ὀργιζόμενος³⁷ τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ ἔνοχος³⁶† ἔσται τῇ κρίσει· ὃς δ’ ἂν εἴπῃ τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ, Ῥακά,³⁸ ἔνοχος³⁶ ἔσται τῷ συνεδρίῳ·³⁹ ὃς δ’ ἂν εἴπῃ, Μωρέ,⁴⁰ ἔνοχος³⁶ ἔσται εἰς τὴν γέενναν⁴¹ τοῦ πυρός. ²³ ἐὰν οὖν προσφέρῃς τὸ δῶρόν⁴² σου ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον⁴³ κἀκεῖ⁴⁴ μνησθῇς⁴⁵ ὅτι ὁ ἀδελφός σου ἔχει τι κατὰ σοῦ, ²⁴ ἄφες ἐκεῖ τὸ δῶρόν⁴² σου ἔμπροσθεν τοῦ θυσιαστηρίου⁴³ καὶ ὕπαγε πρῶτον διαλλάγηθι⁴⁶ τῷ ἀδελφῷ σου, καὶ τότε ἐλθὼν πρόσφερε τὸ δῶρόν⁴² σου. ²⁵ ἴσθι εὐνοῶν⁴⁷ τῷ ἀντιδίκῳ⁴⁸ σου ταχύ,⁴⁹ ἕως ὅτου εἶ μετ’ αὐτοῦ ἐν τῇ ὁδῷ, μήποτέ⁵⁰ σε παραδῷ ὁ ἀντίδικος⁴⁸ τῷ κριτῇ⁵¹ καὶ ὁ κριτὴς⁵¹ τῷ ὑπηρέτῃ⁵² καὶ εἰς φυλακὴν βληθήσῃ· ²⁶ ἀμὴν λέγω σοι, οὐ μὴ ἐξέλθῃς ἐκεῖθεν,⁵³ ἕως ἂν ἀποδῷς τὸν ἔσχατον κοδράντην.⁵⁴

²⁷ Ἠκούσατε ὅτι ἐρρέθη, Οὐ μοιχεύσεις.⁵⁵ ²⁸ ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν ὅτι πᾶς ὁ βλέπων γυναῖκα πρὸς τὸ ἐπιθυμῆσαι⁵⁶ αὐτὴν ἤδη ἐμοίχευσεν⁵⁵ αὐτὴν ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ. ²⁹ εἰ δὲ ὁ ὀφθαλμός σου ὁ δεξιὸς σκανδαλίζει⁵⁷ σε, ἔξελε⁵⁸ αὐτὸν καὶ βάλε ἀπὸ σοῦ· συμφέρει⁵⁹ γάρ σοι ἵνα ἀπόληται ἓν τῶν μελῶν σου καὶ μὴ ὅλον τὸ σῶμά σου βληθῇ εἰς γέενναν.⁴¹ ³⁰ καὶ εἰ ἡ δεξιά σου χεὶρ σκανδαλίζει⁵⁷ σε, ἔκκοψον⁶⁰ αὐτὴν καὶ βάλε ἀπὸ σοῦ· συμφέρει⁵⁹ γάρ σοι ἵνα ἀπόληται ἓν τῶν μελῶν σου καὶ μὴ ὅλον τὸ σῶμά σου εἰς γέενναν⁴¹ ἀπέλθῃ.

³¹ Ἐρρέθη δέ, Ὃς ἂν ἀπολύσῃ τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, δότω αὐτῇ ἀποστάσιον.⁶¹ ³² ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν ὅτι πᾶς ὁ ἀπολύων τὴν γυναῖκα αὐτοῦ παρεκτὸς⁶² λόγου πορνείας⁶³ ποιεῖ αὐτὴν μοιχευθῆναι,⁵⁵ καὶ ὃς ἐὰν ἀπολελυμένην γαμήσῃ,⁶⁴ μοιχᾶται.⁶⁵

³³ Πάλιν ἠκούσατε ὅτι ἐρρέθη τοῖς ἀρχαίοις,³⁴ Οὐκ ἐπιορκήσεις,⁶⁶ ἀποδώσεις δὲ τῷ κυρίῳ τοὺς ὅρκους⁶⁷ σου. ³⁴ ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν μὴ ὀμόσαι⁶⁸ ὅλως·⁶⁹ μήτε ἐν τῷ οὐρανῷ, ὅτι θρόνος ἐστὶν τοῦ θεοῦ, ³⁵ μήτε ἐν τῇ γῇ, ὅτι ὑποπόδιόν⁷⁰ ἐστιν τῶν ποδῶν αὐτοῦ, μήτε εἰς Ἱεροσόλυμα, ὅτι πόλις ἐστὶν τοῦ μεγάλου βασιλέως, ³⁶ μήτε ἐν τῇ κεφαλῇ σου ὀμόσῃς,⁶⁸ ὅτι οὐ δύνασαι μίαν τρίχα⁷¹ λευκὴν⁷² ποιῆσαι ἢ μέλαιναν.⁷³ ³⁷ ἔστω δὲ ὁ λόγος ὑμῶν ναὶ ναί, οὒ⁷⁴ οὔ·⁷⁴ τὸ δὲ περισσὸν⁷⁵ τούτων ἐκ τοῦ πονηροῦ ἐστιν.

³⁸ Ἠκούσατε ὅτι ἐρρέθη, Ὀφθαλμὸν ἀντὶ⁷⁶ ὀφθαλμοῦ καὶ ὀδόντα⁷⁷ ἀντὶ⁷⁶ ὀδόντος. ³⁹ ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν μὴ ἀντιστῆναι⁷⁸ τῷ πονηρῷ· ἀλλ’ ὅστις σε ῥαπίζει⁷⁹ εἰς τὴν δεξιὰν σιαγόνα⁸⁰ σου,† στρέψον⁸¹ αὐτῷ καὶ τὴν ἄλλην· ⁴⁰ καὶ τῷ θέλοντί σοι κριθῆναι καὶ τὸν χιτῶνά⁸² σου λαβεῖν, ἄφες αὐτῷ καὶ τὸ ἱμάτιον· ⁴¹ καὶ ὅστις σε ἀγγαρεύσει⁸³ μίλιον⁸⁴ ἕν, ὕπαγε μετ’ αὐτοῦ δύο. ⁴² τῷ αἰτοῦντί σε δός, καὶ τὸν θέλοντα ἀπὸ σοῦ δανίσασθαι⁸⁵ μὴ ἀποστραφῇς.⁸⁶

⁴³ Ἠκούσατε ὅτι ἐρρέθη, Ἀγαπήσεις τὸν πλησίον⁸⁷ σου καὶ μισήσεις τὸν ἐχθρόν σου. ⁴⁴ ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν, ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς ὑμῶν καὶ† προσεύχεσθε ὑπὲρ τῶν διωκόντων ὑμᾶς, ⁴⁵ ὅπως γένησθε υἱοὶ τοῦ πατρὸς ὑμῶν τοῦ ἐν οὐρανοῖς, ὅτι τὸν ἥλιον αὐτοῦ ἀνατέλλει⁸⁸ ἐπὶ πονηροὺς καὶ ἀγαθοὺς καὶ βρέχει⁸⁹ ἐπὶ δικαίους καὶ ἀδίκους.⁹⁰ ⁴⁶ ἐὰν γὰρ ἀγαπήσητε τοὺς ἀγαπῶντας ὑμᾶς, τίνα μισθὸν¹⁴ ἔχετε; οὐχὶ καὶ οἱ τελῶναι⁹¹ τὸ αὐτὸ ποιοῦσιν; ⁴⁷ καὶ ἐὰν ἀσπάσησθε τοὺς ἀδελφοὺς ὑμῶν μόνον, τί περισσὸν⁷⁵ ποιεῖτε; οὐχὶ καὶ οἱ ἐθνικοὶ⁹² τὸ αὐτὸ ποιοῦσιν; ⁴⁸ Ἔσεσθε οὖν ὑμεῖς τέλειοι⁹³ ὡς ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος⁹⁴ τέλειός⁹³ ἐστιν.

6 Προσέχετε

¹ τὴν† δικαιοσύνην ὑμῶν μὴ ποιεῖν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων πρὸς τὸ θεαθῆναι² αὐτοῖς· εἰ δὲ μή γε,³ μισθὸν⁴ οὐκ ἔχετε παρὰ τῷ πατρὶ ὑμῶν τῷ ἐν τοῖς οὐρανοῖς.

² Ὅταν οὖν ποιῇς ἐλεημοσύνην,⁵ μὴ σαλπίσῃς⁶ ἔμπροσθέν σου, ὥσπερ οἱ ὑποκριταὶ⁷ ποιοῦσιν ἐν ταῖς συναγωγαῖς καὶ ἐν ταῖς ῥύμαις,⁸ ὅπως δοξασθῶσιν ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων· ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἀπέχουσιν⁹ τὸν μισθὸν⁴ αὐτῶν. ³ σοῦ δὲ ποιοῦντος ἐλεημοσύνην⁵ μὴ γνώτω ἡ ἀριστερά¹⁰ σου τί ποιεῖ ἡ δεξιά σου, ὅπως ᾖ σου ἡ ἐλεημοσύνη⁵ ἐν τῷ κρυπτῷ·¹¹ καὶ ὁ πατήρ σου ὁ βλέπων ἐν τῷ κρυπτῷ¹¹ ἀποδώσει σοι.

