Ο Θουκυδίδης σε απλά ελληνικά για απλούς ανθρώπους: 64 Μαθήματα από την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου

By Polis Georgiadis

Στα βιβλιοπωλεία υπάρχουν βιβλία που με απλή γλώσσα μας μεταφέρουν μαθήματα από παγκόσμιες ιστορικές προσωπικότητες, όπως ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης, ο Αϊνστάιν ή ο Γκάντι. Δεν υπάρχει όμως, κανένα παρόμοιο βιβλίο για τον Θουκυδίδη. Και είναι κρίμα. Υπάρχουν μεν πολλά βιβλία πανεπιστημιακού επιπέδου για την ανάλυση του Πελοποννησιακού πολέμου, αλλά αυτά απευθύνονται στον περιορισμένο κύκλο των πανεπιστημιακών και των ειδικών.
Αυτό το μοναδικό βιβλίο προσφέρει συμπεράσματα από τον Πελοποννησιακό Πόλεμο σε απλούς αναγνώστες που διψούν για ένα διασκεδαστικό και συνάμα τεκμηριωμένο βιβλίο.
Η θεωρία αποφάσεων, η κοινωνική ψυχολογία, η εξελικτική βιολογία, η θεωρία παιγνίων ή ιδέες από Νομπελίστες ψυχολόγους, φυσικούς και οικονομολόγους έρχονται να επιβεβαιώσουν συμβάντα από τον εμφύλιο της Αρχαίας Αθήνας με την Αρχαία Σπάρτη.
Η αμεσότητα του Νίκου Τσιφόρου, η μαγκιά του Νίκου Αλέφαντου, η σοφία του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, καθώς και τα λόγια μεγάλων συγγραφέων, όπως ο Ν. Καζαντζάκης, ο Α. Καρκαβίτσας, ή ο Γουίνστον Τσώρτσιλ, μπλέκονται στην αφήγηση του Θουκυδίδη δημιουργώντας ένα τολμηρό παζλ.

«Η γνώση που προσφέρει ο Θουκυδίδης με την Ιστορία του θα έπρεπε να είναι κτήμα όχι των ολίγων, αλλά των περισσοτέρων.»

• Language: Ελληνικά
• Publisher: Polis Georgiadis
• Release date: Apr 27, 2021
• ISBN: 9786180029321

Polis Georgiadis

Ο Πόλυς Γεωργιάδης είναι Ηλεκτρολόγος Μηχανικός του Α.Π.Θ. και προπονητής μπάσκετ. Ζει στη Θεσσαλονίκη.

Book preview

ΠΟΛΥΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ

O ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ

ΣΕ ΑΠΛΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΓΙΑ ΑΠΛΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ

64 Μαθήματα από την ιστορία

του Πελοποννησιακού Πολέμου

Πόλυς Γεωργιάδης, Ο Θουκυδίδης σε απλά ελληνικά για απλούς ανθρώπους

Πρώτη έκδοση: 2021

Copyright: Πόλυς Γεωργιάδης

I.S.B.N.: 978-618-00-2932-1

Ο Πόλυς Γεωργιάδης είναι Ηλεκτρολόγος Μηχανικός του Α.Π.Θ. με μεταπτυχιακό στα Υπολογιστικά Συστήματα και προπονητής μπάσκετ (Απόλλων Καλαμαριάς, Ζέφυρος Περαίας, Πανόραμα). Μελέτησε τον Θουκυδίδη στο πλαίσιο της ανάλυσης για τις στρατηγικές στον πόλεμο και την ανθρώπινη συμπεριφορά σε κρίσιμες συνθήκες. Έτσι γεννήθηκε η σκέψη για ένα βιβλίο απλό, που να απευθύνεται στο ευρύ κοινό και να μεταφέρει συμπεράσματα που προκύπτουν από τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Ζει στη Θεσσαλονίκη.

