Als Lage Landen te klein zijn, 15 Bizarre Levens in het Buitenland

By Bonifacius Wassing

Alle Nederlanders en Vlamingen die in dit boek beschreven worden, hebben een onconventioneel, excentriek of mysterieus leven geleid in het buitenland. Hun avontuurlijke bestaan leidden zij uit vrije wil, soms tegen wil en dank. Zij waren arts of kunstenaar, werkten in de handel of werden simpelweg gegijzeld. Velen zijn redelijk onbekend in de Lage Landen, doch zij leven voort in het collectieve geheugen in het land waar zij verbleven.

 

Kent u de broers Lacloche uit Maastricht die aan het begin van de 20e eeuw een van de grootste juweliers zijn in Frankrijk? Helaas gaat de firma failliet omdat de laatste telg gokverslaafd is. De echtgenote van de Utrechtse kolonel Jan Willem Hessing laat in 1803 in Agra, India een kleinere kopie van de Taj Mahal voor haar man bouwen. De Zeeuw Johannis de Rijke werkt van 1872 tot 1903 als waterbouwkundige in Japan en verbetert de havens van Tokio en Osaka. In 1731 vaart Maria ter Meetelen terug naar Holland, maar het schip wordt gekaapt door piraten uit Salé en Maria zit 17 jaar lang vast in Marokko. Stuk voor stuk leven zij: bizarre levens in het buitenland.

• Language: Nederlands
• Publisher: Bonifacius Wassing
• Release date: Jul 14, 2023
• ISBN: 9798223034148

Book preview

Als Lage Landen te klein zijn

15 Bizarre Levens in het Buitenland

Bonifacius Wassing

image-placeholder

Bonifacius Wassing, Self-Publishing powered by Amsterdam Academy Press

© Bonifacius Wassing, 2023

Illustratie omslag: Sylvia Weve, www.sylviaweve.com 

Omslagontwerp: Cigdem Guven, www.crocusfield.com

Vormgeving: Lisa Hall, www.lemonberry.com 

Foto auteur: Jan-Reinier van der Vliet

Self-publishing powered by Amsterdam Academy Press, www.amsterdamacademy.com

ISBN Softcover 978-9-090-37195-5

Alle rechten voorbehouden.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. We hebben ons best gedaan om alle rechthebbenden van de foto’s en illustraties te achterhalen. Maak je aanspraak op de rechten en ben je niet benaderd? Neem vooral contact met ons op.

Inhoud

Voorwoord, Bonifacius Wassing

1. Maria ter Meetelen, Hoe een Noord-Hollandse voorkomt dat ze moet trouwen met een sultan

2. Lacloches Frères, Nederlandse concurrenten van Cartier

3. Hendrik Hamel, Je mag Korea niet uit!

4. Johannis de Rijke, Zonder officieel waterbouwkundig diploma naar Japan

5. Louise van Oranje-Nassau, De ongelukkige koningin die de andere kant opkijkt

6. Cornelis Lampsins, De kolonie Nieuw Walcheren op het Caraïbische eiland Tobago

7. Gerard van Swieten, Hollandse nuchterheid aan het Weense hof

8. Wilhelmina Behmenburg, Culemborgse schoonheid leeft the American Dream

9. Johan van Loghem, teleurstelling in Siberië

10. Leo Fuld, Een klomp goud van keizer Haile Selassie

11. Hendrik Fagel, De noodgedwongen verkoop van een Nederlandse familiecollectie

12. Jan Hendrik Jansen, decorateur

13. Tilman van Gameren, Poolse barok op z’n Nederlands

14. Alexine Tinne, Als de Lage Landen te klein zijn

15. Johan Willem Hessing, De Rode ‘Taj Mahal’ in India

Verantwoording Illustraties

Dankwoord

Voorwoord

In dit boek beschrijf ik 15 vrouwen en mannen uit de Lage Landen die relatief onbekend zijn, maar juist bekend in een bepaald buitenland. Nederlanders zullen de naam van sommigen kennen, maar velen zullen vaak niet meer precies weten hoe ze hem of haar moeten plaatsen; anderen zijn vrijwel geheel onbekend. Ik beschrijf hun levensloop die hun bekendheid heeft gegeven in een bepaald land, of ze leven voort in het collectieve geheugen van dat land. De beschreven vrouwen en mannen hebben een excentrieke, onconventionele of vooruitstrevende levensloop. Kortom: bizarre levens met een twist.

Mijn helden komen onder andere uit de wereld van de handel, literatuur, architectuur of diplomatie, van de 16e tot de 20e eeuw en ik plaats hen in een historische context. Allen zijn reeds overleden. Ze gingen bewust op zoek naar avontuur of zijn in een bizarre situatie terechtgekomen – tegen beter weten in – waar ze zo snel mogelijk uit wilden komen. Maar het zijn allemaal Nederlanders op wie we trots mogen zijn, ja moeten zijn. Behalve een enkele rotzak dan. Van sommigen is veel bekend, van anderen minder. Van sommigen is het moeilijk goede afbeeldingen te vinden. Allen worden beschreven in een hoofdstuk tussen de 5 en 10 pagina’s, inclusief afbeeldingen.