Καὶ ὅταν προσεύχησθε, οὐκ ἔσεσθε ὡς οἱ ὑποκριταί,⁷ ὅτι φιλοῦσιν¹² ἐν ταῖς συναγωγαῖς καὶ ἐν ταῖς γωνίαις¹³ τῶν πλατειῶν¹⁴ ἑστῶτες προσεύχεσθαι, ὅπως φανῶσιν τοῖς ἀνθρώποις· ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἀπέχουσιν⁹ τὸν μισθὸν⁴ αὐτῶν. σὺ δὲ ὅταν προσεύχῃ, εἴσελθε εἰς τὸ ταμεῖόν¹⁵ σου καὶ κλείσας¹⁶ τὴν θύραν σου πρόσευξαι τῷ πατρί σου τῷ ἐν τῷ κρυπτῷ·¹¹ καὶ ὁ πατήρ σου ὁ βλέπων ἐν τῷ κρυπτῷ¹¹ ἀποδώσει σοι. Προσευχόμενοι δὲ μὴ βατταλογήσητε¹⁷ ὥσπερ οἱ ἐθνικοί,¹⁸ δοκοῦσιν γὰρ ὅτι ἐν τῇ πολυλογίᾳ¹⁹ αὐτῶν εἰσακουσθήσονται.²⁰ μὴ οὖν ὁμοιωθῆτε²¹ αὐτοῖς· οἶδεν γὰρ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὧν χρείαν ἔχετε πρὸ τοῦ ὑμᾶς αἰτῆσαι αὐτόν. Οὕτως οὖν προσεύχεσθε ὑμεῖς·

Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς·

ἁγιασθήτω²² τὸ ὄνομά σου·

¹⁰ ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου·

γενηθήτω τὸ θέλημά σου,

      ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ γῆς·

¹¹ Τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον²³ δὸς ἡμῖν σήμερον·

¹² καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα²⁴ ἡμῶν,

ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφήκαμεν τοῖς ὀφειλέταις²⁵ ἡμῶν·

¹³ καὶ μὴ εἰσενέγκῃς²⁶ ἡμᾶς εἰς πειρασμόν,²⁷

ἀλλὰ ῥῦσαι²⁸ ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ.†

¹⁴ ἐὰν γὰρ ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τὰ παραπτώματα²⁹ αὐτῶν, ἀφήσει καὶ ὑμῖν ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος·³⁰ ¹⁵ ἐὰν δὲ μὴ ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τὰ παραπτώματα²⁹ αὐτῶν,† οὐδὲ ὁ πατὴρ ὑμῶν ἀφήσει τὰ παραπτώματα²⁹ ὑμῶν.

¹⁶ Ὅταν δὲ νηστεύητε,³¹ μὴ γίνεσθε ὡς οἱ ὑποκριταὶ⁷ σκυθρωποί,³² ἀφανίζουσιν³³ γὰρ τὰ πρόσωπα αὐτῶν ὅπως φανῶσιν τοῖς ἀνθρώποις νηστεύοντες·³¹ ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἀπέχουσιν⁹ τὸν μισθὸν⁴ αὐτῶν. ¹⁷ σὺ δὲ νηστεύων³¹ ἄλειψαί³⁴ σου τὴν κεφαλὴν καὶ τὸ πρόσωπόν σου νίψαι,³⁵ ¹⁸ ὅπως μὴ φανῇς τοῖς ἀνθρώποις νηστεύων³¹ ἀλλὰ τῷ πατρί σου τῷ ἐν τῷ κρυφαίῳ·³⁶ καὶ ὁ πατήρ σου ὁ βλέπων ἐν τῷ κρυφαίῳ³⁶ ἀποδώσει σοι.

¹⁹ Μὴ θησαυρίζετε³⁷ ὑμῖν θησαυροὺς³⁸ ἐπὶ τῆς γῆς, ὅπου σὴς³⁹ καὶ βρῶσις⁴⁰ ἀφανίζει⁴¹ καὶ ὅπου κλέπται⁴² διορύσσουσιν⁴³ καὶ κλέπτουσιν·⁴⁴ ²⁰ θησαυρίζετε³⁷ δὲ ὑμῖν θησαυροὺς³⁸ ἐν οὐρανῷ, ὅπου οὔτε σὴς³⁹ οὔτε βρῶσις⁴⁰ ἀφανίζει⁴¹ καὶ ὅπου κλέπται⁴² οὐ διορύσσουσιν⁴³ οὐδὲ κλέπτουσιν·⁴⁴ ²¹ ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρός³⁸ σου, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρδία σου.

²² Ὁ λύχνος⁴⁵ τοῦ σώματός ἐστιν ὁ ὀφθαλμός. ἐὰν οὖν ᾖ ὁ ὀφθαλμός σου ἁπλοῦς,⁴⁶ ὅλον τὸ σῶμά σου φωτεινὸν⁴⁷ ἔσται· ²³ ἐὰν δὲ ὁ ὀφθαλμός σου πονηρὸς ᾖ, ὅλον τὸ σῶμά σου σκοτεινὸν⁴⁸ ἔσται. εἰ οὖν τὸ φῶς τὸ ἐν σοὶ σκότος ἐστίν, τὸ σκότος πόσον.⁴⁹

²⁴ Οὐδεὶς δύναται δυσὶ κυρίοις δουλεύειν·⁵⁰ ἢ γὰρ τὸν ἕνα μισήσει καὶ τὸν ἕτερον ἀγαπήσει, ἢ ἑνὸς ἀνθέξεται⁵¹ καὶ τοῦ ἑτέρου καταφρονήσει.⁵² οὐ δύνασθε θεῷ δουλεύειν⁵⁰ καὶ μαμωνᾷ.⁵³

²⁵ Διὰ τοῦτο λέγω ὑμῖν, μὴ μεριμνᾶτε⁵⁴ τῇ ψυχῇ ὑμῶν τί φάγητε ἢ τί πίητε,† μηδὲ τῷ σώματι ὑμῶν τί ἐνδύσησθε.⁵⁵ οὐχὶ ἡ ψυχὴ πλεῖόν ἐστιν τῆς τροφῆς⁵⁶ καὶ τὸ σῶμα τοῦ ἐνδύματος;⁵⁷ ²⁶ ἐμβλέψατε⁵⁸ εἰς τὰ πετεινὰ⁵⁹ τοῦ οὐρανοῦ ὅτι οὐ σπείρουσιν οὐδὲ θερίζουσιν⁶⁰ οὐδὲ συνάγουσιν εἰς ἀποθήκας,⁶¹ καὶ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος³⁰ τρέφει⁶² αὐτά· οὐχ ὑμεῖς μᾶλλον διαφέρετε⁶³ αὐτῶν; ²⁷ τίς δὲ ἐξ ὑμῶν μεριμνῶν⁵⁴ δύναται προσθεῖναι⁶⁴ ἐπὶ τὴν ἡλικίαν⁶⁵ αὐτοῦ πῆχυν⁶⁶ ἕνα; ²⁸ καὶ περὶ ἐνδύματος⁵⁷ τί μεριμνᾶτε;⁵⁴ καταμάθετε⁶⁷ τὰ κρίνα⁶⁸ τοῦ ἀγροῦ πῶς αὐξάνουσιν·⁶⁹ οὐ κοπιῶσιν⁷⁰ οὐδὲ νήθουσιν·⁷¹ ²⁹ λέγω δὲ ὑμῖν ὅτι οὐδὲ Σολομὼν⁷² ἐν πάσῃ τῇ δόξῃ αὐτοῦ περιεβάλετο⁷³ ὡς ἓν τούτων. ³⁰ εἰ δὲ τὸν χόρτον⁷⁴ τοῦ ἀγροῦ σήμερον ὄντα καὶ αὔριον⁷⁵ εἰς κλίβανον⁷⁶ βαλλόμενον ὁ θεὸς οὕτως ἀμφιέννυσιν,⁷⁷ οὐ πολλῷ μᾶλλον ὑμᾶς, ὀλιγόπιστοι;⁷⁸ ³¹ μὴ οὖν μεριμνήσητε⁵⁴ λέγοντες, Τί φάγωμεν; ἤ, Τί πίωμεν; ἤ, Τί περιβαλώμεθα;⁷³ ³² πάντα γὰρ ταῦτα τὰ ἔθνη ἐπιζητοῦσιν·⁷⁹ οἶδεν γὰρ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος³⁰ ὅτι χρῄζετε⁸⁰ τούτων ἁπάντων. ³³ ζητεῖτε δὲ πρῶτον τὴν βασιλείαν καὶ† τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ, καὶ ταῦτα πάντα προστεθήσεται⁶⁴ ὑμῖν. ³⁴ μὴ οὖν μεριμνήσητε⁵⁴ εἰς τὴν αὔριον,⁷⁵ ἡ γὰρ αὔριον⁷⁵ μεριμνήσει⁵⁴ ἑαυτῆς· ἀρκετὸν⁸¹ τῇ ἡμέρᾳ ἡ κακία⁸² αὐτῆς.