Το αφιερώνω

στους καταπληκτικούς προπονητές μου,

στους φίλους συνεργάτες μου,

στους συμπαίκτες μου,

και στους παικταράδες μου.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή

Ο Πρόλογος και ο Θησαυρός του Θουκυδίδη

Κουράσου λίγο για την αναζήτηση της Αλήθειας

Τα Αίτια του Πολέμου

Ομιλία του Περικλή προς τους Αθηναίους πριν την έναρξη του Πολέμου

Τα προγνωστικά του Περικλή: Λάθη και λαθάκια!

Και τα σωστά, σωστά…

Επιτάφιος Περικλή

Η Ευεργεσία του Περικλή και των Αθηναίων (σίγουραααα)

Ευεργεσία: Περικλής εναντίον Κλέωνα

Ο Λοιμός στην Αθήνα

Η καταγραφή

Το μεγαλοφυές Σχέδιο και τελικά ο Συνωστισμός

Ο άνθρωπος και η αρρώστια

Περικλής, ο Δυστυχισμένος Ηγέτης

Νά και το ευχαριστώ της Δημοκρατίας στον Περικλή

Και όμως, δεν τα παρατάνε…

Παθολογία Πολέμου

Παθολογία Πολέμου… Άρα;

Ο Ισπανός κατακτητής Κορτές και οι Ολιγαρχικοί της Κέρκυρας

Η Μη σφαγή στη Μυτιλήνη

Η σφαγή στη Μήλο

Ο Διάλογος πριν τη Σφαγή

Το δίκαιο του Ισχυρού

Το δίκαιο της Αυτοπροστασίας μου

Δίκαιος, κι ας είσαι Ισχυρός

Ένας καθολικός νόμος, ένας χρυσός και ένα πέπλο

O ανθρωπομορφισμός των κρατών

Θέλεις Παρθενώνα;

Εγκλωβισμός στο Νησί της Σφακτηρίας

Αίτηση για Ειρήνη από τους Σπαρτιάτες. Το λήγουμε;

Αυτό. Τίποτα άλλο!

Απόβαση στη Σφακτηρία

Τα γκολάκια στη Σφακτηρία

Ένας και μόνος Αθηναίος ζητάει ειρήνη μεταξύ αυτού και της Σπάρτης!

Η τάση μας να αυτοεπιβεβαιωθούμε

Σικελική εκστρατεία

Η απόφαση για τη Σικελική εκστρατεία

Σικελική εκστρατεία: Λάθος μεγάλο και ανεπίτρεπτο, ακόμα και για τόσο αχόρταγους Ιμπεριαλιστές

Σικελική εκστρατεία: Η αρχή. Η κακιά μέρα από το πρωί φαίνεται

Σικελική εκστρατεία: Η μέση. Τα πράγματα πάνε κατά διαόλου

Σικελική εκστρατεία: Η τραγική ανατροπή. Από πολιορκητές, πολιορκούμενοι

Σικελική εκστρατεία: Η Έξοδος

Σικελική εκστρατεία: Η σφαγή στο ποτάμι

Σικελική εκστρατεία: Ο αποδεκατισμός στα ορυχεία

Σικελική εκστρατεία: Τέλος – The End

Σικελική εκστρατεία: ‘Γυναίκες της Τροίας’ (Τρωάδες) από τον παικταρά Ευριπίδη

Το παράδοξο ότι δεν μας διδάσκει η Ιστορία (όσο νομίζουμε)

Αλκιβιάδης ο Οικτρός

Ποιος ευθύνεται για την πανωλεθρία των Αθηναίων στη Σικελική Εκστρατεία;

Από μικρό και δολοπλόκο δεν μαθαίνεις την αλήθεια

Μπορείς κι εσύ. Δεν είναι τόσο δύσκολο να είσαι δολοπλόκος

Αλκιβιάδειος Επίλογος: Το δοκάρι και πώς να κερδίσεις έναν αήττητο

Ο απόλυτος παικταράς

Συρακούσιος Ερμοκράτης – Α True Leader

Οι προβλέψεις του Ηγέτη, και οι αστοχίες των υπολοίπων μας

Κοινωνική Τεμπελιά

Η ασυνέπειά μας όταν αναφερόμαστε στους αρχαίους

Ο Ορισμός της Κωλοτούμπας: Παυσανίας και Θεμιστοκλής

Ναυμαχία στις Αργινούσες (Κωλοτούμπες όσο δεν πάει το μυαλό σου)

Τέλος Πολέμου. Νικητής η Σπάρτη. Χαμένοι όλοι τους.