Dit boek is een bundel met artikelen, want alle verhalen zijn eerder gepubliceerd – vanaf september 2020 tot medio 2023 – als deel van de serie Als de Lage Landen te klein zijn in Neerlandia, Nederlands-Vlaams tijdschrift voor taal, cultuur en maatschappij. Alleen het laatste verhaal over Johan Willem Hessing dat ik heb geschreven met Namrata B. Kanchan is verschenen in het online geschiedenismagazine Historiek. Sommige artikelen zijn enigszins aangepast en/of er staan andere afbeeldingen bij. Het artikel over Cornelis Lampsins is tevens in Franse en Engelse vertaling verschenen in het online magazine www.Les-Plat-Pays.com / www.The-Low-Countries.com

Ik wens iedereen veel leesplezier!

Bonny Wassing

1

image-placeholder

Hoe een Noord-Hollandse voorkomt dat ze moet trouwen met een sultan

Maria ter Meetelen, tot slaaf gemaakt in Barbarije

Maria ter Meetelen vertrekt op 21-jarige leeftijd verkleed als man per boot richting Spanje. Daar wordt ontdekt dat ze een vrouw is en samen met een vaandeldrager vertrekt ze naar Madrid, waar ze trouwt met kapitein Claes van der Meer. Samen met negen andere Nederlanders willen ze per schip terug naar Holland. Voor de kust van Portugal wordt het schip echter gekaapt door Marokkanen uit Salé en wordt Maria tot slaaf gemaakt van de sultan. Haar man overlijdt en ze wordt gedwongen te trouwen met de sultan, maar ze weet dit te voorkomen door snel te trouwen met een ander. Ze leeft twaalf jaar als slaaf gemaakt van de sultan, totdat ze eindelijk in 1743 wordt vrijgekocht.

Noord-Afrika brengt vele kapers voort die de Middellandse Zee en de Atlantische Oceaan onveilig maken door op strooptocht te gaan. Voor kapers uit wat men toen Barbarije noemt – een deel van het Ottomaanse Rijk – is niet alleen de buit interessant, ook de opvarenden zijn goede handelswaar. Ze worden in de 18e eeuw regelmatig tot slaaf gemaakt; in die tijd werden ze ‘christenslaven’ genoemd. Kortom: Algiers en Salé leven simpelweg van de kaapvaart.  

Sommige tot slaaf gemaakten die zijn vrijgekomen en vervolgens terugkeren naar Nederland, hebben hun avontuur op papier gezet en beschrijven de onmenselijke ervaringen die hen waren overkomen door die ‘Barbaren’. Een van hen was Maria ter Meetelen; ze zette in 1748 haar belevenissen op papier: Wonderbaarlyke en merkwaardige gevallen van een twaalfjarige slaverny van een vrouspersoon genaemt Maria ter Meetelen. In het voorwoord schrijft ze dat de lotgevallen van de gelovige Maria een voorbeeld kunnen zijn voor de lezer.

Geen gemakkelijke jeugd

Maria ter Meetelen wordt in Amsterdam geboren in juni 1704 als vierde kind van de armlastige Duitse banketbakkersknecht Casper ter Meetelen en de Zwolse Lucretia van der Heijden. Het stel krijgt in totaal acht kinderen van wie er drie jong sterven. Maria wordt op 20 juni 1704 gedoopt in de katholieke schuilkerk ’t Boompje in de Kalverstraat. In 1712 sterft haar moeder in het kraambed en haar vader Casper gaat een maand na de dood van Maria’s moeder in ondertrouw met Maria Berghuijs. In 1714 wordt Casper failliet verklaard. 

Op 13-jarige leeftijd verlaat Maria het ouderlijk huis om te werken als ‘dienstmeid’, maar Maria wil meer uit het leven halen en op 21-jarige leeftijd vertrekt ze verkleed als man naar Spanje. In het Spaans-Baskische Vitoria wil ze het leger in, maar Friese cavaleristen in Spaanse dienst ontdekken al snel dat Maria een vrouw is en legt ze haar vermomming af, waarna ze naar Madrid vertrekt. Daar verblijft ze naar eigen zeggen in 1727 tijdelijk als non in een klooster. 

Maria trouwt op 24-jarige leeftijd in Madrid met de dertien jaar oudere, gereformeerde kapitein Claes van der Meer uit Alkmaar. Ze willen graag terug naar Nederland, maar omdat het schip van haar man in beslag is genomen, kunnen ze pas drie jaar later vertrekken uit Madrid. Uiteindelijk is het op 8 juli 1731 dan zover en het stel vertrekt, samen met elf andere Nederlanders, op een schip beladen met olie, indigo, tabak, goud en zilver richting de Republiek. 

Maria ter Meetelen, illustratie Sylvia Weve

Maria ter Meetelen, illustratie Sylvia Weve

Kapers uit Salé gijzelen Maria

Voor de kust van Portugal breekt de mast af door het zware weer en als de dertien Nederlanders uiteindelijk verder kunnen varen, worden ze voor de kust van Lissabon overvallen door zwaarbewapende, Marokkaanse kapers uit Salé. De meeste Nederlanders weten te vluchten in een sloep,