7 Μὴ κρίνετε, ἵνα μὴ κριθῆτε· ² ἐν ᾧ γὰρ κρίματι¹ κρίνετε κριθήσεσθε, καὶ ἐν ᾧ μέτρῳ² μετρεῖτε³ μετρηθήσεται³ ὑμῖν. ³ τί δὲ βλέπεις τὸ κάρφος⁴ τὸ ἐν τῷ ὀφθαλμῷ τοῦ ἀδελφοῦ σου, τὴν δὲ ἐν τῷ σῷ ὀφθαλμῷ δοκὸν⁵ οὐ κατανοεῖς;⁶ ἢ πῶς ἐρεῖς τῷ ἀδελφῷ σου, Ἄφες ἐκβάλω τὸ κάρφος⁴ ἐκ τοῦ ὀφθαλμοῦ σου, καὶ ἰδοὺ ἡ δοκὸς⁵ ἐν τῷ ὀφθαλμῷ σοῦ; ὑποκριτά,⁷ ἔκβαλε πρῶτον ἐκ τοῦ ὀφθαλμοῦ σοῦ τὴν δοκόν,⁵ καὶ τότε διαβλέψεις⁸ ἐκβαλεῖν τὸ κάρφος⁴ ἐκ τοῦ ὀφθαλμοῦ τοῦ ἀδελφοῦ σου. Μὴ δῶτε τὸ ἅγιον τοῖς κυσὶν⁹ μηδὲ βάλητε τοὺς μαργαρίτας¹⁰ ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν χοίρων,¹¹ μήποτε¹² καταπατήσουσιν¹³ αὐτοὺς ἐν τοῖς ποσὶν αὐτῶν καὶ στραφέντες¹⁴ ῥήξωσιν¹⁵ ὑμᾶς.

Αἰτεῖτε καὶ δοθήσεται ὑμῖν, ζητεῖτε καὶ εὑρήσετε, κρούετε¹⁶ καὶ ἀνοιγήσεται ὑμῖν· πᾶς γὰρ ὁ αἰτῶν λαμβάνει καὶ ὁ ζητῶν εὑρίσκει καὶ τῷ κρούοντι¹⁶ ἀνοιγήσεται. ἢ τίς ἐστιν ἐξ ὑμῶν ἄνθρωπος, ὃν αἰτήσει ὁ υἱὸς αὐτοῦ ἄρτον, μὴ λίθον ἐπιδώσει¹⁷ αὐτῷ; ¹⁰ ἢ καὶ ἰχθὺν¹⁸ αἰτήσει, μὴ ὄφιν¹⁹ ἐπιδώσει¹⁷ αὐτῷ; ¹¹ εἰ οὖν ὑμεῖς πονηροὶ ὄντες οἴδατε δόματα²⁰ ἀγαθὰ διδόναι τοῖς τέκνοις ὑμῶν, πόσῳ²¹ μᾶλλον ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς δώσει ἀγαθὰ τοῖς αἰτοῦσιν αὐτόν. ¹² Πάντα οὖν ὅσα ἐὰν θέλητε ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι, οὕτως καὶ ὑμεῖς ποιεῖτε αὐτοῖς· οὗτος γάρ ἐστιν ὁ νόμος καὶ οἱ προφῆται.

¹³ Εἰσέλθατε διὰ τῆς στενῆς²² πύλης·²³ ὅτι πλατεῖα²⁴ ἡ πύλη²³ καὶ εὐρύχωρος²⁵ ἡ ὁδὸς ἡ ἀπάγουσα²⁶ εἰς τὴν ἀπώλειαν²⁷ καὶ πολλοί εἰσιν οἱ εἰσερχόμενοι δι’ αὐτῆς· ¹⁴ τί στενὴ²² ἡ πύλη²³ καὶ τεθλιμμένη²⁸ ἡ ὁδὸς ἡ ἀπάγουσα²⁶ εἰς τὴν ζωὴν καὶ ὀλίγοι εἰσὶν οἱ εὑρίσκοντες αὐτήν.

¹⁵ Προσέχετε²⁹ ἀπὸ τῶν ψευδοπροφητῶν,³⁰ οἵτινες ἔρχονται πρὸς ὑμᾶς ἐν ἐνδύμασιν³¹ προβάτων, ἔσωθεν³² δέ εἰσιν λύκοι³³ ἅρπαγες.³⁴ ¹⁶ ἀπὸ τῶν καρπῶν αὐτῶν ἐπιγνώσεσθε αὐτούς. μήτι³⁵ συλλέγουσιν³⁶ ἀπὸ ἀκανθῶν³⁷ σταφυλὰς³⁸ ἢ ἀπὸ τριβόλων³⁹ σῦκα;⁴⁰ ¹⁷ οὕτως πᾶν δένδρον⁴¹ ἀγαθὸν καρποὺς καλοὺς ποιεῖ, τὸ δὲ σαπρὸν⁴² δένδρον⁴¹ καρποὺς πονηροὺς ποιεῖ. ¹⁸ οὐ δύναται δένδρον⁴¹ ἀγαθὸν καρποὺς πονηροὺς ποιεῖν οὐδὲ δένδρον⁴¹ σαπρὸν⁴² καρποὺς καλοὺς ποιεῖν. ¹⁹ πᾶν δένδρον⁴¹ μὴ ποιοῦν καρπὸν καλὸν ἐκκόπτεται⁴³ καὶ εἰς πῦρ βάλλεται. ²⁰ ἄρα γε⁴⁴ ἀπὸ τῶν καρπῶν αὐτῶν ἐπιγνώσεσθε αὐτούς.

²¹ Οὐ πᾶς ὁ λέγων μοι, Κύριε κύριε, εἰσελεύσεται εἰς τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν, ἀλλ’ ὁ ποιῶν τὸ θέλημα τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν τοῖς οὐρανοῖς. ²² πολλοὶ ἐροῦσίν μοι ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ, Κύριε κύριε, οὐ τῷ σῷ ὀνόματι ἐπροφητεύσαμεν,⁴⁵ καὶ τῷ σῷ ὀνόματι δαιμόνια ἐξεβάλομεν, καὶ τῷ σῷ ὀνόματι δυνάμεις πολλὰς ἐποιήσαμεν; ²³ καὶ τότε ὁμολογήσω⁴⁶ αὐτοῖς ὅτι Οὐδέποτε⁴⁷ ἔγνων ὑμᾶς· ἀποχωρεῖτε⁴⁸ ἀπ’ ἐμοῦ οἱ ἐργαζόμενοι τὴν ἀνομίαν.⁴⁹

²⁴ Πᾶς οὖν ὅστις ἀκούει μου τοὺς λόγους τούτους καὶ ποιεῖ αὐτούς, ὁμοιωθήσεται⁵⁰ ἀνδρὶ φρονίμῳ,⁵¹ ὅστις ᾠκοδόμησεν αὐτοῦ τὴν οἰκίαν ἐπὶ τὴν πέτραν·⁵² ²⁵ καὶ κατέβη ἡ βροχὴ⁵³ καὶ ἦλθον οἱ ποταμοὶ⁵⁴ καὶ ἔπνευσαν⁵⁵ οἱ ἄνεμοι καὶ προσέπεσαν⁵⁶ τῇ οἰκίᾳ ἐκείνῃ, καὶ οὐκ ἔπεσεν, τεθεμελίωτο⁵⁷ γὰρ ἐπὶ τὴν πέτραν.⁵² ²⁶ καὶ πᾶς ὁ ἀκούων μου τοὺς λόγους τούτους καὶ μὴ ποιῶν αὐτοὺς ὁμοιωθήσεται⁵⁰ ἀνδρὶ μωρῷ,⁵⁸ ὅστις ᾠκοδόμησεν αὐτοῦ τὴν οἰκίαν ἐπὶ τὴν ἄμμον·⁵⁹ ²⁷ καὶ κατέβη ἡ βροχὴ⁵³ καὶ ἦλθον οἱ ποταμοὶ⁵⁴ καὶ ἔπνευσαν⁵⁵ οἱ ἄνεμοι καὶ προσέκοψαν⁶⁰ τῇ οἰκίᾳ ἐκείνῃ, καὶ ἔπεσεν καὶ ἦν ἡ πτῶσις⁶¹ αὐτῆς ε άλ

²⁸ Καὶ ἐγένετο ὅτε ἐτέλεσεν⁶² ὁ Ἰησοῦς τοὺς λόγους τούτους, ἐξεπλήσσοντο⁶³ οἱ ὄχλοι ἐπὶ τῇ διδαχῇ⁶⁴ αὐτοῦ· ²⁹ ἦν γὰρ διδάσκων αὐτοὺς ὡς ἐξουσίαν ἔχων καὶ οὐχ ὡς οἱ γραμματεῖς αὐτῶν.