Τελικά γιατί έχασαν οι Αθηναίοι;

Η σκοτεινή ανθρώπινη φύση

Και κάποια θετικά των ανθρώπων…

Η Αμοιβαιότητα

Επίλογος

Βιβλιογραφικές Αναφορές - Σημειώσεις

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ

Εισαγωγή

Αγαπάω τους αρχαίους Έλληνες, γιατί μεγάλωσα δίπλα τους. Μεγαλώσαμε στον ίδιο τόπο. Αν μεγάλωνα αλλού, θα αγαπούσα τους αρχαίους του εκεί τόπου. Εκστασιάζομαι, όταν διαβάζω μία αλήθεια που ισχύει εδώ και 2.500 χρόνια. Ενθουσιάζομαι με μία έξυπνη σκέψη, που κάποιος την σκέφτηκε πριν 2.500 χρόνια και δεν την έχω σκεφτεί ποτέ μου, ή που μπορεί να την έχω ήδη σκεφτεί και εγώ!

Δεν λέω. Σέβομαι και ξένους συγγραφείς. Αλλά πώς να αγαπήσω τον Κινέζο στρατηγό Σουν Τζου του 6ου αιώνα π.Χ. που έγραψε την Τέχνη του Πολέμου; Δεν μπορώ. Τον εκτιμώ, με διδάσκει, με εμπνέει, αλλά δεν τον αγαπώ. Αν είχα γεννηθεί στην Κίνα, λογικά θα μπορούσα και να τον αγαπώ!

Αγαπώντας, όμως, τους αρχαίους Έλληνες είμαι σε θέση να βλέπω και τα αρνητικά τους.

Πιστεύω, ότι όντως είμαστε απόγονοι αυτών των Ελλήνων. Γιατί; Όχι τόσο γιατί ήταν πρωτοπόροι ή γιατί μεγαλούργησαν. Είμαστε απόγονοί τους, γιατί κουβαλάμε τα ίδια αρνητικά που είχαν και αυτοί. Έχουμε λερωμένη ψυχή όπως και αυτοί τότε. Και που κατά περίεργο τρόπο κανείς δεν το ομολογεί και οι περισσότεροι το κρύβουν. Ίσως όχι πάντα ηθελημένα. Είμαστε απόγονοί τους τόσο για τη μεγαλοσύνη που είχαν, όσο και για τη μικρότητα και αθλιότητά τους.

Κάποιες στιγμές πιάνω αιφνιδιαστικά τον εαυτό μου να θεωρεί ελληνικά τα καλά χαρακτηριστικά των αρχαίων, και τα αρνητικά τους να τα τοποθετώ ως συνέπεια της ανθρώπινης φύσης μας! Σωστός; Θυμίζει λίγο τον γεμάτο αντιφάσεις Έλληνα προπονητή: Βάζω γκολ 1-0. Τρώνε γκολ 1-1. Ξαναβάζω γκολ 2-1, και ξανατρώνε γκολ 2-2. Στα καλά εγώ, στα κακά αυτοί! Πόσες φορές δεν σκεφτόμαστε με τον ίδιο τρόπο; Για τα καλά εγώ είμαι υπεύθυνος, αλλά για τα άσχημα οι άλλοι...

Ήρθε η ώρα, όμως, να μεγαλώσουμε: Όλοι είμαστε απόγονοι των παγκόσμιων προγόνων μας.

Γιατί γράφω; Περνάς χρόνο και χρόνια απολαμβάνοντας το διάβασμα. Και ξαφνικά διαβάζεις κάτι που σε συγκλονίζει. Κάτι που σου ταρακουνάει την εσωτερική σου πυξίδα. Για μένα αυτό ήταν ο Πελοποννησιακός Πόλεμος του Θουκυδίδη.

Αν μπορώ, θέλω να μεταδώσω κάτι από αυτήν τη γνώση που εμπεριέχει το έργο του. Κανονικά, αυτό θα έπρεπε να είναι υποχρέωση των επαγγελματιών της μελέτης, όπως είναι οι πανεπιστημιακοί. Αυτοί, όμως, δεν βοηθούν τόσο. Πολύ περίπλοκα και πολύ εκτενή μας τα παρουσιάζουν. Τα βιβλία τους προφανώς κάνουν για πανεπιστημιακούς σκοπούς, αλλά όχι για απλούς ανθρώπους. Επίσης, είναι ένα έργο για ενήλικους. Όταν πηγαίνεις στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο, είσαι παιδί. Και όταν είσαι μικρός, δεν νιώθεις. Δεν νιώθεις τον πόνο, την απώλεια, τη συγκίνηση, τη μεγαλοφυία, τη θολούρα ή την ηγεσία. Είναι κρίμα, όμως, να μη γνωρίζουμε τον Θούκυ…

Όλοι μας ξέρουμε τι είναι ο Πελοποννησιακός Πόλεμος. Είναι ο εμφύλιος των Ελλήνων, ο εμφύλιος μεταξύ Σπάρτης και Αθήνας που διήρκησε 30 χρόνια και που τελικό νικητή είχε τους Λακεδαιμόνιους το 404 π.Χ. Ο Θουκυδίδης είναι ένας Αθηναίος Στρατηγός, ο οποίος, επειδή δεν πρόλαβε να αποτρέψει την κατάληψη της Αμφίπολης από τους Σπαρτιάτες, εκδιώχθηκε από τους Αθηναίους. Αντί να καθίσει και να απολαύσει τη ζωή του, δούλεψε για να γράψει την Ιστορία του πολέμου και να μας κάνει καλύτερους ανθρώπους.

Ορισμένες απόψεις του βιβλίου είναι αιρετικές και ίσως προκλητικές. Ψυχραιμία. Έρχονται μετά από ανάλυση. Υπάρχουν επιχειρήματα. Και τα όποια αντεπιχειρήματα σου μπορεί να γίνουν δεκτά, μιας και το να είμαι απόλυτος είναι σφάλμα βαρύ.

Πάμε λοιπόν.

Ο Πρόλογος και ο Θησαυρός του Θουκυδίδη

Θα μου είναι αρκετό εάν το έργο μου κρίνουν ωφέλιμο, όσοι θελήσουν να έχουν ακριβή αντίληψη των γεγονότων που συνέβησαν, αλλά και εκείνων των γεγονότων που ομοίως θα ξανασυμβούν στο μέλλον εξ αιτίας της ανθρώπινης φύσης. Διότι την ιστορία μου την έγραψα ως θησαυρό παντοτινό και όχι ως έργο που διαγωνίζεται για κάποιο βραβείο που θα ξεχαστεί αμέσως μετά.

Λυγίζεις από το βάρος της γνώσης μπαίνοντας σε μία μεγάλη βιβλιοθήκη και βλέποντας τόσο πολλά βιβλία. Τα περισσότερα, όμως, τα έχουν διαβάσει ελάχιστοι και δεν ενδιαφέρουν σχεδόν κανέναν. Είναι τόσα βιβλία, που δεν τα δίνει κανένας σημασία. Ακόμα και αυτοί, όμως, που έγραψαν σπουδαία και διαχρονικά βιβλία, σχεδόν ποτέ τους δεν είχαν προβλέψει την κατοπινή απήχησή τους.