8 Καταβάντος δὲ αὐτοῦ ἀπὸ τοῦ ὄρους ἠκολούθησαν αὐτῷ ὄχλοι πολλοί. ² καὶ ἰδοὺ λεπρὸς¹ προσελθὼν προσεκύνει αὐτῷ λέγων, Κύριε, ἐὰν θέλῃς δύνασαί με καθαρίσαι. ³ καὶ ἐκτείνας² τὴν χεῖρα ἥψατο αὐτοῦ λέγων, Θέλω, καθαρίσθητι· καὶ εὐθέως ἐκαθαρίσθη αὐτοῦ ἡ λέπρα.³ καὶ λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς, Ὅρα μηδενὶ εἴπῃς, ἀλλὰ ὕπαγε σεαυτὸν δεῖξον τῷ ἱερεῖ καὶ προσένεγκον τὸ δῶρον⁴ ὃ προσέταξεν⁵ Μωϋσῆς εἰς μαρτύριον⁶ αὐτοῖς.

Εἰσελθόντος δὲ αὐτοῦ εἰς Καφαρναοὺμ⁷ προσῆλθεν αὐτῷ ἑκατόνταρχος⁸ παρακαλῶν αὐτὸν καὶ λέγων, Κύριε, ὁ παῖς⁹ μου βέβληται ἐν τῇ οἰκίᾳ παραλυτικός,¹⁰ δεινῶς¹¹ βασανιζόμενος.¹² καὶ λέγει αὐτῷ, Ἐγὼ ἐλθὼν θεραπεύσω αὐτόν. καὶ ἀποκριθεὶς ὁ ἑκατόνταρχος⁸ ἔφη, Κύριε, οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς ἵνα μου ὑπὸ τὴν στέγην¹³ εἰσέλθῃς, ἀλλὰ μόνον εἰπὲ λόγῳ, καὶ ἰαθήσεται¹⁴ ὁ παῖς⁹ μου. καὶ γὰρ ἐγὼ ἄνθρωπός εἰμι ὑπὸ ἐξουσίαν, ἔχων ὑπ’ ἐμαυτὸν στρατιώτας,¹⁵ καὶ λέγω τούτῳ, Πορεύθητι, καὶ πορεύεται, καὶ ἄλλῳ, Ἔρχου, καὶ ἔρχεται, καὶ τῷ δούλῳ μου, Ποίησον τοῦτο, καὶ ποιεῖ. ¹⁰ ἀκούσας δὲ ὁ Ἰησοῦς ἐθαύμασεν καὶ εἶπεν τοῖς ἀκολουθοῦσιν, Ἀμὴν λέγω ὑμῖν, παρ’ οὐδενὶ τοσαύτην¹⁶ πίστιν ἐν τῷ Ἰσραὴλ εὗρον. ¹¹ λέγω δὲ ὑμῖν ὅτι πολλοὶ ἀπὸ ἀνατολῶν¹⁷ καὶ δυσμῶν¹⁸ ἥξουσιν¹⁹ καὶ ἀνακλιθήσονται²⁰ μετὰ Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ²¹ καὶ Ἰακὼβ²² ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν, ¹² οἱ δὲ υἱοὶ τῆς βασιλείας ἐκβληθήσονται εἰς τὸ σκότος τὸ ἐξώτερον·²³ ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς²⁴ καὶ ὁ βρυγμὸς²⁵ τῶν ὀδόντων.²⁶ ¹³ καὶ εἶπεν ὁ Ἰησοῦς τῷ ἑκατοντάρχῃ,⁸ Ὕπαγε, ὡς ἐπίστευσας γενηθήτω σοι. καὶ ἰάθη¹⁴ ὁ παῖς⁹ αὐτοῦ† ἐν τῇ ὥρᾳ ἐκείνῃ.

¹⁴ Καὶ ἐλθὼν ὁ Ἰησοῦς εἰς τὴν οἰκίαν Πέτρου εἶδεν τὴν πενθερὰν²⁷ αὐτοῦ βεβλημένην καὶ πυρέσσουσαν·²⁸ ¹⁵ καὶ ἥψατο τῆς χειρὸς αὐτῆς, καὶ ἀφῆκεν αὐτὴν ὁ πυρετός,²⁹ καὶ ἠγέρθη καὶ διηκόνει αὐτῷ. ¹⁶ Ὀψίας³⁰ δὲ γενομένης προσήνεγκαν αὐτῷ δαιμονιζομένους³¹ πολλούς· καὶ ἐξέβαλεν τὰ πνεύματα λόγῳ καὶ πάντας τοὺς κακῶς³² ἔχοντας ἐθεράπευσεν, ¹⁷ ὅπως πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν διὰ Ἠσαΐου³³ τοῦ προφήτου λέγοντος,

Αὐτὸς τὰς ἀσθενείας³⁴ ἡμῶν ἔλαβεν

καὶ τὰς νόσους³⁵ ἐβάστασεν.³⁶

¹⁸ Ἰδὼν δὲ ὁ Ἰησοῦς ὄχλον περὶ αὐτὸν ἐκέλευσεν³⁷ ἀπελθεῖν εἰς τὸ πέραν.³⁸ ¹⁹ καὶ προσελθὼν εἷς γραμματεὺς εἶπεν αὐτῷ, Διδάσκαλε, ἀκολουθήσω σοι ὅπου ἐὰν ἀπέρχῃ. ²⁰ καὶ λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς, Αἱ ἀλώπεκες³⁹ φωλεοὺς⁴⁰ ἔχουσιν καὶ τὰ πετεινὰ⁴¹ τοῦ οὐρανοῦ κατασκηνώσεις,⁴² ὁ δὲ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἔχει ποῦ τὴν κεφαλὴν κλίνῃ.⁴³ ²¹ ἕτερος δὲ τῶν μαθητῶν εἶπεν† αὐτῷ, Κύριε, ἐπίτρεψόν⁴⁴ μοι πρῶτον ἀπελθεῖν καὶ θάψαι⁴⁵ τὸν πατέρα μου. ²² ὁ δὲ Ἰησοῦς λέγει αὐτῷ, Ἀκολούθει μοι καὶ ἄφες τοὺς νεκροὺς θάψαι⁴⁵ τοὺς ἑαυτῶν νεκρούς.

²³ Καὶ ἐμβάντι⁴⁶ αὐτῷ εἰς τὸ πλοῖον ἠκολούθησαν αὐτῷ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ. ²⁴ καὶ ἰδοὺ σεισμὸς⁴⁷ μέγας ἐγένετο ἐν τῇ θαλάσσῃ, ὥστε τὸ πλοῖον καλύπτεσθαι⁴⁸ ὑπὸ τῶν κυμάτων,⁴⁹ αὐτὸς δὲ ἐκάθευδεν.⁵⁰ ²⁵ καὶ προσελθόντες ἤγειραν αὐτὸν λέγοντες, Κύριε, σῶσον, ἀπολλύμεθα. ²⁶ καὶ λέγει αὐτοῖς, Τί δειλοί⁵¹ ἐστε, ὀλιγόπιστοι;⁵² τότε ἐγερθεὶς ἐπετίμησεν⁵³ τοῖς ἀνέμοις καὶ τῇ θαλάσσῃ, καὶ ἐγένετο γαλήνη⁵⁴ μεγάλη. ²⁷ οἱ δὲ ἄνθρωποι ἐθαύμασαν λέγοντες, Ποταπός⁵⁵ ἐστιν οὗτος ὅτι καὶ οἱ ἄνεμοι καὶ ἡ θάλασσα αὐτῷ ὑπακούουσιν;⁵⁶