Φαντάσου τώρα να είχες ξεκινήσει αυτό το βιβλίο και στην Εισαγωγή του να διάβαζες ‘Γράφω αυτό το έργο για να γίνει προσιτό στον απλό άνθρωπο και να είναι ένας θησαυρός εις τους αιώνες των αιώνων’. Οι λέξεις αστείος, γελοίος, μπούφος, θα ήταν σίγουρα τρεις απ’ αυτές που θα ερχότανε απ’ ευθείας στο μυαλό σου. Και καλά θα έκανες.

Πόσοι, λοιπόν, έχουν εκ των προτέρων πλήρη αντίληψη, ότι το βιβλίο τους θα διαρκέσει για πάντα και θα ενδιαφέρει τόσο πολλούς για 25 αιώνες; Προφανώς λίγοι. Πόσοι; Απειροελάχιστοι. Εκεί ανήκει ο Θουκυ.

Όντως, λοιπόν, η Ιστορία του Θουκυδίδη έμεινε παντοτινός θησαυρός. Και ο ίδιος δεν πέθανε, μιας και πεθαίνουν μονάχα όσοι δεν πρόλαβαν να γίνουν αθάνατοι. Αυτός πρόλαβε την αθανασία.

‘Η ιστορία θα κρίνει’ δεν λένε; Εννοώντας να περιμένουμε καμιά 30 χρόνια και τότε κάποιος (ποιος;) θα γράψει και θα κρίνει τα γεγονότα που έγιναν πριν 30 χρόνια…! Με διαφορά μία από τις χειρότερες ατάκες που έχω ακούσει ποτέ στη ζωή μου. Η ιστορία γράφεται όταν εκτυλίσσεται. Ε λοιπόν. Την Ιστορία και την έγραψε και την έκρινε ο Θουκυδίδης. Και έγινε και Ιστορία. Δεν περίμενε. Και καλά έκανε.

Μπορεί, όμως, να διδάσκει η Ιστορία; Ο Θούκυ, ικανότατος, αντιλήφθηκε ότι πράξεις οικτρές και συμπεριφορές απάνθρωπες είμαστε καταδικασμένοι να τις βλέπουμε ξανά και ξανά. Υπάρχει ένα κυκλικό παράδοξο εδώ. Ενώ μας λέει για γεγονότα που θα ξανασυμβούν στο μέλλον, στην ουσία προσπαθεί να μας αποτρέψει να τα επαναλάβουμε. Κάτι τέτοιο, όμως, δεν μπορεί να συμβεί! Και επομένως τα γεγονότα όντως θα επαναληφθούν. Για ποιο λόγο επομένως επιμένει; Γιατί ελπίζει. Ελπίζει ότι ίσως κάποιοι είναι ικανοί να σπάσουν την ταλάντωση της επανάληψης. Αθάνατη ελπίδα!

Κουράσου λίγο για την αναζήτηση της Αλήθειας

Τόσο απρόθυμοι είναι οι περισσότεροι άνθρωποι, να κουράζονται για την αναζήτηση της αλήθειας και τρέπονται προς ό,τι βρίσκουν έτοιμο.

Έκρινα καθήκον μου να γράψω τα γεγονότα του πολέμου, όχι λαμβάνοντας πληροφορίες από τον πρώτο τυχόντα, ούτε όπως φανταζόμουν ότι έγιναν. Αλλά έκανα ακριβέστατο έλεγχο ακόμα και σε αυτά που ήμουν αυτόπτης μάρτυρας.

Η εξακρίβωση όμως των γεγονότων ήταν ένα έργο δύσκολο. Διότι οι αυτόπτες μάρτυρες δεν εκθέτουν τα ίδια πράγματα, αφού ο καθένας τους τα λέει διαφορετικά, είτε ανάλογα με τη μνήμη του, είτε ανάλογα με τη συμπάθεια και την εύνοια που έχει για τον κάθε αντίπαλο.