²⁸ Καὶ ἐλθόντος αὐτοῦ εἰς τὸ πέραν³⁸ εἰς τὴν χώραν⁵⁷ τῶν Γαδαρηνῶν⁵⁸ ὑπήντησαν⁵⁹ αὐτῷ δύο δαιμονιζόμενοι³¹ ἐκ τῶν μνημείων ἐξερχόμενοι, χαλεποὶ⁶⁰ λίαν,⁶¹ ὥστε μὴ ἰσχύειν⁶² τινὰ παρελθεῖν⁶³ διὰ τῆς ὁδοῦ ἐκείνης. ²⁹ καὶ ἰδοὺ ἔκραξαν λέγοντες, Τί ἡμῖν καὶ σοί, υἱὲ τοῦ θεοῦ; ἦλθες ὧδε πρὸ καιροῦ βασανίσαι¹² ἡμᾶς; ³⁰ ἦν δὲ μακρὰν⁶⁴ ἀπ’ αὐτῶν ἀγέλη⁶⁵ χοίρων⁶⁶ πολλῶν βοσκομένη.⁶⁷ ³¹ οἱ δὲ δαίμονες⁶⁸ παρεκάλουν αὐτὸν λέγοντες, Εἰ ἐκβάλλεις ἡμᾶς, ἀπόστειλον ἡμᾶς εἰς τὴν ἀγέλην⁶⁵ τῶν χοίρων.⁶⁶ ³² καὶ εἶπεν αὐτοῖς, Ὑπάγετε. οἱ δὲ ἐξελθόντες ἀπῆλθον εἰς τοὺς χοίρους·⁶⁶ καὶ ἰδοὺ ὥρμησεν⁶⁹ πᾶσα ἡ ἀγέλη⁶⁵ κατὰ τοῦ κρημνοῦ⁷⁰ εἰς τὴν θάλασσαν καὶ ἀπέθανον ἐν τοῖς ὕδασιν. ³³ οἱ δὲ βόσκοντες⁶⁷ ἔφυγον,⁷¹ καὶ ἀπελθόντες εἰς τὴν πόλιν ἀπήγγειλαν πάντα καὶ τὰ τῶν δαιμονιζομένων.³¹ ³⁴ καὶ ἰδοὺ πᾶσα ἡ πόλις ἐξῆλθεν εἰς ὑπάντησιν⁷² τῷ Ἰησοῦ καὶ ἰδόντες αὐτὸν παρεκάλεσαν ὅπως μεταβῇ⁷³ ἀπὸ τῶν ὁρίων⁷⁴ αὐτῶν.

9 Καὶ ἐμβὰς¹ εἰς πλοῖον διεπέρασεν² καὶ ἦλθεν εἰς τὴν ἰδίαν πόλιν. ² καὶ ἰδοὺ προσέφερον αὐτῷ παραλυτικὸν³ ἐπὶ κλίνης⁴ βεβλημένον. καὶ ἰδὼν ὁ Ἰησοῦς τὴν πίστιν αὐτῶν εἶπεν τῷ παραλυτικῷ,³ Θάρσει,⁵ τέκνον, ἀφίενταί σου αἱ ἁμαρτίαι. ³ καὶ ἰδού τινες τῶν γραμματέων εἶπαν ἐν ἑαυτοῖς, Οὗτος βλασφημεῖ. καὶ εἰδὼς† ὁ Ἰησοῦς τὰς ἐνθυμήσεις⁶ αὐτῶν εἶπεν, Ἱνατί⁷ ἐνθυμεῖσθε⁸ πονηρὰ ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν; τί γάρ ἐστιν εὐκοπώτερον,⁹ εἰπεῖν, Ἀφίενταί σου αἱ ἁμαρτίαι, ἢ εἰπεῖν, Ἔγειρε καὶ περιπάτει; ἵνα δὲ εἰδῆτε ὅτι ἐξουσίαν ἔχει ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐπὶ τῆς γῆς ἀφιέναι ἁμαρτίας — τότε λέγει τῷ παραλυτικῷ,³ Ἐγερθεὶς ἆρόν σου τὴν κλίνην⁴ καὶ ὕπαγε εἰς τὸν οἶκόν σου. καὶ ἐγερθεὶς ἀπῆλθεν εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ. ἰδόντες δὲ οἱ ὄχλοι ἐφοβήθησαν καὶ ἐδόξασαν τὸν θεὸν τὸν δόντα ἐξουσίαν τοιαύτην τοῖς ἀνθρώποις.

Καὶ παράγων¹⁰ ὁ Ἰησοῦς ἐκεῖθεν¹¹ εἶδεν ἄνθρωπον καθήμενον ἐπὶ τὸ τελώνιον,¹² Μαθθαῖον¹³ λεγόμενον, καὶ λέγει αὐτῷ, Ἀκολούθει μοι. καὶ ἀναστὰς ἠκολούθησεν αὐτῷ. ¹⁰ Καὶ ἐγένετο αὐτοῦ ἀνακειμένου¹⁴ ἐν τῇ οἰκίᾳ, καὶ ἰδοὺ πολλοὶ τελῶναι¹⁵ καὶ ἁμαρτωλοὶ ἐλθόντες συνανέκειντο¹⁶ τῷ Ἰησοῦ καὶ τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ. ¹¹ καὶ ἰδόντες οἱ Φαρισαῖοι ἔλεγον τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ, Διὰ τί μετὰ τῶν τελωνῶν¹⁵ καὶ ἁμαρτωλῶν ἐσθίει ὁ διδάσκαλος ὑμῶν; ¹² ὁ δὲ ἀκούσας εἶπεν, Οὐ χρείαν ἔχουσιν οἱ ἰσχύοντες¹⁷ ἰατροῦ¹⁸ ἀλλ’ οἱ κακῶς¹⁹ ἔχοντες. ¹³ πορευθέντες δὲ μάθετε²⁰ τί ἐστιν, Ἔλεος²¹ θέλω καὶ οὐ θυσίαν·²² οὐ γὰρ ἦλθον καλέσαι δικαίους ἀλλὰ ἁμαρτωλούς.

¹⁴ Τότε προσέρχονται αὐτῷ οἱ μαθηταὶ Ἰωάννου λέγοντες, Διὰ τί ἡμεῖς καὶ οἱ Φαρισαῖοι νηστεύομεν²³ πολλά,† οἱ δὲ μαθηταί σου οὐ νηστεύουσιν;²³ ¹⁵ καὶ εἶπεν αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς, Μὴ δύνανται οἱ υἱοὶ τοῦ νυμφῶνος²⁴ πενθεῖν²⁵ ἐφ’ ὅσον μετ’ αὐτῶν ἐστιν ὁ νυμφίος;²⁶ ἐλεύσονται δὲ ἡμέραι ὅταν ἀπαρθῇ²⁷ ἀπ’ αὐτῶν ὁ νυμφίος,²⁶ καὶ τότε νηστεύσουσιν.²³ ¹⁶ οὐδεὶς δὲ ἐπιβάλλει²⁸ ἐπίβλημα²⁹ ῥάκους³⁰ ἀγνάφου³¹ ἐπὶ ἱματίῳ παλαιῷ·³² αἴρει γὰρ τὸ πλήρωμα³³ αὐτοῦ ἀπὸ τοῦ ἱματίου καὶ χεῖρον³⁴ σχίσμα³⁵ γίνεται. ¹⁷ οὐδὲ βάλλουσιν οἶνον νέον³⁶ εἰς ἀσκοὺς³⁷ παλαιούς·³² εἰ δὲ μή γε,³⁸ ῥήγνυνται³⁹ οἱ ἀσκοὶ³⁷ καὶ ὁ οἶνος ἐκχεῖται⁴⁰ καὶ οἱ ἀσκοὶ³⁷ ἀπόλλυνται· ἀλλὰ βάλλουσιν οἶνον νέον³⁶ εἰς ἀσκοὺς³⁷ καινούς, καὶ ἀμφότεροι⁴¹ συντηροῦνται.⁴²

¹⁸ Ταῦτα αὐτοῦ λαλοῦντος αὐτοῖς ἰδοὺ ἄρχων εἷς ἐλθὼν προσεκύνει αὐτῷ λέγων ὅτι Ἡ θυγάτηρ⁴³ μου ἄρτι ἐτελεύτησεν·⁴⁴ ἀλλὰ ἐλθὼν ἐπίθες τὴν χεῖρά σου ἐπ’ αὐτήν, καὶ ζήσεται. ¹⁹ καὶ ἐγερθεὶς ὁ Ἰησοῦς ἠκολούθησεν αὐτῷ καὶ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ. ²⁰ Καὶ ἰδοὺ γυνὴ αἱμορροοῦσα⁴⁵ δώδεκα ἔτη προσελθοῦσα ὄπισθεν⁴⁶ ἥψατο τοῦ κρασπέδου⁴⁷ τοῦ ἱματίου αὐτοῦ· ²¹ ἔλεγεν γὰρ ἐν ἑαυτῇ, Ἐὰν μόνον ἅψωμαι τοῦ ἱματίου αὐτοῦ σωθήσομαι. ²² ὁ δὲ Ἰησοῦς στραφεὶς⁴⁸ καὶ ἰδὼν αὐτὴν εἶπεν, Θάρσει,⁵ θύγατερ·⁴³ ἡ πίστις σου σέσωκέν σε. καὶ ἐσώθη ἡ γυνὴ ἀπὸ τῆς ὥρας ἐκείνης. ²³ Καὶ ἐλθὼν ὁ Ἰησοῦς εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ ἄρχοντος καὶ ἰδὼν τοὺς αὐλητὰς⁴⁹ καὶ τὸν ὄχλον θορυβούμενον⁵⁰ ²⁴ ἔλεγεν, Ἀναχωρεῖτε,⁵¹ οὐ γὰρ ἀπέθανεν τὸ κοράσιον⁵² ἀλλὰ καθεύδει.⁵³ καὶ κατεγέλων⁵⁴ αὐτοῦ. ²⁵ ὅτε δὲ ἐξεβλήθη ὁ ὄχλος εἰσελθὼν ἐκράτησεν τῆς χειρὸς αὐτῆς, καὶ ἠγέρθη τὸ κοράσιον.⁵² ²⁶ καὶ ἐξῆλθεν ἡ φήμη⁵⁵ αὕτη εἰς ὅλην τὴν γῆν ἐκείνην.

²⁷ Καὶ παράγοντι¹⁰ ἐκεῖθεν¹¹ τῷ Ἰησοῦ ἠκολούθησαν αὐτῷ† δύο τυφλοὶ κράζοντες καὶ λέγοντες, Ἐλέησον ἡμᾶς, υἱὸς Δαυίδ. ²⁸ ἐλθόντι δὲ εἰς τὴν οἰκίαν προσῆλθον αὐτῷ οἱ τυφλοί, καὶ λέγει αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς, Πιστεύετε ὅτι δύναμαι τοῦτο ποιῆσαι; λέγουσιν αὐτῷ, Ναὶ κύριε. ²⁹ τότε ἥψατο τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν λέγων, Κατὰ τὴν πίστιν ὑμῶν γενηθήτω ὑμῖν. ³⁰ καὶ ἠνεῴχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοί. καὶ ἐνεβριμήθη⁵⁶ αὐτοῖς ὁ Ἰησοῦς λέγων, Ὁρᾶτε μηδεὶς γινωσκέτω. ³¹ οἱ δὲ ἐξελθόντες διεφήμισαν⁵⁷ αὐτὸν ἐν ὅλῃ τῇ γῇ ἐκείνῃ.

³² Αὐτῶν δὲ ἐξερχομένων ἰδοὺ προσήνεγκαν αὐτῷ ἄνθρωπον κωφὸν⁵⁸ δαιμονιζόμενον.⁵⁹ ³³ καὶ ἐκβληθέντος τοῦ δαιμονίου ἐλάλησεν ὁ κωφός.⁵⁸ καὶ ἐθαύμασαν οἱ ὄχλοι λέγοντες, Οὐδέποτε⁶⁰ ἐφάνη οὕτως ἐν τῷ Ἰσραήλ. ³⁴ οἱ δὲ Φαρισαῖοι ἔλεγον, Ἐν τῷ ἄρχοντι τῶν δαιμονίων ἐκβάλλει τὰ δαιμόνια.

³⁵ Καὶ περιῆγεν⁶¹ ὁ Ἰησοῦς τὰς πόλεις πάσας καὶ τὰς κώμας⁶² διδάσκων ἐν ταῖς συναγωγαῖς αὐτῶν καὶ κηρύσσων τὸ εὐαγγέλιον τῆς βασιλείας καὶ θεραπεύων πᾶσαν νόσον⁶³ καὶ πᾶσαν μαλακίαν.⁶⁴ ³⁶ Ἰδὼν δὲ τοὺς ὄχλους ἐσπλαγχνίσθη⁶⁵ περὶ αὐτῶν, ὅτι ἦσαν ἐσκυλμένοι⁶⁶ καὶ ἐρριμμένοι⁶⁷ ὡσεὶ⁶⁸ πρόβατα μὴ ἔχοντα ποιμένα.⁶⁹ ³⁷ τότε λέγει τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ, Ὁ μὲν θερισμὸς⁷⁰ πολύς, οἱ δὲ ἐργάται⁷¹ ὀλίγοι· ³⁸ δεήθητε⁷² οὖν τοῦ κυρίου τοῦ θερισμοῦ⁷⁰ ὅπως ἐκβάλῃ ἐργάτας⁷¹ εἰς τὸν θερισμὸν⁷⁰ αὐτοῦ.

10 Καὶ προσκαλεσάμενος¹ τοὺς δώδεκα μαθητὰς αὐτοῦ ἔδωκεν αὐτοῖς ἐξουσίαν πνευμάτων ἀκαθάρτων ὥστε ἐκβάλλειν αὐτὰ καὶ θεραπεύειν πᾶσαν νόσον² καὶ πᾶσαν μαλακίαν.³ ² Τῶν δὲ δώδεκα ἀποστόλων τὰ ὀνόματά ἐστιν ταῦτα· πρῶτος Σίμων ὁ λεγόμενος Πέτρος καὶ Ἀνδρέας⁴ ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ, καὶ Ἰάκωβος ὁ τοῦ Ζεβεδαίου⁵ καὶ Ἰωάννης ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ, ³ Φίλιππος καὶ Βαρθολομαῖος,⁶ Θωμᾶς⁷ καὶ Μαθθαῖος⁸ ὁ τελώνης,⁹ Ἰάκωβος ὁ τοῦ Ἁλφαίου¹⁰ καὶ Θαδδαῖος,¹¹ Σίμων ὁ Καναναῖος¹² καὶ Ἰούδας ὁ Ἰσκαριώτης¹³ ὁ καὶ παραδοὺς αὐτόν.

Τούτους τοὺς δώδεκα ἀπέστειλεν ὁ Ἰησοῦς παραγγείλας αὐτοῖς λέγων, Εἰς ὁδὸν ἐθνῶν μὴ ἀπέλθητε καὶ εἰς πόλιν Σαμαριτῶν¹⁴ μὴ εἰσέλθητε· πορεύεσθε δὲ μᾶλλον πρὸς τὰ πρόβατα τὰ ἀπολωλότα οἴκου Ἰσραήλ. πορευόμενοι δὲ κηρύσσετε λέγοντες ὅτι Ἤγγικεν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν. ἀσθενοῦντας θεραπεύετε, νεκροὺς ἐγείρετε, λεπροὺς¹⁵ καθαρίζετε, δαιμόνια ἐκβάλλετε· δωρεὰν¹⁶ ἐλάβετε, δωρεὰν¹⁶ δότε. Μὴ κτήσησθε¹⁷ χρυσὸν¹⁸ μηδὲ ἄργυρον¹⁹ μηδὲ χαλκὸν²⁰ εἰς τὰς ζώνας²¹ ὑμῶν, ¹⁰ μὴ πήραν²² εἰς ὁδὸν μηδὲ δύο χιτῶνας²³ μηδὲ ὑποδήματα²⁴ μηδὲ ῥάβδον·²⁵ ἄξιος γὰρ ὁ ἐργάτης²⁶ τῆς τροφῆς²⁷ αὐτοῦ. ¹¹ εἰς ἣν δ’ ἂν πόλιν ἢ κώμην²⁸ εἰσέλθητε, ἐξετάσατε²⁹ τίς ἐν αὐτῇ ἄξιός ἐστιν· κἀκεῖ³⁰ μείνατε ἕως ἂν ἐξέλθητε. ¹² εἰσερχόμενοι δὲ εἰς τὴν οἰκίαν ἀσπάσασθε αὐτήν· ¹³ καὶ ἐὰν μὲν ᾖ ἡ οἰκία ἀξία, ἐλθάτω ἡ εἰρήνη ὑμῶν ἐπ’ αὐτήν, ἐὰν δὲ μὴ ᾖ ἀξία, ἡ εἰρήνη ὑμῶν πρὸς ὑμᾶς ἐπιστραφήτω. ¹⁴ καὶ ὃς ἂν μὴ δέξηται ὑμᾶς μηδὲ ἀκούσῃ τοὺς λόγους ὑμῶν, ἐξερχόμενοι ἔξω τῆς οἰκίας ἢ τῆς πόλεως ἐκείνης ἐκτινάξατε³¹ τὸν κονιορτὸν³² τῶν ποδῶν ὑμῶν. ¹⁵ ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἀνεκτότερον³³ ἔσται γῇ Σοδόμων³⁴ καὶ Γομόρρων³⁵ ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως ἢ τῇ πόλει ἐκείνῃ.