Έτσι είναι. Άμα είσαι τεράστιος, δεν είσαι λαϊκιστής και μπορείς και υψώνεις τη φωνή σου εναντίον όλων μας. Αιχμηρός απευθυνόμενος στον αναγνώστη του και όχι γλειφτράκι. Η αλήθεια είναι, πως κάποιες φορές θέλουμε να μας δίνουν μασημένη τροφή, ώστε να καταλαβαίνουμε καλύτερα κάποια πράγματα του γύρω κόσμου μας. Όμως δεν μπορεί να απαιτούμε να τα βρίσκουμε όλα έτοιμα. Πρέπει να πασχίζουμε και λίγο για να βρούμε το σωστό και το αληθινό. Μηδέν ανεκτικότητα για τη μηδαμινή προσπάθεια.

Και όταν λέμε να κουραστούμε, εννοούμε να αναλύουμε τα γεγονότα ακόμα και αυτά στα οποία ήμασταν παρόντες! Να μην εμπιστεύεσαι 100% ούτε τα ματάκια σου. Αλλά να αναλύεις ακόμα και αυτά που κάποιος εύκολα θα θεωρούσε δεδομένα. Δυνατός ο Θούκυ!

Και πόσο δύσκολο είναι να βρούμε πια αυτήν την αντικειμενική αλήθεια. Όταν πρέπει να ρωτάς τον καθένα, και αυτός να σου λέει την υποκειμενική αλήθεια. Ε; Και άντε να λες την αλήθεια σου, ενώ είσαι ειλικρινής. Άμα, όμως, είσαι και ολίγον ψεύτης για να υπερασπιστείς είτε τη Σπάρτη είτε την Αθήνα, τότε πώς μπορείς να βγάλεις άκρη; Δεν ξέρω.

Εδώ ζούμε το σήμερα με τόσες πληροφορίες και δεν βγάζουμε πάλι άκρη… Μήπως τελικά δεν υπάρχει καν αλήθεια και όλα είναι σχετικά;

Μα μόλις λες ‘όλα είναι σχετικά’, αμέσως πέφτεις στον λάκκο σου. Αφού ακόμα και αυτό το ‘όλα είναι σχετικά’ μπορεί να είναι σχετικό! Άρα; Άρα πρέπει να υπάρχει τουλάχιστον ένα πράγμα το οποίο δεν είναι σχετικό. Που είναι απόλυτο. Άρα (τρίτη και τελευταία φορά), κάποιο ή κάποια πράγματα μπορεί να είναι απόλυτα. Τρέξε βρες τώρα τι είναι απόλυτο εκεί έξω… Δυσκολάκι. Ούτε καν βλέποντας το παρελθόν δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε για την απόλυτη αλήθεια.

Φαίνεται, όμως, ότι ο κόπος και η διαρκής αναζήτηση μάλλον τείνουν να βρίσκουν πάνω-κάτω το τι πραγματικά έγινε. Και άσε στην άκρη τα απόλυτα και τα ‘όλα είναι σχετικά’.

Τα Αίτια του Πολέμου

Η πραγματική, αλλά ανομολόγητη αιτία ήταν η μεγάλη ανάπτυξη της Αθήνας, η οποία φόβισε τους Λακεδαιμόνιους και τους ανάγκασε να πολεμήσουν.

Μέσα σε δύο γραμμές ο Θουκυδίδης αναλύει απλούστατα και συμπυκνωμένα την αιτία του Πολέμου, που κανείς δεν ομολόγησε ποτέ έως τότε: Ο φόβος της Σπάρτης μπροστά στην αυξανόμενη αθηναϊκή δύναμη. Και ισοδύναμα, η επεκτατική θέληση των Αθηναίων να αντικαταστήσουν τη Σπάρτη, η οποία έως τότε ήταν ο κυρίαρχος παίκτης στον ελλαδικό χώρο.

Ή εσύ ή εγώ. Και οι δύο, όχι.

Επομένως δεν μιλάμε για πληθυντικό και για τα ‘Αίτια του Πολέμου’. Αλλά για ενικό και για την Αιτία του Πολέμου!

Και πάμε με ένα απότομο άλμα στο τέλος: Και ποιες οι συνέπειες του πολέμου;

Ο πόλεμος