¹⁶ Ἰδοὺ ἐγὼ ἀποστέλλω ὑμᾶς ὡς πρόβατα ἐν μέσῳ λύκων·³⁶ γίνεσθε οὖν φρόνιμοι³⁷ ὡς οἱ ὄφεις³⁸ καὶ ἀκέραιοι³⁹ ὡς αἱ περιστεραί.⁴⁰ ¹⁷ προσέχετε⁴¹ δὲ ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων· παραδώσουσιν γὰρ ὑμᾶς εἰς συνέδρια⁴² καὶ ἐν ταῖς συναγωγαῖς αὐτῶν μαστιγώσουσιν⁴³ ὑμᾶς· ¹⁸ καὶ ἐπὶ ἡγεμόνας⁴⁴ δὲ καὶ βασιλεῖς ἀχθήσεσθε ἕνεκεν⁴⁵ ἐμοῦ εἰς μαρτύριον⁴⁶ αὐτοῖς καὶ τοῖς ἔθνεσιν. ¹⁹ ὅταν δὲ παραδῶσιν ὑμᾶς, μὴ μεριμνήσητε⁴⁷ πῶς ἢ τί λαλήσητε· δοθήσεται γὰρ ὑμῖν ἐν ἐκείνῃ τῇ ὥρᾳ τί λαλήσητε· ²⁰ οὐ γὰρ ὑμεῖς ἐστε οἱ λαλοῦντες ἀλλὰ τὸ πνεῦμα τοῦ πατρὸς ὑμῶν τὸ λαλοῦν ἐν ὑμῖν. ²¹ παραδώσει δὲ ἀδελφὸς ἀδελφὸν εἰς θάνατον καὶ πατὴρ τέκνον, καὶ ἐπαναστήσονται⁴⁸ τέκνα ἐπὶ γονεῖς⁴⁹ καὶ θανατώσουσιν⁵⁰ αὐτούς. ²² καὶ ἔσεσθε μισούμενοι ὑπὸ πάντων διὰ τὸ ὄνομά μου· ὁ δὲ ὑπομείνας⁵¹ εἰς τέλος οὗτος σωθήσεται. ²³ ὅταν δὲ διώκωσιν ὑμᾶς ἐν τῇ πόλει ταύτῃ, φεύγετε⁵² εἰς τὴν ἑτέραν· ἀμὴν γὰρ λέγω ὑμῖν, οὐ μὴ τελέσητε⁵³ τὰς πόλεις τοῦ Ἰσραὴλ ἕως ἂν ἔλθῃ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου.

²⁴ Οὐκ ἔστιν μαθητὴς ὑπὲρ τὸν διδάσκαλον οὐδὲ δοῦλος ὑπὲρ τὸν κύριον αὐτοῦ. ²⁵ ἀρκετὸν⁵⁴ τῷ μαθητῇ ἵνα γένηται ὡς ὁ διδάσκαλος αὐτοῦ καὶ ὁ δοῦλος ὡς ὁ κύριος αὐτοῦ. εἰ τὸν οἰκοδεσπότην⁵⁵ Βεελζεβοὺλ⁵⁶ ἐπεκάλεσαν,⁵⁷ πόσῳ⁵⁸ μᾶλλον τοὺς οἰκιακοὺς⁵⁹ αὐτοῦ.

²⁶ Μὴ οὖν φοβηθῆτε αὐτούς· οὐδὲν γάρ ἐστιν κεκαλυμμένον⁶⁰ ὃ οὐκ ἀποκαλυφθήσεται⁶¹ καὶ κρυπτὸν⁶² ὃ οὐ γνωσθήσεται. ²⁷ ὃ λέγω ὑμῖν ἐν τῇ σκοτίᾳ⁶³ εἴπατε ἐν τῷ φωτί, καὶ ὃ εἰς τὸ οὖς ἀκούετε κηρύξατε ἐπὶ τῶν δωμάτων.⁶⁴ ²⁸ καὶ μὴ φοβεῖσθε ἀπὸ τῶν ἀποκτεννόντων τὸ σῶμα, τὴν δὲ ψυχὴν μὴ δυναμένων ἀποκτεῖναι· φοβεῖσθε δὲ μᾶλλον τὸν δυνάμενον καὶ ψυχὴν καὶ σῶμα ἀπολέσαι ἐν γεέννῃ.⁶⁵ ²⁹ οὐχὶ δύο στρουθία⁶⁶ ἀσσαρίου⁶⁷ πωλεῖται;⁶⁸ καὶ ἓν ἐξ αὐτῶν οὐ πεσεῖται ἐπὶ τὴν γῆν ἄνευ⁶⁹ τοῦ πατρὸς ὑμῶν. ³⁰ ὑμῶν δὲ καὶ αἱ τρίχες⁷⁰ τῆς κεφαλῆς πᾶσαι ἠριθμημέναι⁷¹ εἰσίν. ³¹ μὴ οὖν φοβεῖσθε· πολλῶν στρουθίων⁶⁶ διαφέρετε⁷² ὑμεῖς.

³² Πᾶς οὖν ὅστις ὁμολογήσει⁷³ ἐν ἐμοὶ ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὁμολογήσω⁷³ κἀγὼ ἐν αὐτῷ ἔμπροσθεν τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν τοῖς† οὐρανοῖς· ³³ ὅστις δ’ ἂν ἀρνήσηταί με ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ἀρνήσομαι κἀγὼ αὐτὸν ἔμπροσθεν τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν τοῖς† οὐρανοῖς.

³⁴ Μὴ νομίσητε⁷⁴ ὅτι ἦλθον βαλεῖν εἰρήνην ἐπὶ τὴν γῆν· οὐκ ἦλθον βαλεῖν εἰρήνην ἀλλὰ μάχαιραν.⁷⁵ ³⁵ ἦλθον γὰρ διχάσαι⁷⁶

ἄνθρωπον κατὰ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ

καὶ θυγατέρα⁷⁷ κατὰ τῆς μητρὸς αὐτῆς

καὶ νύμφην⁷⁸ κατὰ τῆς πενθερᾶς⁷⁹ αὐτῆς,

³⁶ καὶ ἐχθροὶ τοῦ ἀνθρώπου οἱ οἰκιακοὶ⁵⁹ αὐτοῦ.

³⁷ Ὁ φιλῶν⁸⁰ πατέρα ἢ μητέρα ὑπὲρ ἐμὲ οὐκ ἔστιν μου ἄξιος, καὶ ὁ φιλῶν⁸⁰ υἱὸν ἢ θυγατέρα⁷⁷ ὑπὲρ ἐμὲ οὐκ ἔστιν μου ἄξιος· ³⁸ καὶ ὃς οὐ λαμβάνει τὸν σταυρὸν⁸¹ αὐτοῦ καὶ ἀκολουθεῖ ὀπίσω μου, οὐκ ἔστιν μου ἄξιος. ³⁹ ὁ εὑρὼν τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἀπολέσει αὐτήν, καὶ ὁ ἀπολέσας τὴν ψυχὴν αὐτοῦ ἕνεκεν⁴⁵ ἐμοῦ εὑρήσει αὐτήν.

⁴⁰ Ὁ δεχόμενος ὑμᾶς ἐμὲ δέχεται, καὶ ὁ ἐμὲ δεχόμενος δέχεται τὸν ἀποστείλαντά με. ⁴¹ ὁ δεχόμενος προφήτην εἰς ὄνομα προφήτου μισθὸν⁸² προφήτου λήμψεται, καὶ ὁ δεχόμενος δίκαιον εἰς ὄνομα δικαίου μισθὸν⁸² δικαίου λήμψεται. ⁴² καὶ ὃς ἂν ποτίσῃ⁸³ ἕνα τῶν μικρῶν τούτων ποτήριον ψυχροῦ⁸⁴ μόνον εἰς ὄνομα μαθητοῦ, ἀμὴν λέγω ὑμῖν, οὐ μὴ ἀπολέσῃ τὸν μισθὸν⁸² αὐτοῦ.

11 Καὶ ἐγένετο ὅτε ἐτέλεσεν¹ ὁ Ἰησοῦς διατάσσων² τοῖς δώδεκα μαθηταῖς αὐτοῦ, μετέβη³ ἐκεῖθεν⁴ τοῦ διδάσκειν καὶ κηρύσσειν ἐν ταῖς πόλεσιν αὐτῶν.

² Ὁ δὲ Ἰωάννης ἀκούσας ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ⁵ τὰ ἔργα τοῦ Χριστοῦ πέμψας διὰ τῶν μαθητῶν αὐτοῦ ³ εἶπεν αὐτῷ, Σὺ εἶ ὁ ἐρχόμενος ἢ ἕτερον προσδοκῶμεν;⁶ καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτοῖς, Πορευθέντες ἀπαγγείλατε Ἰωάννῃ ἃ ἀκούετε καὶ βλέπετε· τυφλοὶ ἀναβλέπουσιν⁷ καὶ χωλοὶ⁸ περιπατοῦσιν, λεπροὶ⁹ καθαρίζονται καὶ κωφοὶ¹⁰ ἀκούουσιν, καὶ νεκροὶ ἐγείρονται καὶ πτωχοὶ εὐαγγελίζονται· καὶ μακάριός ἐστιν ὃς ἐὰν μὴ σκανδαλισθῇ¹¹ ἐν ἐμοί. Τούτων δὲ πορευομένων ἤρξατο ὁ Ἰησοῦς λέγειν τοῖς ὄχλοις περὶ Ἰωάννου, Τί ἐξήλθατε εἰς τὴν ἔρημον θεάσασθαι;¹² κάλαμον¹³ ὑπὸ ἀνέμου σαλευόμενον;¹⁴ ἀλλὰ τί ἐξήλθατε ἰδεῖν; ἄνθρωπον ἐν μαλακοῖς¹⁵ ἠμφιεσμένον;¹⁶ ἰδοὺ οἱ τὰ μαλακὰ¹⁵ φοροῦντες¹⁷ ἐν τοῖς οἴκοις τῶν βασιλέων εἰσίν. ἀλλὰ τί ἐξήλθατε ἰδεῖν; προφήτην; ναὶ λέγω ὑμῖν, καὶ περισσότερον¹⁸ προφήτου. ¹⁰ οὗτός ἐστιν περὶ οὗ γέγραπται,

Ἰδοὺ ἐγὼ ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου

πρὸ προσώπου σου,

ὃς κατασκευάσει¹⁹ τὴν ὁδόν σου

ἔμπροσθέν σου.

¹¹ ἀμὴν λέγω ὑμῖν· οὐκ ἐγήγερται ἐν γεννητοῖς²⁰ γυναικῶν μείζων Ἰωάννου τοῦ βαπτιστοῦ·²¹ ὁ δὲ μικρότερος ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν μείζων αὐτοῦ ἐστιν. ¹² ἀπὸ δὲ τῶν ἡμερῶν Ἰωάννου τοῦ βαπτιστοῦ²¹ ἕως ἄρτι ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν βιάζεται²² καὶ βιασταὶ²³ ἁρπάζουσιν²⁴ αὐτήν. ¹³ πάντες γὰρ οἱ προφῆται καὶ ὁ νόμος ἕως Ἰωάννου ἐπροφήτευσαν·²⁵ ¹⁴ καὶ εἰ θέλετε δέξασθαι, αὐτός ἐστιν Ἠλίας²⁶ ὁ μέλλων ἔρχεσθαι. ¹⁵ ὁ ἔχων ὦτα ἀκουέτω.

¹⁶ Τίνι δὲ ὁμοιώσω²⁷ τὴν γενεὰν ταύτην; ὁμοία ἐστὶν παιδίοις καθημένοις ἐν ταῖς ἀγοραῖς²⁸ ἃ προσφωνοῦντα²⁹ τοῖς ἑτέροις ¹⁷ λέγουσιν,

Ηὐλήσαμεν³⁰ ὑμῖν καὶ οὐκ ὠρχήσασθε,³¹

ἐθρηνήσαμεν³² καὶ οὐκ ἐκόψασθε.³³

¹⁸ ἦλθεν γὰρ Ἰωάννης μήτε ἐσθίων μήτε πίνων, καὶ λέγουσιν, Δαιμόνιον ἔχει. ¹⁹ ἦλθεν ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐσθίων καὶ πίνων, καὶ λέγουσιν, Ἰδοὺ ἄνθρωπος φάγος³⁴ καὶ οἰνοπότης,³⁵ τελωνῶν³⁶ φίλος³⁷ καὶ ἁμαρτωλῶν. καὶ ἐδικαιώθη ἡ σοφία ἀπὸ τῶν ἔργων αὐτῆς.

²⁰ Τότε ἤρξατο ὀνειδίζειν³⁸ τὰς πόλεις ἐν αἷς ἐγένοντο αἱ πλεῖσται δυνάμεις αὐτοῦ, ὅτι οὐ μετενόησαν· ²¹ Οὐαί σοι, Χοραζίν,³⁹ οὐαί σοι, Βηθσαϊδά·⁴⁰ ὅτι εἰ ἐν Τύρῳ⁴¹ καὶ Σιδῶνι⁴² ἐγένοντο αἱ δυνάμεις αἱ γενόμεναι ἐν ὑμῖν, πάλαι⁴³ ἂν ἐν σάκκῳ⁴⁴ καὶ σποδῷ⁴⁵ μετενόησαν. ²² πλὴν λέγω ὑμῖν, Τύρῳ⁴¹ καὶ Σιδῶνι⁴² ἀνεκτότερον⁴⁶ ἔσται ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως ἢ ὑμῖν. ²³ καὶ σύ, Καφαρναούμ,⁴⁷ μὴ ἕως οὐρανοῦ ὑψωθήσῃ;⁴⁸ ἕως ᾅδου⁴⁹ καταβήσῃ· ὅτι εἰ ἐν Σοδόμοις⁵⁰ ἐγενήθησαν αἱ δυνάμεις αἱ γενόμεναι ἐν σοί,

ἔμεινεν ἂν μέχρι⁵¹ τῆς σήμερον. ²⁴ πλὴν λέγω ὑμῖν ὅτι γῇ Σοδόμων⁵⁰ ἀνεκτότερον⁴⁶ ἔσται ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως ἢ σοί.

²⁵ Ἐν ἐκείνῳ τῷ καιρῷ ἀποκριθεὶς ὁ Ἰησοῦς εἶπεν, Ἐξομολογοῦμαί⁵² σοι, πάτερ, κύριε τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς, ὅτι ἔκρυψας⁵³ ταῦτα ἀπὸ σοφῶν⁵⁴ καὶ συνετῶν⁵⁵ καὶ ἀπεκάλυψας⁵⁶ αὐτὰ νηπίοις·⁵⁷ ²⁶ ναὶ ὁ πατήρ, ὅτι οὕτως εὐδοκία⁵⁸ ἐγένετο ἔμπροσθέν σου. ²⁷ Πάντα μοι παρεδόθη ὑπὸ τοῦ πατρός μου, καὶ οὐδεὶς ἐπιγινώσκει τὸν υἱὸν εἰ μὴ ὁ πατήρ, οὐδὲ τὸν πατέρα τις ἐπιγινώσκει εἰ μὴ ὁ υἱὸς καὶ ᾧ ἐὰν βούληται ὁ υἱὸς ἀποκαλύψαι.⁵⁶ ²⁸ Δεῦτε⁵⁹ πρός με πάντες οἱ κοπιῶντες⁶⁰ καὶ πεφορτισμένοι,⁶¹ κἀγὼ ἀναπαύσω⁶² ὑμᾶς. ²⁹ ἄρατε τὸν ζυγόν⁶³ μου ἐφ’ ὑμᾶς καὶ μάθετε⁶⁴ ἀπ’ ἐμοῦ, ὅτι πραΰς⁶⁵ εἰμι καὶ ταπεινὸς⁶⁶ τῇ καρδίᾳ, καὶ εὑρήσετε ἀνάπαυσιν⁶⁷ ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν· ³⁰ ὁ γὰρ ζυγός⁶³ μου χρηστὸς⁶⁸ καὶ τὸ φορτίον⁶⁹ μου ἐλαφρόν⁷⁰ ἐστιν.

12 Ἐν ἐκείνῳ τῷ καιρῷ ἐπορεύθη ὁ Ἰησοῦς τοῖς σάββασιν διὰ τῶν σπορίμων·¹ οἱ δὲ μαθηταὶ αὐτοῦ ἐπείνασαν² καὶ ἤρξαντο τίλλειν³ στάχυας⁴ καὶ ἐσθίειν. ² οἱ δὲ Φαρισαῖοι ἰδόντες εἶπαν αὐτῷ, Ἰδοὺ οἱ μαθηταί σου ποιοῦσιν ὃ οὐκ ἔξεστιν ποιεῖν ἐν σαββάτῳ. ³ ὁ δὲ εἶπεν αὐτοῖς, Οὐκ ἀνέγνωτε τί ἐποίησεν Δαυὶδ ὅτε ἐπείνασεν² καὶ οἱ μετ’ αὐτοῦ, πῶς εἰσῆλθεν εἰς τὸν οἶκον τοῦ θεοῦ καὶ τοὺς ἄρτους τῆς προθέσεως⁵ ἔφαγον, ὃ οὐκ ἐξὸν ἦν αὐτῷ φαγεῖν οὐδὲ τοῖς μετ’ αὐτοῦ εἰ μὴ τοῖς ἱερεῦσιν μόνοις; ἢ οὐκ ἀνέγνωτε ἐν τῷ νόμῳ ὅτι τοῖς σάββασιν οἱ ἱερεῖς ἐν τῷ ἱερῷ τὸ σάββατον βεβηλοῦσιν⁶ καὶ ἀναίτιοί⁷ εἰσιν; λέγω δὲ ὑμῖν ὅτι τοῦ ἱεροῦ μεῖζόν ἐστιν ὧδε. εἰ δὲ ἐγνώκειτε τί ἐστιν, Ἔλεοςθέλω καὶ οὐ θυσίαν,⁹ οὐκ ἂν κατεδικάσατε¹⁰ τοὺς ἀναιτίους.⁷ κύριος γάρ ἐστιν τοῦ σαββάτου ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου.

Καὶ μεταβὰς¹¹ ἐκεῖθεν¹² ἦλθεν εἰς τὴν συναγωγὴν αὐτῶν· ¹⁰ καὶ ἰδοὺ ἄνθρωπος χεῖρα ἔχων ξηράν.¹³ καὶ ἐπηρώτησαν αὐτὸν λέγοντες, Εἰ ἔξεστιν τοῖς σάββασιν θεραπεῦσαι; ἵνα κατηγορήσωσιν¹⁴ αὐτοῦ. ¹¹ ὁ δὲ εἶπεν αὐτοῖς, Τίς

Enjoying the preview?
Page 1 of 1